Jesaja – Die Here se heiligheid beteken oordeel en hoop (5:1-7) – Francois Malan
Die eerste hoofdeel van Jesaja, hoofstukke 1-12, handel oor die heiligheid van die Here. Die middel-gedeelte daarvan, 5:1-10:4, begin met die toorn van die Here wat nie bedaar het nie (5:24) en sluit daarmee af in 9:8-10:4. Tussenin. 6:1-9:7 vertel die profeet in die eerste persoon van sy persoonlike ervarings: sy roeping, sy konfrontasie met koning Agas, en sy onderrig van sy volgelinge. Hy getuig: Sion se hele lewe en toekoms is in die Here se hand.
5:1-7 is ‘n liefdeslied wat begin met die Here se ingrype in die geskiedenis van Israel, en eindig met hulle weiering om Hom in gehoorsaamheid lief te hê. In enkele verfstrepe word die hele lewe van Israel geskilder.
5:1 In vers 7 hoor ons dat die digter oor die Here se minnesang skryf, ‘n liefdeslied deur die digter se Geliefde (Hom wat ek liefhet), nl. die Here. Die Here sing oor Israel, sy wingerd (vgl. Jes 3:14; 27:2; Ps 80:9-16; Mat 21:33).
5:2 Die Here is die eienaar van die hele land (Eks 19:5; Lev 25:23; Ps 41:1). Hy is toegewy aan sy wingerd en het hard gewerk om alles te doen wat sy wingerd nodig het om baie en goeie druiwe te produseer: omgespit, klippe verwyder, geplant, gebou, uitgekap – die werkwoorde getuig van volle toewyding en harde werk om die beste omstandighede vir vrugdra te skep (Ps 80:16). Die laaste werkwoord, ‘verwag,’ wys dat die toegewyde arbeid nie sonder intense belangstelling gedoen is nie. Die Here wag op die goeie vrug wat die wingerd sal oplewer. En die Eienaar is diep teleurgestel deur die wilde, suur (letterlik: vrot, stinkende) druiwe wat geproduseer word deur die wingerd (in 5:8-30 word die metafoor van die suur druiwe en wat dit behels verder verduidelik).
5:3 ‘En nou’ die draaipunt van ‘n betoog (soos in 5:5). Deur die wingerd se onverklaarbare reaksie word die liefdeslied nou ‘n hofsaak waarin Jerusalem se inwoners en Juda se manne opgeroep word. Daar was waarskynlik ook wynboere onder hulle wat wingerd ken. Hulle moet as regters oordeel oor die Here se arbeid aan sy wingerd en sy wingerd se negatiewe reaksie daarop. Eintlik moet hulle hulle eie antwoord op die Here se toewyding aan hulle beoordeel.
5:4 Met twee retoriese vrae verklaar Hy voor die regters dat Hy alles moontlik vir sy wingerd gedoen het, en hulle, as kenners van ‘n wingerd, moet sê waarom sy wingerd nie gelewer het wat Hy van hulle verwag het nie. Sy verwagting van 5:2 word herhaal om sy teleurstelling te beklemtoon. Sy aanvanklike ywer en energieke toewyding het heeltemal afgekoel, want sy werk aan sy wingerd het misluk en die Eienaar het sy wingerd prysgegee.
5:5-6 ‘En nou’ die volgende draaipunt, nadat die landbouers se opinie gevra is. Die Eienaar lewer self uitspraak oor wat Hy met sy wingerd gaan doen. Na die opbouende werkwoorde van 5:2 volg afbrekende werkwoorde: sy heining word verwyder (Ps 8:13), verbrand (Ps 80:17), sy muur afgebreek, sy wingerd vertrap (Ps 80:14)) – almal woorde wat die Here se onttrekking van sy sorg aan sy wingerd beskryf. Dit word gevolg deur ‘n reeks passiewe werkwoorde in 5:6: tot niet maak, nie meer gesnoei word nie, nie geskoffel word nie, ingeneem deur doringbosse en onkruid, wolke word verbied om daarop te reën. Die wingerd wat so deur sy Eienaar beskerm was, word nou blootgestel en kwesbaar, en onherstelbaar vernietig. Alles hang af van die Eienaar, wat nou heelteal vervreem is en nie meer sorg nie. Die prentjie van ‘n tuin wat heeltemal verwaarloos is, beskryf Juda wat in ballingskap vertrek, verwerp en oorgelaat is aan hulle eie dwaasheid en onbekwaamheid.
5:7 Hier is die kode om die liefdeslied, wat ‘n hofsaak en ‘n oordeelsuitspraak geword het, te ontsluit. Die wingerd is Israel-Juda wat aan die Here van die leërskare verantwoording moet doen, aan die Almagtige God. Die draai in die liefdesgedig wentel om die werkwoord ‘verwag’ wat vir die derde keer gebruik word. Die Here wou Hom in sy wingerd se vrugte verlustig. As die wingerd nie produseer nie, verloor die wingerd die Here se sorgsame aandag en beskerming. Die goeie druiwe wat verwag is, is reg en geregtigheid in hulle samelewing. In plaas van reg (misjpat) was daar onreg (mispach – verbreking van die reg en bloedvergieting); die Here het geregtigheid (tsedakah – billikheid en opregtheid in verhoudings) verwag, maar kyk! ongeregtigheid (tse‘akah – weeklagende hulpgeroep). Die flou sosiale protes van die onderdruktes teen die roofsugtige sosiale beleid is hulle hulpgeroep tot God (Eks 3:7,9; Ps 9:13). Met dié merkwaardige woordspel het die digter van ‘n landboubeeld na die sosiale verhoudings beweeg, wat altyd ‘n hoofitem op die profete se agenda is. Dié teenstellings onderstreep dat Israel, die Here se geliefde, die mees elementêre sosiale verhoudings wat die Here tussen die magtiges en die magteloses verwag het, versaak het. Die mislukking van Juda op die sosiale gebied lei tot sy eie vernietiging (vgl. Mt 21:33-44 se wingerd waarvoor Jesus doodgemaak word, veral 21:41 – en Jn 15 se druiwestok wat liefde as vrug moet dra deur in Jesus, die egte druiwestok, te bly, anders… 15:6). God se verwagting en gelowiges se hoop is om in gemeenskap net Jesus, die ware wingerdstok, te bly.
Skrywer: Prof Francois Malan