Kolosse

Kolosse – Coen Slabber

Ongeveer 150 km vanaf Efese, in die vallei van die Lykus-rivier, was daar eens drie belangrike stede: Laodisea, Hiërapolis en Kolosse. Hulle was deel van die Romeinse provinsie Klein-Asië. Hiërapolis en Laodisea was weerskante van die rivier geleë ongeveer 10 km uitmekaar. Kolosse was ongeveer 18 km stroom op en geleë op die hoofroete van Efese en Sardis na die Eufraat en sy wolindustrie. Kolosse was die oudste van die drie stede en is oorspronklik deur die Frigiërs gevestig en bewoon. [Dit was naby Denizli in die teenswoordige Turkye.]

Hierdie vallei het twee uitstaande kenmerke gehad:

(a)    Aardbewings het algemeen in hierdie gebied voorgekom. Laodisea is meer as een keer deur ʼn aardbewing verwoes. In 60/61 het ʼn aardbewing die stede in die vallei erg beskadig. Paulus maak geen melding hiervan in sy brief nie. Die brief is daarom waarskynlik voor die aardbewing geskryf.

(b)   Die water van die rivier en sy sytakke was ryk aan kalk.

Hierdie was ʼn ryk gebied en bekend vir twee beroepe:

(1)    Vulkaniese grond is altyd baie vrugbaar. Groot troppe vee het in die omgewing gewei. Die wolbedryf was baie belangrik. Veral Laodisea was bekend vir hoë gehalte kledingstukke. Daar was ook die gewone landbouprodukte van destyds – vye, olywe en druiwe.

(2)    Die kleuring van materiaal.  Die kalkwater was besonder geskik vir die kleur van materiaal. Kolosse was bekend vir wolstof wat skarlaken gekleur was.

Aanvanklik was hierdie drie stede ewe belangrik. Mettertyd word Laodisea die politieke sentrum en finansiële hoofkwartier vir die hele streek. Hiërapolis was ʼn handelsentrum. Daar was ook ʼn baie bekende spa. In hierdie vulkaniese gebied was daar baie fonteine – party met warm water. Hulle was bekend vir hulle genesende eienskappe. Mense het van heinde en verre gekom om hier te bad en van die water te drink.

In die gebied van die drie stede was daar baie Jode. Baie jare tevore (in ongeveer 200 vC) het Antiogus die Grote twee duisend Joodse families van Mesopotamië  en Babilon in hierdie gebied hervestig. Hulle moes die gebied stabiliseer. Hierdie Jode was voorspoedig en daarom het ander van hulle volksgenote hulle ook mettertyd hier gevestig. Kolosse het waarskynlik in die omgewing van 3000 Joodse inwoners – insluitend hulle gesinne – gehad.

Op ʼn stadium was Kolosse net so groot soos die ander twee. Kolosse was teen die Kadmus-berge geleë. Dit was ʼn belangrike stad, want dit het al die passe deur die berge beheer. Xerxes en Cyrus het met hulle invallende leërs daar oorgebly. Mettertyd het Kolosse egter agteruitgegaan. Vandag nog sien ons die ruïnes van Hiërapolis en Laodisea, maar daar is geen oorblyfsels van Kolosse nie – ons raai maar waar die stad geleë was.

Dit was die tuiste van die kultus van Sibille, die moedergodin. Aanbidding van hierdie godin het vrugbaarheidsrituele, maar ook asketiese en rituele verminking ingesluit. Op muntstukke van Kolosse  kry ons ʼn aanduiding van ʼn hele reeks ander kultusse – Isis (ʼn Egiptiese godin), Sarapis, Mitras, Demeter, Helios (die son), Selene (die maan) en ook Artemis van Efese.

Die gemeente in Kolosse is nie deur Paulus gestig nie; Paulus self het nooit, sover ons weet, die gemeente besoek nie. Paulus sê dat hy hom vir hulle en vir die gelowiges in Laodisea en vir al die ander wat my ook nog nie persoonlik gesien het nie beywer (Kolossense 2:1). Die evangelieverkondiging van Epafras het waarskynlik die fondament vir die gemeente gelê. Epafras was ʼn inwoner van Kolosse en het waarskynlik tot bekering gekom tydens Paulus se verblyf in Efese. Nog ʼn inwoner van Kolosse was Filemon.

Gedurende Paulus se drie jaar in Efese is die hele provinsie Asië met die evangelie bedien. Daarom glo hy dat die gemeente in Kolosse binne sy apostoliese gebied geval het. Wat ons hier sien is die resultaat van Paulus se sendingstrategie. Hy vestig ʼn sentrum vir evangelisasie in ʼn groot stad (soos Efese). Individue en spanne gaan dan daarvandaan uit na die stede in die omgewing.

Hoe groot was die gemeente in Kolosse? In Filemon lees ons van die gemeente wat gereeld in jou huis bymekaargekom het. Hoeveel huiskerke daar was, weet ons nie. As ons Kolossense 2:1 lees, kry ons die indruk dat die huiskerke in Laodisea as deel van hierdie geloofsgemeenskap gefunksioneer het. Uit Kolossense 3:18 – 4:1 kan ons aflei dat slawe en kinders lede van die gemeente was.

Die kerk in Kolosse het meestal uit nie-Jode bestaan. Ook julle was voorheen ver van God af en vyandiggesind teenoor Hom, soos blyk uit julle sondige lewenswyse (1:21) – dit is die taal wat Paulus dikwels gebruik om na mense wat nie deel van die verbond was nie, te beskryf. In 3:5 – 7 gee hy ʼn lys van hulle sondes voordat hulle Christene geword het. Dit is die sondes wat ons by nie-Jode verwag.

Die brief wat Paulus aan die gemeente in Kolosse geskryf het, moes ook in die gemeente in Laodisea voorgelees word. In Kolossense 4:16 verwys Paulus ook na ʼn brief wat aan die gemeente in Laodisea gestuur is. Ongelukkig het ons nie meer hierdie brief nie.

[Ek gaan van die veronderstelling uit dat Paulus hierdie brief geskryf het, alhoewel dit nie ʼn uitgemaakte saak is nie.]

Outeur: Dr Coen Slabber