Lilith

Lilith – Hennie Stander

Amelda vra:

Ek het baie interessante vraag. Ek het ‘n boek beet gekry “Kan jy glo dit is in die Bybel” geskryf deur Hennie Stander. Hy noem die naam Lilith (Jesaja 34:13) en noem dis enigste plek in Bybel waar dit voorkom. Wat weet julle van haar af? Volgens die boek is sy nes Adam uit stof geskep. Om hierdie rede het sy op absolute gelykheid met Adam aanspraak gemaak. Uiteindelik het sy van Adam weggevlug en in ‘n grot in die woestyn langs die Rooi See gaan woon waar sy met demone seks gehad het. Adam het soe sy lot by God bekla. So gaan die storie aan, en dan is Eva geskape. Hoe waar is dit of hoe waar kan dit wees.

Antwoord

Prof Hennie Stander antwoord:

Daar bestaan  Joodse legendes oor ʼn sekere Lilith wat beweer dat sy Adam se eerste vrou was. Volgens hierdie legendes is Lilith, nes Adam, uit stof geskep. Om hierdie rede het sy op absolute gelykheid met Adam aanspraak gemaak en ook geweier om onder hom te lê wanneer hulle seks gehad het. Uiteindelik het Lilith van Adam af weggevlug en in ʼn grot in die woestyn langs die Rooi See gaan woon, waar sy met demone seks gehad het. Adam het toe sy lot by God bekla.

God het drie engele gestuur om Lilith te gaan haal, maar sy het geweier om na Adam terug te keer.  As straf het God bepaal dat daar elke dag honderd van haar kinders sal sterf. Daarom sterf daar volgens die legende elke dag honderd demone.  Lilith het op haar beurt gesê dat sy dit as haar taak sien om pasgebore babas te laat siek word. As die ouers egter die name van die drie engele wat haar gaan soek het, op die babas se amulette skryf, het sy die babas weer gesond laat word.

Volgens hierdie legendes het God daarna besluit om vir Eva te maak, wat aan Adam onderdanig sou wees. Omdat Lilith aanspraak gemaak het op absolute gelykheid met Adam, word haar naam dikwels as simbool van vroueregte gebruik en is sy ʼn populêre figuur in die feministiese teologie.  Bewerings dat hierdie verhaal deur Joodse mans met ʼn patriargale gesindheid uit die Bybel gegooi is, is absolute onsin. Die verhaal het lank na die vorming van die kanon sy beslag gekry. Dit kom die eerste keer voor in ʼn werk getiteld Die Alfabet van Ben-Sira, wat eers in die Middeleeue ontstaan het. Hierdie geskrif is buitendien vol ander verhale wat poog om die Bybelse verhale in ʼn slegte lig te stel.  Koning Dawid word byvoorbeeld as ʼn hartelose figuur uitgebeeld wat in die geheim bly is wanneer sy seun Absalom sterf. Sommige geleerdes bestempel hierdie dokument selfs as ʼn anti-Joodse satire.

Die woord Lilith kom wel in die Hebreeuse teks van Jesaja 34:14 voor. Ongelukkig is dit die enigste plek in die Bybel waar dit voorkom en daarom is dit baie moeilik om te weet wat die betekenis van die woord daar is.  Bybelvertalers vertaal dit met woorde soos naguil, screech owl, night creature, night monster of arrow-snake. Tog lyk dit vir my onwetenskaplik om Jesaja 34:14 in terme van bogenoemde Joodse legendes te verklaar.

Amelda vra nou in haar epos: “Hoe waar is dit, of hoe waar kan dit wees?” Wel dit is waar dat daar sulke Joodse legendes is, maar soos die woord “legende” sê, is dit bloot ʼn legende, en daarom het dit waarskynlik geen historiese basis nie.

Skrywer: Prof Hennie Stander