Seën, voorspoed en vreugde vir Jerusalem en Israel (61:1-4) – Francois Malan
‘n Persoon, waarskynlik die digter-profeet, is aan die woord in verse 1-7 en 10-11. In verse 8-9 praat die Here. Die volgorde van: mens – God – mens, wys hoe nou die Here se besluit en die menslike roeping aan mekaar verbind is. Die spreker moet die bedoeling van die Here bekendmaak en gaan uitvoer.
61:1 Die spreker is deur ‘my Here, die HERE (Die Ek is Teenwoordige),’ gemagtig en besiel om die Here se geloofsgemeenskap te transformeer. Twee figure is gebruik vir die magtiging:
1 Die HERE se Gees, sy bemagtigingskrag wat die radikale vernuwing kan bewerk, die Gees wat in die vormlose en leë skepping orde en die lewe gegee het by die skepping (Gen 1:2), van wie Jesus beloof het dat die Gees strome van lewende water uit die binneste van dié wat in Hom glo sal laat uitvloei (Jn 7:38-39). Dieselfde Gees het nou op hierdie agent van die Here gekom (soos in 42:1; vgl. Jn 20:22).
2 Die HERE se salwing – stel die spreker in die openbaar bekend as die HERE se gesant, of dit is slegs ‘n metafoor vir sy bemagtiging, soos in Lk 4:18-19 waar Jesus hierdie gedeelte op Homself van toepasing maak. Die lesers en hoorders van hierdie bemagtiging sou onthou van Dawid se bemagtiging met dieselfde twee figure, in 1 Sam 16:13: Samuel het die horing met die olie gevat en hom voor sy broers gesalf. Die Gees van die HERE het van daardie dag af kragtig in Dawid gewerk (vgl. Dawid se laaste woorde in 2 Sam 23:1-2).
61:1b Die spreker word bemagtig om te bring, te verbind, te verkondig, te bevry, aan te kondig, te troos, te voorsien en te gee. Al hierdie optredes is om diens te lewer aan die swakkes wat geen krag of gesag het nie en uitgeskuif is, om te herstel sodat hulle ten volle sal kan funksioneer in ‘n gemeenskap van welsyn en vreugde.
Om die goeie nuus (evangelie) te bring waarna reeds in 40:9; 41:27 en 52:7 verwys is. Dit behels die reorganisering van die samelewing volgens die wil van die Here. Dit is evangelisasie met ‘n konkrete sosiale uitwerking. Die gesalfde van die Here moet die Joodse leefwêreld met die evangelie, die goeie nuus, transformeer. Dit bring goeie nuus vir die armes (die mense wat voor God weet hulle is arm, nederig, sagmoedig; 1983: mense in nood), dit verbind gebroke harte (1983: die moedeloses), gee vryheid vir gevangenes (ballinge en slawe), ontslag vir prisoniers (oopmaak van tronke – Griekse vertaling: oopmaak van blinde oë, soos in Lk 4:18), troos vir dié wat treur.
61:2 Dit kulmineer in ‘die jaar van die Here se guns en die dag van ons God se wraak’ (1983-vertaling: die tyd vir die Here se genade en die dag om sy vyande te straf). Die genadejaar verwys na Levitikus 25 se sabbatsjaar wanneer alle mense en goed wat in ekonomiese transaksies verloor is, teruggegee word, grond wat teruggekoop word (Lev 25:13,23,24) en mede-Israeliete wat bywoners geword het gaan vry terug na hulle grond (Lev 25:41). Die menswaardigheid en die orde in die hele gemeenskap word herstel om te funksioneer volgens die wil en aanwysings van die Here. So het Nehemia opgetree (Neh 5) om ‘n stabiele gemeenskap te skep.
Met Jesus se toepassing van hierdie verse op Homself in Luk 4:18-19 het die mense van Nasaret eers daarmee ingestem en hulle verwonder, maar toe Hy dit ook op die heidene van toepassing gemaak het, het hulle Hom probeer doodmaak (Luk 4:28-29). Dieselfde gesindheid teenoor buitestaanders word ook deur die meeste Jode in Esra en Nehemia se tyd geopenbaar.
61:3-4 Drie maal word teenoorgesteldes gestel met ‘in plaas van’ soos in 3:24 en 60:17. Dit verwys na die gemeenskap se radikale transformasie van hulle gesindhede en toestand, as gevolg van die verkondiging van die goeie nuus en die uitvoering van ‘n genadejaar. Hulle word genoem dié wat in Sion treur (oor die korrupsie, onreg, selfverryking en onderdrukking) aan wie die volgende toegeken en gegee word:
eer as versiering vir jou kop (soos ‘n bruidssluier of ‘n blommekrans) in plaas van in oneer met stof/as op jou
voete, om vasgevang te sit in dinge wat niks werd is nie (1983: ‘as’ as teken van smart). In Hebreeus is daar ‘n woordspel: pe’eer i.p.v. ’eefêr – blomme in plaas van stof/as.
Olie van vreugde in plaas van ‘n begrafnisseremonie
‘n mantel van lofprysing in plaas van ‘n ontmoedigde/neerslagtige gees
Op Christus toegepas, verwys dit na sy kruisdood en begrafnis wat vervang word met sy opstanding en hemelvaart (vgl. Joh 16:20: julle hartseer sal in blydskap verander)
Sodat hulle genoem sal word groot magtige bome van geregtigheid, deur die Here geplant sodat Hy (deur hulle eerlike en regte optrede en lewe) verheerlik kan word.
en hulle sal die eeu-oue ruïnes opbou, verwoeste plekke uit die vorige tye weer oprig
en hulle sal die bouvallige stede vernuwe, die verwoeste plekke deur baie geslagte.
Hulle is die samelewing wat deur die Jubeljaar herstel is in hulle waardigheid as mense wat vol vreugde voor die Here lewe in reg, geregtigheid en barmhartigheid, en nou weer krag en visie en energie het, soos groot sterk bome (vgl. Ps 1:2-3), om die tempel en die mure van Jerusalem en die stede van Juda op te bou – dit staan teenoor Israel voor die ballingskap wat soos bome was, waarvan die blare verdroog is 1:30 (vgl. Haggai 2:4-5).
Skrywer: Prof Francois Malan