Amos 6 vers 12- 13

6:12 ‘Hardloop perde op ’n rotswand, of ploeg iemand die see met osse? (2020: ‘daarop’ i.p.v. ‘see’) (LXX of sal perde ophou runnik by merries) Want julle het die reg verander in ’n giftige plant en die vrug van geregtigheid in wilde-als. Die twee retoriese vrae oor die gedrag van diere beskryf ’n absurde situasie om die hoorders te laat nadink. ’n Perd se hoewe word vernietig as hy oor rotse hardloop. Daar is geen sin om die see te ploeg nie. (Die Hebreeuse woord babeqāriym vir ‘met osse’ bestaan nie; beter: bābāqār yām ‘met osse die see’) So onnosel is Israel deur die reg in hulle howe te vergiftig met valsheid en omkopery. Geregtigheid in hulle samelewing het hulle verander in bitterheid vir behoeftiges. So vernietig hulle die HERE se riglyne vir hulle verhoudings. Met die twee diere-voorbeelde word die hoorders uitgelok om die dwaasheid van hulle lewenswyse te sien soos die HERE dit sien. Die HERE het reeds gesê Abraham moet sy kinders leer om volgens die weg van die HERE te lewe met tsedākāh ‘geregtigheid’ in die samelewing en misjeppāt ‘reg’ in die regbank, sodat Hy aan Abraham kan doen wat Hy beloof het, sodat al die nasies van die aarde in hom geseën sal word (Gen 18:18-19). Spreuke 21:15 sê: Dit is ’n vreugde vir die regverdige (tsaddik) om reg (misjeppāt) te doen, en ’n verskrikking vir dié wat die verkeerde doen. 6:13 ‘Julle wat verheug is oor Lo-Dabar (wat niks is nie), wat sê: het ons dan nie in eie krag vir ons Karnajim (horings) verkry nie? ‘Wat niks is nie’ – Lo’ ‘nie’ Dābār ‘woord/saak/iets. Karnāijim beteken ’n paar horings. Horings was ’n teken van krag (vgl.Sag 1:18-20). Die 1953-vertaling en LXX vertaal Lo-Dabar as ‘wat niks is nie’ en Karnajim as ‘horings.’ 1983 en 2020-vertalings verwys na die dorpe Lo-Debar, ’n dorp oos van die Jordaan in Gilead, wat ook in Josua 13:26; 2 Samuel 9:4 en 17:27 genoem word en Karnajim, ’n belangrike stad in die Aramese gebied wat in Genesis 14:5 genoem word. In plaas van die dorp se naam Lo-Debar skryf Amos eintlik bietjie stout Lo-Dābār, wat ‘niks is nie’ beteken. Karnajim spel Amos met ’n lang ‘ā’ Karnājim wat ‘horings’ beteken. Die arrogante Israel spog oor hulle inname van die twee stede en die verowering van die gebiede om die stede. Maar Amos spot met die woord Lo-Dabar dat hulle eintlik oor ’n nietigheid spog, en Karnājim met ’n lang ‘ā’ wat horings beteken, asof hulle met eie krag horings gekry het. 2 Konings 14:25,28 vertel hoe Jerobeam II Israel se grondgebied uitgebrei het, die Oos-Jordaanse gebied terug verower het, wat die twee stede in sy ryk ingesluit het. Israel spog dat hulle dit in eie krag gedoen het. Maar 2 Konings 14:25 sê die uitbreiding van hulle gebied was in ooreenstemming met wat die HERE die God van Israel gesê het deur sy dienaar Jona seun van Amittai. Die selfversekerde Israel roem oor hulle eie krag (horings is simbool van krag) en vergeet dat die HERE die gebied aan Israel se leërs oorgegee het. Die mens wat ingenome raak oor sy eie prestasies, vergeet die Almag van God wat bo en agter alles staan. Die oorwinninkie van Israel is eintlik ’n nietigheid in vergelyking met wat die HERE nou aan hulle gaan doen, wat in vers 14 uitgespel word. Amos 6 vers 14 6:14 ‘Want kyk! (hier kom ’n belangrike aankondiging): Ek is besig om ‘n nasie teen julle op te wek, huis van Israel, is die Godspraak van die HERE, die God van die leërskare en hulle sal julle onderdruk van Lebo-Hamat af tot by die rivierbedding van die Araba. (LXX …dat julle nie in Hamat sal ingaan nie, soos van ’n vol rivier van die wildernisse – lebō’ beteken ‘ingang’). 2020: ‘Maar kyk, Ek laat teen julle, huis van Israel, ’n nasie optrek’ is die uitspraak van die HERE, wat Heerser is oor alle magte, ‘en hulle sal julle onderdruk van die Lebo-Hamat af tot by die droë loop van die Araba’ Israel roem volgens vers 13 dat hulle in eie krag – Karnajim hulle eie ‘horings,’ vir Lo-Dabar wat ‘nie iets’ is nie, vir hulle teruggevat het (2 Kon 14:25). Dit word hier aan die einde van Amos se sesde visioen aan die kaak gestel. Teenoor die mag van hulle leërs staan die HERE se leërskares in die hemel en op die aarde. Die HERE se straf antwoord op Israel se sonde, op hulle roem in hulle eie krag. ‘Want kyk:’ Hy is besig om ’n nasie se leër op te wek teen die leërs van Israel. Jerobeam II het Israel se gebied uitgebrei van die Lebo-Hamat af tot by die Dooie See in die Jordaanvallei. Maar Israel het nie erkenning gegee aan die HERE wat daardie veldslae vir hulle laat slaag het, soos die profeet Jona vir hulle gesê het nie (2 Kon 14:25). Israel het gespog dat hulle dit in eie krag gedoen het. Eintlik het hulle die afgelope 200 jaar die HERE heeltemal uit hulle lewe uitgeskakel en op hulle self vertrou, en op die afgodsbeelde wat hulle vir hulleself opgerig het. Samuel het al vir Saul gesê: ‘eiesinnigheid is afgodsdiens’ (1 Sam 15:23), want jy maak die afgod met jou eie hande, en jy glo dat die ding, wat nie kan hoor of praat nie, sal doen wat jy vir hom sê, omdat jy eintlik jou eie god is. Die HERE gaan die leër van die ander nasie stuur om Israel in hulle hele land te onderdruk, van hulle noordelikste dorp LeboHamat af tot by hulle suidelike grens by die wadi, die (droë) rivierbedding, van die Araba, die droë streek of woestyn by die Dooie See (vgl. Numeri 34:7-8,12 vir die noordgrens; 1 Kon 8:65 die land wat die HERE aan hulle gegee het). Die nasie wat die HERE opwek sal Israel onderdruk in die hele gebied van Israel, wat die armes onderdruk. Die HERE gaan ’n einde maak aan Israel se trots en selfversekerdheid. Spreuke 21:31 sê: ‘Perde kan afgerig word vir oorlog, maar dit is die HERE wat die oorwinning gee.’ Amos kondig aan dat die HERE sy oorwinning gaan vier in die totale vernietiging van Israel. Agt-en-dertig jaar ná die strafaankondiging van die HERE deur Amos (760 v.C.) het die Assiriërs in 722 v.C. Samaria ingeneem. Hulle hoofstad Samaria was die laaste van Israel se stede wat geval het, en die inwoners is in ballingskap weggevoer (2 Kon 18:9-12).

Skrywer: Prof Francois Malan

Amos 6 vers 6-7

6:6 ‘Die drinkers uit komme wyn en hulle koppe gesalf met olie gemeng met parfuum, word nie siek oor die verbreking van Josef nie. LXX Die wat gefilterde wyn drink en hulle salf met die beste olie, ly geensins oor die verplettering van Josef nie. 2020: Hulle drink offerbakke vol wyn; met die beste olies salf hulle hulleself; maar hulle treur nie oor die ondergang van Josef nie. Amos teken Israel se oormatige drankverslawing met ’n ongewone woord, komme vol wyn wat hulle drink, komme waaruit die bloed van die offers op die altaar gesprinkel word en waarin die wyn met kruie gemeng word (nie die gewone drinkbekers nie). Die salwing behels ook insmeer van die liggaam met gekruide olie om die vel geurig te voed. In plaas daarvan dat hulle siek word van bekommernis oor die verbreking van hulle band met die HERE, hulle uitbuiting van die armes en die eventuele ondergang van Israel, volhard hulle om sekuriteit te soek in hulle persoonlike welstand en genot. Die swaartepunt van hulle lewe is nie meer God nie maar hulle self. Die HERE wat Israel se lyding as slawe in Egipte ter harte geneem het, kan nie die lyding van die armes verdra onder die verdrukking van die rykes wat in onbedagsame brassery lewe nie. Josef se twee seuns Efraim en Manasse was die leidende stamme in Israel. 6:7 ‘Daarom sal hulle nou aan die voorpunt van die ballinge in ballingskap gaan, en die feesmaaltye van dié wat uitgestrek gelê het, verdwyn.’ LXX Daarom sal hulle nou krygsgevangenes wees, van die eerste van die leiers af, en die gerunnik van perde sal afgesny wees uit Efraim. 2020: Daarom sal hulle nou in ballingskap gaan aan die voorpunt van die ballinge, die gefuif van dié wat rondluier kom tot ’n einde. Vers een het met ’n weeklaag begin, gevolg deur ’n lang beskrywing van die sorgelose welvarende Israel. In vers 7 word hulle naderende einde met ‘daarom nou’ ingelei en heel kort gestel: ballingskap! Skuld en straf word ironies teenoor mekaar gestel: vers 1 se ‘hoof (r’ōsjit ‘kop’) van die nasies’ as die HERE se uitverkore volk, word in vers 7 toegepas op die leiers van die volk – ‘aan die voorpunt (ber’ōsj ‘aan die kop’) van die ballinge. Die leiers wat ‘uitgestrek lê by feesmaaltye’ (ook in vers 4) se sorgelose selfvertroue en onderdrukking van armes word met die ballingskap kortgeknip. Vers 5 se dronk lawaai by hulle feeste word versmoor in hulle stilte in vers 7 se ballingskapstog. Israel se selfversekerde sekuriteitsgevoel (v1), wat die bose dag van oordeel wegstoot (v3) met feeste van uitgesoekte lekkernye (v4), met begeleiding van luidrugtige singery en musiekmakery (v5) en onbeteuelde drinkery en kwistige parfuum (6). Hulle luukse lewe, gebou op onreg, bring die dag van oordeel en onheil vir hulle vinnig nader. In 722 v.C. vertrek die inwoners van Samaria in ballingskap, as die laaste van die verwoeste stede van Israel om ook in Assirië verstrooi te word (2 Kon 17:6). Dit is die HERE se straf oor Israel se eeuelange verwerping van die HERE. Die weeklaag van Jesus oor die rykes in Lukas 6:24-26 is ’n weerklank van Amos 6:1-6. Die oordeel van die HERE en die val van die stad Samaria (Amos 6:8-11). Na die poëtiese vorm in 6:1-7 verse, is hierdie verse in prosa geskryf. 6:8 Dit is die tweede eedswering van die HERE in Amos (vgl. 4:2). ‘My Heer, die HERE, het by Homself gesweer. Die Godspraak van die HERE, die God van die leërskare lui: “Ek verafsku die hoogmoed van Jakob, en sy paleishuise haat Ek. Ek lewer die stad en alles daarin oor.” (LXX het chōras ‘sy plekke/dorpe/landerye’ in plaas van ‘sy paleishuise;’ 2020: ‘sy vestings’) Die HERE self, sy heiligheid, staan agter sy besluit oor Israel en hulle hoofstad Samaria. Hy wat gesê het: Wees heilig, want Ek is heilig (Lev 11:45), sou nie die Heilige gewees het as Hy die hoogmoed van Jakob teenoor hulle God ongestraf gelaat het nie. Heilig beteken om aan die HERE en sy woord toegewy te lewe. Die God van die leërskare gaan die stad en die hele Israel aan die leërs van ’n vyand oorlewer (3:11). Die deelwoordvorm van ‘afsku’ beteken dat die HERE se afsku al lank duur en aanhou. Hoogmoed lê aan die wortel van die kwaad. Israel se hoogmoed het die HERE uitgeskuif as die fondament van hulle bestaan en het gelei tot hulle ongehoorsaamheid aan sy wyse onderrig, sy torāh. In hoogmoed sien hulle op ander neer, verkoop onskuldige mense (2:6), lewe weelderig in paleishuise wat deur geweld verkry is en self vol geweld is (3:10). Hulle dink dat hulle volksbestaan in hulle eie hande is (Amos 6:1). Die HERE gaan sy beskemende hand van hulle terugtrek en hulle in die hande van ’n vyand oorhandig. 6:9 ‘As daar tien mense in een huis oorbly, sal hulle sterwe…’ Die totale uitwissing van Israel word op ’n lewendige manier geskilder. Naas die vernietiging van die hele stad Samaria word die verhaal van een huis wat nog oorbly beskryf. Tien oorblywendes uit ’n stad vlug in die enigste oorblywende huis in. Maar van die tien word kortweg net gesê: Hulle sal ook sterf. Hulle word nie aan ’n vyand oorgelewer nie, maar die HERE sorg dat hulle sterf – aan ’n pes? Dit beklemtoon die totale en omvattende oordeel van die HERE wat oor Israel kom. 6:10 ‘As sy oom (dōd, vader se broer, of familielid) en sy verbrander die lyke (bene) optel om uit die huis te dra, en vir iemand wat in die agterkant van die huis mag wees sê, ‘is daar nog by jou,’ en hy sê ‘nee,’ dan sê hy ‘bly stil, want die Naam van die HERE mag nie genoem word nie.’ Verbranding van lyke was ’n misdaad (Amos 2:1). Lyke van misdadigers is verbrand (Lev 20:14), maar tydens die pes is lyke blykbaar verbrand om verdere verspreiding te keer. Toe die oom sou vra of daar nog (lyke of mense?) oor is, antwoord iemand agter in die huis dat daar niemand is nie. Voor hy verder praat waarsku die oom hom om nie in die Naam van die HERE iets te noem nie. Hulle wat so verlang na die dag van die HERE se lig, en sy Naam by hulle bulafgod en in hulle dronkenskap noem, word doodsbenoud vir die klank van sy Naam in die verskrikking van die dood. 6:11 ‘Want kyk! die HERE gee opdrag en Hy slaan die groot huis in stukke en die klein huise in splinters.’ Vers 11 gee die rede (want) waarom hulle vrees om die Naam van die Here te gebruik (v10). Want die HERE beveel ‘n totale vernietiging. Die bedreiging van die groot en kleiner huise ondersteun die eed van die HERE oor die stad en sy paleishuise (v8). Alle huise sal verkrummel onder die aanslag van die HERE en dit word ’n veld vol ruïnes. Die HERE is die eintlike teenstander van Israel oor hulle sondige, vrot lewenswyse. Daar bly niks oor van hulle trots en die sorgeloosheid van hulle lewenswyse nie. Met Israel se arrogansie het hulle die HERE se reg en geregtigheid vervang met hulle eie-reg en eie-geregtigheid, maar geen selfgeboude beveiliging kan beskerming bied teen die HERE se oordeel nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Die sesde profesie (Amos 6:1-14)

Die sesde profesie gaan oor Israel as welvarende gemeenskap wat nie hulle ondergang verwag of sien kom nie, en die HERE se besluit om hulle oor te gee aan die gevolge van hulle lewenswyse, omdat hulle Hom en sy wet nie gehoorsaam en daarvolgens lewe nie. 6:1-7 Ballingskap kom vir die welvarende Israel. 6:1 ‘Wee (Hoi) dié wat hulle sorgeloos verlaat op Sion, dié wat hulle veilig voel op berg Samaria, (Wee) die vernames van die (twee) eersteling-volke na wie die volk van Israel kom.’ LXX Wee (Ouaì) aan die wat Sion as niks beskou en vertrou op die berg Samaria, wat voordeel trek van die heersers van die nasies (hulle vrugte gaan pluk) en in hulle self gekeer het. 2020: Wee dié wat gerus is in Sion, dié wat hulle veilig voel op die berg Samaria, die hooggeplaastes van die mees vooraanstaande nasies, na wie die volk van Israel kom. Amos huil, weeklaag, oor die twee hoofstede van Juda en Israel – Jerusalem wat Dawid op die berg Sion as koningstad gebou het (2 Sam 4:6-7;9-12), en Samaria wat koning Obed van Israel as sy koningstad gebou het (1 Kon 16:24). Soos in Amos 2:4-5 word Juda aangespreek saam met Israel (die LXX het die deelwoord ‘sorgeloses’ vertaal met ‘as niks beskou nie’ en dit geformuleer as ’n aanklag teen Israel wat neersien op Sion se godsdiens). Amos huil egter ook oor Juda wat sonder sorge is omdat hulle dink die HERE is tevrede met hulle lewe. Die argeloses in Israel het nie erg aan die woord van die HERE nie. Hulle sorgeloosheid het gegroei uit Juda en Israel se mening dat hulle beter is as die ander nasies. Hulle dink hulle is die twee hoof-volke, vir wie die HERE uit die nasies uitgekies het as sy volk (Amos 3:2). Amos huil oor die argelose leiers, die vernames na wie die volk kom vir raad, hulp en bystand. Maar die ironie is dat die HERE se twee uitverkore volke en hulle leiers die ander nasies se gode dien en hulle heidense lewenswyse aanvaar. Daarom huil Amos oor hulle, want hy weet ook wat die HERE se besluit oor hulle toekoms is. 6:2 ‘Gaan oor na Kalne en kyk, en loop vandaar na Hamat-Rabba (groot Hamat) en gaan af na Gat van die Filistyne. Is julle beter as hierdie koninkryke of hulle grondgebied groter as julle s’n? Israel se gebied is ’n bietjie groter as die stede rondom hom: Hamat noord van Israel, Kalne nog verder noord, Gat in die suide van Juda. Dit veral ná Jerobeam II se uitbreiding van sy gebied, en dit nogal soos die HERE gesê het omdat Hy hulle jammer gekry het (2 Kon 14:25-28). Maar Israel is baie kleiner as die groot magte, Assirië verder noord en Egipte verder suid. Amos spot eintlik deur hulle met die kleiner bure te vergelyk wat nie hulle groot bedreiging is nie. Eintlik is hulle grootste bedreiging die HERE, want sy uitverkore volk volhard met hulle afgodsdiens en heidense selfsugtige lewenswyse, teen sy duidelike opdragte en waarskuwings aan hulle (2 Kon 14:23-24). Die HERE het hulle juis uitgekies om sy Naam onder die volke uit te dra deur te lewe volgens sy woord. Sy opdrag is ‘wees heilig want Ek is heilig’ (Lev 11:45; 19:2; 20:7,26; 1 Petr 1:15-16). 6:3 ‘Julle wat meen die dag van onheil is nog ver, en die setel (troon) van geweld aanbring.’ LXX Julle wat na die dag van onheil toe beweeg, wat nader kom en valse Sabbatte aankleef (‘setel’ in Hebreeus sjêbêt; LXX se ‘Sabbatte’ in Hebreeus sjābbat – die vokale verskil). In Amos 5:18-20 is reeds gesê dat die dag van die HERE duisternis bring en nie lig nie. In die voorspoedige dae van Jerobeam II se bewind stel die leiers die bose dag ver weg in hulle gedagtes en woorde en optrede. Sorgeloos bring hulle die setel of troon van geweld nader. Dit het twee betekenisse. Hulle sorgelose lewenswyse is gebou op hulle geweld teenoor die swakkes. Dit bring egter ook die geweld van die HERE se toorn oor hulleself. Hoe dit in hulle troonsaal van ongeregtigheid gaan, word in verse 4-6 beskryf. Dit gaan oor die wantoestande in die binnelandse bestuur en in die ekonomiese lewe. Die ironie is dat hulle deur hulle geweld teen medeburgers die dag van die HERE se geweld oor hulle nader bring (vgl. Amos 3:10). 6:4 Julle wat op rusbanke met ivoorinlegsels aanlê (aan feestafels), wat uitgestrek lê op julle divans, wat jong ramme uit die kudde eet, en jong bulletjies uit die midde van die vetgemaakte kalwers.’ LXX Julle wat op ivoorbeddens slaap, wat losbandig/wellustig verkeer op julle oopgespreide beddens, julle wat jong bokkies uit julle kudde eet, en jong bulletjies uit die suigkalwers. Die lewe in weelde word deur Amos met unieke konkreetheid geskilder, met luukse rusbanke wat ryklik met ivoorinlegsels versier is waarop hulle aanlê aan tafel en nie meer sit soos in die vroeër dae nie (1 Sam. 20:5 – dit is die eerste keer dat aanlê aan tafel in Israel genoem word, ’n buitelandse vorm van hoogkultuur wat in later tye die gebruik by eetmale word, vgl Joh 13:12, 23). Maar dit is nie net blote gemaksugtigheid nie. Hulle hang (sāruach hang oor) ook dronk (vers 6) en dik gevreet oor die sofas, te dronk en oorvol om te loop. Hulle soek die sagste en vetste vleis uit die vetmaakkamp, waar die diere versorg word wat nie werk nie, maar net vetgemaak word vir slag. Die prominente mense in die samelewing aanvaar slegs uitsoekvleis. 6:5 Hulle improviseer (liedere) op die klank van die luit; soos Dawid dink hulle vir hulle musiek op instrumente uit.’ LXX Dié wat die geluid van musiekinstrumente (órganon) beheer wat hulle as permanent beskou en nie van verbygaande aard nie. 2020: Hulle neurie met begeleiding van die harp, soos Dawid improviseer hulle op musiekinstrumente. Van die Hebreeuse woorde is moeilik verklaarbaar. Die Hebreeuse woord vir ‘improviseerders’ (poretim) kom nêrens anders voor nie, en het moontlik verband met ‘n Samaritaanse woord vir sing. Moontlik gebruik Amos dit in ’n veragtelike sin van ’n onsamehangende gejubel van ’n groep papdronkes wat saam eet en met harpbegeleiding probeer sing. Feeste gaan gepaard met musiek. Die luit, ‘die tiensnarige instrument’ met ’n hol klankbord,’is reeds in 5:23 genoem. 2 Kron 29:27 praat van die musiekinstrumente van Dawid wat in Hiskia se dae gebruik is vir die herinwyding van die tempel. Amos spot met hulle wat probeer om soos Dawid liedere vir musiekinstrumente uit te dink. Amos het blykbaar die lawaai van die dronk mans se geïmproviseerde liedere beskou as tekens van die sorgelose selfvertroue van die vooraanstaandes in Samaria. Hulle dink blykbaar dat hulle met hulle dronkmansliedere in die spore van Dawid loop, wat die regverdiges oproep om te jubel oor die HERE met begeleide lofliedere (Ps 33: 1-5; 81:1-4; 98:4-6 .

Skrywer: Prof Francois Malan

Amos 5 vers 21-27 5:21-24 Die volgende vier verse is die HERE se veroordeling van Israel se godsdienstige gebruike sonder die uitlewing daarvan in die gemeenskap. In vers 21 word hulle feeste veroordeel, in vers 22 hulle offers, vers 23 hulle liedere, en vers 24 hulle gebrek aan reg en geregtigheid. 5:21 ‘Ek haat, Ek verwerp julle feeste, en verdra nie die reuk van julle feestelike samekomste nie. Israel se verwagting dat die dag van die HERE ’n dag van vreugde sal wees (5:20), kom uit hulle oortuiging dat hulle feeste en offers waarmee hulle die HERE versorg, vanself vir hulle ’n vreugdedag deur die HERE waarborg. Die gebruike gryp Amos nou aan. Die woord vir feeste verwys na die vrolike pelgrimstogte na die tempel, en samekomste na hulle feestelike saamwees. Die gedeelte van vers 21-27 word in die eerste persoon geskryf as die woorde van die HERE wat Amos by die groot fees uitbulder as die HERE se beoordeling van wat hulle besig is om doen. Hulle kom om hulle verhouding met God saam met Hom te vier en dink dat hulle fees vir Hom aanneemlik is en Hom gunstig stem teenoor hulle. Levitikus 23 beskryf, benewens die weeklikse sabbat (sjabbat) as rusdag aan die HERE gewy, die drie groot sewedaagse feeste wat die HERE deur Moses aan Israel gegee het om hulle aan Hom te wy (Eks 23:14-19). Paasfees (pêsach) sewe dae ongesuurde brood (matstsōth) aan die begin van die koring- en garsoes in April (14e dag van die eerste maand) om vir die HERE aanneemlik te wees; Pinksterfees (sjabbat sjanim ‘sabbat van jare’) vyftig dae vanaf Paassondag met die insameling van die volle oes. Die wenakkers word vir die armes gegee; Huttefees (soekkōt) vyf dae na die vas op die Versoendag (yōm kippoer), met die vrugte-oes, vir sewe dae moet hulle in hutte woon om hulle redding uit Egipte deur die HERE aan die nageslag te vertel (10e van die sewende maand). In plaas van ’n soete welbehaaglike geur is hulle feeste vir die HERE haatlik, verwerplik en draai Hy sy gesig weg van die reuk van hulle feestelike byeenkomste. Hy vier nie saam met hulle nie. Dit is sy oordeel wat Hy uitspreek oor Israel se godsdiens wat hulle so ywerig vier vir hulle eie bevrediging. Wat die Here wel behaag, is om Hom te eer (Jesaja 11:3.) 5:22 ‘Want as julle vir My julle brandoffers en graanoffers bring, vind Ek nie vreugde daarin nie (2020: Ek aanvaar dit nie), En julle maaltydoffer van vetgemaakte (kalwers) sien Ek nie aan nie (2020: Kyk Ek nie eers na nie). Die bloederige brandoffers (‘olah, Lev 1:3-9; 7:8) en die bloedlose graanoffers (minchah Lev 2; 7:9 ) word heel op die altaar verbrand. Die maaltydoffer (sjêlêm Lev 3:7,11) verwys na die laaste offer van die fees waar slegs van die bloed, niertjies, stukkie van die lewer en niervet op die altaar verbrand word. Die res word gekook; die priesters kry ’n deel daarvan en die gesin die res. Hulle eet dit as teken dat die HERE dit aanvaar (Lev 3:5). Die saameet is ‘n teken van die HERE se gemeenskap met hulle. Die drie offers volg Levitikus se hoofstukke 1,2,3. Die HERE kondig egter aan dat Hy geen vreugde in Israel se offers vind nie, en hulle manier, om met ’n maaltyd kastig gemeenskap met Hom te beoefen, is futiel want Hy is nie meer deel daarvan nie. Psalm 40:9 sê: Wat U behaag my God, wil ek graag doen, u wet is in my binneste (vgl. Hebreërs 10:1-17). 5:23 ‘Verwyder van my die geraas van jou feesliedere; die klank van jou harpe wil ek nie hoor nie. In verse 21-22 word Israel aangespreek as ‘julle.’ In vers 23 as ‘jou.’ Dit het ’n stygende effek, meer direk persoonlik. In vers 21-22 gaan dit om pelgrims wat van verskillende kante af kom, drie verskillende offers bring en afsonderlike familiegroepe wat die vleis eet wat elke groep gebring het. In vers 23 gaan dit oor die groot lawaai van almal wat saam sing. Die geraas verwys waarskynlik na die ekstatiese lawaai van die feesliedere waarmee die HERE dan deur almal saam geloof sou word tydens die fees. Dit word gesing onder begeleiding van die luit, dit is die tiensnarige harp. In vers 21 het die HERE sy neus gesluit vir die reuk van hulle samekomste; in vers 22 sy oë om nie die vet van hulle offers te sien nie; en hier in vers 23 sy ore vir die geraas van hulle liedere. Die HERE het Hom afgesluit van Israel se godsdiens: hulle feeste, offers, en prysliedere. Die luidrugtigheid van die vokale en instrumentale musiek bekoor die HERE net so min soos die vet op die altaar en die pelgrimstogte na die heiligdom. Dit is alles uiterlike dinge wat Israel kom geniet het en waarmee hulle die HERE se guns wou wen om sy seën te kry. Maar die HERE soek opregte harte wat na Hom luister en dat sy volk volgens sy woord sal lewe. 5:24 ‘Laat die reg voortrol soos water en geregtigheid soos ’n standhoudende waterstroom’ In plaas van die rumoer van Israel se lofprysings, die reuk van hulle offerandes en die optogte na hulle feeste, soek die HERE iets heel anders: die reg in hulle howe en geregtigheid in hulle samelewing wat alles teenwerk teen uitbuiting en onreg. Die beelde wat gebruik word stel die reg voor as ’n waterstroom wat aanrol in ’n rivier. Die geregtigheid, om reg op te tree teenoor jou medemens, moet alle oortreding onmoontlik maak soos in ’n standhoudende vol rivier wat jou meesleur as jy daarin beland, maar deur die hele jaar water voorsien aan mens en dier en plante en die aarde. Sonder reg in die howe en geregtigheid in die samelewing is alle godsdiens vir die HERE onaanvaarbaar. Maar Israel het ‘die reg verander tot wilde-als en geregtigheid by die deur uitgesmyt en daarop getrap’(5:7). Hulle lewe nou van onkruid in droë lope as beeld van die regters en getuies wat omgekoop word (5:7,10.12), armes word mishandel (2:6-8; 4:2), daar is geweld en verwoesting in hulle mooi huise (2:6-8; 3:10). Die HERE sê in Jesaja 1:26 dat Hy Sion weer ’n stad van geregtigheid sal maak. Daniël 9:24 voorspel ’n tyd van versoening vir oortredings en blywende geregtigheid. Paulus bid vir die Filippense dat hulle vervul sal word met die vrug van geregtigheid deur Jesus Christus tot verheerliking en lof van God (Flp 1:11). Verse 25-27 is vatbaar vir verskillende verklarings. Een word hier aangebied. ‘Julle’ verwys na Israel se 40 jaar in die woestyn toe daar nie altyd geleentheid was vir feeste en offers nie, hoewel die feeste en offers in Eksodus, Levitikus en Numeri beskryf word. Toe was Israel geheel en al van die HERE afhanklik. Hy het hulle daagliks gelei en gedra en beskerm. Uit sy hand het hulle water en hulle daaglikse manna ontvang. 5:25 ‘Het julle slagoffers en graanoffers vir My gebring die veertig jaar in die woestyn, huis van Israel? Veertig jaar verwys na die lewenspan van ’n mens. Dit verwys na die HERE se beslissing by Kades in die Paranwoestyn toe Israel geweier het om Kanaän in te trek, dat nie een van hulle (behalwe Josua en Kaleb) die beloofde land sal sien nie (Num 14:20-24,29-30,33-34). Numeri 15:1-4 gee dan die opdrag dat dié wat dan in die beloofde land sal inkom, brandoffers en graanoffers vir die HERE moet bring. Die punt van Amos se retoriese vraag is dat die HERE nie vir Israel in die land wat Hy aan hulle beloof het, ingelei het omdat hulle offers vir Hom gebring het nie. Die land was sy genadige gawe aan hulle, met die vereiste dat hulle Hom moes gehoorsaam. Die tien stamme het egter hulle feeste en offers en sang so goed ontwikkel, afgode begin dien en daarop vertrou, terwyl hulle die gehoorsaamheid aan die HERE en sy woord in hulle alledaagse lewe en regspleging gruwelik verwaarloos en verdraai het. 5:26 ‘Julle sal Sikkoet julle koning en Kijjoen (Saturnus) dra, die Ster van julle god wat julle vir julle gemaak het.’ LXX: en julle het die tent van Molog opgeneem en die ster van julle god Raifan…’ 2020: Julle sal Sakkoet, julle koning, en Kajjawan, julle beelde, die ster van julle gode moet dra…’ 1. Sakkoet – Die vokale van skkwt is in Hebreeus spottenderwys verander na Sikkoet ‘afstootlik’ 2 julle koning – hulle titel vir die ster wat vir hulle die belangrikste god is. 3 Kajjawan – nog ’n titel van Saturnus, vokale ook verander na vokale van ‘afstootlik’ Kijjoen’ As voorloper van vers 27, voorsien vers 26 ’n toestand wat in die toekoms voltooid sal wees. Dan sal die HERE se straf wat hier aangekondig word, voltooid wees. Israel het daarvolgens reeds die stergod Saturnus van die Assiriërs as hulle koning, hulle hoofgod, begin dien. Sakkoet en Kajjawan is twee name vir die planeet Saturnus. Die HERE, wat hulle deur die woestynreis gedra het, sien noual hoe hulle die beelde van hulle afskuwelike afgode, wat hulle met hulle eie hande gemaak het, gaan dra; eers as ballinge en later as slawe verstrooi in die vyand se land, in die optogte ter ere van die afskuwelike afgode. 5:27 ‘Ek sal julle in ballingskap tot anderkant Damaskus wegvoer’, sê die HERE. God van die leërskare is sy Naam. Amos spel in 760 v.C. die straf op Israel uit, waarop die HERE besluit het. Hulle het die bevele van die HERE geminag en terselfdertyd hulleself bedrieg. Hulle het aangeneem dat hulle deur hulle soort godsdiensfeeste en offers en sang rondom die goue kalf in Bet-El onder die ster Saturnus ’n stabiele verhouding met die HERE handhaaf (vgl. 2 Kon 17:15-16). Hy het egter klaar besluit om hulle in ballingskap te laat wegvoer. In 722 v.C. is hulle na Assirië toe weggevoer en verstrooi (vgl. 2 Kon 17:6). Israel, wat deur die HERE uit Egipte verlos is en in die beloofde land laat woon het, word deur die HERE daaruit verban om staatlose vreemdelinge te wees. Aan die einde van die vyfde profesie onderstreep Amos dat hy die draer is van die woorde wat die HERE, die ‘Ek is’ die altydteenwoordige HERE, self gesê het. Hy is die Heer wat die leier en gesagvoerder van die nasies is, van al die leërmagte in die hemel en op die aarde wat Hy kan inroep en gebruik waar en wanneer Hy wil (vgl. Matt 26:53).

Skrywer:  Prof Francois Malan