Bogenoemde kontoere van die definisies en hulle implisiete semantiese betekenisse sal my lei tot die argument wat ek kortliks hier onder sal uitbou.  

3. Voorkoms van die woord en haar verbuigings in die nuwe testament

Vertalings van die woord sien soos volg daarna uit:

4. Sommige interessante NT perspektiewe

4. 1. So vroeg as 1954 het Joseph Sittler al opgemerk dat dit nodig is dat ons ʼn “teologie vir die aarde” moet ontwikkel wat vanuit ʼn holistiese teologiese perspektief  die aarde kan sien as synde verweef met God se verlossende werk. In 1961 het dieselfde Sittler by die Wêreldraad van Kerke se byeenkoms Kolossense 1 geneem om die punt te maak dat die kosmiese Christologie, wat met die skeppingsaksie in verband staan, ʼn leerstellige basis skep van waaruit daar ʼn “teologie vir die aarde” geskep kan word. Myns insiens kan Kolossense 1:15-20 ʼn besondere rol speel in so ʼn teologie. Die teks is die bekende himne (lied) en dui aan dat Christus die beeld van die onsigbare God is, die eersgeborene van die ganse skepping. Interessant gaan die teks dan oor in ʼn verduidelikende of redegewende verklaring wat ingelei word deur die Griekse hoti (omdat) konstruksie. Die skrywer argumenteer deur middel van ʼn datief (in/deur) en akkusatief (vir) dat alles op die aarde en die hemel in en deur Christus geskep is. Verder word die werkwoord vir skep in ʼn passief uitgedruk, wat beteken dat ons hier met ʼn Goddelike passief te doen het. In ʼn aktiewe vorm van die Griekse werkwoord doen die subjek die aksie van die werkwoord. In die passief word iets van buite aan die subjek gedoen. In die geval is dit God wat die aarde in en deur Christus skep. Die aarde het dus die skepping “ontvang” en is nie die subjek wat die aksie van die skepping self doen nie. Dit maak die Skepping dus afhanklik van die een wat die aksie van die werkwoord doen, naamlik God, in en deur Jesus Christus. Verder word dit in ʼn perfektum vorm uitgedruk wat beteken dat dit ʼn aksie is wat plaasgevind het in die verlede maar steeds ʼn toestand/state of affairs skep wat geldig is in die hede (vgl. τὰ πάντα διʼ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται in 1:16). Die perfektum is een van die mooiste maniere om iets soos uitverkiesing uit te druk: die feit dat God ons in die verlede uitverkies het, maar ons steeds in die “toestand” of “status” van uitverkose mense verkeer. Die skrywer van Kolossense gaan selfs verder en sê dat alle dinge nie net in/deur en vir/tot hom geskep is nie, maar ook dat “in hom hou alle dinge in stand” (τὰ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκεν). Agter laasgenoemde stelling lê ʼn geweldige pregnante antieke debat oor die kosmos, veral in die Griekse filosofie. Nog steeds gaan die skrywer verder met ʼn intensifisering van die argument deur die geweldige hoë Christologiese stelling te maak dat die volheid van God dit goed gevind het om in hom te woon (ὅτι ἐν αὐτῷ εὐδόκησεν πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσαι). Hier word die woord κατοικῆσαι gebruik wat “familie” is van die woord oikodomei in die sin dat beide die basis van oikos dra. Maar dan, kom die sterkste en mooiste na vore, as die skrywer van Kolossense deur middel van die hoti (ὅτι) [omdat) en καὶ die voorafgaande verbind met dit wat na die καὶ (en) volg, naamlik dat God deur hom (lw. Weer διʼ αὐτοῦ) alle dinge (τὰ πάντα ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ τῆς γῆς) met homself wil versoen (διʼ αὐτοῦ ἀποκαταλλάξαι τὰ πάντα), en in die proses vrede (εἰρηνοποιήσας) wil maak nie net met mense nie maar met die ganse skepping – dit wat in die hemel en dit wat op die aarde is. Meer kosmologies kan mens nie kry nie. Die woorde versoen en vrede veronderstel assosiatief dat gebroke relasie versoen word. As God se agente, as tekna tou Theou (kinders van God), is ons gestuurde agente wat God se restouratiewe visie moet uitleef. Die NT het van die begin af die gedagtegang gevolg dat mense se hande en voete die kanaal is waardeur God se restouratiewe genesingshandelinge vloei. Daarom is daar min twyfel dat ons minstens in Kolossense ʼn kosmologiese visie van restourasie, vrede en versoening het wat breër verstaan kan word as die kerk of net mense. In Kolossense kry ons die prentjie van ʼn God wat met die ganse skepping besig is en wat sy mense ook wil deel maak van sy besig wees.

4. 2. Myns insiens kan die visie van Johannes ingetrek word in die ekologiese debat omdat Johannes 1:1-18, soos Kolossense, Jesus direk verbind met die skeppingsaktiwiteit (kyk Joh 1:3-4). Jesus se genesingshandelinge in Johannes getuig almal van hoe Jesus gebrokenheid restoureer en gemarginaliseerdes herstel. Die visie van Johannes se Jesus is die van restourasie en die skep van lewe. Dit is die belangrike – dit is die “Sache” wat deur middel van Schillebeeckx se kritiese korrelasie die brug tussen die verlede en die hede kan bou en dialogies-kreatief sake soos die vernietigende ekologiese krisis deur middel van die heuristiese kategorieë ter sprake kan aanspreek. In Johannes se dualisme is lewe die teenoorgestelde van dood en vernietiging. As Agent van Lewe is Jesus die bemiddelaar en beliggaming van God se wesenlike leweskeppende aard. Die siekte van mense was die “gevallestudie” wat Johannes gebruik het om die “Sache” (Saak) aan te toon dat Jesus gebrokenheid restoureer. Dit gebeur ook in die “herstel” of “restourasie” van Petrus (ʼn teks wat dalk bygevoeg is, maar nie te min).

In Johannes se verhaal beland die lewe-skeppende Jesus uiteindelik self aan die kruis en “beliggaam” die gebrokenheid. Maar dan vind die opstanding plaas, en anders as in die Sinoptiese evangelies is Jesus die een wat sy eie lewe weer optel (Joh 10:17vv) – juis omdat Johannes se Jesus die bron van lewe is (vgl. Joh 1:4). Die verskyning aan die dissipels ondersteun verder die tese dat Jesus die bron van lewe is wat gebrokenheid restoureer. Die dissipels verkeer agter geslote deure in Johannes 20 in vrees (

5. Die eerste “Christene” as Jode

In die laaste paar jaar beklemtoon Nuwe Testamentiese wetenskaplikes die belangrikheid van die feit dat die term “Christen” anachronisties in terme van die eerste eeu was. Die term  

Met ander woorde, dit is duidelik dat die kosmologie en die eskatologie van die Joods-denkende Bybelskrywers verdiskonteer moet word indien ons by hulle wil kers opsteek oor kontemporêre ekologiese krisis omstandighede. In hulle denke was daar wat die Duitsers soos Michael Wolter ‘n “Begründungszusammenhang” noem – dit is ’n inter-relasionele verband tussen identiteit en etos wat alles ingebed was in ’n bepaalde Joodse manier van kyk na die wêreld. Mens moet dus eintlik die die hele pakkie vat, en indien mens dit nie doen nie dan is mens reduksionisties, etnosentristies en anakronisties met die teks besig. Die vraag is dus steeds die kritiese korrelasie vraag, en daarom dink ek dat Schillebeeckx se benadering die meeste kan help omdat hy erns maak met die kontemporêre wêreldbeeld en die antieke wêreldbeeld en die twee met mekaar in kritiese dialoog bring.

In die Joodse denke was die beskerming en die versorging van die aarde ’n belangrike saak (kyk maar net Gen 1:26-28; vgl. Met Openb 4:1-11). Die antieke mense was geweldig afhanklik van die land en selfs in die wette van die Jode word die Sabbatsjaar ingebou (Lev 25), ’n konsep wat ten doel het om die land te “genees”. In die Joodse simboliese universum  sien ons dus duidelik die spore van mense mense wat besef het dat die aarde nie geëksploiteer moet word, of gedomineer moet word nie, maar eerder versorg en gerestoureer moet word. Vir die Jode was die konsep van herstel en rus belangrik. Dit het aangesluit by ’n teologiese selfverstaan – “omdat God…. daarom doen ons so….”

In die Nuwe Testamentiese etiek onderskei ons tussen identiteit, etos (leefstyl) en etiek, op grond van die wyse waarop Aristoteles oor die etiek gepraat het. Die antieke mens as diadiese of groepsgeorienteerde individu, het sy/haar persoonlikheid altyd in terme van die groep en in lyn met die waardes van die groep gevorm. Van moderne individualisme was daar nie sprake nie. Die identiteit van die Jood was ’n kollektiewe verstaan van identiteit. In die Joodse kollektiewe verstaan van identiteit was God die skepper-God en mense het deur middel van  hulle konkrete leefstyl hulle identiteit uitgeleef. Hulle het ook geglo “wat jy doen sê wie jy is, en wie jy is sê wat jy doen”. Dus, ons kan aanneem, dat in die wesenlik Joodse Christus-volgers in die eerste eeu, het die Joodse gedagte van die omgee van die gemarginaliseerdes en die gee van tiendes steeds gefunksioneer, behalwe dat dit deur die lens van die Christusgebeure gereinterpreteer is. Net so sou die “aardse” teologie van versorging van mens en natuur (vgl. Gen 2:15) in hulle denke ’n rol gespeel het (vgl. Rom 8:19-23). Was hulle dus “ekologies sensitief”? Ja, natuurlik – in die ware sin van die woord. Daarom is dit redelik veilig om te argumenteer dat die NT skrywers soos hulle Joodse tydgenote ‘n “Bybels [OT]-ekologiese etiek” sou hê, en dat die mens die verantwoordelikheid het om dit “wholesome” te bestuur (vgl. Lev 25). Die vroeë Christene, soos ons sien uit al die aanhalings uit Jesaja, sou bewus gewees het van Jesaja se mooi visie van ’n toekoms waarin daar vrede tussen die mens die natuur sal wees (Jes 11:6-7; Kyk ook 65:6vv). Inherent in hierdie gerestourede “aardse” teologie is die belofte van God se geregtigheid en bevryding wat sal aanbreek – ’n tyd waarop die gevangenis bevry sal word, die armes verlos sal word. In die evangelies is dit Jesus wat hierdie visie laat realiseer – en die Jesus wat sy volgelinge oproep om dieselfde te doen. By Paulus sug die aarde steeds (Rom 8:19-23), maar word gelowiges opgeneem en ingetrek in die restouratiewe plan van God vir die ganse skepping (vgl. Pauliniese tradisie in Kol 1:15-20).

6. Verdere Bronne:

Prof. David Horrell is ‘n bekende Nuwe Testamentikus aan die Universiteit van Exegeter wie se werk mens gerus kan raadpleeg (kyk gerus http://humanities.exeter.ac.uk/theology/staff/horrell )

• Horrell, D.G, Hunt, C. & Southgate, C., 2008, ‘Appeals to the Bible in Ecotheology and Environmental Ethics; A Typology of Hermeneutical Stances’, SCE 21, pp. 219-238.
• Horrell, D.G., 2010, Ecology and the Bible, Equinox.
• Horrell, D.G., 2011, ‘Ecological ethics’, in Green, J.B., Dictionary of Scripture and Ethics, pp. 255-260, Baker Academic, Grand Rapids.  

Skrywer: Prof Kobus Kok