Geloofsvrae: Die noodsaaklikheid van die Bybel – Adrio König

Die noodsaaklikheid van die Bybel

Daar is ‘n verband tussen die gesag en dit wat soms die noodsaaklikheid of onontbeerlikheid van die Bybel genoem word. Daar is ‘n sin waarin die Bybel onontbeerlik is. Hoe sou ons die evangelie suiwer ontvang het sonder die Bybel? Al sou daar deur al die eeue heen ‘n kerk gewees het wat die boodskap verkondig het, kon dit teen hierdie tyd al onherkenbaar verdraai gewees het. Dink maar net hoeveel verdraaiïngs daar al in die loop van die geskiedenis was ondanks die feit dat ons die Bybel het waaraan die leer van die kerk voortdurend gemeet kan word. En dink verder hoeveel leerverskille daar tussen kerke is ondanks die feit dat ons ‘n Bybel het. Daarom moet ons die Here dank dat die apostels om verskillende redes die evangelie in allerlei vorme neergeskryf het, en dat ‘n aantal van hierdie geskrifte bewaar gebly het.

Maar daar is ook ‘n ander kant van hierdie saak. As Paulus die ouderlinge van Éfese toespreek, sê hy o.a.: `Ek het nie nagelaat om die heilsplan van God in sy volle omvang aan julle te verkondig nie’ (Hand 20:27). Maar daarby het hy nie bedoel dat hy elke boek in die NT ten volle aan hulle verkondig het nie. Die meeste van dié boeke was nog nie eens geskryf nie. Hy bedoel dat hy dit waaroor dit in die evangelie gaan, Jesus en sy betekenis, aan hulle verkondig het. Natuurlik was daar nog baie implikasies van die evangelie wat hyself eers later sou uitspel, maar die evangelie as die waarheid oor Jesus, het hulle klaar gehoor. Die volle omvang van die heilsplan van God sluit dus nie elke besonderheid en selfs nie elke Bybelboek in nie.

Vir die Galasiërs skryf Paulus dat niemand ‘n ander evangelie mag verkondig as die een wat hulle van hom ontvang het nie (1:6ev). Die implikasie is duidelik: hulle moet alles wat hulle hoor, meet aan wat hulle van hom gehoor het. Maar hulle het op daardie stadium nog glad nie alles in die kwantitatiewe sin ontvang nie. Daar was nog nie eens ‘n enkele evangelie geskryf nie, wat staan nog Handelinge en die Briewe. Maar Paulus bedoel die volle evangelie in die kwalitatiewe sin, die waarheid soos dit in Jesus na hulle gekom het. Aan hierdie waarheid kan hulle alle dwalings meet en herken.

In hierdie sin is dit wat onontbeerlik is die waarheid waaroor (liewer: oor Wie!) die Bybel skryf, en nie die Bybel self nie. Ek skryf hierdie deel in die VSA. Ek was gister by ‘n ete waar die volgende storie vertel is. In 1982 gee ‘n aantal studente tydens ‘n sendingtoer pamflette uit diep in die bos in Kenia. Die adres van hul seminarie in die VSA is op die pamflette. Vyf jaar later kry die skool ‘n brief van iemand uit een van die dorpies. Sy storie is dat hy ‘n paar jaar tevore ‘n pamflet oor Jesus en sy verlossingswerk gekry en gelees het. Hy het daardeur tot bekering gekom, en mense in sy dorpie wat ook deur sy getuienis tot geloof gekom het, het om hom begin vergader. Op die stadium wat hy die brief skryf was daar al groepe in drie dorpies wat gereeld bymekaar gekom het. Maar nou het hulle gehoor die pamflet is nie al wat daar is nie. Hulle hoor daar is ‘n dik boek wat baie meer vertel. Kan hulle nie dalk so ‘n boek kry nie?

Wat noodsaaklik is, is die evangelie oor Jesus, nie noodwendig die Bybel nie, al sal dit natuurlik ‘n oneindige verryking vir hulle wees om ‘n volle Bybel te ontvang. Maar Jesus, die lewende Here, wat deur sy Gees in mense se lewens werk, is die eintlike onontbeerlike Een. Sonder Hom kom ons ook met die volle Bybel nie baie ver nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die inspirasie van die Bybel – Adrio König

Die inspirasie van die Bybel

Die bespreking van die gesag van die Bybel vra vanselfsprekend om ‘n bespreking van die inspirasie omdat die gesag gewoonlik op die inspirasie gegrond word. Omdat die Bybelboeke geïnspireer is, het hulle gesag en is hulle betroubaar. Hiervoor is daar veral twee Skrifverwysings. `Die hele Skrif is deur God geïnspireer en het groot waarde ...’ (2 Tim 3:16). `Geen profesie in die Skrif kan op grond van eie insig reg uitgelê word nie, want geen profesie is ooit deur die wil van ‘n mens voortgebring nie. Nee, deur die Heilige Gees meegevoer, het mense die woord wat van God kom, verkondig’ (2 Pet 1:20-21).

Dit is nodig dat ons eers kyk na die betekenis van hierdie twee uitsprake. Die uitspraak in die Petrusbrief verwys net na ‘n deel van die OT. Die uitspraak uit 2 Tim is breër. Dit het op `die hele Skrif’ betrekking, en `die hele Skrif’ vir die vroeë Christene was die Ou Testament, egter nie soos ons dit vandag ken nie, maar in die vorm van die Septuaginta, ‘n Griekse vertaling van die Ou Testament wat op baie plekke onnoukeurig is, en meer boeke ingesluit het as ons huidige Ou Testament, die sg. apokriewe boeke wat ons juis nie vandag as gesaghebbend erken nie. Die skrywer van 2 Tim sê dus dat ‘n onnoukeurige vertaling van ‘n baie groter OT as wat ons vandag erken, deur God geïnspireer is en groot waarde het.

Dit beteken nie dat ons niks uit hierdie tekste kan aflei nie. Dit beteken ten minste dat die Ou Testament – en ons mag gerus glo ook die Nuwe Testament omdat Jesus die apostels wat groot dele van die NT geskryf het, op ‘n besondere wyse voorberei het om die evangelie te verstaan – in ‘n besondere sin onder die sorg van God geskryf is, en dat die profesieë nog direkter met Hom in verband staan en veral nie sonder sy betrokkenheid uitgelê kan word nie. Maar veel meer sal ‘n mens ook nie kan aflei nie, sodat ons nie ver kom om met behulp van Bybelse stowwe ‘n inspirasieleer (presies hoe God by die ontstaan van die Bybelboeke betrokke was) in enige besonderhede op te stel nie. Dit is ook waarom die kanon voor die inspirasie behandel is. Die inspirasie help ons nie om die gesag van die Bybel te verstaan nie, wel om dit te bevestig.

Daar is in die loop van die geskiedenis verskillende inspirasieteorieë ontwerp. Nie een van hulle is regtig bevredigend nie, maar dit is tog goed om daarvan kennis te neem. Daar is die meganiese en die organiese teorieë. Elkeen van hulle kan ook verder ingedeel word, maar dit is nie nou nodig nie.

Die meganiese of woordelikse of letterlike inspirasieteorie leer dat die presiese woorde geïnspireer is. Die groot nadruk van hierdie teorie is op die werk van die Heilige Gees. Hy is die eerste en eintlike outeur. Die mens is nie veel meer as ‘n meganiese werktuig wat Hy gebruik het presies soos Hy wil nie. Die mense het presies geskryf wat die Gees hul ingegee het. Daarom kom ‘n mens dikwels radikale uitsprake in dié verband teë soos dat elke sin, elke woord, elke letter in die Bybel die direkte uitsprake van die Allerhoogste God is. Alle inligting wat in die Bybel gegee word, van watter aard ookal, is volkome suiwer en korrek. Die groot argument is dan dat die Bybel God se Woord is en omdat Hy volmaak is en nie kan lieg nie, moet alles die volle waarheid wees. Natuurlik kan daar kopiërings- en vertalingsfoute wees, maar daar kon in die eintlike oorspronklike geskrif wat elke skrywer vir die eerste keer geskryf het (die outografa), nie foute in enige vorm gewees het nie.

Die organiese inspirasieteorie probeer die saak effens ruimer benader. Dit probeer meer ruimte gee vir die persoonlike bydrae van die skrywer. Die woord `organies’ probeer dit uitdruk: die mens is nie meganies, willoos, soos ‘n woordverwerker gebruik nie, maar as ‘n orgaan wat ‘n eie bydrae kon maak. Daarom is daar ooglopende verskille in die taal, styl, doel, en metode van die verskillende skrywers waarvan die Sinoptiese Evangelies goeie voorbeelde is.

Nie een van hierdie teorieë bied egter ‘n bevredigende oplossing vir die werklike vrae waarvoor ons staan nie. Die feit dat ons glo die Bybel is die gesaghebbende getuienis van die openbaring van God in Israel se geskiedenis en in Jesus, kan nie op enige manier bewys word nie. As dit kon, sou dit ook nie meer geloof gewees het nie.

Skrywer : Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die gesag van die Bybel – Prof Adrio König

Die gesag van die Bybel

Verreweg die meeste Christene heg besondere gesag aan die Bybel. Dit is ook nie vreemd nie omdat dit ons enigste direkte toegang is tot Jesus Christus en die geskiedenis (Ou Testament) wat op Hom uitgeloop het. Veral die Nuwe Testament bestaan uit geskrifte wat direk of indirek hul ontstaan aan die apostels te danke het. Dit is hulle wat spesiaal deur Jesus afgesonder, voorberei, en uitgestuur is om die evangelie te verkondig. Hulle het in hul werk, en daarom in hul geskrifte, onder die leiding van sy Gees gestaan.

Dit is ‘n moeilike vraag presies hoe ons die gesag van die Bybel moet verstaan. Moet ons gelyke gesag heg aan alle uitsprake van die Bybel, ook aan uitsprake oor voedsel en reinigingsgebruike in die Ou Testament? Dit is ‘n sterk oortuiging onder sekere groepe Christene. Alles in die Bybel lê op dieselfde vlak. Of dit uitsprake oor die natuur, oor historiese of aardrykskundige feite, of oor die betekenis van Jesus se kruisdood is, elke woord in die Bybel is die Woord van God, en omdat God nie kan lieg nie, moet elke woord die waarheid wees en dieselfde waarde vir ons hê.

Dit is ‘n duidelike en eenvoudige standpunt, maar dit is moeilik om konsekwent te handhaaf.

Dit is duidelik dat alle uitsprake in die Bybel nie vir Christene dieselfde gesag het nie. Die rituele uitsprake in die OT tel hieronder, maar ook uitsprake in die NT oor sake soos haarvlegtery en sluiers of hoofbedekkings vir vroue.

Daar is reeds daarna verwys dat sekere dinge, soos die uittog in die OT, sentraal is in die Bybel. Hierdie struktuur van die Bybel moet ons ernstig neem en die gesag van die Bybel in die lig hiervan probeer verstaan. Dit het die vanselfsprekende implikasie dat ons moet erken dat daar dinge in die Bybel is wat ons nie as bindend vir ons tyd beskou nie. Hoe maak ons hierdie onderskeid?

1. Dinge wat nie bindend is nie

Daar is verskillende soorte dinge wat ons nie as gesaghebbend en bindend vir ons beskou nie. Daar is voorstellings van hoe die werklikheid lyk wat eenvoudig deur latere ontwikkelinge in die natuurwetenskappe agterhaal is, soos die bekende drieverdieping wêreldbeeld (die aarde, die doderyk onder die aarde, en die hemel bo die aarde – Eks 20:4), die `firmament’ (die blou koepel hoog bo die aarde wat volgens die oortuiging van die Bybelskrywers die water in die lug daarbo hou dat dit nie weer die aarde bedek soos by die sondvloed nie, in waarin daar `vensters’ is wat die Here oopmaak as Hy dit wil laat reën – Gen 1:6-7; Mal 3:10), die feit dat die aarde op fondamente (pilare) gebou is (Jes 24:18-20), die feit dat die son, maan en sterre relatief klein ligte is wat nie te hoog bo die aarde nie in die lug hang (Gen 1:14-16), die feit dat die aarde nie veel meer as omtrent 6000 jaar oud is nie, en nog baie ander gegewens. Dit was deel van die wêreldbeeld van daardie tyd en dit het die kerk duur gekos aan geloofwaardigheid om so lank te vat om te erken dat die natuurwetenskappe ons gehelp het om hierdie gegewens anders te lees as ons vroeë voorouers (Galileo!).

Daar is ook dinge in die Bybel wat deur latere ontwikkelinge in die heilsgeskiedenis self agterhaal is, soos die hele tempel-, offer-, en priesterkultus, die besnydenis, dit wat ons gewoonlik die seremoniële wette noem, en nog veel meer.

Daar is ook ‘n derde groep dinge wat om etiese redes vir ons onaanvaarbaar geword het soos die vreeslike wreedheid van die Ou Testament, hele volke met vrouens en kinders en al wat deur Israel uitgewis moes word in `heilige’ oorloë, strawwe wat totaal onmenslik is vir oortredings wat ons nie vandag meer as so erg beskou nie (soos die doodstraf vir kinders, Sabbatsontheiliging ), sekere siektes wat mense eenvoudig uit die gemeenskap uitgesluit het soos melaatsheid.

Daar is ‘n vierde groep dinge wat die meeste van ons as agterhaald beskou, al is dit nie altyd so duidelik waarom ons dit doen nie: die verbod om verwurgde diere of bloed te eet (Hand 15:20), beskeie vrouekleredrag sonder uitwendige versiering (1 Tim 2:9ev; 1 Pet 3:3), Christenmans wat mekaar met ‘n soen groet (Rom 16:16), Christene wat mekaar se voete was (Joh 13:14), en baie ander.

1.  Wat is nou gesaghebbend in die Bybel en wat nie?

Die Bybel is in ‘n bepaalde kultuur geskryf, en daar is heelwat elemente in daardie kultuur wat vandag in ons kultuur vreemd en selfs ongeloofwaardig is. Dit is altyd ‘n risiko om te probeer bepaal waarom en hoe ons hierdie dinge onderskei van dit wat inderdaad gesag het, en gesag moet hê, vir Christene. Maar om dit nie te doen nie, is om die werklikheid te ontken en te hoop die probleem verdwyn.

Een maatstaf wat soms ‘n bietjie help, is dat dié sake waarom dit eintlik in die Bybel gaan, herhaaldelik na vore kom. Die teendeel hiervan is dat ‘n mens nie enige deel van jou geloof behoort te bou op dinge wat net eenmaal in die Bybel voorkom nie. ‘n Goeie voorbeeld is om Jesus se opstanding te vergelyk met die ouderdom van die aarde. Jesus se opstanding word herhaaldelik beklemtoon in die Nuwe Testament, verskillende betekenisse word daaraan gegee, daar word beklemtoon watter ingrypende negatiewe gevolge dit vir ons geloof sal hê as ons dit sou ontken. Maar die ouderdom van die aarde kom nie eens een keer direk in die Bybel ter sprake nie, en nêrens word enige betekenis daaraan gegee nie. Dit is dus nie deel van die gesaghebbende boodskap van die Bybel nie.

As ‘n mens met hierdie maatstaf werk, sal jy sekerlik nie noodwendig alle probleme kan oplos nie, maar tog hier en daar ‘n bietjie duidelikheid kan kry. ‘n Mens sou dan aan o.a. die volgende elemente as wesenlik fasette van die Bybelse boodskap kon dink: God, sy skeppingswerk, sy sorg vir sy skepping, sy omgang met mense wat Hy geskep het om sy troue bondgenote te wees en as sy beeld iets van sy manier van lewe te reflekteer, sy verkiesing van Israel en sy verbond met hulle as verteenwoordigers van alle mense, die koningskap in Israel waarin sy sorg vir sy volk gestalte moes kry, sy beloftes aan hulle en sy sorg vir hulle, sy geduld met hulle, sy opdragte en eise aan hulle, sy vermaninge en oordele oor hulle, hulle lof en gehoorsaamheid aan Hom, maar ongelukkig ook, en nog meer, hulle voordurende ongehoorsaamheid en ontrou aan Hom wat uiteindelik uitloop op die ballingskap as die grootste aardbewing wat hulle ooit getref het, hulle terugkeer na die beloofde land, die hernude spanning tussen hulle en die Here wat beteken dat God nooit sy doel met hulle bereik nie en die Ou Testament ‘n boek sonder ‘n slot word; die koms van Jesus Christus om die rol van Israel oor te neem en die Een troue bondgenoot van God in Israel se plek en daardeur in ons almal se plek te word, sy aardse optrede (woorde, wonderwerke, kruis en opstanding), Israel se totale mislukking deur die Messias te verwerp, Christus se koms in die Gees in Wie Hy sy werk kom voortsit om ons te vergader in sy gemeente, ons vry te spreek, ons in sy liggaam op te neem, sodat ons deel kan kry aan sy oorwinningslewe as die troue bondgenote van God wat ons as mense (en Israel in ons plek) van die begin af bedoel was om te wees, sodat ons as sy getuies Israel jaloers kan maak op hul Messias en alle ander mense kan uitnooi om saam met ons in sy bondgenootskap te deel, sy belofte om weer te kom, die dooies op te wek, alle mense te oordeel sodat reg uiteindelik aan almal kan geskied, en die hemel en die aarde nuut te maak sodat Hy by sy kinders op die nuwe aarde kan kom bly en só sy skeppingsdoel finaal en volmaak kan bereik.

Dit is die meeste van die groot temas in die Bybel (al sal ander dit anders formuleer en ook ander sake na vore bring), en daarom is dit sinvol om te vra of ons nie die gesag van die Bybel in verband met hierdie sake moet bring nie, en dus nie in verband met allerlei kleinighede wat nie regtig ‘n wesenlike rol speel nie.

Wat ook duidelik word uit hierdie lys, is dat Jesus Christus ‘n besondere konsentrasiepunt word om Wie omtrent alles draai. Die rede is voor die hand liggend. Hy neem Israel se rol oor wat ‘n oorheersende posisie in die Ou Testament speel, én Hy verteenwoordig God én die mense in die Nuwe Testament. ‘n Mens kan tereg vra: Wat bly oor? Hy is alles! As Hy uit die Nuwe Testament verwyder sou word, wat sou oorbly wat die moeite werd is? Daarom kon Luther Hom ook as maatstaf voorhou aan Wie die boeke in die Bybel gemeet moet word.

Dit beteken dat ons ook die gesag van die Bybel aan Hom kan verbind. Ons glo die Bybel omdat dit van Hom getuig. Anders gesê: Ons glo nie in Christus omdat die Bybel oor Hom handel nie, maar ons glo die Bybel omdat die Bybel oor Hom handel. As die Bybel oor ‘n ander God en Verlosser gehandel het, sou ons nie die Bybel aanvaar het nie.

Die gesag van die Bybel is dus gebou op Christus. Hoe direkter iets met Hom verband het, hoe meer gesag sal dit vir ons hê.

Omdat die Bybel sulke duidelike konsentrasiepunte het, is dit nie nodig om probleme te kry oor die waarde, waarheid en gesag van die Bybel op grond van historiese of aardrykskundige onjuisthede nie. (Dit staan teenoor die bekende standpunt: As daar een enkele onnoukeurigheid in die Bybel sou wees, ongeag waaroor dit gaan, kan ek niks in die Bybel meer glo nie. Omdat dit God se Woord is, kan dit geen enkele fout bevat nie.) Waarheid in die Bybel is iets anders as juistheid oor bysake, dit is die betroubaarheid van ‘n Persoon, van God en van sy Seun.

Daarom maak dit nie saak of Jesus een of twee blindes buite Jericho ontmoet het en of die blinde(-s) by die ingang of die uitgang van die dorp gestaan het nie. (Volgens Matteus was daar twee by die uitgang van die dorp, maar volgens Markus een; en volgens Lukas was daar een by die ingang van die dorp (Mt 20:29ev; Mk 11:46ev; Lk 18:35ev). Wat saak maak, is dat Jesus hom of hulle genees het omdat Hy die verwagte Messias is.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die Bybel – Adrio König

1. Die Bybel as openbaring

Soms word sondermeer van die Bybel as die openbaring van God gepraat. Dit is egter nie korrek nie. Toe God Israel uit Egipte wou red, het Hy nie vir hulle ‘n Bybelboek gestuur nie. Hy het Homself in dade in hul geskiedenis geopenbaar. Eers veel later is dit deur mense op skrif gestel. Ook Jesus, dié openbaring van God, het nie boeke geskryf nie, maar gepraat en gedoen.

Daardeur het Hy God geopenbaar. En eers toe die ooggetuies begin oud word het, is die behoefte gevoel om wat Hy gesê en gedoen het, op skrif te stel. Daar is wel gevalle, soos Paulus se briewe, waar die openbaring direk op skrif gestel is, maar in die meeste gevalle is die Bybelse geskrifte veel jonger as die aanvanklike openbaring van God.

Dit beteken nie dat die Bybel nie openbaring is nie. Maar dit is net openbaring in die sin dat dit ‘n betroubare getuienis is van God se eintlike openbaring in die geskiedenis van Israel en in Jesus.

1. Die Bybel as ‘n biblioteek

Die Bybel is veel meer as ‘n boek, dit is ‘n biblioteek. Die geskrifte is van verskillende soorte en moet elkeen na sy eie aard uitgelê word. ‘n Mens verstaan poësie anders as geskiedenis, en ‘n brief anders as ‘n apokaliptiese (lees: `bonatuurlike’) geskrif

Verder het hierdie boeke oor eeue heen in verskillende omstandighede ontstaan. Hulle moet sover moontlik in hul tyd en konteks verstaan word. Hulle deurloop ook ‘n geskiedenis sodat op bepaalde tye sekere opdragte bindend is, maar na nuwe gebeurtenisse kan sekere opdragte hul bindende krag verloor. Die besnydenis is ‘n bindende opdrag vir die volk van God totdat dit deur die werk van Christus buite werking gestel word. ‘n Mens kan dus nie sommer enige opdrag iewers uit Levitikus oor iets soos kos of klere of ‘n man se hare of baard neem en dit as bindend voorhou omdat dit in die Bybel staan nie.

Verder lê alles in die Ou Testament ook nie op dieselfde vlak nie. Daar is sekere dade van God wat soos rigtingwysers uitstaan. Die uittog uit Egipte is so ‘n daad van God. Dit word ‘n baken waaraan die volk gemeet word. Dit word deur die eeue heen op verskillende maniere op die lewe van die volk toegepas.

Ook in die Nuwe Testament lê alles nie op dieselfde vlak nie. Daar is sekere sake wat eenvoudig uittroon as die eintlike dade van God in die geskiedenis. In die Nuwe Testament gaan dit sondermeer om Jesus Christus, en dan veral om sy woorde en dade, en om sy kruisiging en opstanding. As die Nuwe Testament nie in hierdie konteks gelees word nie, kan dit nie reg verstaan word nie. ‘n Mens kan byvoorbeeld nie die hoofbedekking of versiering van ‘n vrou op dieselfde vlak beskou as die opstanding van Jesus nie.

1. Nét die Bybel

Dit is ‘n erfenis wat ons van die Kerkhervorming het dat net die Bybel die norm vir ons leer en lewe is. Dit is ‘n standpunt wat die Hervormers ingeneem het teen leerstellings en gebruike in die kerk wat nie in die Bybel gefundeer kon word nie.

Vandag word hierdie standpunt soms misverstaan asof die Hervormers geen waarde aan die tradisie geheg het nie. Dit is nie korrek nie. Hulle het die besluite van die vroeë kerk in hoë aansien gehou solank dit nie met (hul interpretasie van) die Bybel gebots het nie. Luther het hom selfs op die leerbesluite van die vroeë kerk beroep om aan te toon dat dit die Protestante is wat aan die tradisie van die vroeë kerk getrou gebly het en dus die ware kerk is, teenoor die Katolieke Kerk wat ‘n `nuwe’ kerk geword het deur van die vroeë tradisies af te wyk. Dit moet terloops vir ons ‘n aanduiding wees van hoe sinloos dit is om te dink ‘n mens kan ‘n nuwe kerk stig.

Skrywer: Prof Adrio König