‘n Leser vra:

Indien ’n paartjie al vir baie jare saamwoon in onthouding, is dit dan steeds sonde en is dit steeds nodig om te trou?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hier word bitter min inligting gegee om op te gaan. Ek moet dus sekere aannames maak en dan daarvolgens antwoord.

Die eerste aanname is dat hier van ’n heteroseksuele paartjie gepraat word. Verder, die frase “in onthouding” roep die situasie op van ’n paartjie wat nie ’n seksuele verhouding het nie, hoewel die “baie jare saamwoon” veronderstel dat hulle tog ’n baie hegte verhouding het, amper ’n soort huwelik, maar sonder seks. Maar nou wil dit tog lyk of die vraagsteller hierdie “saamwoon in onthouding” as sondig ervaar, want sy vra of dit “steeds sonde” is. Met die (geïmpliseerde) vraag daarby: indien dit nie sonde is nie, is dit dan nodig om te trou?

Die hele situasie, soos ek dit hierbo gekonstrueer het, kom tog ’n bietjie vreemd voor. Saamwoon veronderstel gewoonlik ’n volledig fisiese verhouding, maar sonder dat ’n formele huwelik aangegaan word. Maar hier het ons ’n saamwoon sonder dat seks ter sprake is. Hulle deel net ’n gesamentlike woonruimte, deel waarskynlik ook die finansiële en ander verantwoordelikhede wat daarmee saamgaan, ondersteun mekaar op sosiale en emosionele vlak, maar begeer nie iets meer as dit nie. ’n Soort gerieflikheidsverhouding dus.

Vanuit Christelik-etiese perspektief hoef die hele kwessie van sonde in so ’n situasie myns insiens nie ter sprake te kom nie. Ek kan my voorstel dat ’n man en ’n vrou ’n woonruimte deel om daaruit bepaalde voordele te trek, sonder dat hulle die bedoeling het om soos man en vrou in die huwelik te lewe. Amper soos goeie vriende of soos broer en suster wat bloot ’n woonstel deel ter wille van die gerief daarvan, maar tog ook omdat hulle van mekaar se geselskap en teenwoordigheid hou. Soos reeds gesê, indien dít die situasie is, hoef ons vraagsteller haar nie druk te maak oor of dit sondig is of nie. (Sonde is in elk geval ’n baie breër aangeleentheid as net die vraag of hulle in so ’n saamwoonverhouding seks het of nie. Selfs binne ’n huwelik, waar seks formeel geoorloof is, kan man en vrou in sonde leef, weens die manier waarop hulle met mekaar en met die kinders omgaan.)

Natuurlik kan die situasie soos geskets deur ons vraagsteller vrae na buite oproep. Mense wat weet dat hulle “saamwoon” sal waarskynlik dadelik die afleiding maak dat hulle ook ’n seksuele verhouding het. Die paartjie sal dus voortdurend “vure moet doodslaan” om misverstande uit die weg te ruim, wat op die lang duur stremmend kan inwerk op hulle saamwoon. Verder, die paartjie kan later gevoelens vir mekaar ontwikkel wat dan uitloop op ’n seksuele verhouding. En ’n mens wonder of dit nie presies so ’n situasie is wat besig is om te ontwikkel en wat die vraagsteller noop om navraag te doen nie. Die blote feit dat ons vraagsteller die kwessie van sonde ter sprake bring, laat my juis dink dat dit vir haar belangrik is om die verhouding binne algemeen aanvaarbare Christelike norme te hou. Tot hiertoe was hulle saamwoonreëling nie vir haar sonde nie, maar nou raak dit ’n kwessie, gegewe die moontlike verandering in die verhouding. Indien ek die situasie reg opsom, wil ek vervolgens ’n paar opmerkings maak oor saamwoon-met-seks as ’n alternatief vir die huwelik.

Ek is bewus daarvan dat baie Christene vandag dit nie as sonde beskou om saam te woon sonder dat hulle tot trou oorgaan nie. Dit word nie meer as ’n “doodsonde” beskou nie; in sekere kontekste word dit amper as normaal aanvaar, die wenkbroue lig nie eens daaroor nie. Selfs in Christelike huise word dit maar stilswyend aanvaar as deel van die moderne samelewing waar die vrou in alle opsigte die man se gelyke is. Sy het haar eie beroep en het nie meer die man se geld of ondersteuning nodig om haar eie ding te doen nie. Trou is ’n vrye keuse, en nie ’n samelewings- of religieus-voorskriftelike norm meer nie. In ’n sekulêre samelewing word die huwelik ook as ’n “uitgediende” instelling beskou. ’n Mens het nie “papiere” nodig om saam met iemand anders in ’n intieme lewensgemeenskap te leef nie. As daar konsensuele toestemming tussen volwassenes is, is dit niemand anders se besigheid nie, word gesê. Daar bestaan ook deesdae wetgewing wat saamwoon-verhoudings en -gesinne beskerm. Daar het dus stil-stil ’n totale sosiale omwenteling plaasgevind wat die siening oor en status van die huwelik betref. En dít moet mens in ag neem wanneer oor en teen saamwoon gepraat word. ’n Mens moet oppas om nie met groot voete in te klim en links en regs te veroordeel nie.

En tog is die huwelik beslis nie uitgedien nie. Mense trou nog! Dis asof daar ’n diepliggende aanvoeling is dat die huwelik vir iets meer staan as maar net dat mense nou amptelike toestemming het om as man en vrou saam te woon. Want die huwelik, Bybels gesien, gaan oor onvoorwaardelike oorgawe en verbintenis aan mekaar, wat, godsdienstig gesproke, ook uitdrukking is van die liefde tussen Christus en sy gemeente. Soos Christus die gemeente liefhet en sy lewe daarvoor gegee het, so moet die man sy vrou liefhê en versorg (Efesiërs 5:25-33). Dit gaan eintlik oor ’n wedersydse oorgawe en onderwerping aan mekaar (Efesiërs 5:21), waar man en vrou mekaar deur dik en dun, in swaarkry en goeie tye, in siekte en gesondheid, ondersteun, liefhet en dra. In die lig hiervan is blote saamwoon as “proeflopie” om te kyk of dinge gaan uitwerk, ’n miskenning van waarvoor die huwelik ten diepste staan. Saamwoon is eintlik maar ’n voortydige en selfsugtige toe-eiening van die voorregte van ’n intieme verhouding sonder dat die geestelike kapitaal en verantwoordelikhede wat belê moet word in so ’n verhouding, aanvaar word. Hoe dikwels het dit nie al gebeur dat een van die partye eenvoudig uitstap uit so ’n verhouding en die ander met die gevolge laat nie.

Maar natuurlik, in saamwoonverhoudinge kan dinge ook goed uitwerk, terwyl dit weer in formele huwelike ellendig sleg daaraan kan toegaan. Maar in laasgenoemde geval is dit dan nie die huwelik as instelling se skuld nie, maar die mense in die huwelik wat weens die hardheid van hulle harte dit nie laat slaag nie (Matteus 19:8). So, eerder as om die huwelik die skuld te gee dat verhoudings nie uitwerk nie en dan ander opsies volg wat sy eie stel probleme skep, is dit beter om dit wat God vir ons gegee het, te maak werk. Dan weet ons ten minste dat ons in veiliger waters vaar en binne God se wil vir die lewe opereer.

Om dus saam te vat wat ons vraagsteller se vraag betref: Indien die paartjie van plan is om voortaan as man en vrou saam te leef, soos in ’n huwelik, sal ek vanuit Christelik-etiese perspektief beslis voorstel dat hulle formeel in die huwelik tree. In die lig van my uiteensetting hierbo bly dit nog die beste opsie – vir hulle eie sieleheil en gemoedsrus, vir hulle breë familie én vir die samelewing waarvan hulle deel is. Veral as hulle belydende Christene is en die verhouding met Christus vir hulle erns is. Dan wil mens tog binne die geopenbaarde wil van God jou lewe lei. Maar indien die situasie bly soos dit tans is – saamwoon “in onthouding” – dink ek nie dat die kwessie van sonde ter sprake is nie. Mits hulle nie hulleself bluf met die “in onthouding” nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Vraag

‘n Leser vra: Ek het ernstige vrae aangaande egskeiding en hertrou. My man het my om ’n egskeiding gedagvaar na ’n eerste huwelik van 17 jaar. Ons het ‘n seun wat uit die huwelik gebore is. Die egskeiding is 11 jaar gelede gefinaliseer. My man het die huwelik verlaat as gevolg van talle buite-egtelike verhoudings aan sy kant. Hy is tans in sy derde huwelik waaruit twee kinders gebore is.

Ek het intussen ’n man ontmoet wat 23 jaar gelede geskei is van sy eerste vrou. Die rede vir hul egskeiding was buite-egtelike verhoudings aan haar kant. Ek het ‘n YouTube-video van Dawid Pawson geluister en volgens hom is die Bybelse perspektief dat hertrou owerspel is.

Is dit dus onmoontlik vir my om weer te trou?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Dit is ’n baie moeilike onderwerp hierdie, aangesien daar aan die een kant duidelike Skrifuitsprake hieroor is, maar aan die ander kant ook ’n wye aanvoeling onder hoofstroomkerke is dat mens nie wetties met hierdie uitsprake mag omgaan nie. Ons moet die werklike situasie waarin mense verkeer ernstig neem en op die sinvolste manier hanteer sodat die wil van God rakende die huwelik wel eerbiedig word, maar mense ook nie opgehang word aan hulle verlede sodat daar vir hulle geen beweegruimte is nie. Ons is daarom nie letterknegte wanneer die Skrif vir vandag verstaan word nie, maar probeer eerder die Skrif Skrifmatig uitlê. Daarmee word bedoel: Daar is ’n verskil tussen, om Bybeltekste links en regs te paradeer net om godsdienstige punte aan te teken, enersyds, en, andersyds, om die Skrif op so ’n manier te verstaan dat dit aan die diepste bedoeling daarvan uiting gee. ’n Eenvoudige voorbeeld sal dit illustreer: Die duiwel probeer Jesus versoek deur Hom na die dak van die tempel te neem en dan aan te por om daar af te spring, omdat die Skrif kwansuis sou sê dat God se engele Hom op die hande sal dra sodat Hy nie seerkry nie (Matt 4:5-7; Ps 91:11-12). Dis egter ’n totaal verkeerde gebruik van die Skrif. Die regte manier van Skrifhantering in hierdie konteks is toe Jesus antwoord: “Jy mag die Here jou God nie op die proef stel nie” (Deut 6:6). ’n Mens kan die Skrif dus so verstaan dat dit nie die bedoeling daarvan na vore bring nie, maar dit eerder verdraai.

Kom ons probeer bostaande beginsel toepas op die kwessie van hertrou na egskeiding. (Ek herhaal grootliks hier onder wat ek reeds elders oor hierdie saak op Bybelkennis.co.za se webblad geskryf het.)

Die vraagsteller verwys na ’n YouTube-video van Dawid Pawson waarvolgens dit die Bybelse perspektief is dat hertrou owerspel is. So sou mens inderdaad na verskeie Bybeltekste kon verwys wat oor egskeiding en hertrou handel, soos Eksodus 20:14: “Jy mag nie egbreuk pleeg nie”; Maleagi 2:13-16 “… Die Here … haat egskeiding”; Matteus 5:32: “Elkeen wat van sy vrou skei behalwe oor owerspel, maak dat sy egbreuk pleeg, en iemand wat met die geskeide vrou trou, pleeg ook egbreuk”; Matteus 19:6,8: “Wat God dan saamgevoeg het, mag ’n mens nie skei nie… Dit is oor die hardheid van julle harte dat Moses julle toegelaat het om van julle vrouens te skei, maar dit was nie van die begin af so nie”; 1 Korintiërs 7:10-11: “Die getroudes beveel ek – nee, nie ek nie maar die Here – dat ’n vrou nie van haar man mag skei nie. As sy tog skei, moet sy daarna ongetroud bly of haar met haar man versoen. Net so mag ’n man ook nie van sy vrou skei nie”; Hebreërs 13:4: “Die huwelik moet deur almal eerbaar gehou word. Wees in die huwelikslewe getrou aan mekaar, want ontugtiges en egbrekers sal onder die oordeel van God kom.” En so kan ons die tekste vermenigvuldig wat aantoon dat God se wil oor die huwelik duidelik is: Dis ’n permanente verbinding; so het Hy dit van die begin af bedoel. En egskeiding was nooit deel van sy oplossing vir die probleme wat ’n egpaar binne die huwelik mag beleef nie.

Maar nou weet ons ook dat egskeiding, hoewel teen die wil van God, nie ’n groter sonde as ander is nie. Ook dít word deur God vergewe, as daar opregte berou is en die hartlike voorneme is om binne sy wil te lewe. Dan kan ons aanvaar dat God hierdie ongelukkige gebeure afsluit en die toekoms oopsluit. Die Bybeltekste wat oor egskeiding en hertrou handel, moet dus ook in die lig van God se genadige handelinge met die mens beoordeel word. God hang ons nie op aan ons sonde nie, maar handel ook hierin met ons volgens sy barmhartigheid, deernis, liefde en vergifnis. Hy weet waarvan ons gemaak is, Hy hou dit in gedagte dat ons stof is (Ps 103:14). Hy maak inderdaad ’n nuwe lewe moontlik.

Kom ons neem die kwessie van hertrou na egskeiding spesifiek vanuit Matteus 5:31-32 in oënskou. Ons gebruik dit as ’n voorbeeld van hoe mens oor hierdie en ander uitsprake in die Bybel oor iets soos egskeiding en hertrou, vandag moet oordeel.

Matteus 5:31-32 sê dat as iemand sy vrou skei om enige ander rede as owerspel, hy veroorsaak dat die vrou egbreuk pleeg, en wie met die geskeide vrou trou, pleeg ook egbreuk. In Matteus 19:9 word bygevoeg dat die man wat sy vrou skei, behalwe oor owerspel, sélf ook egbreuk pleeg. In Markus 10:11-12 word ook na die vróú verwys, as sý van haar man sou skei. By laasgenoemde teks is die bedoeling: As die vrou die oorsaak en inisieerder van die egskeiding is en weer trou, dan is sy ewe skuldig aan egbreuk. Die punt is: Man en vrou word deur Jesus op gelyke basis verantwoordelik gehou vir die huwelik.

Ons het hier ’n paar beginsels omtrent die huwelik wat neergelê word deur Jesus: 1. Die huwelik is in sy wese in die oë van God ’n permanente verbintenis. Egskeiding is dus geen ligtelike aangeleentheid nie, dit kan nie sommer vir enige bakatel oorweeg word nie; 2. Die man wat sonder grondige rede (owerspel) van sy vrou skei, pleeg egbreuk; 3. Die man wat só van sy vrou skei, veroorsaak dat sy vrou ook egbreuk pleeg en dat enigeen wat weer met haar trou, ook egbreuk pleeg (omdat in die oë van God die eerste huwelik na regte nog bestaan); 4. Vir die vrou geld dieselfde as sy die inisieerder van die egskeiding is.

Met hierdie uitsprake wou Christus nie mense se lewens onmoontlik maak wat deur egskeiding geraak word nie, maar wou Hy orde skep in die destydse klimaat waar mans – en soms ook vroue – sommer ligtelik van hulle vrouens geskei het. Hy belig weer die oorspronklike bedoeling van die huwelik – ‘n permanente lewenseenheid wat ernstig geneem moet word – en verder neem Hy in die besonder die vrou in beskerming. Sy is dikwels in ’n onmoontlike situasie ingedwing deurdat die man haar sonder enige geldige rede geskei het. Om te kon oorleef, moes sy weer so gou as moontlik trou. En dan, sê Jesus, word sy eintlik in ’n staat van egbreuk ingedwing wat sy nie gewil het nie. Die onus vir ’n gelukkige huwelik is dus net soveel die man se verantwoordelikheid as die vrou s’n. Die punt is: die destydse sosiale omstandighede moet deeglik verreken word om spesifieke Bybeluitsprake te verstaan en toe te pas vir vandag.

Die bedoeling van Jesus se uitsprake is om die heiligheid van die huwelik as Goddelike instelling te beskerm sodat daar nie op ’n ligtelike en ligsinnige manier mee omgegaan word nie. En natuurlik om die sondige en liefdelose praktyke van mense – selfs godsdienstige mense! – aan die kaak te stel. Ons leef egter in ’n gebroke werklikheid. Waar ’n egskeiding wel plaasgevind het – om watter rede ook al – en daar ’n tweede huwelik tot stand kom, word egpare vanuit bg uitsprake van Jesus opgeroep om hulle lewenspad in oënskou te neem, dit te belig in God se liefdeswil, daaroor met berou belydenis te doen soos nodig, en vervolgens die nuwe huwelik te koester en tot eer van die Here daarmee om te gaan. Die egpaar hoef nie te voel dat hulle nuwe huwelik vanweë die foute van die verlede gedoem is tot mislukking of in sonde voortbestaan en dat mens glad nie God se seën op die huwelik kan vra of verwag nie. As daar opregte belydenis van skuld by ons is en die hartlike begeerte om na sy wil te lewe, dan vergewe God ons sonde en stel Hy ons vry in ’n nuwe lewe wat ons tot eer van Hom moet lewe. Dis alleen die verharding van harte en volharding in die sonde (in hierdie konteks: onverantwoordelike skei en trou, skei en trou, skei en trou) wat veroordeel staan deur God. Maar wanneer die hartseer van egskeiding ook in die lig van God se wil en genade hanteer word, en die nuwe huwelik aanvaar word uit sy hand, kan die egpaar ook hierdie nuwe lewenspad loop met die volle vertroue dat hulle die seën van die Here kan verwag.

Dit behoort uit bostaande beredenering duidelik te wees dat dit in hierdie sake nie gaan oor die klakkelose nakom van “wetsbepalings” oor egskeiding en dan is alles weer reg nie. Daar moet veral aan die gees van die wet voldoen word. Die wetsbepalings is eintlik net daar vir dié wie se harte hard is (Matt 19:8). ’n Huwelik, egskeiding of tweede huwelik slaag nie bloot omdat aan sekere reëls voldoen is nie, selfs al is dit Bybelse reëls, maar wanneer mense mekaar van harte aanvaar en vergewe, en as nuwe mense voor die aangesig van God die pad saamloop.

As die gees van die wet rakende huwelike uitgeleef word, dan word die intieme liefdesband tussen man en vrou in die huwelik eerbiedig, en dan word die huwelik beleef en geleef as ’n permanente lewensverbintenis waar man en vrou mekaar in liefde ondersteun. Egskeiding is dan hoogs uitsonderlik, selfs waar moeilike tye beleef word. En wanneer ernstige probleme ontstaan waar egskeiding ’n laaste uitweg is (bv weens volhardende mishandeling of owerspel), moet hard probeer word om eers versoening te bewerkstellig. Iets soos owerspel verplig nie tot egskeiding nie, maar is eintlik ’n toegewing as dit nie anders kan nie. Vir Christene is die eerste opsie egter altyd om te kyk of versoening, restitusie en herstel nie moontlik is nie. Daar is baie voorbeelde waar huweliksgeluk na so ’n ernstige misstap weer moontlik was. Maar natuurlik vra dit opregte berou en vergifnis van beide egliede.

En wanneer ’n huwelik werklik onherstelbaar verbrokkel het en daar wel egskeiding plaasvind, is die regte hantering hiervan nie om te vra of formeel aan bepaalde Bybelse reëls voldoen is voor ’n tweede huwelik kan plaasvind nie. Die tweede kans moet eerder met dankbaarheid uit die hand van die Here ontvang en met hernude toewyding aangegryp word. En dit is altyd aan te beveel dat die afsluiting van die ou pad en die begin van die nuwe pad ook saam met die hulp van kundiges in huweliksberading aangepak word sodat die nuwe paartjie as mense wat waarlik vrygemaak is van die verlede die tweede huwelik kan begin.

Die presiese situasie van ons vraagsteller is uiteraard nie aan my bekend nie (behalwe soos sy breedweg verduidelik het). Maar uit die inligting wat sy verskaf het, en in die lig van my uiteensetting hierbo, wil ek dit tog waag om te sê dat sy nie om godsdienstige redes angstig hoef te voel om ’n tweede huwelik aan te gaan nie. Sy kan dit met vrymoedigheid uit die hand van die Here ontvang. Sy en haar tweede man mag God se vergifnis aanvaar vir alles wat skeefgeloop het, en saam kan hulle begin bou aan ’n nuwe fase in hulle lewe. God maak ons nie net vry van die verlede nie, maar sluit ook die toekoms vir ons oop.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

‘n Leser vra:

Ek lees van die rolle van man en vrou in die huwelik. My vraag is: Wat kan ek as vrou doen as my man net ons huis betaal maar verder moet ek vir alles sorg? Kos, kinders se klere, kinders versorg, huis versorg, man versorg (tot sy kosblik). Maar my man hou dronknes en geniet homself, en verwag sy bord kos as hy by die huis kom (wat daar elke keer is). Gaan ek my plig versuim as ek alles wegvat, sy “spoonfeeding” stopsit?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Oor die onderskeie rolle van man en vrou in die huwelik is daar al baie geskryf op die Bybelkennis-webblad. Ek wil die vraagsteller dus graag uitnooi om twee artikels te lees wat ek self hieroor geskryf het. Die titels is: “Die man en die vrou se rol in die huwelik”, en “God se orde in die huwelik”. Sleutel hierdie titels in by die soekblokkie op die tuisblad van Bybelkennis, druk “enter” en klik dan op die artikels soos hulle verskyn. Maar daar is ook baie ander artikels oor die huwelik wat haar sal help. Tik die woord “huwelik” in en hulle sal almal verskyn. Hulle behoort die vraagsteller te help om haar dilemma binne die konteks van God se wil vir die huwelik te verstaan en verdere aksie te neem.

Maar kan ek net kortliks spesifiek op die vraag van ons vraagsteller antwoord. Want wat sy nou nodig het, is aksie, nie net insig oor die rolle van man en vrou in die huwelik nie, hoewel laasgenoemde ’n belangrike begin is, veral ook vir die man om van kennis te neem.

Die situasie soos die vraagsteller dit bo beskryf, is beslis nie ideaal nie en vir seker nie God se wil vir haar huwelik nie. Dis duidelik dat sy uiters gefrustreerd is en nie langer kans sien om so voort te gaan nie. Wat nou nodig is, is dat sy die saak rustig en kalm, maar ook eerlik en opreg met haar man uitpraat en dat hulle tot ’n gesamentlike plan van aksie oorgaan omtrent ’n toekomstige rol- en werksverdeling wat vir beide bevredigend is. Haar man moet besef dat sy vrou ongelukkig is en voel dat sy nie na waarde geskat word vir die bydrae wat sy tot die huwelik lewer nie.

Baie mans verval in ’n patroon van onttrekking en gemaksugtigheid oor wat hulle verantwoordelikhede in die huwelik is, met die verskoning dat sekere take die vrou se verantwoordelikheid is. En ongelukkig ontstaan so ’n situasie soms omdat die vrou dit oor tyd toegelaat het om te ontwikkel. Aanvanklik was sy miskien huiwerig om haar man teen te gaan, uit vrees vir konflik, en kort voor lank ontstaan ’n situasie soos wat die vrou hierbo beskryf. En om uit hierdie patroon te kom, gaan openhartigheid, gesamentlike besluite en geduld vra. Die man sal moet besef dat dinge gaan verander, maar dat dit uiteindelik tot beide se beswil sal wees en hulle huwelik op ’n nuwe voet gaan plaas. En as persoonlike gesprek tussen die vrou en haar man steeds nie die gewenste uitwerking het nie, sal dit wenslik wees om professionele hulp in te roep, byvoorbeeld hulle pastoor of dominee, of ’n ervare huweliksberader.

Maar sy sal haar man se samewerking moet kry. Eerder dit as om drastiese stappe te neem. Moet veral nie wegspring met ultimatums en sperdatums nie. Dit sal hom net viervoet laat vasskop. Drastiese en veral eensydige maatreëls het gewoonlik allerlei negatiewe reaksies tot gevolg wat nie die langtermyndoel – ’n gelukkige huwelik – dien nie. Daar is verskillende maniere om die “spoonfeeding” stop te sit, maar ek sou verkies dat sy dit met die hulp van ’n professionele persoon doen én met haar man se instemming. Want dit vat twee om ’n huwelik te laat werk.

Baie sterkte.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Leser vra:

Boodskapteks: Waar in die Bybel staan dit dat mens moet trou? Ek weet die man sal sy ma en pa verlaat en sy vrou aankleef. En ons moet in die eg verbind word. En dat God hoereerders haat.

En is daar enige vloek oor ’n kind wat buite-egtelik verwek is? Die ma en pa is reeds verloof en gaan binne die volgende paar weke trou.

Ek sal u hulp waardeer. Ek glo in God; Hy is ook my Alfa en Omega. Dit is vrae wat die kinders my vra.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die ideaal bly steeds dat kinders binne die huwelik verwek sal word, want dit bied steeds die beste beskerming en stabiliteit vir kinders en ouers (veral vir die vrou), en die basis vir ’n gesonde samelewing. Die meeste van die sosiale probleme waarmee ons vandag sit, is te wyte aan gebroke ouerhuise, of waar kinders geen stabiele huislike omstandighede geken het waarbinne hulle gesonde menseverhoudings kon ontwikkel nie. Dit bly nou maar ’n feit – hoe mens ook al daarna kyk – dat ’n gesonde samelewing op gesonde huwelike en ouerhuise gebou word. In dié sin van die woord is die huis eintlik die samelewing in die kleine. Dáár word kinders geleer hoe om tussen ander mense op te tree, en wat hulle verantwoordelikhede en grense is.

Hierdie feit is so oud soos die berge. Huwelike was daar sedert die begin van die mensdom (Genesis 1:27-28; 2:18,23-24). Die Nuwe Testament bevestig ook dat die huwelik met die skeppingsgebeure gegee is. Byvoorbeeld, volgens Matteus 19:4-5 sê Jesus dat die man sy vader en moeder sal verlaat, sy vrou aankleef en hulle een vlees sal wees. Paulus gee vervolgens uitvoerige raad oor die huwelik (1 Korintiërs 7), en Hebreërs 13:4 maan ook dat die huwelik eerbaar gehou moet word en dat ontugtiges en egbrekers onder die oordeel van God sal kom. ’n Mens kan dus sê dat, volgens die Bybel, die huwelik die Goddelike norm en ruimte is vir die uitlewing van menslike seksualiteit, en vir die bou van ’n gesin en die menslike geslag. In die Bybel word dit dus as vanselfsprekend aanvaar dat mense sal trou. Daar word nie gedebatteer óf mense moet trou nie, maar alleen hoe hulle hulle binne die huwelik moet gedra. Van hierdie gedrag vorm die sewende gebod – jy mag nie egbreuk pleeg nie –die hoeksteen. Liefde vir en trou aan mekaar vorm die skering en inslag van die huwelik. Van hieruit word gepraat oor hoe man en vrou teenoor mekaar sal optree en hoe die kinders opgevoed moet word. Daarom kry mens nie in die Bybel ’n eksplisiete opdrag dat mense moet trou en nie sommer saamwoon nie. Die huwelik as die norm vir die permanente verhouding tussen man en vrou word gewoon as vanselfsprekend aanvaar. Dit word nêrens bevraagteken, geproblematiseer of tersyde gestel, soos tipies vandag gebeur nie. So gesien sou mens dus wel van ’n implisiete of stilswyende opdrag tot die huwelik in die Bybel kon praat.

(Oor die kwessie van poligame huwelike gaan ek nie nou in nie. Genoeg net om te sê dat ten spyte van die voorkoms van veelwywery in die Bybel, die monogame huwelik as die Godgewilde norm voorgehou word. Poligamie was eerder ’n afbuiging van die wil van God, onder invloed van omringende volke se gebruike, en het hoofsaaklik in die vroeë Ou-Testamentiese periode voorgekom. Die vraagsteller kan meer hieroor lees op Bybelkennis.co.za se webblad waar daar in sekere artikels uitvoeriger hierop ingegaan word. Sleutel net “poligamie” in die soekblokkie in en die artikels sal verskyn.)

Maar terug by die huwelik en saamwonery: Dis nie asof saamwonery nie in Bybelse tye voorgekom het nie, hoewel ons nie veel daarvan in die Bybel lees nie (oor egbreuk, prostitusie en hoerery wel baie). So lees ons byvoorbeeld van die Samaritaanse vrou in Johannes 4:18 wat al vyf keer getroud was en dat die man wat sy gehad het ten tyde van haar gesprek met Jesus, nie haar man was nie. Sy het dus bloot met hom saamgeleef sonder dat hulle getroud was. Jesus veroordeel haar egter nie daaroor nie, maar stel bloot ’n feit. Hy stel meer belang in haar toekoms as in haar verlede. Sy gesprek met haar sny daarom dieper – dat Hy die Christus, die Verlosser is. En hoewel die verhaal dit nie eksplisiet noem nie, kry mens die indruk dat sy ook, saam met baie ander Samaritane, in Jesus as die Messias en Verlosser begin glo het en dat haar lewe hierna kon verander. Sy sou waarskynlik met nuwe oë na die verhouding met haar saamwoon-man begin kyk het. Dieselfde gebeur met die vrou wat in owerspel betrap is (Johannes 7:53-8:11). Sy was waarskynlik getroud, maar het met ’n ander man gehoereer. Jesus spreek haar egter vry, maar roep haar terselfdertyd op tot ’n nuwe lewe (8:11: “… moet van nou af nie meer sonde doen nie”). Buite-egtelike saamwoon en hoerery was maar altyd deel van die samelewing. Hoerery het uiteraard onder die oordeel van God gestaan, en saamwonery was wel op ’n manier geduld, maar sulke mense het in die destydse samelewing – waar die huwelik die sosiale en godsdienstige norm was – onder ernstige verdenking gebuk gegaan.

Vandag word saamleef buite die formele huwelik egter nie meer as ’n “doodsonde” beskou nie; in sekere kontekste word dit amper as normaal aanvaar, die wenkbroue lig nie eens daaroor nie. Selfs in Christelike huise word dit ooglopend aanvaar, en mens sal ver moet soek na ’n kerk wat hierteen preek. Dis asof selfs die kerk homself vrywillig die swye opgelê het ten einde nie te veel golfies te maak nie, uit vrees dat lidmate sal weerstand bied en die kerk verlaat. Dit word maar stilswyend aanvaar as deel van die moderne samelewing waar die vrou in alle opsigte die man se gelyke is. Sy het haar eie beroep en het nie meer die man se geld of ondersteuning nodig om haar eie ding te doen nie. Trou is ’n vrye keuse, en nie ’n samelewings- of religieus-voorskriftelike norm meer nie. In ’n sekulêre samelewing word die huwelik ook as ’n “uitgediende” instelling beskou. ’n Mens het nie “papiere” nodig om saam met iemand anders in ’n intieme lewensgemeenskap te leef nie. As daar konsensuele toestemming tussen volwassenes is, is dit niemand anders se besigheid nie, word gesê. Daar bestaan ook deesdae wetgewing wat saamwoon-verhoudings en -gesinne beskerm. Daar het dus stil-stil ’n totale sosiale omwenteling plaasgevind wat die siening oor en status van die huwelik betref. En dit moet mens in ag neem wanneer oor en teen saamwoon gepraat word. ’n Mens moet oppas om nie met groot voete in te klim en links en regs te veroordeel nie.

En tog is die huwelik beslis nie uitgedien nie. Mense trou nog! Dis asof daar ’n diepliggende aanvoeling is dat die huwelik vir iets meer staan as maar net dat mense nou amptelike toestemming het om as man en vrou saam te woon. Want die huwelik, Bybels gesien, gaan oor onvoorwaardelike oorgawe en verbintenis aan mekaar, wat, godsdienstig gesproke, ook uitdrukking is van die liefde tussen Christus en sy gemeente. Soos Christus die gemeente liefhet en sy lewe daarvoor gegee het, so moet die man sy vrou liefhê en versorg (Efesiërs 5:25-33). Dit gaan eintlik oor ’n wedersydse oorgawe en onderwerping aan mekaar (Efesiërs 5:21), waar man en vrou mekaar deur dik en dun, in swaarkry en goeie tye, in siekte en gesondheid, ondersteun, liefhet en dra. In die lig hiervan is blote saamwoon as “proeflopie” om te kyk of dinge gaan uitwerk, ’n miskenning van waarvoor die huwelik ten diepste staan. Saamwoon is eintlik maar ’n voortydige en selfsugtige toe-eiening van die voorregte van ’n intieme verhouding sonder dat die geestelike kapitaal en verantwoordelikhede wat belê moet word in so ’n verhouding, aanvaar word. Hoe dikwels het dit nie al gebeur dat een van die partye eenvoudig uitstap uit so ’n verhouding en die ander met die gevolge laat nie.

Maar natuurlik, in saamwoonverhoudinge kan dinge ook goed uitwerk, terwyl dit weer in formele huwelike ellendig sleg daaraan kan toegaan. Maar in laasgenoemde geval is dit dan nie die huwelik as instelling se skuld nie, maar die mense in die huwelik wat weens die hardheid van hulle harte dit nie laat slaag nie (Matteus 19:8). So, eerder as om die huwelik die skuld te gee dat verhoudings nie uitwerk nie, en dan ander opsies volg wat sy eie stel probleme skep, is dit beter om dit wat God vir ons gegee het, te maak werk. Dan weet ons ten minste dat ons in veiliger vaarwaters is en binne God se wil vir die lewe opereer.

Laastens, oor die vraag of daar ’n vloek rus op die kind wat buite die eg verwek is, kan ons kort wees. Ek dink uit bogenoemde oorsig oor die huwelik en saamwoonverhoudinge is dit duidelik dat God nie in woede en met vloeke op ons toesak die oomblik as ons buite sy wil optree nie. As dit so was, sou nie een van ons ’n kans by God gehad het nie. Nee, Psalm 130:3-4 sê duidelik: “As U ons sondes in aanmerking sou neem, Here, wie sou dan nog bestaan? Maar by U is daar vergifnis: daarom word U steeds gedien.” God vergewe veel liewer as wat Hy straf. En as Hy straf, laat Hy ons eintlik maar net aan ons eie dwase keuses oor waardeur ons onsself straf. God is maar te gretig om ons ons oortredinge te vergewe en weer terug te verwelkom by die huis. Dink maar aan die gelykenis van die verlore seun (Lukas 15:11-32), hoe die vader die seun wat sy goed met ’n losbandige lewe verkwis het, terug verwelkom by die huis en in ere herstel. Hiermee wil ek nie beweer dat iemand wat in ’n saamwoonverhouding leef presies met die verlore seun vergelyk moet word nie. Bogenoemde oorsig toon juis aan dat saamwoon as eietydse sosiale verskynsel vele kante het. Ek wil maar net die punt maak dat God ’n ruim en genadige hart het. Hy gaan nie ’n kind straf net omdat dié buite-egtelik verwek is nie. As dít die geval was, sou baie kinders wat in hierdie kategorie val, verskriklike ongelukkige lewens gehad het, en ons weet dis gewoon nie waar nie. Daar is talle voorbeelde van buite-egtelike kinders – of hierdie feit bekend was of nie – wat uitgestyg het in die samelewing. ’n Goeie voorbeeld in die Bybel is dié van die rigter, Jefta (Rigters 11). Hy was die seun van ’n prostituut en tog word hy ’n rigter van Israel. Daar word selfs gesê dat die Gees van die Here oor hom gekom het (11:29). En hoewel hy uiteindelik nie ’n ideale rigter was nie, was dit nie vanweë sy herkoms nie, maar omdat hy nie die verhouding met die Here ernstig geneem het nie. Feit van die saak is, hy het ’n gesiene persoon en soldaat geword, ongeag sy afkoms. Die Here is inderdaad nie ’n aansiener van die persoon nie, maar Hy aanvaar elkeen wat ontsag vir Hom het (Handelinge 10:34-35). Ons leef uit sy genade, maak nie saak hoe sleg – of goed – ons agtergrond is nie. God is meer geïnteresseerd in ons toekoms as ons afkoms. As ons hierdie feit daagliks in die geloof toe-eien en daaruit leef, kan ons alle seën van God verwag. Die ouerpaar met hulle buite-egtelike kindjie kan dus voluit leef in die versekering dat God se genade ook vir hulle en hulle kind genoeg is. Solank hulle net weet: God se genade láát jou nie soos jy is nie, maar verander jou na sy wil. Indien dit nie gebeur nie, verstaan jy nie wat genade is nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl