Leef uit jou Doop: Verwarrende terme – Adrio König

1.4 Verwarrende terme

Wanneer groepe in ’n stryd teen mekaar gewikkel is, kan daar baie verwarring kom. Die stryd teen die middel van die vorige eeu het so eensydig oor die kinderdoop gegaan, dat daar eenvoudig verwys is na “kinderdoopkerke” en “grootdoopkerke”. Dit is taamlik algemeen aanvaar dat die Afrikaanse kerke “teen die grootdoop” is. Die stryd sou dan gegaan het tussen die kinderdoop en die grootdoop.

Maar sulke onnoukeurige stellings maak die verwarring net groter. En al het ons, Goddank, die stryd (hopelik!) agter die rug, sit ons nog met hierdie verwarrende terme. Die Afrikaanse kerke was nooit teen die grootdoop nie. Daar is trouens geen kerk in die hele wêreld wat teen die grootdoop is nie. Wat sou so ’n kerk maak met mense van buite die kerk wat tot geloof kom en lidmate wil word?

Ongelukkig het die Afrikaanse kerke bitter min grootdope gehad – en het nog steeds bitter min, maar in beginsel aanvaar elke kerk met vreugde die voorreg om mense van buite die geloofsgemeenskap te verwelkom en te doop as hulle tot geloof gekom het.

Die situasie is dat die Afrikaanse kerke twee vorms van die Christelike doop aanvaar, kinderdoop én grootdoop, maar dat die Pinksterkerke net grootdoop aanvaar. Dit was dus deur en deur ’n stryd vir of teen die kinderdoop. Dit is dus net so verwarrend om van die Pinksterkerke te praat as grootdoop-kerke”. Alle kerke is “grootdoopkerke”. Dit is natuurlik die praktiese situasie wat aanleiding gegee het tot die misverstand dat die Afrikaanse kerke teen die grootdoop is. Die Pinksterkerke bedien nét die

grootdoop, en die Afrikaanse kerke het byna net kinderdoop. En verder het die Afrikaanse kerke altyd die kinderdoop verdedig en byna nooit spesifiek na die groot doop verwys nie. Dit het hulle in die volksmond met die kinderdoop geïdentifiseer.

Uit hierdie situasie het nog ’n misverstand ontwikkel. In die historiese kerke is die grootdoop uiters belangrik, omdat dit die werklike groei of wins op die wêreld is. Die kinderdoop daarenteen, dui op die behoud van wat God aan sy kinders gee. Maar in die Pinkster- en Charismatiese kerke is alle dope grootdope. Dit beteken dan vir sommige dat juis dit wonderlike groei en wins op die wêreld wys,

terwyl die Afrikaanse kerke stilstaan. Maar die “pragtige groei” kan ’n misverstand wees. Natuurlik het die Pinkster- en Charismatiese kerke baie grootdope, maar wie doop hulle? Doop hulle buitestanders, mense wat van buite die kerk inkom? Is dit nie so dat hulle eintlik omtrent net twee ander groepe mense doop nie?

♦ Hulle doop hulle eie kinders, maar hulle doen dit net later as wat die Afrikaanse kerke dit doen, met grootdoop in plaas van kinderdoop, maar dis nie ’n wins op die wêreld nie. Net soos in die Afrikaanse kerke is dit die behoud van dit wat God hulle gegee het.

♦ En hulle doop lidmate van ander kerke wat na hulle oor kom. Ongelukkig is dit ook nie ’n wins op die wêreld nie, maar ’n verskuiwing tussen die kerke.

Net soos die kinderdoop, is die Pinksterwêreld se grootdoop dus ook hoofsaaklik ’n behoud van wat klaar binne is. Dit beteken die waarheid is, seer genoeg, dat nie een van die groepe beduidende groei op die wêreld vertoon nie. Dit is ’n ontstellende situasie.

Verder kan ook die terme “grootdoop” en “kinderdoop” self verwarrend wees. Ondersteuners van die kinderdoop praat soms van “verbondsdoop”, en teenstanders van die kinderdoop praat graag van die grootdoop as “geloofsdoop” of “belydenisdoop”. Sommige van hierdie groepe wil ook nie van “kinderdoop” praat nie, maar van “kinderbesprinkeling” omdat hulle oortuig is dat babas glad nie gedoop kan word nie.

Maar ook hierdie terme klaar nie die verwarring op nie. Dit is misleidend om van die kinderdoop as “verbondsdoop” te praat omdat ook die grootdoop die dopeling in die verbond opneem, ’n saak wat in die volgende hoofstuk bespreek sal word (2.4). Dit is een van die belangrikste betekenisse van die doop, dit lyf die dopelinge in die Abrahamverbond in (o.a. Gal 3:29). Net so kan “geloofsdoop” vir grootdoop ook misverstand wek. Voorstanders van die kinderdoop sal voel dit gaan in die kinderdoop net soseer oor geloof as in die grootdoop. Dis immers nie kinders-as-sodanig wat gedoop

word nie, maar kinders van ouers wat self glo.

Miskien kan ons van “gemeentedoop” en “sendingdoop” praat. Daar is in elk geval twee groepe wat gedoop word. Daar is “buitestanders” wat inkom en gedoop word, kom ons noem dit “sendingdoop”, en daar is gemeentekinders wat gedoop word, kom ons noem dit “gemeente doop”. Die gemeentekinders kan klein of groot gedoop word, maar hulle is tog nie presies dieselfde as mense wat sonder die evangelie grootgeword het nie.

Die Suidelike Baptiste van Noord-Amerika het ’n interessante verskeidenheid van dooppraktyke. Daar is gemeentes wat ’n kind al op 4 jaar sal doop as die kind bely dat hy/sy in Jesus glo, maar daar is gemeentes wat dit eers ná 21 jaar doen omdat hulle seker wil wees die kind het oor ’n lang tyd getoon dat hy/sy nie dalk môre weer gaan afdwaal nie. Ons sal later sien dit het geen verband met die doop van die Nuwe Testament nie. Daardie soort probleem het eenvoudig nie voorgekom in die vroeë gemeentes nie omdat hulle die doop anders gesien het.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Leef uit jou Doop: Sienings oor die Doop in die Strydtyd – Adrio König

1.3 Die sienings oor die doop in die strydtyd

Intussen het ons een baie belangrike saak heeltemal uit die oog verloor: Wat beteken die doop? Ons het vroeër gekyk na die feit dat die Afrikaanse kerke omtrent net kindertjies gedoop het en omtrent net kinderopvoeding by die doop gepreek het.

Die heilsbetekenis van die doop het omtrent glad nie ter sprake gekom nie. Hulle het wel die verbond ter sprake gebring as hulle die kinderdoop probeer verduidelik het, maar dit het min onrustige lidmate oortuig.

Dit alles het uitgeloop op ’n baie swak doopbeskouing. Van die doop, soos van die nagmaal, is omtrent uitsluitlik as ’n “teken” gepraat. Die doop en die nagmaal het net simboliese waarde gehad. In die doop het die ouers die kindjie aan die Here toegewy, en is die kind simbolies in die verbond opgeneem. Dit het uitgeloop op ’n baie arm doopbeskouing. Tydens die doopvoorbereiding vra ek

graag aan doopouers wanneer hulle aan hulle eie doop dink, en watter waarde hulle dan daarin sien. En dan voeg ek gewoonlik by: As julle omtrent nooit aan julle doop dink nie, moet julle nie té sleg voel nie. Julle is maar net gewone NG lidmate.

Terloops, ek sal graag op hierdie punt deur getuienis weerspreek wil word: In die NG Kerk is die heilsbetekenis van die doop gruwelik verwaarloos. ’n Mens se eie doop het omtrent glad nie ter sprake gekom nie omdat die doop byna volkome vereenselwig is met klein babatjies, en nie

met die lewe van grootmense nie.

Het dit anders gegaan in die Pinksterwêreld en later in die Charismatiese beweging? Het hulle ’n helder siening van die ryk betekenis van die doop? Beswaarlik. Natuurlik het hulle baie duideliker aan die doop as ’n “grootmens-saak” gedink, trouens uitsluitlik. Maar watter betekenis het hulle aan die doop geheg? Kom ons kyk na die klassieke werk van FP Möller, die vroeëre AGS President, wat vir dekades eintlik ook hulle leidende teoloog was. Sy boek Die sakrament in gedrang is nog nooit deur ’n vergelykbare boek in die Afrikaanse Pinkster- en Charismatiese wêreld vervang nie, en is nog

steeds die voorgeskrewe boek by die Seminarie. Twee sake oorheers in Möller se siening van die doop: Dit is ’n teken en ’n simbool, en in die doop gaan dit om wat die mens doen.

Nuwe tye vra nuwe benaderings

Die doop as ’n simbool

Oor en oor verwys hy na die doop as ’n voorstelling van die verlossing (13). Die doop betuig die verlossing en beeld dit af (45). Die doop is die afbeelding van die genade (55, 56). En wat nou net so merkwaardig is, is die feit dat Möller dan by hierdie beskrywing van die doop tekste aangee soos Handelinge 22:16; Romeine 6; Kolossense 2:11-12, almal tekste waarin daar geen sprake is van die doop as teken, simbool, voorstelling, afbeelding nie, maar tekste wat heeltemal ’n ander taal praat, wat daarvan praat dat daar deur die doop iets gebeur, nie net dat die doop na iets verwys nie. Deur die doop is ons saam met Christus gekruisig, begrawe en opgewek. “Laat jou doop en jou sonde afwas,” sê Ananias vir Saulus (Hand 22:16), nie: “Die doop is die simbool dat jou sonde afgewas word” nie.

Hoe kan ’n mens dan op grond hiervan die doop ’n teken en ’n simbool noem? Dis merkwaardig dat dit presies is wat ons ook by die Afrikaanse kerke kry: die doop as teken en seël. By die Afrikaanse kerke is dit net ’n simbool van iets anders, van die inlywing in die verbond.

In die doop handel die mens

Dit is die tweede nadruk in Möller se doopbeskouing. By herhaling skryf Möller dat die doop die gebeure is waar die gelowige sy geloof en sy vereenselwiging met Christus betuig (15, 16, 48), waarin die gelowige glo, bid, dank, homself toewy (15). Die doop is die gelowige se getuienis en bevestiging dat hy nou nie meer aan die wêreld behoort nie (130). Die doop is “die gelowige se geestelike en mistieke vereenselwiging met Christus se begrafnis en opwekking uit die dood” (45).

Dit is ’n vreemde nadruk omdat die Nuwe Testament niks daarvan het nie. Trouens die nadruk in die Nuwe Testament is juis die teenoorgestelde: dat God in die doop handel. Maar wat nou baie vreemd by Möller is, is die feit dat hy juis dié tekste wat benadruk dat God in die doop handel, aanhaal om sy siening te steun dat die mens in die doop handel.

Kom ons kyk na sy gebruik van Romeine 6:4, 5 en Kolossense 2:11-12. Volgens hom beteken die

Romeine-teks dat ons ons deur die doop met Christus se sterwe en opstanding vereenselwig, maar die tekste lui: “Deur die doop is julle saam met Hom … begrawe.” Dit       gaan vir Paulus dus oor wat met die dopeling gebeur het, nie wat die dopeling gedoen het nie. En wie anders sou ons deur die doop saam met Christus begrawe het as God? Dan gaan dit in die doop oor dit wat God doen, nie dit wat ons doen nie.

Dit is dieselfde geval met die teks in Kolossense. Volgens Möller vereenselwig die gelowige hom hier met Christus se begrafnis en opwekking, maar Paulus het geskryf: “Dit het by die doop gebeur deurdat julle toe saam met Christus begrawe is.” Dit gaan tog glad nie oor wat ons gedoen het, oor ons vereenselwiging nie, maar oor dit wat ons ervaar het, wat aan ons gedoen is. En nogeens, wie

anders kan ons saam met Christus begrawe as God?

Waarom hierdie vreemde siening oor die doop by Möller? Die “simbool en teken” het hy waarskynlik maar in sy eie Gereformeerde erfenis. Hy was ’n seun van die NG Kerk. Dit is die tipiese beklemtoning van die Afrikaanse kerke.

Maar die vreemde nadruk daarop dat die mens in die doop handel? Dis moeilik om dit te verklaar. In die volgende hoofstuk gaan ons in besonderhede in op die ryk betekenis wat die doop volgens die Nuwe Testament het. Ons sal sien daar is ses betekenisse, maar almal verwys na wat God in/deur die doop doen. Maar onthou, Möller skryf sy boek in die “hitte van die stryd” tussen die Afrikaanse

kerke en die Pinksterkerke. Die punt wat hy wil maak, is dat die kinderdoop onskriftuurlik is. En die sterkste argument wat ’n mens daarvoor kan kry, is om te bewys dat die mens in die doop handel, of nog duideliker gestel: dat die doop sy betekenis kry uit dit wat die mens in die doop doen. Dan is die kinderdoop outomaties uitgeskakel. Babatjies kan hulle nie met Christus vereenselwig, glo, bid, dank, hulleself toewy, en van hulle geloof getuig nie. Maar daar is nie tekste wat hierdie betekenisse aan die doop toeskryf nie.

Möller is die klassieke voorbeeld van die stryd in die middel van die vorige eeu, toe die hele doopdiskussie rondom die reg of verkeerd van die kinderdoop gegaan het. En intussen het ons die ryk betekenis van die doop heeltemal verwaarloos, die Afrikaanse kerke en Pinksterkerke net soveel. Net soos die Afrikaanse kerke toon Möller min tekens daarvan dat hy die betekenis van die doop in die Nuwe Testament verstaan.

Die een groot doel van hierdie boek is dus om net eenvoudig die Nuwe Testament se doopuitsprake na te gaan – te lees en ontleed, sodat ons iets kan verstaan van hierdie skat wat die Here ons gegee het.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Leef uit jou Doop: ‘n Nuwe Tyd – Adrio König

1.2 ’n Nuwe tyd

Maar Goddank, ons leef in ’n nuwe tyd met nuwe verhoudings. Hoe het dit gekom? Die Pinksterkerke het al hoe meer aanvaarbaar geword, en ’n deel van die NG Kerk het ’n vernuwing ondergaan. Nuwe tye vra nuwe benaderings

Dit sal beter wees om van nou af net na die NG Kerk te verwys, aangesien die vernuwing nie so sterk in die ander twee “Afrikaanse kerke” na vore gekom het nie. Maar ek het nie twyfel dat die houdings ook dáár sagter geword het nie.

Die groot Pinksterkerke het geleidelik sosiaal en kerklik-teologies aanvaarbaarder geword. Hulle teologiese opleiding het akademies op ’n hoër vlak gekom, hulle eredienste en kerkorganisasie het “kerkliker” geword, en hulle het ryker geword. (En of ’n mens nou daarvan hou of nie, geld het vir die Afrikaanse gemeenskap baie waarde gehad, en dit het ook nou nog nie verander nie.) Met respek gesê, die pastore wat ek vandag ken, ry nie meer met fietse nie. Hierdie “verkerkliking” van die AGS is waarskynlik selfs die hoofrede waarom die Pinkster Protestante Kerk van hulle weggebreek het om

die “ou AGS” voort te sit.

Die opkoms van die Charismatiese beweging sedert die vroeë sestigerjare het die toneel in baie opsigte nog verder verander. Saam met hulle het die Pinksterkerke toegang tot die radio gekry. Die Charismate het selfs hulle eie radio- en TV-dienste. Veral in die tagtigerjare het daar toenadering tussen die NG Kerk aan die een kant, en die AGS en sekere Charismatiese leiers aan die ander kant gekom. Dit het gebeur onder die inisiatief van sekere kerkleiers soos Johan Heyns en Isak Burger, maar ook deur die vernuwing in die NG Kerk self.

Hierdie vernuwing was eintlik ’n oplewing van die ou Evangeliese tradisie in die NG Kerk wat ons ken uit: Andrew Murray, Pinksterbidure, Halleluja-liedere, CSV, sendingywer. Gedurende die sestiger- en sewentigerjare is dit doelbewus deur die NG kerkleiding doodgewurg. Maar in die tagtigerjare het dit geleidelik al sterker geword en vorm dit vandag die grootste gemeentes in die NG Kerk, en bruis van entoesiasme. Dit word soms ’n Charismatiese beweging in die NG Kerk genoem, maar dis maar net ’n misverstand. Daar is inderdaad beperkte Pinkster- en Charismatiese invloede in die beweging soos

die “Praise and Worship”-liedereskat en die orkes. Maar dít op sigself maak nog nie ’n beweging Charismaties nie.

Die liedereskat is intussen met algemene gospel-liedere aangevul. En byna vanselfsprekend het daar toenadering tussen leiers in hierdie vernuwing en Charismatiese leiers ontwikkel, soos Dirkie van der Spuy en Ed Roebert.

En die doop? Net soos die Pinksterkerke het die grootste deel van die Charismatiese beweging die kinderdoop verwerp. Maar as die Pinksterkerke die NG lidmate by die duisende gewerf het, het die Charismatiese beweging dit met tienduisende gedoen. En dit het invloedryke figure in die samelewing ingesluit. Dit het skielik “respektabel” geword om Charismaties te wees – en dus ook om oorgedoop te word.

Intussen het die fel reaksie teen die oordoop in die NG Kerk versag. Die Algemene Sinode het in die negentigerjare die skerp optrede teen “oorgedoopte” lidmate vervang met ’n baie sagter benadering. In plaas daarvan dat hulle hulle sonde moes bely om weer aanvaarbaar te word, is

oorgedoopte lidmate nou amptelik net beskou as lidmate wat ekstra aandag van die kerkraad moes kry om hulle te help om te besef dat hulle tweede doop onnodig was.

In die vernuwing in die NG Kerk het dit beteken dat daar prakties geen onderskeid gemaak word tussen oorgedoopte en “gewone” lidmate nie. Trouens daar loop geloofwaardige stories rond van vernuwings-predikante wat eenvoudig hulle lidmate wat ’n tweede doop wil hê, aangeraai het om daarvoor na ’n “aanvaarbare” pastoor te gaan.

Intussen gaan al meer stemme in die NG Kerk op dat daar op een of ander manier voorsiening gemaak moet word vir ’n tweede doop. En hierdie stemme sal waarskynlik al sterker word (hoofstuk 8).

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König

Leef uit jou Doop: ‘n Donker Doopgeskiedenis – Adrio König

1.1 ’n Donker doopgeskiedenis

Dis lekker om al ’n taamlike lang stuk van jou lewe agter die rug te hê. Jy kan al terugkyk en sien hoe dinge verander het. Natuurlik nie altyd ten goede nie, maar soms tog wel! En kerke se huidige houding oor die doop is regtig een van die ligpunte na donker dekades.

Die middel van die vorige eeu was donker tye tussen die sogenaamde “Afrikaanse kerke” en die Pinksterkerke. Die Pinksterkerke is “sektes” genoem, en die Afrikaanse kerke is “dwaalkerke” genoem. Die Pinksterkerke was “krokodille”: Alles wat hulle in die hande gekry het, het hulle water toe gesleep. Maar die Afrikaanse kerke was dooie kerke, witgepleisterde grafte.

Die doop was die groot twisappel. Die Afrikaanse kerke het ernstige probleme oor die doop gehad, en die Pinksterkerke het “dankbaar” daarvan gebruik gemaak. Die Afrikaanse kerke het omtrent net kinderdoop gehad, en ook selde oor die betekenis van die doop gepreek. Dit het gewoonlik oor die opvoeding van die kinders gegaan.  Wanneer lidmate dan by Pinkster inloer en ’n sterk boodskap oor die doop hoor, en veral dat daar niks van die kinderdoop in die Bybel staan nie, en dat die doop in die Nuwe Testament uitsluitlik aan gelowiges bedien is, was daar moeilikheid. Talle van hierdie lidmate het hulle dan by die Pinksterkerke laat doop. Die kerkraad het dan skerp teen hulle opgetree en sondebelydenis van hulle geëis. Dit het nie lank gevat voor hulle vertroue in hul eie kerk en predikant verloor het en by Pinkster ingeskakel het nie. Terwyl hulle eie gemeente hulle dan van “oordoop” beskuldig het, het die Pinksterkerk hulle verseker dit is maar net die gewone Bybelse doop wat hulle nou eers ontvang het, omdat “kinderbesprinkeling” niks met ware doop te doen sou hê nie. Hierop het die Afrikaanse kerke met venyn gereageer. Hulle het die Pinksterkerke so swart moontlik geskilder.

Die Pinksterkerke het op hulle beurt weer skerp hierop gereageer. Hulle het die Afrikaanse kerke as valse kerke beskryf wat die gelowiges vervolg soos die Katolieke Kerk dit in die tyd van die Kerkhervorming gedoen het. So het die verhoudings al slegter geword. Intussen het die Charismatiese beweging ontwikkel en voor die einde van die vorige eeu ’n reuse-aandeel in hierdie stryd gekry.

Dit is skokkend om sommige van die doopboeke te lees wat in daardie tyd geskryf is. Van beide kante is met grofgeskut geskiet. Daar was een beskuldiging wat regtig tot die uiterste oorgegaan het: die sonde teen die Heilige Gees, die sogenaamde onvergeeflike sonde. En die beskuldiging het van beide kante gekom.

In die Afrikaanse kerke is só geredeneer: As jy jou laat oordoop, verwerp jy jou eerste doop (gewoonlik die kinderdoop). Maar dit was jou inlywing in die genade-verbond. Jy verwerp dus die genade! En dit is tog die sonde teen die Heilige Gees. In die Pinksterkerke was die redenasie net andersom. As jy die kinderdoop aanvaar, glo jy dit het in die plek van die besnydenis gekom. Maar die besnydenis was deel van die Ou Testament, die ou verbond. As jy nog aan die ou verbond vashou, verwerp jy die nuwe verbond, die verbond wat Jesus gebring het. Dit beteken jy verwerp sy werk en betekenis. En dis tog die sonde teen die Heilige Gees.

Die Afrikaanse kerke se predikante was invloedryke mense in die samelewing. Hulle het op al die belangrike kommissies gedien. En natuurlik het baie van hulle “gesorg vir hulle mense”. Die Pinksterpastore was onbelangrik in die samelewing. Die gemeentetjies was meestal klein en arm. Die saaltjie waar hulle kerk gehou het, was gewoonlik in die onderdorp, met baie min fasiliteite. Ek onthou hoe die pastoor in my geboortedorp met ’n fiets gery het. Daarom het hulle lidmate ook nie die beste kanse in die samelewing gekry nie. Dit alles het natuurlik die swak verhouding net vererger.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

Skrywer: Prof Adrio König