Geloofsvrae: Doop: Samevattende betekenis – Adrio König

Samevattende betekenis

Eerstens, die indruk wat hierdie kort oorsig maak, is dat die doop ‘n baie ryk en hoë betekenis het. Die doop hou direk verband met die hele heilsweg: inlywing in Christus, in die kerk en in die verbond, vergifnis, reiniging, weergeboorte, nuwe lewe. In ‘n sin is dit egter nie vreemd nie. Dit sou vreemd gewees het as dit net met een of twee van hierdie fasette van die heilsweg verband gehou het. Die heilsweg is immers ‘n eenheid wat net deur die verskillende begrippe uit verskillende hoeke benader word. As die doop regtig ‘n heilsmiddel is, moet dit dus met al die perspektiewe verband hou.

Tweedens, wat beteken dit nou dat die doop ons op een of ander manier deel gee aan hierdie volle rykdom? Dit beteken nie dat die doop ons vanselfsprekend daaraan deel gee nie. Dit beteken nie dat iemand wat gedoop is, vanselfsprekend gered is nie. Die doop kom nooit op sy eie, sonder verband met ander heilsmiddels voor nie. Die doop word keer op keer in direkte verband genoem met die Woord, die Gees, die werk van Christus, en die geloof. Gaan gerus die tekste na waarna verwys is. Ons kry deel aan die heil deur hierdie heilsmiddels. Die doop is een van hulle. Hierdie middels vervul verskillende funksies. Om dit effens oorvereenvoudig te sê: Christus is die grond van die heil, die Gees bemiddel die heil deur die geloof, die doop is die openbare opname in die heilsgemeenskap.

Derdens is dit opvallend dat al die betekenisse van die doop verband hou met wat God doen en nie met wat die mens doen nie. God verenig ons met Christus, God lyf ons in die kerk en die verbond in, God vergewe en reinig ons, God gee ons die nuwe lewe. Dit is natuurlik waarom die doop ‘n sakrament genoem word. Sakrament beteken in hierdie verband iets waardeur God werksaam is, en nie ons nie. Dit beteken egter dat die doop nie ons daad van belydenis of bekering of getuienis kan wees nie.

Vierdens hou hierdie nadruk op die inisiatief van God in die doop direk verband met die feit dat die doop in God se verbond met Abraham inlyf. Omdat God altyd die inisiatief in die verbond neem en ons geroepe is om daarop te antwoord, kan ‘n mens verwag dat die doop God se werk in ons lewe sal wees. Dit is dan ook verkeerd om eers by die behandeling van die kinderdoop die verbond ter sprake te bring. Die inlywing in die verbond kom ter sprake wanneer Paulus handel oor heidene wat (groot-)gedoop word (Gal 3:26ev).

Vyfdens, iets wat nie in die kort oorsig na vore gekom het nie, is dat die doop dadelik bedien is, so gou as moontlik nadat die persoon tot geloof gekom het (Hand 2:41; 8:12, 35-38; 10:47-48; 16:14-15, 31-33; 19:4-5). Geloof en doop het dus saamgeval. Dit is natuurlik noodsaaklik omdat die doop net soos die geloof, deel gee aan die heil.

Sesdens vloei dit logies voort uit die vorige punt dat die onderrig oor die doop altyd op die doop volg, en nie aan die doop voorafgaan nie. Dit is ook in ooreenstemming met die opdrag wat aan Christus toegeskryf word: eers doop en dan leer (Mat 28:19,20). Om die volgorde te verander en eers te leer (gewoonlik vir ‘n taamlike lang tyd) en eers daarna te doop (lank nadat die persoon tot geloof gekom het), is om die doop te verander in ‘n blote doopviering wat nie meer met die inlywing in die heil en die heilsgemeenskap verband hou nie. Die onderrig oor die doop word konsekwent in die briewe gegee (o.a. Rom 6; 1Kor 6; Kol 2-3 – wat beteken dat gedooptes oor die betekenis van die doop onderrig word) en nie in Handelinge waar die doop bedien word nie.

Sewendens het ons die woorde wat ons gewoonlik in ons kerklike taal vir die doop gebruik, nog glad nie nodig gehad nie, woorde soos teken, simbool, belofte, seël. As ‘n mens probeer om die prediking van die kerk te toets aan die inhoud van die Bybel, is dit soms interessant om sekere woorde wat voortdurend gebruik word, heeltemal te vermy totdat ‘n bepaalde leerstuk klaar verduidelik is, en dan te vra: mis ons iets? So nie, verlei die tradisionele woorde ons nie dalk nie? Moet ons hulle dan nie maar liewer heeltemal los nie?

Dit word in hierdie boek in minstens drie gevalle gedoen: die begrippe gees, siel en liggaam vir die mens, die woord hemel vir die toekomstige heil, en die begrippe teken, simbool, belofte, seël vir die doop. Met hierdie laaste groep woorde vir die doop is in beginsel niks verkeerd nie, maar hulle sê minder as wat ons in die NT oor die doop lees. Hulle veronderstel dat die doop net na iets anders verwys sonder om in sigself betekenis te hê. Die doop sou dan net verwys na die heil wat elders gerealiseer is, terwyl die doop ons volgens die NT in die heilsgemeenskap en die heil inlyf, en nie net daarna verwys of daarvan verseker of dit aan ons waarborg of beloof nie.

Agstens is daar in die betekenis van die doop ‘n bepaalde ontwikkeling was. Die oudste betekenisse hang direk saam met die doop van Johannes (vergifnis en reiniging van sonde), terwyl die inlywende betekenisse waarskynlik eers later ontwikkel het. Dit sou ook verklaar hoe dit kon gebeur dat die vroeë Joodse Christene wat self gedoop is, nog vir ‘n tyd lank hul kinders kon besny (Hd 21:21). Omdat die doop aanvanklik veral met vergifnis en reiniging verband gehou het, kon die besnydenis wat ‘n inlywingsakrament was, maklik nog in gebruik gebly het. Eers toe, waarskynlik onder leiding van Paulus, die insig ontwikkel het dat die doop ook in die verbond inlyf, en die Judaïste in elk geval ‘n heilsbetekenis aan die besnydenis gegee het wat teenoor Christus gestaan het (Christus plus die besnydenis), kon die besnydenis nie meer aanvaar word nie.

Skrywer: Prof Adrio Köniig

Geloofsvrae: Doop: Die betekenis – Adrio König

Die betekenis van die doop

Die NT heg ‘n ryker betekenis aan die doop as wat in enige kerklike tradisie tot sy reg kom. Ons moet dit egter nie verkeerd verstaan asof dit beteken dat die doop-op-sigself heilsbetekenis het nie. Die doop funksioneer in die nouste verband met die ander heilsmiddele soos die heilswerk van Christus, die werk van die Gees, die verkondiging van die evangelie en die geloof (o.a. 1Kor 12:13; Ef 5:26; Kol 2:12). Selfs in die klassieke Rom 6 met sy besondere waardering van die doop, word die geloof veronderstel. Die doop is dus nie ‘n magiese of meganiese handeling waardeur die gedoopte vanselfsprekend aan die heil deel kry nie. Maar in samehang met die ander heilsmiddele het die doop ‘n besondere betekenis.

Die NT heg minstens agt verskillende betekenisse aan die doop wat in drie groepe ingedeel kan word: vereniging of inlywing, vergifnis en reiniging, en vernuwing.

Vereniging of inlywing Die opdrag van die Here Jesus word deur Matteus weergegee as: Doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees (Mat 28:19). Volgens Handelinge het die apostels (aanvanklik?) net in die naam van Jesus gedoop. Wat ookal histories presies die geval was, beteken `in die Naam van’ in elk geval `in die gesag van’ of `tot die eiendom van.’ Die gedoopte word dus die eiendom van die Here en sy gesag word deur die doop oor hom of haar uitgeroep (2 Sam 12:28; 2 Kron 7:14).

Verder verenig die doop ons met Jesus Christus sodat ons deel kry aan sy hele geskiedenis van kruis en opstanding. Deur die doop is ons saam met Hom gekruisig en opgewek sodat ons ou lewe in diens van die sonde beëindig is en ons sy nuwe verheerlikte lewe saam met Hom mag leef (Rom 6; Kol 2-3; kyk onder 77.5).

‘n Mens behoort in hierdie verband Rom 6:1-14 noukeurig deur te lees, en die struktuur van Kol 2-3 soos volg na te gaan: begin by 2:11-13; dan die `dus’ (gevolgtrekking) van 2:20; die `aangesien’ van 3:1; die `daarom’ (gevolgtrekking) van 3:5; en die `daarom’ van 3:12. Hierdie ganse deel is die uitvloeisel van die betekenis van die doop (2:11ev): dood vir die sonde (2:20ev); lewe saam met Christus (3:1ev), met die herhaling in 3:3; `Want (deur die doop) het julle (saam met Christus) gesterwe, en is julle lewe saam met Christus verborge in God;’ die gevolglike einde van ons lewe in die sonde (3:5ev) en die begin van ons volkome toewyding aan God (3:12ev).

Verder lyf die doop ons ook in die kerk as die liggaam van Christus in (1Kor 12:13, wat in die NAV verkeerd vertaal is, en iets soos die volgende behoort te lui: Deur die een Gees het ons immers almal een liggaam geword deur die doop). Die doop het van die begin af die betekenis gehad van ‘n openlike, amptelike inlywing of opname in die gemeenskap van die mense wat Jesus as Messias en Here bely het. Juis om hierdie rede het die doop so ‘n ryk betekenis gehad: toegang tot die volle rykdom van die heil.

In die laaste plek lyf die doop ons ook in die verbond in. `Deur hierdie geloof in Christus Jesus is julle nou almal kinders van God, want julle almal wat deur die doop met Christus verenig is, moet lewe soos mense wat aan Christus behoort… En as julle aan Christus behoort, is julle ook nakomelinge van Abraham en erfgename kragtens die belofte van God’ (Gal 3:26-29).

Dat die doop ons in Christus inlyf (v 26), weet ons reeds (Rom 6; Kol 2-3). Hier kom nou ‘n aspek by: As ons (deur die doop) aan Christus behoort, is ons in die Abrahamverbond opgeneem (v 29). Dat dit juis om die verbond met Abraham gaan, kan niemand vreemd vind wat onthou dat juis dít die genadeverbond is (10.1).

Hiermee is die vier insluitende of inkorporatiewe betekenisse van die doop afgehandel: die doop maak ons Christus se eiendom, lyf ons in sy dood en opstanding in, ook in sy liggaam (die kerk) in, en in die Abrahamverbond.

Vergifnis en reiniging van sonde is die tweede reeks betekenisse van die doop. Vergifnis en reiniging van sonde is waarskynlik die oudste betekenisse van die doop. Dit is die betekenisse wat vroeg in Handelinge na vore kom, selfs al in Petrus se preek op die Pinksterdag: `Bekeer julle en laat elkeen van julle gedoop word in die Naam van Jesus Christus tot vergewing van sondes‘(Hand 2:38). Die skuinsgedrukte woorde is uit die OAV geneem omdat dit die Grieks getrouer weergee. Hierdie betekenis kom ook voor in die Geloofsbelydenis van Nicea waarvolgens ons `een doop tot vergifnis van sonde’ bely. Dit het ook direk verband met die doop van Johannes waar die OAV ook getrouer is: Hy het bekering verkondig en `die doop tot vergifnis van die sonde’ (Mark 1:4).

Later lees ons van die bekering van Paulus en die opdrag van Ananias: `Kom, laat jou doop en jou sondes afwas nadat jy sy Naam aangeroep het’ (Hand 22:16). Ook elders lees ons: `Maar julle het julle sondes laat afwas’ (1Kor 6:11). Daar is verder die verwysing in Efesiërs: `nadat Hy (die kerk) met die water en die woord gereinig het’ (5:26). Al hierdie uitsprake verind die doop met vergifnis en reiniging van sonde.

Die ontvangs van die Gees en nuwe lewe Daar is een duidelike verwysing en ‘n aantal wat minder direk is. Tit 3:5: Hy het ons gered `deur die bad van die wedergeboorte en die vernuwing deur die Gees’ (OAV). Die doop word hier duidelik verbind met die weergeboorte, reiniging van sonde, die ontvangs van die Gees en die nuwe lewe. Wat ‘n mondvol! Ons sou hierdie uitspraak ongeveer soos volg kon lees: Die Heilige Gees gee ons die weergeboorte en die nuwe lewe deur die doop.

Daar is egter meer. Die meeste kommentare sien in Joh 3:5 ‘n verwysing na die doop (`As iemand nie uit water en Gees gebore word nie …’), en ook in 1Kor 6:11 en 12:13 is daar ‘n verband tussen die doop en die Gees. Dit is eintlik vanselfsprekend want die Gees is ingesluit in die Naam waarin ons gedoop word.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die Doop: Misverstande – Adrio König

Misverstande

Daar was ‘n keuse om die doop in die hoofstuk oor die kerk te behandel of hier by die heilsweg. Dit is ‘n moeilike besluit omdat die doop eintlik in albei posisies pas. Een van die betekenisse van die doop is inlywing in die kerk, maar dit het ook die ruimer betekenis van inlywing in die heil. ‘n Mens sou dit selfs ‘n heilsmiddel kon noem. Om dit te beklemtoon, word dit hier behandel.

Die verskille oor de kinderdoop het veroorsaak dat daar min aandag aan die doop as sodanig gegee is. Daar is gekonsentreer op argumente vir of teen die kinderdoop. Die saak is nog vererger deur allerlei onnoukeurighede en misverstande. Dit is voorgestel as ‘n stryd tussen die kinderdoop en die grootdoop – wat tog onsinnig is, omdat geen kerk nog ooit die grootdoop verwerp het nie. Wat sou so ‘n kerk maak met iemand wat tot geloof kom uit ‘n ander godsdiens? Dit is ewe onnoukeurig om besprinkeling en onderdompeling teenoor mekaar te stel omdat die kerke van Gereformeerde oorsprong beide doopmetodes erken al beoefen hulle meestal net die besprinkeling.

Dit is dus goed om van die begin af duidelik te sê waaroor dit gaan. Dit gaan oor die vraag of die kinderdoop naas die grootdoop ‘n aanvaarbare vorm van doop is, en of die besprinkeling naas die onderdompeling ‘n aanvaarbare doopmetode is. Die kerke wat dit verwerp, is nie `grootdoopkerke’ nie – alle kerke erken die grootdoop – hulle is kerke wat teen die kinderdoop en die besprinkeling is. En die kerke wat dit aanvaar, is nie `kinderdoopkerke’ en `besprinkelingskerke’ nie, hulle erken ook die grootdoop en die onderdompeling. Hulle is kerke wat beide vorme erken.

Die konsentrasie op die verskil oor die kinderdoop en die besprinkeling het meegebring dat daar min aandag aan die doop as sodanig gegee is. Daarom gee ons eers spesifiek aandag daaraan.

Skrywer: Prof Adrio König

Doop: Weer doop – Francois Malan

Doop: Weer doop

Op die webblad is daar baie artikels en antwoorde op vrae oor die doop. U kan gerus die soek instrument gebruik om hierdie artikels saam met hierdie te lees.

Johannes het ’n vraag gevra of iemand wat groot gedoop is, weer in die Jordaanrivier gedoop kan word. Op Prof. Malan se antwoord, skryf ’n leser:

Johannes het gevra of dit toelaatbaar is dat mense wat “groot gedoop” is hulle weer laat doop in die Jordaanrivier op besoek aan Israel.

In sy antwoord aan Johannes slaag Professor Malan daarin om die kinderdoop prominensie te gee as sou dit die “waarborgseël” wees vir die genadeverbond wat God met Abraham gesluit het. En dan verwys hy na Kol 2: 11,12 en sê “word ons by die doop deur Christus besny, nie met die hande nie, maar deurdat Hy ons sonde wegneem omdat ons glo in die krag van God wat Hom uit die dood opgewek het”. Petrus sê agt mense is in die tyd van Noag deur die ark gered waarvan die teëbeeld, die doop, ons ook nou red, nie as ‘n aflegging van die vuilheid van die vlees nie, maar as ‘n bede tot God om ‘n goeie gewete deur die opstanding van Jesus Christus. Die vraag ontstaan dus of die stelling dat Christus by die doop ‘n besnydenis uitvoer korrek is? In wese het die baba wat betrokke is geen benul van wat met hom/haar gebeur nie. As ons sê dat hierdie besnydenis wat deur Jesus deur die werking van die Heilige Gees aan ‘n verstandelik bevoegde persoon bedien word inderdaad die wedergeboorte is wat hy/sy deelagtig word dan sou dit meer korrek wees maar dit geskied beslis nie tydens die doop nie. So ‘n persoon vereenselwig hom/haar met die dood en opstanding van Jesus – soos wat Hy begrawe is, word hy/sy in die watergraf van die doop neergelê en uit die water opgelig om saam met Hom in ‘n nuwe lewe te wandel.

Verder sê prof Malan: “Hy maak die genade verbond met ons wat ook ons kinders insluit (Hand 2: 38 en 39) en regverdig dit deur Johannes die Doper wat van sy geboorte af vervul is met die Heilige Gees (Luk 1: 15). Lydia se huisgesin (dus insluitend haar kinders) wat gedoop is en ook dié van die tronkbewaarder. Dan kom hy tot die gevolgtrekking dat wanneer die kind groter word en die Heilige Gees hom/haar oortuig van Christus se liefdesoffer en hy/sy besluit om vir die Here te lewe (bekering), dan is die tweede doop (groot doop) nie nodig nie.

Niemand het nog ooit weer die rol gespeel wat vir Johannes die Doper bestem was nie. Hy was die een wat die pad moes kom berei vir die Messias wat sou volg en volgens Jesus was daar nie ‘n groter profeet as hy nie. Om dus sy geval te veralgemeen om alle kinders in te sluit lyk nie vir my reg nie. In die geval van Lydia en die tronkbewaarder is die moontlikheid van klein kindertjies nie uitgesluit nie maar net sowel kon dit opgeskote kinders gewees het wat kon verstaan. In die geval van die klein kindertjies ontstaan die vraag onwillekeurig: Op welke wyse is hulle gedoop? Ek sou dink dat onderdompeling die enigste metode was want Johannes die Doper het in die Jordaanrivier gedoop omdat daar baie water was. Die Hofdienaar van Ethiopië het uitgeroep: “ Daar is water, wat verhinder my gedoop te word”. Met alle respek, sy drinkwater wat hy op die wa gehad het sou voldoende gewees het om hom te besprinkel.

Slegs die manlike geslag was by die oorspronklike verbond ingesluit en is besny. Indien die kinderdoop (besprenkeling) in die plek van die besnydenis gekom het hoe word die vroulike geslag nou ook ingesluit as die belofte volgens Joël betrekking het op die uitstorting van die Heilige Gees en nie die verbond met Abraham nie. (Joël 2: 28). Hy is immers die stamvader van die Israeliete na die vlees en vir die wat uit die geloof is, is hy ‘n geestelike vader omdat hulle glo soos wat hy geglo het. (Gal 3: 7).

Jesus is fisies op die agste dag besny en is gedoop net voordat Hy sy bediening begin het. Hy het geen sonde gehad nie en tog sê Hy: “Laat dit nou toe want só pas dit ons om alle geregtigheid te vervul”. ( Mat 3: 15).

Weer gedoop in die Jordaan kan slegs sentimentele waarde hê.

Antwoord:

Prof Malan reageer so op die leser se kommentaar:

1 Dat wedergeboorte nie plaasvind tydens die doop nie, is waar.

Volgens Johannes 3:5 sê Jesus vir Nikodemus: ‘Dit verseker Ek jou: As iemand nie uit water en Gees gebore word nie, kan hy nie in die koninkryk van God kom nie.’ Die water verwys waarskynlik na die doop van Johannes die Doper (1:31), as simbool van die reiniging van sonde (Mark 1:4), en die Gees na radikale vernuwing deur die Heilige Gees waarna Joh.1:33 verwys het as die doop met die Heilige Gees (vgl. Mark. 1:8). Die reiniging van sonde geskied deur die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem (Joh.1:29).

Die wedergeboorte geskied deurdat die Heilige Gees, God self, in ons kom woon en ons aan die dood en opstanding van Christus verbind (Joh.14:17; Rom.8:9-11). Na aanleiding van die besnydenis van Abraham en sy nageslag, wat Paulus as ‘n teken en seël beskryf in Rom.4:11, is die doop ook in die kerk gesien as ‘n teken en seël van God se genadige verbondsverhouding met die gelowiges. Wedergeboorte is God se werk aan ons om van ons sy kinders te maak deur ons aan sy Seun Jesus te verbind, en die doop is God se uiterlike teken en waarborgseël dat Hy ons as sy kinders aangeneem het (daarom word ons nie weer en weer gedoop nie).

2 Dit is waar dat Jesus gesê het, ‘dit verseker Ek julle: onder die mense op aarde is niemand gebore wat groter is as Johannes die Doper nie’ (Mat.11:11a) maar die teks gaan voort ‘…en tog is die geringste in die koninkryk van die hemel groter as hy’ (Mat.11:11b; vgl. Luk.7:28). Johannes is die profeet wat Mal.3:1 voorspel het, die voorloper van die Here wat kom. Maar die gawe om in die koninkryk van God te wees, oortref alle menslike grootheid.

3 Dat ‘verstaan’ ‘n voorvereiste sou wees vir die doop is my probleem. Dit beteken dat die mens wat gedoop word eers moet reageer op God se belofte deur dit aan te neem, voordat God se belofte vervul kan word.

Ef.2:8-10 lui letterlik soos volg: want deur genade is julle verlostes deur geloof; en dit is nie uit julle nie, dit is ‘n gawe van God; nie uit werke nie, sodat niemand kan roem nie. Want ons is sy handewerk, geskep in Christus Jesus vir goeie werke wat God vooraf voorberei het sodat ons daarin sou wandel .

Ons verlossing en ons geloof in Christus Jesus, dat Hy God is wat vir ons sonde gesterf het en opgewek is om saam met Hom te lewe met die soort lewe wat God vooraf vir ons gereed gemaak het, dit is alles God se werk vir ons en aan ons. Ja ook ons geloof is die werk van die Heilige Gees in ons.

Die Heilige Gees bring volwassenes tot geloof in Christus en sy werk vir ons, deur hulle te oortuig met die verkondiging van die woord van God oor Christus en sy werk vir ons. Dit is ons wedergeboorte deur die Gees, sodat ons kinders van God word. En God bevestig sy aanneem van die gelowige as sy kind deur die doop.

En vir hulle sê Petrus in Hand.2:39 ‘want die belofte (van God) is vir julle en vir julle kinders (die term geld vir seuns en dogters) en vir almal wat vér is, elkeen wat die Here ons God na Hom toe sal roep.’ Deur sy woord het God die heelal geskep (Gen.1). Deur sy beloftewoord skep Hy ons as sy kinders (Johannes die Doper het selfs gesê: God kan uit hierdie klippe kinders vir Abraham verwek; Mat.3:9; Luk 3:8).

1 Kor 7:14 sê dat die ongelowige man deur sy gelowige vrou geheilig is, en die ongelowige vrou deur haar gelowige man (letterlik: die geestelike ‘broer’); anders sou julle kinders onrein wees, maar nou is hulle heilig – dit beteken hulle is aan God gewy, hulle behoort aan God.

Skrywer: Prof Francois Malan