“Everyone thinks of changing the world, but no one thinks of changing himself.” – Leo Tolstoy

Etiek: My spesifieke terrein

C. Christopher Smith en John Pattison het onlangs ‘n boek, Slow Church, geskryf wat besig is om baie aandag te geniet. Ek gaan ‘n aantal blogs aan hierdie boek spandeer.

Reg aan die begin het ons gesê dat die beginsels van hierdie beweging drieërlei is:

• Etiek – verbind tot kwaliteit en nie net aan kwantiteit en doeltreffendheid nie. Die uitdaging is om die beliggaming van Jesus Christus in ‘n spesifieke plek te wees.
• Ekologie – ons oproep om Jesus Christus te volg moet binne God se sending van die versoening van alle dinge verstaan word. Ons moenie net aan wat ons doen aandag gee nie, maar ook aan hoe ons dit doen.
• Ekonomie – dit verwys na God se oorvloedige voorsiening vir God se versoeningswerk.

Die eerste aspek waarna ons gaan kyk, is terrein.

Just remember, you can never franchise the blessings of God – Warren Wiersbe

Daar is sekere kenmerke van die koninkryk van God wat herhaal kan word. As ons hoor dat Jesus die koninkryk met suurdeeg en ‘n mosterdsaad vergelyk besef ons dit is ‘n raamwerk vir groei – organies, dikwels onsigbaar vir die blote oog en uiteindelik geheimsinnig. In Handelinge 8 probeer Simon die towenaar die bevoegdheid van Petrus kry om te verseker dat elkeen op wie hy sy hande lê die Heilige Gees kan ontvang. Petrus wys hom tereg. Dit is duidelik dat ons nie die koninkryk van God kan koop nie.

Baie gemeentes, veral dié gedryf deur die gemeentegroei beweging, kom baie naby daaraan om die Christelike geloof tot ‘n verbruikersartikel te reduseer – iets wat verpak, bemark en verkoop kan word.

Baie gemeentes word tot geestelike vulstasies gereduseer – ons Sondagoggend kuipestop voor ons weer by die rotteresies aansluit. Gemeentes is die plek waar jy godsdienstige goedere en dienste koop. Die gevolg is dat ons die lewe in geestelike en nie-geestelike gebiede verdeel. Die stadige kerk probeer wegbeweeg van hierdie gekompartementaliseerde paradigma. Die wysheid van die kruis is belangrik vir alle aspekte van die lewe.

Terrein is die kombinasie van natuurlike faktore (grond, hoogte bo seevlak, mikroklimaat) en menslike faktore (tradisie en praktyke en bewerking) wat ‘n unieke karakter vir elke klein landbou gebied en die kos wat daar verbou, gemaak en gekook word, is. Net so is die Stadige Kerk se wortels in die natuurlike, menslike en geestelike kultuur van ‘n besondere plek. Dit is ‘n unieke plaaslike uitdrukking van die globale liggaam van Christus.

Die Stadige Kerk verkies kwaliteit bo kwantiteit; dit soek die welstand van die gemeente en die gemeenskap. Dit word deel van die gewone alledaagse lewe van die omliggende gemeenskap – daar waar die mense woon. Ons woon tussen mense; ons werk saam en eet saam met die mense wat in ons gemeenskap woon. Ons is aan mekaar verbind. ‘n Kultuur gebou op spoed maak dit onmoontlik. Dit gaan dus oor nabyheid en stabiliteit, die ontwikkeling van gedeelde tradisies, ons neem standpunt in teen vervreemding. Ons vorm ‘n nuwe gedeelde storie vir die gemeenskap. Terselfdertyd verbind ons ons aan die kosmiese kerk.

Hierdie benadering is ‘n erkenning dat ons lot ingeweef is in die lot van ons bure. Bevorder die belange van die stad waarheen Ek julle in ballingskap weggevoer het, bid tot My vir daardie stad, want sy belange is ook julle belange (Jeremia 29:7).

Volgende keer gaan ons na die gemeentegroeibeweging kyk.

Bio-etiek (1): ʼn Moderne Dilemma – Coen Slabber

[Di = twee; lemma = veronderstelling – ʼn situasie waarin ʼn moeilike keuse tussen twee of meer alternatiewe gemaak moet word.]

Ek gaan ʼn reeks artikels oor verskillende aspekte van bio-etiek skryf.

1.       Hoekom praat ek van ʼn dilemma?

Miskien sal dit makliker wees om te verduidelik as ek iets sê oor aborsies. Veertig jaar gelede was aborsies wettig in sekere state in die VSA. Duisende aborsies is sedertdien deur geneeshere gedoen – maklik, vinnig en veilig. Maar ons lees ʼn paar maande gelede van ʼn man wat in die kerk doodgeskiet is terwyl hy besig was om die kollekte op te neem! Hoekom? Hy was ʼn geneesheer wat aborsies gedoen het. ʼn Paar weke gelede lees ons van ʼn man 63 jaar oud wat voor ʼn skool doodgeskiet is. Hoekom? Hy het teen aborsies betoog! Wat hieruit duidelik is, is dat hier ʼn situasie is waar die Christen – en die kerk – tussen twee alternatiewe moet kies.

2.       Hoekom praat ek van ʼn moderne dilemma?

Natuurlik is van hierdie probleme nie nuut nie. Aborsie was immers reeds in die Romeinse Ryk ʼn probleem. Die slegte nuus: Met die geweldige vooruitgang op mediese gebied, veral op die gebied van genetika, gaan meer en meer soortgelyke probleme na vore kom. Party van hulle is reeds met ons (voorbeeld: genadedood); ander gaan ons iewers in die toekoms tref (voorbeeld: kloning).

Wat is bio-etiek?

Ons moet bio-etiek onderskei van mediese etiek. Mediese etiek is dit wat ʼn geneesheer mag doen en nie mag doen nie – dit is professionele etiek. Bio-etiek is ʼn wyer begrip en kan soos volg gedefinieer word:

Bio-etiek is die filosofiese studie van die etiese strydvrae wat ontstaan as gevolg van die vooruitgang in biologie en geneeskunde.

[Grieks – bios = lewe; ethos = karakter; natuur]

Etiese vraagstukke ontstaan as gevolg van die raakvlakke tussen die lewenswetenskappe, biotegnologie, geneeskunde, die reg, filosofie en teologie. Ons het hier met ʼn interdissiplinêre veld te doen. Sodra die morele waardes van die verskillende dissiplines bots, het ons ʼn etiese dilemma.

Wat hieruit baie duidelik is, is dat ons hier te doen het met ʼn probleem wat ver buite die grense van geneeskunde strek. Dit kan nie van geneeshere verwag word om die probleem op te los nie.

 

Die kerk het ʼn duidelike rol om te speel. Die verband tussen etiek en godsdiens kry ons reeds by Hippokrates. Luister net hoe begin hy sy bekende eed: Ek sweer by Apollo die geneesheer en Aesculapius … en al die gode en godinne dat, volgens my vermoë en oordeel, ek hierdie Eed sal onderhou.

 

Die studie van etiek het sterk op die voorgrond getree na die Tweede Wêreldoorlog toe dit bekend geword het dat daar allerhande eksperimente op Jode en mense met gestremdhede gedoen is.

 

Die basis vir etiese gedrag: Die morele wet

Op watter fondament berus ons oordeel van etiese gedrag? Dit is belangrik, want mense kom uit verskillende kulturele en godsdienstige agtergronde. Mense het egter ʼn ingeboude kennis van reg en verkeerd. Daarom is daar sekere waardes wat universeel aanvaar word. Wat is hulle?

 

1.            ʼn Geneesheer moet altyd optree in die beste belang van die pasiënt. Die Latynse woord beneficent – om goed te doen – word algemeen gebruik.

2.            Outonomie – die pasiënt het die reg om sy behandeling te kies of te weier. Die geneesheer moet respek hê vir die individu se vermoë om ingeligte besluite oor persoonlike sake te neem. Dit kan bots met ons eerste waarde as die pasiënt besluit om behandeling te weier. Dink maar net aan geneeshere se probleme met Jehova-getuies wat bloedoortapping weier.

3.            Primum non nocere: Moenie skade aandoen nie. Die geneesheer moenie medisyne voorskryf wat skadelik is of waarvan hy nie seker is watter uitwerking dit gaan hê nie. Die voordele moet meer as die nadele wees.

4.            Geregtigheid – verspreiding van skaars hulpbronne moet billik en regverdig geskied. Ek weet van geen land wat hieraan voldoen nie.

5.            Menswaardigheid – die pasiënt het die reg om menswaardig behandel te word. Die probleem van mense kunsmatig aan die lewe hou, is, onder andere, hier ter sprake.

6.            Die waarheid – die pasiënt moet weet wat hom makeer en wat die genesings- en behandelingsmoontlikhede is. Die geneesheer moet die pasiënt in staat stel om ingeligte besluite oor sy behandeling te neem.

7.            Vertroulikheid. Gesprekke tussen geneesheer en pasiënt is vertroulik en mag nie openbaar gemaak word nie – selfs nie in ʼn hof nie. Met verloop van tyd is sekere uitsonderings gemaak. Geneeshere sal onder protes op versoek van die voorsittende beampte (regter of landdros) inligting in ʼn hof bekend maak. Geneeshere moet ook inligting bekend maak in gevalle van aansteeklike siektes, waar kindermishandeling vermoed word en in geval van skietwonde.

8.            Die heiligheid van die lewe.

 

Hierdie waardes dien as raamwerk waarbinne ons alle etiese strydvrae moet hanteer. Die probleem kom  as:

• Al die beginsels nie tegelykertyd bevredig kan word nie.
• Verskillende mense verskillende gewigte aan verskillende beginsels heg.

 

Met hierdie as agtergrond kan ons nou kyk na sekere etiese dilemmas waarvoor ons vandag staan of binnekort gaan staan. Die sake wat ons gaan bespreek sluit in aborsie, genadedood, die menslike genoom, stamselle, kloning en verpligte toetsing van babas. Voordat ons hierdie sake hanteer, is daar ʼn basiese vraag wat ons moet hanteer: Wanneer begin lewe? Dit is van belang in baie van hierdie sake wat ons gaan hanteer.

Outeur: Dr Coen Slabber