Hoe het die vroegste Christene se tafelgebede gelyk? ‘n Venster op die jaar 100-150 n.C. – Kobus Kok

Sommige mense bid nie elke keer by elke ete nie, omdat hulle glo een keer per maand bid as hulle die Pick en Pay of Woolies trollies vol kos koop en sê sommer dankie by voorbaat vir die hele maand. Ander mense vat gou ‘n happie kos voor hulle bid, net om seker te maak dat die kos waarvoor hulle nou gaan bid wel lekker is en mens daarvoor kan bid. Laasgenoemde is sommer ‘n paar grappies.

Van kleins af leer ons ons kinders dat ons bid voor ons eet, en dat ons vir die Here dankie sê vir die kos wat ons nou gaan geniet. Dit is vir ons baie belangrik, omdat ons vir die Here erkenning en dank gee, en erken dat alles wat ons het van hom af kom. In die Nuwe Testament sien ons nie werklik hoe die vroeë Christene gebid het vir kos nie, behalwe op een of twee plekke waar Jesus die brood breek en die Vader dank.

 

In die Buite Bybelse (apokriewe) boek “Die Didagé” word daar vir ons gewys hoe die vroegste Christene gebid het voor hulle geëet het. Die Didagé is in 1875 ontdek deur Breyennius in Konstantinopel nadat hy antieke Griekse manuskripte in die biblioteek van die Klooster van die Heilige Graf in Jerusalem ontdek het. Die Didagé was een van die manuskripte. Volgens geleerdes dateer die inhoud van die Didagé uit ‘n tyd tussen 100-150 n.C., ‘n tyd wat baie naby is aan sommige boeke wat ons vandag in ons Bybel het.

In hoofstuk 9 van die Didagé verduidelik die skrywer hoe daar gebid moet word aan die Nagmaalstafel [Ek haal enkele grepe uit]. Wanneer die brood gebreek is, sê hy, moet mens soos volg bid:

Ons Vader, dankie vir die lewe en die kennis wat u aan ons bekend gemaak het deur Jesus, u dienaar.

Ons prys u vir altyd!

As hulle klaar geëet, na die nagmaal, moes hulle so bid en dankie se vir die kos:

Dankie, Heilige Vader dat Uself in ons harte kom woon het.

Ons dank U vir kennis, geloof en ‘n ewige lewe wat u aan ons bekend gemaak het deur Jesus, u dienaar.

Ons prys u vir altyd

U het aan mense kos en iets om te drink gegee sodat hulle dit kan geniet en u kan loof, maar vir ons was U so goed dat U vir ons geestelike kos en drank, en ewige lewe deur u Dienaar Jesus geskenk het.

Bo alles dank ons u dat u almagtig is

Ons prys u vir altyd…

Maranatha (Kom, Here [Kom vinnig weer terug, Here])

Die gebruik wat ons vandag het, om te bid voor ons eet, en in sommige huise om te bid nadat ons geëet het, is ‘n gebruik wat twee duisend jaar teruggaan. Dit het veral gebeur tydens die gemeenskaplike liefdesmaaltyd van die gelowiges.

Mag ons die aflosstokkie nie laat val nie, en ons kinders leer om te bid. Miskien kan hierdie gebed uit Didagé gebruik word as u weer aan tafel bid. So eggo die stem van die vroeë Christene weer nuut in ons huise, en vat ons hande met die eerste Christene, diegene wat vervolg was vir die geloof en wat die geloofsgetuies is wat ons voorgegaan het.

Lees gerus meer:

Van der Watt, J.G., & Tolmie, F., Apokriewe Ou en Nuwe Testament, CUM.

 

Skrywer: Dr Kobus Kok

DIE VLEUELS VAN GEBED (5) – Jan van der Watt

KOM ONS WORD STIL. 

Kom ons word stil…

Die uitdrukking wat ons soms gebruik om te sê ons wil bid, is treffend: ‘Kom ons word stil’. As ons mooi daaroor nadink is dit eintlik so ‘n bietjie snaaks. Gebed is mos juis ‘n gesprek met God. In ’n gesprek wil ’n mens mos nie stilbly nie. Hoe rym dit?

Met hierdie woorde sê jy iets oor wat met jou gebeur as jy op jou knieë gaan. Om te bid vra van jou om jouself gereed te maak, voor te berei vir ‘n ontmoeting met God. En daarom moet jy die ratte van jou besige lewe eers so ‘n bietjie rem. Die besige lewe met sy stress het nogal die geneigtheid om die bril van jou lewe toe te wasem. Die gejaag van oomblik tot oomblik, plek tot plek om die of daai afspraak te hou maak dat jy later net jou eie belange raaksien. Al waaraan jy dink is die volgende ding wat jy moet doen. So kan jy ook nie regtig ‘n gesprek voer nie.

 

Dink maar net hoe frusterend is ‘n gesprek met iemand wat by die kamer ingewaai kom met die houding dat hy baie haastig is. Dit lyk heeltyd as hy met jou praat of hy eintlik iets anders wil doen. Hy wil ook nie regtig gesels nie. Hy spring so van een kort opmerking na die volgende. Elke nou en dan kyk hy op sy horlosie. In ‘n sekere sin beledig hy jou, gee hy jou die idee dat ander dinge belangriker is as jy. ‘n Mens voel sommer om vir so ‘n persoon te sê dat hy liewer maar die gesprek moet los as hy dit nie ordentlik wil doen nie. En met gebed is dit nie anders nie.

Om regtig te bid beteken om stil te gaan staan en die wasem van die besige lewe van jou lewensbril af te vee. Dan sal jy God duideliker kan sien. Maar jy sal ook jouself duideliker sien! Hierdie voorreg moet jy jouself gun! Bederf jouself ! Moenie op jou knieë gaan soos ‘n atleet wat eintlik net wag vir die oomblik wat hy moet opspring en verder hardloop nie. Laat gebed liewer die plek wees waarheen jy hardloop om in die arms van die Here regtig te gaan ‘stil word’.

Gee jouself ’n kans.

Ons lees in die Bybel dat die Here Jesus Homself die kans gegun het om ‘stil’ te word. Hy het na ‘n geskikte plek gegaan en daar alleen met sy Vader gepraat (Mat. 14:23). Daaruit kan ons nogal goeie lesse leer vir ons daaglikse ‘stiltetyd’ met God. Gee jouself daardie kans om in ‘stilte’ met God te gesels. (Dit gaan nie hier om skietgebede of kort gesprekke wat jy soms met God voer nie).

Gebed vra van ons om TYD te maak. As jy nou regtig die laaste bietjie vreugde uit jou gebedslewe wil tap, maak dan asof gebed soos ‘n vinnige stop in die kuipe vir ‘n renjaer is. As jy jouself nie tyd gun vir die gesprek met God nie, sal jy gou agterkom dat jy nie veel vir God te sê gehad het nie… en dat Hy ook nie veel vir jou kon sê nie.

Gebed vra ook dat jy jou PLEK reg kies. Jesus het na ‘n stil plek gegaan. Dit help nie om jou wit gordyne met oliehande te probeer was nie. Kry vir jou daarom ‘n plek wat by die stilte van gebed pas en daar nie allerlei dinge is wat jou aandag aftrek nie. Dit is natuurlik nie te sê dat ‘n mens nie ‘n skietgebed of ‘n ander kort gebed in die geroesemoes van die alledaagse lewe kan bid nie. Hier gaan dit om jou daaglikse ‘stiltetyd’ met God.

Gebed vra ook die regte GESINDHEID. Jy moet wíl bid. Jy moet jouself wíl oopstel vir die gesprek met God. Dit klink snaaks om so te sê, maar daar is ‘n gevaarlike vyand wat soos ‘n wurm die hele binneste van jou gebedslewe kan wegvreet sodat net die skil nog oorbly: en dit is VORMGEBED. Vormgebed vreet juis aan ons gesindheid. As ons nie elke keer onsself instel op die ontmoeting met God nie, word ons gebede later net gewoonte. Ons wíl dan nie meer bid nie, maar ons voel ons móét. Dan gaan dit nie meer om die gesprek nie, maar om die gewoonte. Die skil is dan nog daar, maar die hart is uit.

Stel jouself in.

Om eers ‘n rukkie ‘stil te word’ voor jy met God begin gesels is belangrik. Dit is jou geleentheid van voorbereiding en beplanning vir jou gesprek met God. Dit is jou tydjie wat jy voor die gebed neem om jouself ‘in te stel’. Dan hoef jy nie te praat nie; jy hoef nie met allehande dinge besig te wees nie. Jy kan maar net ‘stil’ word. Jy kan jou oë toemaak sodat dit net jy, jy alleen is.

Dit is nogal iets waarmee ons in ons gejaagde lewe swaarkry: ons kan nie tot stilstand kom nie. Vir ons is tyd geld; daar moet dinge gedoen word, daar is programme op TV wat gekyk moet word, daar is goed wat in die huis gedoen moet word, daar is… daar is… en so is daar altyd maar nog net meer en meer om te doen. Selde gun jy vir jouself die tyd om net JY en JOUSELF te wees.

Kom ons probeer iets:

SIT SOWAT DRIE MINUTE DOODSTIL. MAAK JOU Oë TOE EN PROBEER NET ‘ONTSPAN’. MOENIE AAN IETS SPESIFIEKS DINK NIE, MAAR AS JOU GEDAGTES AAN DIE LOOP GAAN, LAAT DIT ‘LOOP’ WAAR EN SOOS DIT WIL.

Beskryf nou wat jy ervaar het en wat gebeur het:

……………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….

Verskillende dinge kan natuurlik met ‘n mens gebeur as jy so stil sit. Dit kan wees dat na ‘n besige dag jou gedagtes net nie tot ruste kom nie. Hulle spring en maal rond. Dit mag ook wees dat jou gedagtes by een ding vassteek en soos ‘n berg voor jou kom lê. Of jy kan so moeg wees dat jy sommer net aan niks dink nie. Jy voel net hoe die slaap soos ‘n swart kombers oor jou getrek word.

Maar wat hier gebeur moet nie onderskat word nie. As jou gedagtes so maal en spring moet jy weet dit is JOU gedagtes daardie. Dit is die dinge wat vir jou belangrik is. As ‘n mens ‘n bietjie ontspan het dit dikwels die gevolg dat jy so ‘n bietjie helderder dink. (Daar is seker van ons wat al met ‘n wiskunde som of ander probleem geworstel het en net as ons in die bed klim om te slap, is dit byna asof ‘n helder oomblik ons tref: daar net voor ons deur die donker deur van die slaap stap, kry ons die oplossing). Hierdie dinge wat so by jou opkom moet jy neerskryf, want dit is dinge wat jy met God kan en moet bespreek. Dit is veral belangrik as jou gedagtes net by een saak vassteek. Dit beteken dat daardie saak vir jou op daardie oomblik baie belangrik is. Daaroor moet jy praat!

Om so stil te word, berei jou nie alleen voor vir jou gesprek met jou Vader nie, maar rig jou al op die sake waaroor jy eintlik met God moet praat. (Soos ons verder gaan met die bespreking van die verskillende elemente van gebed sal daar dikwels stilgestaan word by die belangrikheid en nuttigheid van hierdie ‘stille nadenke’).

Om ‘stil te word’ is die voorportaal van gebed.

‘n Kasteel het gewoonlik ‘n voorportaal waar ‘n mens ontvang word. Daar kan jy jou jas uittrek, jou hare kam en gereed maak vir die ontmoeting met die koning in die kasteel. Daar wag jy op die koning. Om ‘stil te word’, of kom ons sê: ‘Om jouself eers weer so ‘n bietjie te vind’, is die voorportaal van gebed. Daar kyk jy vir jouself in die spieël. Daar word jy bewus daarvan dat jy nou in die ‘kasteel’ van God se teenwoordigheid instap. Daar kom gedagtes by jou op wat jy graag met die koning sal wil bespreek. Daar kan jy op die Here ‘wag’.

Moenie sommer in gebed injaag nie. Gun jouself die tyd om ‘stil’ te word en op die Here te wag.

 

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Die Eerste Brief van Johannes (15) – Jan van der Watt

Deel 4: Al die verskil – in wat die gemeentes doen

Hoofstuk 14: Vra en …?!.

1.  Bid en jy sal ontvang!

Die sprokie van die feë wat aan die arm man drie wense gegee het, het menige kind—en waarskynlik ook grootmense—se verbeelding al op hol gejaag. Dink aan die moontlikhede om te kan wens vir net wat jy wil hê en dit te kan kry! Ongelooflik!

(1) Lees 1 Joh. 3:22 en Joh. 14:13–14. Wat gebeur volgens hierdie verse as ons vra?

 

(2) As jy nóú kan kry wat jy vra, wat sal jy alles vra?

(3) Glo jy dat jy alles sal kry wat jy in gebed vra? Waarom sê jy so?

(4) Hoe weet ’n mens wanneer God gebede verhoor?

 

Gebed is ’n gesinsgesprek

Mense verstaan die beloftes wat God oor gebed maak dikwels verkeerd. Inderdaad sê Jesus dat Hy aan die gelowige sal gee wat hy vra, maar wat presies word daarmee bedoel?

Weer eens moet ons aan die gelowiges dink as die gesin van God. Hierdie gesin speel as groot span saam in die spel van die lewe. Hulle belange is verweef. Die indiwiduele gelowige is nie noodwendig oor homself bekommerd nie, maar oor die voordeel en die belang van die groep. As hy met die Pa van die gesin gaan praat, vra hy nie vir dinge wat homself maar nie die gesin kan bevoordeel nie. Wat vir hom belangrik is, is dat wat hy van die Pa vra, tot voordeel van die gesin moet wees.

Dit is eintlik baie logies as ’n mens besef dat Johannes nie wil hê gelowiges moet hulleself as indiwidue sien nie, maar as belangrike groeplede van die gesin van God (of van die liggaam van Jesus soos Paulus in 1 Kor. 12 sê). Kyk na die volgende voorbeeld:

Jy speel in die Springbokrugbyspan. Sal jy in die wedstryd vir die skeidsregter vra vir ’n roomys wat jy eers rustig langs die veld wil gaan klaar eet terwyl jou span op die veld swoeg? Nee, jy sal net die veld wil verlaat as jy seergekry het en nie jou beste kan lewer nie. Jy sal gou hulp gaan kry sodat jy so goed as moontlik ter wille van jou span verder sal kan speel. Wat jy dus vir die skeidsregter vra, is altyd tot voordeel van jou span. Anders is jy ’n swak, selfsugtige speler.

Presies dieselfde word met “vra en jy sal kry” bedoel. Jou gebede moet gerig wees op die voordeel van die gesin van God. As jy vir jouself bid, moet dit wees om jou so effektief as moontlik vir jou gesin te maak.

(1) Wie besluit uiteindelik wat effektief en goed vir die gesin van God is?

(2) Hoe pas die belofte van 1 Joh. 5:14–15 in by wat hierbo gesê is?

(3) Om dit nog duideliker te maak: Wat is die belangrike voorwaarde vir ’n gebed om verhoor te word? Waarom sê jy so?

Jou gebede moet die voordeel van die gesin as doel hê! Wie so bid, ontvang.

Daarom kan Johannes ook die woord “vrymoedigheid” in 1 Joh. 5:14 gebruik. Soos ’n kind wat die pa se gesin wil bevoordeel opgewonde na sy pa gaan, so moet en kan ons met vrymoedigheid na God gaan! God wil graag na ons luister.

 

So ’n gebed doen meer aan jou as aan God

Dit is interessant wat gebed “volgens die wil van God” aan jou as gelowige doen!

Dit is eintlik baie logies:

Jy word by ’n werk aangestel as iemand wat artikels moet aankoop. Maar jou aanstelling staan onder die streng voorwaarde dat jy alleen mag aankoop wat tot voordeel van die firma is—en nie noodwendig wat jy wil nie. Hoe sal dit die manier beïnvloed waarop jy die aankope doen? Verduidelik ook waarom dit jou aankope so beïnvloed.

“Gebed volgens die wil van God” beteken dat jy al meer en meer die wil van God vir jou eie lewe sal soek. In jou gebede sal jy besig wees om jou lewe meer en meer in ooreenstemming met die wil van God te bring.

Gebed sal jou dus nader en nader aan die wil van God bring. Dit sal jou meer in ooreenstemming bring met wat God vir jou en jou lewe beplan.

So is gebed nie eintlik ’n manier om God se “arm te draai” nie. Jy sal dit buitendien nie regkry nie. Volgens Johannes is gebed ’n belangrike manier om jou lewe meer en meer in die hand van God te plaas.

In jou gebed moet jy gedurig vra na jou plek en bydrae tot die gesin van God.

Eet jy “roomys langs die veld” of speel jy jou hart uit vir die “span van God”. As jy jouself met die “roomys in die hand” betrap, moet jy weer ’n keer nadink oor die rol wat God aan jou in sy gesin gegee het.

En die plek waar jy hierdie soort vrae uitsorteer, is natuurlik op jou knieë!

 

Kom bid

Gebed is nie eintlik iets om baie oor te praat nie, maar om te doen.

Uit wat tot nou toe gesê is, is dit duidelik dat daar ook baie “voorafdenke” in gebed gedoen moet word. Jy moet oor jou eie lewe nadink, oor jou rol in die gesin van God. Jy moet nadink hoe ’n goeie “spanlid” jy is en waarvoor jou Pa jou wil gebruik, en so kan jy aangegaan.

Gebruik nou die res van die tyd om presies dit te doen. (Gebruik tyd om met God te gesels. Moet dit nie te vinnig doen nie. Hoe rustiger, hoe beter).

(1) Hoe lyk jou gebedslewe? Voel jy dit is vir jou die moeite werd?

(2) Waaroor en waarvoor bid jy die meeste?

(3) Hoe sien jy jou rol in die gesin van God?

Gebruik nou tyd en bid

(1) Bid vir dit waarvoor jy dink God jou die graagste sal wil gebruik.

(2) Bid dat God jou meer en meer in pas met Hom sal bring.

(3) Sê vir God jy is syne.

 

Skrywer: Prof Jan van der Watt

DIE VLEUELS VAN GEBED (4) – Jan van der Watt

Al geselsende met God.

‘n Gesprek is ‘n gesprek.

Gebed is ‘n gesprek. Natuurlik is dit ‘n baie spesiale gesprek, maar dit bly ‘n gesprek. Daarom is die gewone dinge wat van ‘n gesprek waar is, ook van gebed waar.

‘n Gesprek het nie ‘n vaste patroon nie. Soms sit ‘n mens sommer net lekker oor ditjies en datjies en gesels. By ander geleenthede bespreek ‘n mens ‘n enkele ernstige saak intens. As jy iemand dringend moet gaan roep, bestaan julle gesprek miskien net uit: ‘Kom gou!’ So wissel gesprekke soos die geleenthede en onderwerpe wissel.

 

Net so min as wat ‘n gesprek altyd ‘n vaste patroon moet volg, net so min moet of hoef gebed altyd ‘n vaste patroon te volg. Soms as jy in die nood is, help ‘n vinnige skietgebed sommer baie. As jy weer ‘n ernstige probleem het, val jy sommer met die deur in die huis   en vra God se raad of hulp. Dan gebeur daar weer iets wonderliks in jou lewe wat maak dat jy net oor en oor vir God wil dankie sê. Nie een van hierdie gebede is ‘minder gebed’ as die ander een nie. Dit is mos almal gesprekke met God.

Tog kom ons uit die Bybel agter dat daar belangrike boustene in gebed is. Hierdie boustene hoef nie in alle gebede voor te kom nie. Tog moet ‘n mens versigtig wees dat jy nie een van die ‘boustene’ verwaarloos nie. By die geleentheid in die dag waar jy sommer saam met God gaan kuier (byvoorbeeld as jy ‘stiltetyd’ hou), kan jy maar een vir een aan die boustene aandag gee. Hierdie ‘boustene’ gaan nou een vir een bespreek word. Die verband tussen die verskillende ‘boustene’ gaan ter sprake gebring word.

‘n Gesprek en nie ‘n monoloog nie.

God sit nie swygend en luister na jou wat ‘n monoloog voer nie. Soms dink ons God is inderdaad stom. Hy het in gebed niks te sê nie. Niks kan so ver van die waarheid wees nie.

God praat op baie maniere met ons. Dit gebeur nie met ‘n bulderende stem uit die hemel nie. Nee, God praat soms op maniere waarop ons dit nie verwag nie. Elia het God in die magtige stormwinde verwag; toe kom God na hom toe in die sagte dartelwindjie. Die Jode het ‘n groot kryger as messias verwag wat elke Romein in die see sou injaag. God beantwoord egter hulle gebede met die Messias aan ‘n kruis! Net so praat God op verrassende maniere met ons tydens gebed. Daaroor later meer.

Daar is tog een manier waarop God met ons praat wat ons nie kan miskyk nie. Dit is deur sy Woord, die Bybel. Augustinus se ma was ‘n wasvrou. So, met die nat, vuil klere tussen haar hande geklem het sy vir haar seun gebid terwyl hy saam met sy maats in die poele van plesier gebaai het. Dit was egter deur die woorde van Romeine dat God hierdie eenvoudige wasvrou geantwoord het. God het Augustinus viervoet in sy spore gestuit, en dit deur die krag van sy Woord. Dáár hoor ‘n mens God se stem op sy helderste. Dit het Luther ook agtergekom. Hy het in sielewroeging teen homself en die sonde gestry. Dit was egter die Woord van die lewende God wat hom uit hierdie kettings van die Satan kon bevry. God het Luther se pleitende gebede gehoor en geantwoord – deur sy bevrydende Woord.

Gebed en Bybelstudie hoort bymekaar soos wolke en reën. Deur getroue en biddende Bybelstudie leer ons meer en meer van die wil van God ken. Daar leer ons ook hoe en waarvoor om te bid. Deur vurige gebed lei God ons ook in die diepste geheimnisse van sy Woord in. Daar ontdek ons weer sy wysheid.

Daaroor hoef nie meer gesê te word nie. Die belangrikste is om te beklemtoon dat ons geestelik sensitief moet wees vir God se antwoorde op ons gebede deur sy Woord.

 

Skrywer: Prof Jan van der Watt