Jerusalem

Baie mense kry geleentheid om Jerusalem te besoek en staan altyd verruk om die ou Bybelse stad te sien. So baie van die Bybelse gebeure kry dan ‘n lokale raamwerk hoewel ‘n mens moet onthou dat dinge verander en dat gidse soms aan toeriste baie optower wat misleidend is.

Jerusalem en die Rotskoepel soos gesien vanaf die Olyfberg.

Die tempelterrein

Die Tempel is tans op die suidoostelike deel van die stad waar Herodes die muur verleng het wat oorspronklik deur Salomo gebou is en deur Serubbabel, die Persiese stadhouer in Juda, herstel is na die terugkeer van die Jode uit die ballingskap. Die tempeldak was hoog en van hierdie punt van die Tempel was dit moontlik waar Satan vir Jesus wou laat afspring het (Matteus 4:5). Verder na die noorde is die Goue Poort wat die westelike ingang tot die Tempel was, maar tans toegebou is en volgens die Jode eers oopgemaak sal word as hulle Messias kom. Die westelike muur is nie deur Titus afgebreek nie en dit is tans die sentrum van die Joodse godsdiens waar Jode teen die muur bid en klaag. Die Tempel self is tans ‘n plek van aanbidding van Islam, want dit lê in die Arabiese deel van Jerusalem. Hier is ook die oorblyfsels van Salomo se stalle to sien, die dorsvloer van Arauna (2 Samuel 24:18) en die rots van die berg Moria (2 Kronieke 3:1) waar Salomo die Tempel gebou het. Die rots is tans ‘n Moslem heiligdom met ‘n groot koepeldakgebou daaroor.

Die westelike muur wat oorgebly het en tans die sentrum van die Jode se godsdiens is.

Die plek van die kruisiging

Die oorblyfsels van die plek waar Jesus gekruisig en begrawe is en opgestaan het, word tradisioneel in Jerusalem gewys aan Christene op ‘n plek waar daar tans ‘n kerk gebou is – die Kerk van die Heilige Graf. By meer van die “historiese” plekke is Kerke gebou soos in Getsémané en die Kerk van die Hanekraai. Of die presiese area histories getrou is, word baie oor geargumenteer. Die heilige plekke is tans met baie ornamentele bykomstighede versier. Sowat drie- tot vierhonderd meter van die Kerk van die Heilige Graf is die Graftuin waar aan toeriste die graf van Jesus gewys word.

Die Kerk van die Heilige Graf wat volgens tradisie die plek is waar Jesus gekruisig en begrawe is

Die Olyfberg

Met ‘n bus kan mens na die oostekant van die Olyfberg ry na Betanië toe, en dan terugloop oor die rif van die berg na Jerusalem toe. Die Olyfberg is maar ‘n plat heuwel en is maklik begaan­baar. In Betanië is daar ook ‘n kerk gebou oor ‘n plek waarvan gesê word dat Marta, Maria en Lasarus daar gewoon het. Lasarus se graf word net buite die dorp aan toeriste getoon. Al is die

plekke wat aangewys word nie histories seker nie, plaas dit ‘n mens tog in ‘n omgewing van soortgelyke aard. Bo op die heuwel is Betfage en ook hier is ‘n kerk wat Jesus se intog in Jerusalem simboliseer. Van hier soos ‘n mens afdaal, bied die terrein ‘n pragtige uitsig op Jerusalem. ‘n Entjie af is nog ‘n baie klein, maar beroemde kerkie, met die naam Dominus Flevit (“Jesus het geween”), gebou in die vorm van ‘n traan om te herinner dat Jesus oor Jerusalem geween het. Aan die anderkant van die heuwel is die Kedronvallei en Getsémané. Weer is daar ‘n kerk met ‘n rots in waarvan gesê word dat Jesus daar gebid het. Die kerk heet die Kerk van Alle Volke. Buite die kerk is ‘n tuin wat deur Franciskaanse monnike in stand gehou word met baie ou olyfbome, moontlik deel van antieke Getsémané.

Die Olyfberg soos gesien vanaf die stadsmuur.

Plekke wat met Jesus se veroordeling verband hou

Op die berg Sion, waar Jerusalem geleë is, staan ‘n mooi kerk waarvan gesê word dat dit oor Kajafas se paleis gebou is. Langs die kerk is ‘n antieke trappegang wat na Kajafas se paleis sou gelei het. Die kerk word genoem Petrus Gallicantus (“Petrus van die Hanekraai”). Hier word ook aan toeriste die binneplein aangewys waar Petrus horn verwarm het by die vuur.

By die Burg Antonia is ‘n klooster wat Ecce Homo, (“Sien die Mens”) genoem word om aan te dui dat Jesus daar deur Pilatus oorgelewer is. Hier begin ook die smal straat wat as die Via Dolorosa bekend staan, die Weg van Smarte. Verder word hier ook gewys waar die soldate met Jesus gespot het en die doringkroon op sy hoof geplaas het met die kleed en septer. Van hier kan ‘n mens na Herodes se paleis loop. In later eeue was dit ‘n Turkse fort en tans ‘n museum. Die huidige gebou is oor die plek gebou van die oorspronklike paleis en een van die torings se fondamente word nog aangewys.

Skrywer: Prof JP Louw

Water vir Koning Dawid

2 Samuel 23:13-18. Dawid het dors geword en wou graag van die water uit die put in die poort van Betlehem drink, maar die Filistyne het die stad beset. Drie van sy manne het daarin geslaag om deur te glip en van die water vir Dawid te kry, maar toe hulle dit aan horn gee het hy dit op die grond uitgegooi as ‘n offer aan die Here. Hierdie gebeure is vir moderne mense baie vreemd. Dit het gebruike van destyds behels wat ingehou het dat as iemand jou lets gee wat uiters kosbaar is, ja selfs met lewensgevaar bekom is soos hierdie water, dit te blatant is om so ‘n geskenk aan te neem. Dan moet dit eerder as die kosbaarste besitting wat jy het aan die Here geoffer word. Dawid se handeling was dus nie onbeskof nie, maar het sy opregte waardering en agting vir sy manne en die Here getoon.

‘n Stad tussen heuwels

Psalm 121:1. Jerusalem is geleë op ‘n rif wat deur heuwels omring is en so goeie wagposte gebied het. Dit was dus maklik vir die inwoners van Jerusalem om te dink dat hulle stad veilig was. Die digter van Psalm 121 spreek hierdie gevoel aan as hy in vers 2 se “my hulp kom van die Here”. Een van die heuwels wat oor Jerusalem kyk is Kirjat-Jearim waar Dawid die verbondsark laat bly het omdat die Tempel toe nog nie gebou was nie. Wes van Jerusalem lê die Olyfberg vanwaar Jesus na die stad gekyk en daaroor geween het.

Die juk van Jesus

Matteus 11:29. Moderne mense dink meestal aan hierdie juk as die juk wat op die nekke van osse geplaas word wanneer hulle ingespan word. Maar Jesus praat oor ‘n juk wat mense gedra het-‘n stuk hout wat agter oor die nek en skouers van ‘n persoon geplaas is en wat lank genoeg was om aan beide ente mandjies of emmers of sakke te hang. In baie wêrelddele vind mens vandag nog jukke soos hierdie wat mense gebruik om vragte te dra. Die verwysing in Matteus 11 is dus na ‘n persoon wat ‘n lasdraer van so ‘n juk was. Om ‘n swaar vrag te dra was soms onmoontlik maar met so ‘n juk kan ‘n mens baie behartig. Jesus se dus dat hy ons ook taste laat dra maar dat die vrag lig is.

Om Jesus te volg

Matteus 16:24. Die uitdrukking “agter my aan wil kom” in die betekenis “saam met my wil kom” hou moontlik verband met die gebruik dat in die nou strate van die stede en dorpe en in die voetpaaie buite in die veld mense dikwels agtermekaar geloop het. Om iemand te volg beteken dus om agter iemand aan te gaan.

Skrywer:  Prof JP Louw

Jerusalem in Herodes se tyd

Die geskiedenis van Jerusalem tussen die Hasmoneërtyd en die tyd van Jesus is besonder tragies Die Hasmoneërs het heelwat onderlinge onenighede gehad. In hulle pogings om oral bondgenote teen mekaar te soek het hulle met ander moondhede ooreenkomste gemaak sodat Jerusalem aan Romeine, Partiërs en Herodiane onderworpe geraak het. Toe die Romeine in die gebied was, het Antipater, koning van Edom, ‘n ooreenkoms met die Romeine gemaak waardeur hy beheer oor Jerusalem verkry het. Die Parte het hom verdryf, maar sy seun Herodes het met Romeinse hulp die stad herower en so “koning” van die Jode geword. Bekend as Herodes die Grote het hy in gedurige wantroue geleef, want die Jode het hom gehaat. Om die Jode te probeer paai, het Herodes die Tempel herbou. Hy het die gebied waar Salomo se Tempel gestaan het asook die paleis van Salomo, gelyk gemaak en so ‘n area van 360 by 270 meter verkry waarop hy die nuwe Tempel gebou het-tweemaal so hoog soos dié van Salomo. Die binnehof was omring met pragtige pilaargange en die hele Tempel was ‘n sieraad van die antieke wêreld. Dit was in hierdie Tempel waar Jesus ook opgetree het. Herodes het verder verskeie goed verskanste paleise gebou: Masada en Herodion op die platteland, en twee forte of kastele in Jerusalem. Van laasgenoemde was een die Burg Antonia ter ere van die Romeinse keiser Marcus Antonius in die noordweste hoek van die Tempelkompleks wat oor die Tempel uitgekyk het. Hier het Jesus voor Pilatus verskyn (Johannes 18:33) en het Paulus op die trappe wat aflei na die Tempel ‘n geskikte verhoog gehad om die skare toe te spreek (Handelinge 21:37, 40). ‘n Ander was ‘n fort met drie torings wat Herodes as paleis gebruik het, gebou by die westelike muur op die rand van die heuwel. Hier het Jesus voor Herodes verskyn vroeg die oggend voor die kruisiging (Lukas 23:7).

Op hierdie kruin tussen Betlehem en die Dooie See het Herodes sy paleis gebou

Herodes het ook ‘n groot muur gebou van die Burg Antonia of tot by sy paleis. Hierdie muur het noordwes uitgekring ver buite die stad en het ‘n mark, die bad van Betesda (Johannes 5:2) en woonhuise ingesluit. Die muur moes met ‘n skerp draai terugkom om ‘n ou steengroef te vermy wat later in ‘n tuin verander is, maar waar destyds gewoonlik op die rif veroordeeldes ge-kruisig is. In die steengroef was ook grafte in die wand gegrawe waar Jesus moontlik neergelê is na die kruisiging.

Die vesting Masada wat Herodes gebou het. Die sandhoop in die middel is deur die Romeine in 74 n.C. opgehoop om die vesting in te neem.

In 70 n. C. is Jerusalem deur die Romeinse generaal Titus verwoes na ‘n opstand deur die Selote, ‘n groep vurige Joodse nasionaliste. Na nog ‘n opstand in 135 het keiser Hadrianos die gebied suid van die Tempel omgeploeg en ‘n nuwe stad aan die noordekant gebou wat by Aelia Capitolina genoem het. So het die Tempel as’t ware suidwaarts geskuif na die suidoostelike hoek van die stad waar dit vandag nog is

Skrywer:  Prof. JP Louw

Jerusalem herbou

Na die Babiloniese ballingskap sou Jerusalem moontlik ‘n verwoeste plek gebly het as koning Kores van Persie wat Babilonië verower het, nie sy onderdane se religieuse lewens wou beskerm het` nie (Esra 1:1-5). So is ‘n klein groepie deur horn toegelaat om terug te keer. Die opbou het eers byna ‘n eeu later ‘n werklikheid geword onder Artasasta (Nehemia 2). Esra moes die Tempeldiens herstel en Nehemia die muur herbou het. Met baie teenstand van die omliggende bewoners en Persiese amptenare is Jerusalem uiteindelik herbou. Die koninklike gebou is verwoes gelaat, slegs die Tempel het herrys en in ‘n verwoeste-stad ^,simbool •geword van ‘n religieuse buitepos van •Kores se ryk.

Jerusalem. onder die..Seleukiede

Die Persiese ryk het_,in 332 v.C. tot ‘n val gekom toe Aleksander die Grote hulle verslaan het. Vir Jerusalem-het dit nie ingrypende politieke veranderinge gebring nie, maar wel op religieuse ge­bied. Die Griekse denke en politieke inslag het baie druk op die Jode geplaas. ‘n Joodse groep, die Sadduseërs, het byvoorbeeld ontstaan wat die opstanding ontken het. Na Aleksander se dood het daar egter meer ingrypende veranderinge gekom toe sy generaals die ryk onder hulle verdeel het. Egipte het onder die mag van Ptolemeus gekom, Sirië onder Seleukus en Jerusa­lem het die speelbal van die twee geword. Terwyl Ptolemeus Palestina regeer het, is ‘n groot getal Jode na Egipte gedeporteer waar hulle ‘n belangrike Joodse nedersetting gevorm het. So het daar dus eeue na die uittog uit Egipte onder Moses weer Jode in Egipte gewoon. Toe Seleukus se ryk in 198 v. C. egter die mag oor Palestina bekom, het sy latere opvolger Antiogus besluit dat die Jode tot die Griekse kultuur bekeer moes word. Hy het die Tempel verwoes, ‘n fort gebou in die stad en die Joodse geloof oral teengestaan. Joodse reaksie het later gelei tot die opstande onder Makkabeus wat ‘n Makkabeërtydperk ingelei het wat eers na baie jare die fort verslaan het en hulle eie priesterdom herstel het.

Die Hasmoneër tydperk

Die nuwe Joodse heersers in Jerusalem het as die Hasmoneërs bekend gestaan-‘n ou familie­naam. Eindelik kon hulle die eertydse ryk van Israel en Juda weer herstel. Jerusalem het weer welvarend geword. Baie Jode wat oor die destydse wêreld verspreid was, het van tyd tot tyd na die Tempel teruggekeer vir die feestye en het so baie handel en beweging meegebring. Die Hasmoneërs het weer die westekant van die heuwel, waarop Jerusalem gebou is, beveilig. Hulle het ook ter verdediging ‘n diep sloot, 20 meter diep en 80 meter breed, buite die noordelike muur van die Tempel gegrawe. Die graftuin is vandag nog deel van hierdie sloot. Die graf, soortgelyk aan die een waarin Jesus neergelê en waaruit by opgestaan het, is ‘n belangrike Christelike baken in die huidige Jerusalem.

Die Graftuin in Jerusalem

Skrywer:  Prof JP Louw