Geloofsvrae: Die Kinderdoop – Adrio König

Die kinderdoop

Dit is ‘n eeuoue vraag wat die vroeë Christene met hul kinders gedoen het. Daar is geen absolute duidelikheid in die NT nie. Daar is geen direkte verwysing na babas wat gedoop is nie, maar ook nie na kinders van gelowiges wat self eers moes glo voor hulle gedoop is nie. Daar is dus nie ‘n direkte beroep op die NT moontlik deur enige groep nie.

Indirek beroep die kerke wat teen die kinderdoop is, hulle op die sendingdoop: soos heidene wat tot geloof kom en dan gedoop word, moet ook kinders van gelowiges eers self tot geloof kom voor hulle gedoop word. Hierdie kerke doen dit nie regtig soos dit in die NT gedoen is nie. Dáár is heidene dadelik gedoop nadat hulle tot geloof gekom het, terwyl die kerke wat die kinderdoop verwerp, normaalweg lank met die doop wag nadat ‘n jong kindjie tot geloof gekom het.

Allerlei argumente word aangevoer soos dat die kind eers die doop goed moet verstaan, eers goed gevestig moet wees in die geloof, eers self moet vra om gedoop te word, en nog ander, waarvan nie een enige verband het met die wyse waarop daar in die NT gedoop is nie. Die feit dat die hoë betekenis van die doop in die NT verband hou met die feit dat hulle dadelik gedoop het, funksioneer ook nie. Die doop van kinders jare na hulle tot geloof gekom het, is dan nie meer ‘n doop soos ons dit in die NT kry nie (inlywing in die heilsgemeenskap), maar op die meeste ‘n doopviering of ‘n persoonlike getuienis van geloofsoorgawe (wat ongetwyfeld groot waarde het maar nie meer doop genoem kan word nie).

Kerke wat die kinderdoop aanvaar, bied verskillende gronde daarvoor aan waarvan die meeste min verband hou met die NT. Een van die redes waarom die doop so graag ‘n belofte en seël genoem word (al is daar min sprake hiervan in die NT), kan verband hê met die feit dat ‘n baba wel ‘n belofte en ‘n seël kan ontvang, al kan die kind nie self glo nie.

Daar is ‘n paar sake wat uit die betekenisse van die doop na vore gekom het, wat ons aandag vra as ons oor die kinderdoop nadink. Die eerste is dat die doop soos die besnydenis in die Abrahamverbond inlyf (Gal 3:26-29), die verbond wat Christus ook vir heidene oopgestel het deur sy kruisdood (Gal 3:14). Abraham is deur die geloof geregverdig (Gen 15:6; Gal 3:6), en daarom is hy die vader van alle gelowiges (Rom 4:16). God het van die begin af die Abrahamverbond bedoel as die genadeverbond waarin Hy alle nasies wou opneem (Gen 12:2).

Die doop het aanvanklik waarskynlik net die betekenis van vergifnis en reiniging gehad, maar gaandeweg het die ander betekenisse na vore gekom soos die inlywing: in die gemeente, in die dood en opstanding van Jesus, en in die verbond. Die doop as insluiting in die genadeverbond roep as vanself die vraag op na die kinders van die gelowiges omdat hulle altyd deel gehad het in die Abrahamverbond. Hierdie verbond sou van karakter moes verander as gelowiges se kinders nie langer saam met hul ouers daarin opgeneem kon word nie. Daarvan is geen getuienis in die NT nie.

Inteendeel. Daar is aanduidings dat die insluiting van kinders kon voortgegaan het. Daar is ‘n aantal gesinsdope, en alhoewel die nie seker is dat daar babas in hierdie gesinne was nie, is dit opvallend dat die terminologie wat gebruik word (dat iemand en sy/haar gesin gedoop word, Hand 10:47ev saam met 11:14; 16:15, 33; 18:8; 1 Kor 1:16), sterk herinner aan die insluiting van kinders in die OT. Hierdie verbondsterminologie is trouens reg van die begin af in Handelinge gebruik. Petrus verwys in sy Pinksterpreek na drie groepe. Hy sê die belofte van God (wat ‘n term vir die Abrahamverbond is, Hand 7:17; 13:32; 26:6; Rom 4:13-22) is `vir julle en vir julle kinders, en vir almal wat daar ver is’ (Hand 2:39). Hy verwys na drie groepe i.p.v. na die gewone tweedeling van die mensdom in Jode en heidene (Rom 1:16; 3:29; Ef 2:11,17). Dit is die bekende driedeling van die Abrahamverbond waarby die kinders van gelowiges van die begin af ingesluit was (Gen 12:2,3,7; Rom 4:11ev). Verder lê Petrus ook alreeds in hierdie vroeë stadium die verband tussen die Abrahamverbond en die Gees wat later deur Paulus ontwikkel word (Gal 3:14; 4:28-29; indirek ook 3:5-6).

Die bewyslas lê dus by diegene wat ontken dat kinders van gelowiges ook in die NT kragtens hulle ouers se geloof in die Abrahamverbond ingesluit is. Terloops moet ‘n mens net daarop let dat die argument dat daar nie babas in die gesinne wat gedoop is, ingesluit kon gewees het nie omdat daar ook dinge oor dié gesinne gesê word wat nie van babas geld nie, ‘n misverstand is oor hoe taal werk.

As ‘n mens aanvaar dat die kinderdoop van die begin af in die kerk gegeld het, is dit natuurlik ‘n vraag hoe dit moontlik is dat die volle betekenis van die doop vir babas kan geld. Hoe kan babas se sonde vergewe word en hoe kan hulle in die dood en opstanding van Christus ingelyf word? Dit is egter nie ‘n probleem waarvoor die Abrahamverbond eers in die NT te staan kom nie. Dit is ‘n probleem reg van die begin af. Die besnydenis was ‘n seël wat bewys dat God vir Abraham vrygespreek het omdat hy geglo het (Rom 4:11). Hierdie geestelike betekenis is goed aan die profete bekend want volgens hulle eis die besnydenis dat ‘n mens se hart, lippe, ore besny moet wees, dus dat ‘n mens ‘n nuwe lewe moet lei. Hoe kon die babas dan in die OT besny word?

Wat die antwoord ookal is, en al sou ons geen goeie antwoord daarop vind nie, maak dit nog nie kinderdoop ongeldig nie omdat dit ook kinderbesnydenis in dieselfde verbond in die OT ongeldig sou maak.

Die profete het dit skynbaar só verstaan dat hulle agterna die besnedenes kon oproep om die volle betekenis van die besnydenis (‘n nuwe lewe) in hul lewe waar te maak. Presies daartoe roep die apostels ook die gelowiges in die NT op. Hulle word ná hul doop geleer om diens te weier aan die sonde en hul lewe volkome aan God te wy omdat hulle deur hul doop met die dood en die opstanding van Christus verenig is (Rom 6; Kol 2-3). Dit klop ook met die feit dat mense dadelik gedoop is, voordat hulle ook maar enigsins die volle, ryk betekenis van hul doop kon verstaan (Hand 16:29-34!), omdat gedooptes agterna die betekenis aan die doop geleer het in die gewone gang van die gemeentelewe. Babas kan ook eers gedoop word, soos hulle in die OT besny is, en dan agterna die betekenis van die doop leer en in hul lewe waarmaak. Omdat God in die doop handel, en dit nie ons getuienis of belydenis is nie, kan Hy die volle betekenis van die doop in die gedoopte realiseer al verstaan die gedoopte dit nog nie, en ons kan dan agterna leer wat dit beteken en dit toepas.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Doop: Samevattende betekenis – Adrio König

Samevattende betekenis

Eerstens, die indruk wat hierdie kort oorsig maak, is dat die doop ‘n baie ryk en hoë betekenis het. Die doop hou direk verband met die hele heilsweg: inlywing in Christus, in die kerk en in die verbond, vergifnis, reiniging, weergeboorte, nuwe lewe. In ‘n sin is dit egter nie vreemd nie. Dit sou vreemd gewees het as dit net met een of twee van hierdie fasette van die heilsweg verband gehou het. Die heilsweg is immers ‘n eenheid wat net deur die verskillende begrippe uit verskillende hoeke benader word. As die doop regtig ‘n heilsmiddel is, moet dit dus met al die perspektiewe verband hou.

Tweedens, wat beteken dit nou dat die doop ons op een of ander manier deel gee aan hierdie volle rykdom? Dit beteken nie dat die doop ons vanselfsprekend daaraan deel gee nie. Dit beteken nie dat iemand wat gedoop is, vanselfsprekend gered is nie. Die doop kom nooit op sy eie, sonder verband met ander heilsmiddels voor nie. Die doop word keer op keer in direkte verband genoem met die Woord, die Gees, die werk van Christus, en die geloof. Gaan gerus die tekste na waarna verwys is. Ons kry deel aan die heil deur hierdie heilsmiddels. Die doop is een van hulle. Hierdie middels vervul verskillende funksies. Om dit effens oorvereenvoudig te sê: Christus is die grond van die heil, die Gees bemiddel die heil deur die geloof, die doop is die openbare opname in die heilsgemeenskap.

Derdens is dit opvallend dat al die betekenisse van die doop verband hou met wat God doen en nie met wat die mens doen nie. God verenig ons met Christus, God lyf ons in die kerk en die verbond in, God vergewe en reinig ons, God gee ons die nuwe lewe. Dit is natuurlik waarom die doop ‘n sakrament genoem word. Sakrament beteken in hierdie verband iets waardeur God werksaam is, en nie ons nie. Dit beteken egter dat die doop nie ons daad van belydenis of bekering of getuienis kan wees nie.

Vierdens hou hierdie nadruk op die inisiatief van God in die doop direk verband met die feit dat die doop in God se verbond met Abraham inlyf. Omdat God altyd die inisiatief in die verbond neem en ons geroepe is om daarop te antwoord, kan ‘n mens verwag dat die doop God se werk in ons lewe sal wees. Dit is dan ook verkeerd om eers by die behandeling van die kinderdoop die verbond ter sprake te bring. Die inlywing in die verbond kom ter sprake wanneer Paulus handel oor heidene wat (groot-)gedoop word (Gal 3:26ev).

Vyfdens, iets wat nie in die kort oorsig na vore gekom het nie, is dat die doop dadelik bedien is, so gou as moontlik nadat die persoon tot geloof gekom het (Hand 2:41; 8:12, 35-38; 10:47-48; 16:14-15, 31-33; 19:4-5). Geloof en doop het dus saamgeval. Dit is natuurlik noodsaaklik omdat die doop net soos die geloof, deel gee aan die heil.

Sesdens vloei dit logies voort uit die vorige punt dat die onderrig oor die doop altyd op die doop volg, en nie aan die doop voorafgaan nie. Dit is ook in ooreenstemming met die opdrag wat aan Christus toegeskryf word: eers doop en dan leer (Mat 28:19,20). Om die volgorde te verander en eers te leer (gewoonlik vir ‘n taamlike lang tyd) en eers daarna te doop (lank nadat die persoon tot geloof gekom het), is om die doop te verander in ‘n blote doopviering wat nie meer met die inlywing in die heil en die heilsgemeenskap verband hou nie. Die onderrig oor die doop word konsekwent in die briewe gegee (o.a. Rom 6; 1Kor 6; Kol 2-3 – wat beteken dat gedooptes oor die betekenis van die doop onderrig word) en nie in Handelinge waar die doop bedien word nie.

Sewendens het ons die woorde wat ons gewoonlik in ons kerklike taal vir die doop gebruik, nog glad nie nodig gehad nie, woorde soos teken, simbool, belofte, seël. As ‘n mens probeer om die prediking van die kerk te toets aan die inhoud van die Bybel, is dit soms interessant om sekere woorde wat voortdurend gebruik word, heeltemal te vermy totdat ‘n bepaalde leerstuk klaar verduidelik is, en dan te vra: mis ons iets? So nie, verlei die tradisionele woorde ons nie dalk nie? Moet ons hulle dan nie maar liewer heeltemal los nie?

Dit word in hierdie boek in minstens drie gevalle gedoen: die begrippe gees, siel en liggaam vir die mens, die woord hemel vir die toekomstige heil, en die begrippe teken, simbool, belofte, seël vir die doop. Met hierdie laaste groep woorde vir die doop is in beginsel niks verkeerd nie, maar hulle sê minder as wat ons in die NT oor die doop lees. Hulle veronderstel dat die doop net na iets anders verwys sonder om in sigself betekenis te hê. Die doop sou dan net verwys na die heil wat elders gerealiseer is, terwyl die doop ons volgens die NT in die heilsgemeenskap en die heil inlyf, en nie net daarna verwys of daarvan verseker of dit aan ons waarborg of beloof nie.

Agstens is daar in die betekenis van die doop ‘n bepaalde ontwikkeling was. Die oudste betekenisse hang direk saam met die doop van Johannes (vergifnis en reiniging van sonde), terwyl die inlywende betekenisse waarskynlik eers later ontwikkel het. Dit sou ook verklaar hoe dit kon gebeur dat die vroeë Joodse Christene wat self gedoop is, nog vir ‘n tyd lank hul kinders kon besny (Hd 21:21). Omdat die doop aanvanklik veral met vergifnis en reiniging verband gehou het, kon die besnydenis wat ‘n inlywingsakrament was, maklik nog in gebruik gebly het. Eers toe, waarskynlik onder leiding van Paulus, die insig ontwikkel het dat die doop ook in die verbond inlyf, en die Judaïste in elk geval ‘n heilsbetekenis aan die besnydenis gegee het wat teenoor Christus gestaan het (Christus plus die besnydenis), kon die besnydenis nie meer aanvaar word nie.

Skrywer: Prof Adrio Köniig

Geloofsvrae: Doop: Die betekenis – Adrio König

Die betekenis van die doop

Die NT heg ‘n ryker betekenis aan die doop as wat in enige kerklike tradisie tot sy reg kom. Ons moet dit egter nie verkeerd verstaan asof dit beteken dat die doop-op-sigself heilsbetekenis het nie. Die doop funksioneer in die nouste verband met die ander heilsmiddele soos die heilswerk van Christus, die werk van die Gees, die verkondiging van die evangelie en die geloof (o.a. 1Kor 12:13; Ef 5:26; Kol 2:12). Selfs in die klassieke Rom 6 met sy besondere waardering van die doop, word die geloof veronderstel. Die doop is dus nie ‘n magiese of meganiese handeling waardeur die gedoopte vanselfsprekend aan die heil deel kry nie. Maar in samehang met die ander heilsmiddele het die doop ‘n besondere betekenis.

Die NT heg minstens agt verskillende betekenisse aan die doop wat in drie groepe ingedeel kan word: vereniging of inlywing, vergifnis en reiniging, en vernuwing.

Vereniging of inlywing Die opdrag van die Here Jesus word deur Matteus weergegee as: Doop hulle in die Naam van die Vader en die Seun en die Heilige Gees (Mat 28:19). Volgens Handelinge het die apostels (aanvanklik?) net in die naam van Jesus gedoop. Wat ookal histories presies die geval was, beteken `in die Naam van’ in elk geval `in die gesag van’ of `tot die eiendom van.’ Die gedoopte word dus die eiendom van die Here en sy gesag word deur die doop oor hom of haar uitgeroep (2 Sam 12:28; 2 Kron 7:14).

Verder verenig die doop ons met Jesus Christus sodat ons deel kry aan sy hele geskiedenis van kruis en opstanding. Deur die doop is ons saam met Hom gekruisig en opgewek sodat ons ou lewe in diens van die sonde beëindig is en ons sy nuwe verheerlikte lewe saam met Hom mag leef (Rom 6; Kol 2-3; kyk onder 77.5).

‘n Mens behoort in hierdie verband Rom 6:1-14 noukeurig deur te lees, en die struktuur van Kol 2-3 soos volg na te gaan: begin by 2:11-13; dan die `dus’ (gevolgtrekking) van 2:20; die `aangesien’ van 3:1; die `daarom’ (gevolgtrekking) van 3:5; en die `daarom’ van 3:12. Hierdie ganse deel is die uitvloeisel van die betekenis van die doop (2:11ev): dood vir die sonde (2:20ev); lewe saam met Christus (3:1ev), met die herhaling in 3:3; `Want (deur die doop) het julle (saam met Christus) gesterwe, en is julle lewe saam met Christus verborge in God;’ die gevolglike einde van ons lewe in die sonde (3:5ev) en die begin van ons volkome toewyding aan God (3:12ev).

Verder lyf die doop ons ook in die kerk as die liggaam van Christus in (1Kor 12:13, wat in die NAV verkeerd vertaal is, en iets soos die volgende behoort te lui: Deur die een Gees het ons immers almal een liggaam geword deur die doop). Die doop het van die begin af die betekenis gehad van ‘n openlike, amptelike inlywing of opname in die gemeenskap van die mense wat Jesus as Messias en Here bely het. Juis om hierdie rede het die doop so ‘n ryk betekenis gehad: toegang tot die volle rykdom van die heil.

In die laaste plek lyf die doop ons ook in die verbond in. `Deur hierdie geloof in Christus Jesus is julle nou almal kinders van God, want julle almal wat deur die doop met Christus verenig is, moet lewe soos mense wat aan Christus behoort… En as julle aan Christus behoort, is julle ook nakomelinge van Abraham en erfgename kragtens die belofte van God’ (Gal 3:26-29).

Dat die doop ons in Christus inlyf (v 26), weet ons reeds (Rom 6; Kol 2-3). Hier kom nou ‘n aspek by: As ons (deur die doop) aan Christus behoort, is ons in die Abrahamverbond opgeneem (v 29). Dat dit juis om die verbond met Abraham gaan, kan niemand vreemd vind wat onthou dat juis dít die genadeverbond is (10.1).

Hiermee is die vier insluitende of inkorporatiewe betekenisse van die doop afgehandel: die doop maak ons Christus se eiendom, lyf ons in sy dood en opstanding in, ook in sy liggaam (die kerk) in, en in die Abrahamverbond.

Vergifnis en reiniging van sonde is die tweede reeks betekenisse van die doop. Vergifnis en reiniging van sonde is waarskynlik die oudste betekenisse van die doop. Dit is die betekenisse wat vroeg in Handelinge na vore kom, selfs al in Petrus se preek op die Pinksterdag: `Bekeer julle en laat elkeen van julle gedoop word in die Naam van Jesus Christus tot vergewing van sondes‘(Hand 2:38). Die skuinsgedrukte woorde is uit die OAV geneem omdat dit die Grieks getrouer weergee. Hierdie betekenis kom ook voor in die Geloofsbelydenis van Nicea waarvolgens ons `een doop tot vergifnis van sonde’ bely. Dit het ook direk verband met die doop van Johannes waar die OAV ook getrouer is: Hy het bekering verkondig en `die doop tot vergifnis van die sonde’ (Mark 1:4).

Later lees ons van die bekering van Paulus en die opdrag van Ananias: `Kom, laat jou doop en jou sondes afwas nadat jy sy Naam aangeroep het’ (Hand 22:16). Ook elders lees ons: `Maar julle het julle sondes laat afwas’ (1Kor 6:11). Daar is verder die verwysing in Efesiërs: `nadat Hy (die kerk) met die water en die woord gereinig het’ (5:26). Al hierdie uitsprake verind die doop met vergifnis en reiniging van sonde.

Die ontvangs van die Gees en nuwe lewe Daar is een duidelike verwysing en ‘n aantal wat minder direk is. Tit 3:5: Hy het ons gered `deur die bad van die wedergeboorte en die vernuwing deur die Gees’ (OAV). Die doop word hier duidelik verbind met die weergeboorte, reiniging van sonde, die ontvangs van die Gees en die nuwe lewe. Wat ‘n mondvol! Ons sou hierdie uitspraak ongeveer soos volg kon lees: Die Heilige Gees gee ons die weergeboorte en die nuwe lewe deur die doop.

Daar is egter meer. Die meeste kommentare sien in Joh 3:5 ‘n verwysing na die doop (`As iemand nie uit water en Gees gebore word nie …’), en ook in 1Kor 6:11 en 12:13 is daar ‘n verband tussen die doop en die Gees. Dit is eintlik vanselfsprekend want die Gees is ingesluit in die Naam waarin ons gedoop word.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die Doop: Misverstande – Adrio König

Misverstande

Daar was ‘n keuse om die doop in die hoofstuk oor die kerk te behandel of hier by die heilsweg. Dit is ‘n moeilike besluit omdat die doop eintlik in albei posisies pas. Een van die betekenisse van die doop is inlywing in die kerk, maar dit het ook die ruimer betekenis van inlywing in die heil. ‘n Mens sou dit selfs ‘n heilsmiddel kon noem. Om dit te beklemtoon, word dit hier behandel.

Die verskille oor de kinderdoop het veroorsaak dat daar min aandag aan die doop as sodanig gegee is. Daar is gekonsentreer op argumente vir of teen die kinderdoop. Die saak is nog vererger deur allerlei onnoukeurighede en misverstande. Dit is voorgestel as ‘n stryd tussen die kinderdoop en die grootdoop – wat tog onsinnig is, omdat geen kerk nog ooit die grootdoop verwerp het nie. Wat sou so ‘n kerk maak met iemand wat tot geloof kom uit ‘n ander godsdiens? Dit is ewe onnoukeurig om besprinkeling en onderdompeling teenoor mekaar te stel omdat die kerke van Gereformeerde oorsprong beide doopmetodes erken al beoefen hulle meestal net die besprinkeling.

Dit is dus goed om van die begin af duidelik te sê waaroor dit gaan. Dit gaan oor die vraag of die kinderdoop naas die grootdoop ‘n aanvaarbare vorm van doop is, en of die besprinkeling naas die onderdompeling ‘n aanvaarbare doopmetode is. Die kerke wat dit verwerp, is nie `grootdoopkerke’ nie – alle kerke erken die grootdoop – hulle is kerke wat teen die kinderdoop en die besprinkeling is. En die kerke wat dit aanvaar, is nie `kinderdoopkerke’ en `besprinkelingskerke’ nie, hulle erken ook die grootdoop en die onderdompeling. Hulle is kerke wat beide vorme erken.

Die konsentrasie op die verskil oor die kinderdoop en die besprinkeling het meegebring dat daar min aandag aan die doop as sodanig gegee is. Daarom gee ons eers spesifiek aandag daaraan.

Skrywer: Prof Adrio König