Geloofsvrae: Die Nagmaal – Adrio König

Die nagmaal

Ons het die doop behandel onder die eerste fase van die heilsweg: die inlywing in die heil. Die nagmaal hoort tuis onder die tweede fase: die voortgang op die heilsweg, die lewe in die heil. Daarom word ons ook net een keer gedoop, maar ons gebruik gereeld nagmaal. Die nagmaal is deel van die kos wat ons op die pad nodig het. Daarom eet en drink ons tydens die nagmaal.

Dit word nog verder beklemtoon deur die feit dat ons brood en wyn gebruik. Dit was die gewone kos van elke dag. Daar is mense wat ‘n besondere waarde daaraan heg dat dit juis brood en wyn moet wees waarmee ons die nagmaal vier. Hulle sien dan in die brood ‘n beeld van die gebroke liggaam van Christus (koring wat fyn gemaal is) en in die wyn druiwekorrels wat stukkend gedruk is, wat die lyding van Christus simboliseer. Dit is inderdaad mooi simboliek waarmee niks verkeerd kan wees nie, al kry ons dit nie só in die Bybel nie.

Daarom moet ons nie die simboliek dwingend maak in die sin dat ons net brood en wyn mag gebruik, en brood en wyn op dié wyse weer iets buitengewoons word en nie meer ‘n doodgewone maaltyd is nie. Trouens vir die meeste van ons is brood en wyn nie ‘n gewone maaltyd nie, en daarom sal daar niks mee verkeerd wees om dit wat ons gewoonlik eet te gebruik as ons nagmaal vier nie. Die nagmaal is ‘n versterking op die pad wat ons elke dag saam met die Here loop. Om dit te beklemtoon, moet die elemente deel van ons gewone daaglikse kos wees.

Wat die nagmaal wel ‘n buitengewone ervaring in ons gewone lewe maak, is die feit dat dit ‘n fees is. Ons vier nagmaal. By ‘n fees pas vreugde en opwinding. Maar dis ‘n fees met gewone kos! Dit beteken dat ons gewone lewe ‘n fees kan, mag, moet wees! Daarvoor het ons genoeg rede: Jesus se offer in ons plek, vir al ons sonde!  Sy opstandingslewe waaraan ons mag deelneem! Ons is versoen, vergewe, verlos, vry.

Terloops, die nagmaal kom nie tot sy reg in ‘n gemeente van honderde lidmate nie. Sowel die feeskarakter as die noue onderlinge gemeenskap van die gesamentlike maaltyd gaan grootliks verlore. Eintlik sal nagmaal én doop beter in kleiner groepe binne die groot gemeente tot hul reg kom. Dit sal dit ook veel meer deel van ons gewone lewe maak.

Wat ons tydens die nagmaal met ons mond eet, is nie so belangrik nie, solank dit gewone kos is. Wat ons met ons geloof eet, is wat tel. Ons eet die liggaam en bloed van Jesus. Hy beklemtoon dit self ook dikwels:  `Wie my liggaam eet en my bloed drink, het die ewige lewe’ (Joh 6:54). Die vroeë Christene was selfs beskuldig dat hulle mensvreters is omdat hulle iemand eet. ‘n Mens hoef dit nie net af te maak as ‘n belaglike misvatting nie. ‘n Mens kan dit ook interpreteer as ‘n merkwaardige insig in die evangelie! Wat sê Jesus anders? Al verskil tussen Christene en kannibale, is dat kannibale ‘n mens met hul gewone mond eet, terwyl Christene vir Christus met die mond van hulle siel, die geloof eet (Nederlandse Geloofsbelydenis 35).

Dit beteken dat, net soos by die doop, (die sewende punt onder die samevattende betekenis) dit heeltemal te min is om van die nagmaal net as ‘n teken of simbool of belofte te praat. Daar gebeur iets in die nagmaal, dit verwys nie net na iets wat elders en op ‘n ander tyd gebeur het nie. Natuurlik verwys dit na die dood van Jesus. Trouens ons verkondig sy dood as ons nagmaal vier (1Kor 11:26). Die nagmaal verwys dus inderdaad na sy kruisdood. Sonder sy kruis sou daar geen nagmaal gewees het nie. Maar in die nagmaal vier ons nie net sy dood van eeue gelede nie, maar ons het met Hom gemeenskap.  Sy liggaam en bloed wat ons deur die geloof eet, is nie iets los van Hom nie, dit is ‘n Joodse manier om na Homself te verwys. Ons eet Hom in die nagmaal, net soos ons in die doop verenig word met sy kruis en opstanding sodat ons self vir die sonde gekruisig is en aan sy opstandingslewe deel het. In die nagmaal leef ons nou sy lewe saam met Hom.

Die kruis is die eerste en enigste voorbeeld in die Bybel waar die priester nie net ‘n offer bring nie, maar self die offer is. En die nagmaal is die enigste ete in die Bybel waar die gasheer nie net ‘n maaltyd aan die gaste voorsit nie, maar self die maaltyd is. Dit is wat tel. Ons eet Hom, dit beteken ons vereenselwig ons volkome met Hom in die nagmaal. Soos kos in ‘n mens ingaan, deur jou liggaam opgeneem en deel van jou word, so kom Christus in die nagmaal in ons in, word deel van ons, en bly in ons. `Wie in My bly, en Ek in hom …’ (Joh 15:5).

Kindermagmaal volg vanself uit kinderdoop. As ons glo dat ons kinders van gelowige ouers deur die doop amptelik in die verbond moet opneem, moet ons hulle ook tot die verbondsmaaltyd toegang gee. As ons glo dat die nagmaal gegee is om ons swak geloof te versterk (Heidelbergse Kategismus Sondag 25), dan tog seker ook kinders se geloof wat waarskynlik nog swakker is as volwasse Christene s’n. Enige ekstra voorwaardes wat nie ook aan ander lidmate gestel word nie verloën ons belydenis dat die kinderdoop ‘n wettige vorm van doop is. Die doop gee toegang tot die nagmaal of dit is nie die doop van die NT nie. Die kind behoort vandat hy of sy gedoop is, volle toegang tot die nagmaal te hê presies soos die lidmate wat reeds belydenis van geloof afgelê het. Natuurlik moet hulle ook net soos al die ander lidmate aan die tug onderworpe wees.

Om 1Kor 11:27ev op klein kindertjies van toepassing te maak, is nie verantwoord nie, net so min as 2Tes 3:10.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Die Heiliging van Strukture – Adrio König

Die heiliging van strukture

Strukture is die gebruike, stelsels en sisteme waarvolgens ‘n samelewing werk. Die begrip `strukture’ is ‘n breë begrip wat baie vorme insluit. Daar is fisiese strukture (berge, riviere), biologiese strukture (bome), politieke strukture (die struktuur waarvolgens ‘n land regeer word en funksioneer), sosiale strukture (die vorme waarin mense se lewe georganiseer word soos die skool, die huwelik), ekonomiese stukture (vryemarkstelsel of sosialisme), en baie ander.

Net soos daar verskille is oor die vraag of strukture sondig kan wees, verskil mense oor die vraag of strukture geheilig kan word. Daar is die standpunt dat sonde en heiliging net op persone van toepassing is.

Ons moet egter aanvaar dat God nie net in individue belangstel nie, maar dat sy werk ook die breë samelewing en die wêreld as geheel insluit. Sonde tas nie net die persoon aan nie, dit raak ook in strukture gevestig, heil is nie net individuele heil nie, maar ‘n heel samelewing, God stel nie net in ons siel belang nie, maar in die mens as geheel, regverdiging is nie net persoonlike vryspraak nie, maar ook ‘n regverdige samelewing, en weergeboorte sluit die weergeboorte van die aarde. Daarom moet die heiliging ook in strukture ingedra word.

Daar is veral drie beskouings oor God se betrokkenheid by strukture: die dualisme wat die werklikheid in twee verdeel: die geestelike dinge (ons persoonlike en kerklike lewe wat ons volgens die Woord van die Here moet inrig), en die `wêreld’ (die breë samelewing) wat óf aan die `wêreldse’ mense oorgelaat word (die Piëtisme), óf wat ons volgens ons gesonde verstand moet hanteer (die Lutherse tweerykeleer). Daar is ‘n ander gedagte wat hier tuishoort, en dit dat strukture en selfs net intermenslike verhoudings vanself sal regkom as mense se verhouding met God in orde kom, maar dit hou nie rekening met die talle vermaninge wat die apostels in die briewe aan gelowiges rig oor menseverhoudings nie. Ons kry dit ongelukkig reg om teoreties die regte dinge te glo, maar in onreg te leef. En verder is strukture ongelooflik sterk en kan hulle ons goeie gesindheid baie effektief weerstaan.

Daar is die tweede oortuiging, dié van die skeppingsordeninge. God het by die skepping sekere dinge op ‘n bepaalde manier georden of vasgelê, of aan sekere dinge ‘n vaste struktuur (patroon) gegee, en ons taak is om die ordeninge of strukture in takt te hou en dit net te herstel as die sonde dit aangetas het. Ons het dus ‘n vaste orde op aarde, en ons moet sorg dat dit bly soos dit geskep is. Van tyd tot tyd verander die voorbeelde wat mense noem. In die Middeleeue was dit die monargie en die adelstand teenoor die burgerstand; later was dit slawerny, nog later aparte volke of rasse. Dit is almal kwalike voorbeelde, en waarskynlik is die huwelik die enigste goeie voorbeeld.

Die probleem met die basiese lewenshouding wat uit hierdie beskouing voortvloei, is dat alles moet bly soos dit altyd was, dat daar ‘n goeie ou tyd was waarna ‘n mens altyd terugverlang. Die sterk toekomsgerigtheid van baie tradisies in die Bybel kom glad nie hierin tot sy reg nie. In die Bybel gaan dit eerder om die nuwe as om die oue.

Daarom is dit beter om te kies vir die derde oortuiging, die ou Gereformeerde beginsel dat Christus die Heer oor die totale werklikheid is, en dat ons die totale samelewing volgens sy wil moet inrig. Hy is nie net hoof van sy kerk nie maar ook van die wêreld (Ef 1:22). Ons taak is om die wêreld te oortuig om sy heerskappy te erken en aan Hom gehoorsaam te wees. Omdat alle strukture deur mense gevorm en/of vervorm is, is alle strukture onderhewig aan die werking van die (ons!) sonde, en moet hulle hervorm of totaal verander word in ooreenstemming met die wil van God. Sekere strukture is so deur en deur sondig dat hulle nie hervorm kan word nie, soos slawerny en apartheid. Ander is net deur die sonde verwring en kan hervorm word soos die huwelik wat vervorm is tot poligamie en hervorm moet word na monogamie, en die kerk wat deur ons sonde verskeur is en herenig moet word.

Die invloed van die evangelie op strukture is uiters belangrik. Dit is van die sterkste getuienisse van die krag van die evangelie. Daar is duidelik aanwysbare invloede in sekere kulture en tye. Die ontgoddeliking van die staatsgesag en die sorg vir siekes en gestremdes in die Europese kultuur, is vroeë getuienisse van die invloed van die evangelie op strukture. Latere invloede is die afskaffing van slawerny, die regte van die idividu, die gelyke behandeling van alle mense, die beheersing en kultivering van die natuur, en die algemene vermensliking van die samelewing. Die val van die kommunisme word dikwels ook aan Christelike invloed toegeskryf.

Daar is egter telkens ook skokkende getuienisse van ons vermoë om terug te ploeter in die sonde. Dit is ongelukkig nie net waar van individue nie, maar ook van samelewings wat eeue onder invloed van die evangelie ontwikkel het. Dink maar aan die twee wêreldoorloë tussen `Christelike’ volke, aan die uitwissing van 6 miljoen Jode deur die Duitsers, aan apartheid deur ‘n regering wat hom op sy Christelikheid beroem het, en aan die sedelike verval in die Europese en Amerikaanse samelewings.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Goeie werke – Adrio König

Goeie werke

Goeie werke is een van die gestaltes wat die evangelie in die wêreld aanneem. (‘n Ander gestalte sal ons in die heiliging van strukture bespreek. ‘n Mens sou ook kon sê dit is deel van die doel van God met ons. Ons lees selfs dat God ons bestem het om goeie werke te doen (Ef 2:10). Hy gee sy wet aan sy volk sodat hulle kan weet hoe Hy wil hê dat hulle in die verbond moet lewe. Die wet, die tien gebooie, speel dan ook hoe langer hoe meer ‘n belangrike rol in die Bybel, eers by die profete en later in die NT.

Dit is ‘n eeueoue vraag wat die verhouding tussen geloof en goeie werke is. Enersyds word werke so hoog aangeprys dat ‘n mens kan dink ons word salig deur ons werke. In die eindoordeel word mense vrygespreek omdat hulle goeie werke gedoen het (Mat 25:31-46). Jakobus skryf `dat ‘n mens regverdig verklaar word op grond van sy dade, en nie net op grond van sy geloof nie’ (Jak 2:24). Goeie werke word in die NT baie hoog aangeslaan (Mat 16:27; Rom 2:6; 2Kor 5:10; Gal 6:7-9; Open 20:13).

Daarteenoor staan ewe sterk uitsprake dat ons nie deur ons werke nie, maar net deur die geloof en uit genade gered word (Rom 3:24, 28 OAV, Gal 2:16; 5:4! Fil 3:9).

Die saak word duideliker as ons onderskei tussen twee soorte werke: wetswerke en geloofswerke. Elke keer wanneer Paulus werke teenoor geloof stel, bedoel hy wetswerke, werke wat iemand doen om die guns van God te verdien (Rom 3:28; Gal 2:16; Fil 3:9). Die probleem met wetswerke is dat iemand nie op Christus wil vertrou nie maar self wil regkom (Rom 2:21).

Maar geloofswerke of goeie werke is iets anders. Hierdie werke word nooit teenoor geloof gestel nie. Dit vloei juis uit die geloof voort. Paulus praat van die geloof wat in dade oorgaan (Gal 5:6) Dit is die werke waarvan Jakobus praat en wat in die oordeel beloon word. Dit is die vervulling van die wet wat die Here van die begin af bedoel het as die gestalte wat die geloof van die volk moet aannneem. Die vervulling van die wet wat dan ook niks anders is as om soos God en soos Christus te leef nie, is die doel van God wat Christus deur die Gees in ons bereik (61). Dit is dan ook net ‘n ander naam vir die vrug van die Gees.

Dieselfde Calvyn wat gesê het dat ons nie deur goeie werke gered word nie, het ook gesê dat ons nie sonder goeie werke gered word nie. Die geloof wat nie vrugte dra nie, is dood (Jak 2:17). Maar dit moet geloofswerke bly, anders word dit moralisme en wettisisme wat dodelik is.

Moralisme se probleem is nie dat die standaard van heiligmaking te hoog gestel word nie. Die NT het baie volmaaktheidsuitsprake wat ons lewe direk met dié van God en Christus in verband bring. Hoër kan dit nie.

Die probleem met moralisme is dat die goeie werke as eise gestel word sonder dat dit ingebed bly in ons geloofsverbondenheid met God in Christus. Die eise word sonder die beloftes gepreek, die wet sonder die evangelie, die moete en moenies sonder die gawe van die nuwe lewe, sonder die vereniging met Christus se opstandingslewe, sonder die vrug van die Gees. In so ‘n situasie moet ‘n mens eers weer die goeie nuus hoor dat ons goeie werke in werklikheid God se goeie werke is wat Hy deur ons doen. God het ons in Christus nuutgemaak om die goeie werke te doen wat Hy vir ons voorberei het (Ef 2:10 OAV).

Het jy vanoggend jou pakkie goeie werke by Hom gaan haal voor jy uit is? Ons kan, want dit is sy gawe. Deur die doop en die geloof is ons verenig met die opgestane Christus wat ‘n oorwinningslewe ly. Leef die nuwe lewe wat jy ontvang het. Leef die goeie werke wat Hy vir jou voorberei het.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Heiligmaking – Adrio König

Heiligmaking

Die heilsweg bestaan nie uit ‘n aantal stasies wat ‘n mens een na die ander aandoen en agterlaat nie: bv. eers weergeboorte en dan bekering en dan regverdiging, en dan geloof nie. Maar daar is ‘n sin waarin ons tog van fases kan praat. Daar is ‘n begin, en daar is ‘n voortgang. Die begin is reeds behandel. Die voortgang kom nou aan die beurt.

Ons kan heiligmaking (en nagmaal) ‘n tweede fase in ons heilsbelewing noem. Dit gaan om die voortgang van die Christelike lewe, om ons inoefening in die lewe wat Hy van ons verwag.

Daar is altyd misverstande moontlik. Die eerste is die oortuiging dat ons nou by ons deel van die saak kom. Die begin (die redding of regverdiging) is die gawe van die Here, en nou moet ons antwoord. Hy het ons ‘n aandeel in Christus se kruis en opstanding gegee sodat ons in beginsel vir die sonde dood is en deel het aan Jesus se opstandingslewe. Dit is sy gawe. Nou moet ons dié lewe leef. Dit sal selfs goed Gereformeerd klink as ons dit ons dankbaarheidslewe noem.

Dit is egter ‘n misverstand. God is nie minder by ons heiligmaking betrokke as by enige ander deel van ons lewe nie. Christus is selfs ons heiliging (1Kor 1:30). Ons is geheilig, dit beteken ons is afgesonder vir God omdat ons aan Christus behoort (1Kor 1:2 OAV).

Ons heiligmaking is inderdaad die nuwe lewe wat ons moet lei nie. Maar die probleem is dat ons glad nie meer ‘n lewe van ons eie het nie – ook nie ‘n nuwe lewe nie. Dié sou ons net so opgemors het soos die oue. Ons is saam met Christus gekruisig, en al wat ons oor het, is ons aandeel aan Jesus se opstandingslewe. Maar dit is sy lewe wat Hy deur ons lewe (Gal 2:19-20).

Dit alles beteken dat ons ook in ons heiligmaking volkome op die genade van God, die gawe van sy Seun se nuwe lewe, en die werking van sy Gees aangewese is. Dit is die fondament waarop Hy ons laat staan sodat ons ons verantwoordelikheid kan nakom.

Want ‘n verantwoordelikheid het ons. Ons leef in ‘n verbond met God, ‘n verbond waarin – óók in ons heiligmaking – Hy die inisiatief neem, maar waarin ons moet antwoord. Ons moet ‘n nuwe lewe leef, ons moet ophou met die sonde, alle sonde, en ons lewe volkome aan God wy. Ons kan, want ons het ‘n aandeel aan sy nuwe lewe, en die Gees dra sy vrug in ons. God neem die inisiatief. En tog hang alles ook van ons af. Die heiligmaking is ons verantwoordelikheid. `Moet dan nie toelaat …’  `Laat die Gees …’ (Rom 6:12ev; Gal 5:25) is opdragte aan ons.

Ons moet hierdie oproepe tot ‘n heilige lewe ernstig neem. Daar is sterk uitsprake in die Bybel dat God wil hê dat ons volkome aan Hom toegewy sal leef. God wil hê dat ons heilig, sonder smet en onberispelik sal wees, dat ons baie vrug sal dra, dat ons altyd oorvloedig in die werk van die Here sal wees (Kol 2:22; Joh 15:8; 1Kor 15:58). Ons water die volmaaktheidsuitsprake van die Bybel te maklik af. Ons voel waarskynlik bedreig omdat ons dink dis ‘n oorskatting van ons menslike moontlikhede. Ons beskuldig gewoonlik die sg. Perfeksionisme daarvan dat hulle te veel van die vroom mens dink en ‘n oppervlakkige sondebesef het. Ons kan reg wees in hierdie kritiek.

Maar intussen bly die volmaaktheidsuitsprake aan ons deur klop sonder dat ons oopmaak, moontlik omdat ons ‘n slegte heiligmakingsleer aanhang asof dit ons lewe is wat volmaak moet word, asof dit afhang van dit waartoe ons instaat is, asof dit nie Christus se lewe is waaraan ons mag deelneeem nie, asof dit nie die Gees is wat sy vrug in ons lewe wil dra nie. As Christus nie volmaak vir God kan leef nie, is die volmaaktheidsuitsprake te hoog om by te kom. Maar as Hy kan, kan ons moed skep, ophou skerm vir ons onvermoë, en aan sy volmaakte lewe begin deelneem.

Dit is ongelukkig waar dat ons telkens weer terugval in ons eie ou verbeurde lewe, telkens weer self probeer, telkens weer maak asof ons nie deur die doop en die geloof met Christus verenig is nie. Maar God bring ons ook telkens weer terug na die waarheid: ons het deur die geloof deel aan ‘n oorwinningslewe, aan sy lewe. Christus is ons lewe (Kol 3:4).

In die mate waarin ons regtig met ons ou lewe ophou en aan Christus se lewe deelneem, sal ons volkome aan God terogewyd leef en met alle sonde ophou. Dat dit nie gebeur nie en dat ons nog weer met ons sonde voortgaan, is volkome ons eie skuld én volkome onnodig. Ons kan dit net in skaamte bely en laat staan.

Is heiligmaking ‘n proses of ‘n krisiservaring? Daar is heelwat beskouings hieroor. Sommige is elders behandel. Die probleem met die nadruk op ‘n krisiservaring is dat ons maklik by een krisis kan vashaak. Dit is altyd romanties om in een oomblik alles te kry en dan agterna net aan die een ervaring vas te hou. Dit is egter veiliger as ‘n mens aanvaar dat baie krisisse nodig is, dat ons ons telkens diep voor God sal moet verootmoedig, nuwe dieptes in ons sonde sal ontdek, nuwe oorgawes aan Hom sal moet maak, nuwe moontlikhede van diens aan Hom sal moet opneem.

Daar moet natuurlik een of ander soort ontwikkeling in ons heiligmaking wees, wat trouens ook nie krisiservarings uitsluit nie. Watter soort ontwikkeling? Die begrip `proses’ is nie gepas nie omdat dit te maklik die indruk skep dat ons heiligmaking vanselfsprekend en gelykmatig voortgaan, terwyl ons weet dat ons lewe saam met die Here groot oorwinnings én diep insinkings ken. Miskien is die begrip voortgang meer gepas. In een of ander sin moet ons tog nader aan die Here kom, Hom beter leer ken, beter verstaan wat dit beteken dat ons ou lewe beëindig is, beter daarin slaag om aan sy nuwe lewe deel te neem, dit alles nie omdat ons soveel beter word nie, maar omdat Hy die mag van die sonde in ons lewe breek. Die heilsweg is nie net vergifnis nie, maar ook verlossing, bevryding, oorwinning. Dit is ‘n langsame voortgang waarin ons tegelyk ‘n heilige én ‘n sondaar is, maar nie presies uitgeballanseerd nie. Die oorwig is aan die kant van die heiligheid. Op die ou end lyk ons tog meer soos Hy.

As niks hiervan waar is nie, moet ons ernstig ondersoek instel. Iewers skryf Paulus: `Stel julleself op die proef en ondersoek julleself of julle in die geloof lewe’ (2Kor 13:5).

Skrywer: Prof Adrio König