Die Groot Geloofswoordeboek: Die Hel

Hel/Verderf/Verdoemenis/Vuurpoel

(*Oordeel, *Toorn, *Straf van God) • Doderyk (sjeool, hades) • Hel (gehenna)

Die doderyk (Hebreeus: sjeool, Grieks: hades) kry ons in die Ou Testament en die hel (Grieks: gehenna) in die Nuwe. Verderf, ver­doemenis en vuurpoel is alternatiewe benamings vir die hel.

Ons moet ‘n duidelike onderskeid maak tussen die Ou Tes­ta­ment en die Nuwe. In die Ou Testament is net van die doderyk sprake. Dis eers in die Nuwe Testament dat ons van die hel lees. Volgens die Ou Testament het alle mense na die doderyk gegaan, en was daar geen onderskeid tussen regverdiges en onregver­diges nie. Volgens die Nuwe Testament gaan die goddelose na die hel, ter­wyl die gelowiges uiteindelik na die hemelse heerlikheid van God op die *nuwe aarde gaan.

• Doderyk (sjeool, hades)

Die voorstelling van die Ou Testament is dat die doderyk onder die aarde is en die teenoorgestelde is van die boaardse, hemelse sfeer van lig en lewe. Dis ‘n plek van duisternis en doodse stilte. Alle dooies gaan daarheen en daar is geen onderskeid tussen hulle nie. Dit is ‘n weer­sinwekkende plek en die gelowiges pleit sonder ophou by God om hulle nie daarheen te laat gaan nie. Volgens Job is die doderyk ‘n stikdonker land, ‘n land van don­ker nag met diep duisternis, waar niks georden is nie, ja, waar die lig self donker is (10:21-22). Die psalmdigter praat van die dooies as dié aan wie God nie meer dink nie en van wie Hy sy hand teruggetrek het, en verderaan vra hy retoriese vrae soos: “Sal U met dooies ‘n wonder laat gebeur? Kan gestorwenes opstaan en U loof? Word daar in die graf (‘n ander woord vir doderyk) vertel van u troue liefde? Word daar in die plek waar almal vergaan, van u trou vertel? Sal u wondermag ondervind word in die duisternis van die dood, u redding in die land van vergetelheid?” (88:6, 12 ev).

Hiskia is die klassieke voorbeeld van hierdie weersin in die doderyk. Hy kry die boodskap van Jesaja dat hy gaan sterf, en dan wend hy hom op ‘n dramatiese manier tot God (Jes 38). Hy pleit om nog langer te lewe. Die Here verhoor sy gebed, en dan kry ons sy lied met sy belewing van sy siekte en sy reaksie teen die dood en veral teen die doderyk (38:9-20).

Waarom sien hy nie kans om te sterf nie? Omdat hy na die do­deryk moet gaan. En “in die doderyk kan niemand U loof nie, geen­een wat dood is, kan U prys nie; niemand in die graf dink aan u trou nie! Net hulle wat nog lewe, kan U loof, so doen ek dit vandag” (38:18-19).

Dit klink vreemd om daaraan te dink dat dit juis die vromes is wat nie kans sien om te sterf nie. Waarom nie? Dis duidelik uit die aanhalings wat reeds gedoen is dat dáár geen verwagting meer is van gemeenskap met die Here nie. Hiskia sê: “In die doderyk kan niemand U loof nie. Net hulle wat nog lewe, kan U loof” (38:18-19).

Dit is aangrypend dat sy diepste behoefte, wat nie meer in die doderyk vervul kan word nie, is om God te loof. Is dit ook joune?

• Hel (gehenna)

Dié woord kom van die naam van ‘n dal suid van Jerusalem wat die (Ben) Hinnomdal genoem is. Dit was die stad se vuilgoedhoop wat altyd gesmeul het. Volgens die Nuwe Testament is die hel ‘n vreeslike plek waar ‘n onblusbare vuur brand, ‘n donker plek waar mense altyd sal huil en op hul tande kners, ‘n plek wat gemaak is vir die duiwel en sy engele. Dit word ook die verderf, die vuurpoel, en die verdoemenis genoem (Mark 9:43 ev; Matt 25:30; Op 20:14 ev; 2 Tess 1:9).

Die gedagte van ‘n massa mense wat vir ewig in die aller­vrees­likste smarte sal wees, is vir ons moderne lewensgevoel so aanstoot­lik dat dit omtrent heeltemal uit die woordeskat van die Christen­dom verdwyn het. Dis seker net in uitsonderlike gevalle dat daar nog ernstige aandag daaraan gegee word. Dit is ook moeilik om sinvol in verband gebring te word met ‘n God van liefde.

Maar ons moet ook nie ons moderne menslikheidsgevoel ver­absoluteer nie. Daar is inderdaad harde kante aan die boodskap van die Bybel wat waarskynlik eerder bedoel is om ons te waar­sku as om redenasies uit te lok.

Skrywer: Prof Adrio König

Die hemel en die hel – Jan van der Watt

Twee lesers het die volgende twee vrae gevra wat by mekaar aansluit:

Anton vra:

Ek wil graag die geleerdes se opinie hê oor al die boeke wat deesdae geskryf word “5 sekondes na dood” “Hemel is ʼn werklikheid” “Hel is n werklikheid” en almal wat al sê hulle is al hel toe en hemel toe is dit Bybels?

ʼn Ander leser vra:

Is die hemel ‘n werklikheid? Ek verstaan van dit wat ek in die Bybel lees dat daar 3 hemele is, nl. die wolke hemel, die buite(sterre) hemel en dan daar waar God die Vader en Jesus is. Ek het onlangs gelees van iemand wat hemel en hel toe is en ‘n boek geskryf het.  Nou wil ek eintlik ook weet of dit kan gebeur dat jy hemel of hel toe kan gaan.  Ek lees nêrens in die Bybel dat jy daarheen kan gaan terwyl jy  nog lewendig is nie.  Dit is mos verborge? Of verstaan ek verkeerd.  As jy die Bybel lees is daar definitief ʼn hemel, want daar is 553 verse om dit te bevestig, maar is dit ‘n werklikheid dat mens daarheen kan gaan en terugkom om daarvan te vertel? Ek weet nie of ek nou lekker sin maak en my vraag reg uitdruk nie, maar die soort boeke en “getuienisse” laat mens wonder….

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die hemel en die hel is ʼn werklikheid. Tog weet ons nie hoe dit gaan lyk of hoe dit daar gaan wees nie (lees van die ander artikels hier by www.bybelkennis.co.za). Ons weet dat die hemel ʼn wonderlike bestaan saam met God gaan inhou en dat die hel nie ʼn plek is waar ʼn mens graag sal wil wees nie. Tog is die beskrywings in die Bybel van die hemel en hel pogings om hierdie waarhede te beskryf – die hemel word byvoorbeeld as ʼn wonderlike stad van goud beskryf (Openbaring 21), of ʼn paradys (tuin – Lukas 23:43). Dit is natuurlik beelde wat vir ons voorstellings wil gee van hoe wonderlik die hemel gaan wees. Die name vir die hel, soos ‘gehenna’, herinner byvoorbeeld aan die ashoop van Jerusalem waar daar altyd rook, stank, en gemors was. So sleg, het die mense gesê, gaan die hel wees; of soos ʼn vuur waarin jy gaan land waar jy altyd gaan brand. Hoe dit regtig so sonder God gaan wees, weet niemand nie.

Nou is daar mense wat beweer dat hulle weet hoe die hemel gaan wees en dat hulle daar was. Natuurlik kan en wil ons nooit die egtheid van die ervarings van die mense betwyfel of maak dat hulle nie ernstig is met wat hulle vertel nie. In die Bybel kry ons byvoorbeeld die verhaal van die ryk man en Lasarus (die arme bedelaar – Lukas 16:19-31). Beide is toe dood en dan word daar beskryf hoe die een in die hemel is en die ander een nie. Dit is egter net In gelykenis (ʼn storie) wat Jesus vertel het om sy boodskap oor te dra. Dit is nie bedoel om ʼn akkurate beskrywing van die hemel te wees nie. Wat egter wel pla met die mense wat so presies weet hoe die hemel gaan lyk is dat hulle meer weet as die Bybel. Die verskil is dat hulle letterlik presies weet hoe dit gaan wees en die Bybel die saak eintlik oop laat – dit gee ons net beelde soos ʼn stad of ʼn lekker tuin.

Nou is daar mense wat sê dat hulle ʼn helder lig gesien het met figure ens. Dan beweer hulle hulle was in die hemel. Weer wil ek nie die opregtheid van die mense betwyfel nie. Wat ʼn mense egter moet weet is dat vlieëniers van oorlogsvliegtuie identiese ervarings het as hulle deur toetse gesit word waar hulle breine aan suurstoftekort ly. Dit mag wees dat die mense, wat sê dat hulle dood was, op die punt van suurstoftekort in die brein gekom het en toe die wit lig ervaar het.

Al persoon wat ek van weet wat regtig bo alle twyfel in die hemel was en wat weer teruggekom het, was Jesus. Hoe dit ook al sy – party van ons sal skepties wees en ander sal sulke ervarings aangryp. Een ding moet ons egter nie doen nie – ons moet nie ons geloof of sulke ervarings bou nie, maar op Jesus alleen.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Ter helle neergedaal – was Jesus in die hel? – Fanie Rudolph

Inleiding:

Ons bely elke Sondag dat ons glo in Jesus wat “ter helle neergedaal” het.  Wat sê ons hiermee?  Was Jesus regtig in die hel?

Ter helle neergedaal:

Die woorde “ter helle neergedaal” wat ons Sondae as deel van ons geloofsbelydenis herhaal, kom self nie in die Bybel voor ten opsigte van Jesus nie.  Jesus het wel “helse smarte” gely.  Sy hele lydensweg word hierin opgesom (vgl. Jesaja 53:5; Matteus 26:38; Hebreërs 5:7).  Die diepte van sy lyding was die Godverlatenheid wat Hy op Golgota beleef het (Matteus 27:46).  Om geen toegang tot God te hê nie, is ‘n ervaring van die hel.  Jesus het hierdie lyding namens ons verduur, sodat ons daarvan bevry kan word.  Dit was sy volkome offer om ons met God te versoen (2 Korintiërs 5:21).

Die algemene denke was dit iemand wat sterf, se siel na die doderyk toe gaan.  Daar wag dit dan op die oordeelsdag.  Ons lees veral oor hierdie lyding in die hel by die boek Henog.  Die Nuwe Testament skrywers, en veral Johannes in Openbaring, bring egter die gedagte na vore dat gelowiges by God in die hemel is, en nie in die doderyk wag nie (vgl. Openbaring 6:9-11; 20:1-6).  Die ongelowiges word by die wederkoms “opgewek” vir die oordeel (Openbaring 20:11-15).  Daarna word hulle in die hel gegooi (Openbaring 20:15).

Was Jesus in die hel?

Daar is geen bewyse vanuit die Bybel dat Jesus regtig in die hel was nie.  Die Bybel sê slegs dat Jesus dood was, en dat Hy vir drie dae in die graf was.  Wat met sy gees in daardie tyd gebeur het, is die Bybel stil oor.  Daar was wel ‘n gevoel dat ‘n mens se siel vir drie dae na jou dood by die liggaam gebly het, waarna dit die liggaam verlaat het en na die doderyk gegaan het.  In die lig hiervan is dit duidelik dat niemand rondom Jesus verwag het dat Hy êrens anders as in die graf was nie.

Die Bybel maak geen verklaring oor waar Jesus na sy dood was nie.  Die algemene afleiding onder mense in Jesus se tyd sou wees dat Hy in die doderyk was.  Dit is egter nie vir die skrywers van die Nuwe Testament ter sake nie.  Wat belangriker was, is om te weet dat die dood Hom nie kon vashou nie.  Hy het dan die sleutels van die dood en die doderyk (Openbaring 1:18).  Deur self deur die dood (en die doderyk) te gaan, het Hy vir ons ‘n deurgang bewerk.  Die dood kan ons ook nie meer vashou nie, want Jesus sluit die deur na die lewe vir ons oop.

Wat van 1 Petrus 3:19?

Hierdie vers word deur baie mense aangegee as bewys dat Jesus in die hel was.  Tog was die teks nie aanvanklik so verstaan nie.  As ‘n mens 1 Petrus 3:18-22 chronologies lees, vind jy dat vers 19 volg na Jesus se sterwe en opstanding.  Sy preek is dus nie in die hel gelewer nie, maar aan mense wat gesterf het, wie “in die gevangenis” was.  Die gevangenis verwys moontlik na die doderyk.  In vers 20-21 word hierdie preek in verband gebring met Noag se preek voor die sondvloed.  Dit wil voorkom asof die mense in die gevangenis die mense is wat nie na Noag wou luister nie (vgl. vers 20).  Sommige verklaarders reken selfs dat Jesus se Gees deur Noag met die mense in die gevangenis praat.  Vers 19 stel dit egter duidelik dat Christus self sy oorwinning aangekondig het.  En aangesien Jesus waarskynlik die preek na sy opstanding lewer, vind dit nie plaas terwyl Hy in die graf is nie.  Sy tyd in die graf was bloot om sy oorwinning oor die dood en die doderyk te verklaar.

Vir hulle wat nie gehoorsaam was nie, bring Christus dan die boodskap van sy oorwinning (vgl. vers 19).  Hierdie is nie ‘n bekeringsboodskap nie.  In die doderyk is bekend gemaak dat daar verlossing en oorwinning is vir dié wat geglo het, en veroordeling vir hulle wat nie wou glo nie.  Die kern van 1 Petrus 3:18-21 is die verlossing en hoop omdat Christus oorwin het.

Gevolgtrekking:

Die Bybel sê nie vir ons of Jesus in die hel was of nie.  Dit is eintlik nie ter sake nie.  Ons kan aanvaar dat Jesus nie daarnatoe hoef te gegaan het nie.  Die oorwinning oor die duiwel het nie in die hel plaasgevind nie, maar in die hemel en aan die kruis (Openbaring 12:7-12).  Die “ter helle neergedaal” wat ons bely, verwys na die “helse smarte” wat Jesus tydens sy lyding moes deurmaak, so erg dat Hy geheel en al van God verlate gevoel het (Matteus 27:46).

Outeur: Dr Fanie Rudolph

Ter helle neergedaal – Jan van der Watt

Isabell vra:

Sedert my Sondagskooldae hoor ek dat Jesus, nadat Hy dood is, “ter helle neergedaal” het, met ander woorde, as ek dit reg verstaan, 3 dae in die hel deurgebring het sodat ek dit nie hoef deur te maak nie. Maar, Sy laaste woorde aan die kruis was: Vader in U hande gee Ek My Gees oor”. Wat ek nou verstaan is dat Satan nooit beheer oor Sy Gees gehad het nie. Wat moet ek van alles verstaan?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die uitdrukking ‘ter helle neergedaal’ kom natuurlik nie in die Bybel voor nie. Dit is woorde wat eers in die middeleeue in die Apostoliese geloofsbelydenis ingevoeg is. Sedertdien het dit woorde baie probleme veroorsaak, want dit lyk of Jesus in die hel was. Die hel word natuurlik geassosieer met die sonde en in die algemene spreektaal sê ons dat ons hel toe gaan as ons sondig is. Nou maar wat het Jesus daar gaan doen, as ons natuurlik reg is oor die ‘hel’.

Verskillende kerke het al probeer om die saak anders te stel, bv. die NG kerk het al die woorde op ʼn stadium verander na ‘neergedaal na die hel’ terwyl die Gereformeerde kerk nou sê dat Jesus die helse pyn gely het. Dit wys dat die kerke ook ongemaklik voel oor die woorde, aangesien dit iets kommunikeer wat nie regtig so is nie.

ʼn Paar dinge is hier op die spel:

• Die gedeelte in die Nuwe Testament waarop die uitspraak dat Jesus ter helle neergedaal het, teruggaan, is 1 Petrus 3:18-19 – ‘¹⁸Ook Christus het een maal vir die sondes gely, die onskuldige vir die skuldiges, om julle na God te bring, Christus wat as mens doodgemaak is, maar deur die Gees lewend gemaak is. ¹⁹En so het Hy na die geeste in die gevangenis gegaan en daar sy oorwinning aangekondig.^‘ Die gedeelte sê dat Jesus as mens (liggaamlik) wel dood was, maar dat Hy wel geestelik lewend was en na die geeste in die gevangenis (ʼn tipiese beeld vir die doderyk waarheen mense gaan as hulle dood is) is. (Johannes 10:16-17 en indirek Johannes 11:25-26 sê ook dat Jesus wel liggaamlik dood was, maar dat Hy tog nog lewend was in die tyd tussen die kruis en die opstanding). Dit blyk dus hier dat Jesus tussen sy kruis en opstanding na die doderyk is om sy oorwinning aan te kondig. Die idee dat Hy in daardie tyd in die mag van die Satan sou wees, is dus nie reg nie. Hy was nooit in die mag van die Satan nie. Hy het juis sy oorwinning oor die Satan gaan aankondig.
• Uit hierdie gedeelte is dit dus duidelik dat Jesus nie tussen sy dood en opstanding geteken word as gepynigde, lydende nie, maar reeds as oorwinnaar. Dit is juis die ongemaklikheid met die ‘ter helle neergedaal’ as ʼn mens dit sien as plek waar Hy lydend in die mag van die Satan sou wees. Dit staan nêrens in die Bybel nie.
• Ons kan dus hieruit aflei dat die meeste wat ʼn mens in die ‘ter helle’ vanuit ʼn Bybelse hoek moet inlees, is dat Jesus ook na die doderyk gegaan het toe sy liggaam aan die kruis gesterf het. Daar was Hy tot Hy weer opgestaan het. God is natuurlik alomteenwoordig en dus selfs in die doderyk was God by Jesus.
• Hel’ in die Nuwe Testament beteken meestal doodgewoon ‘doderyk’ (daar waar die dooies na hulle dood is) en nie die plek van straf nie (dit ook in sommige kontekste). Die Bybel gebruik ook verskillende woorde vir die doderyk, soos gehenna, sheo’l, hades, ens. wat elkeen sy eie betekenis het. ‘Hel’ in die Nuwe Testament beteken dus nie outomaties die plek waar jy braai vir jou sonde nie, om dit so uit te druk. Dit beteken in baie gevalle bloot die plek waar die dooies is.
• Nou kom ons weer na die belydenis terug. Die term ‘ter helle neergedaal’ is, soos ons gesien het, baie dubbelsinnig en die kerke worstel maar oor die presiese betekenis. Aangesien dit ʼn belydenis van die kerk is (waarmee hulle iets wil sê oor wat hulle glo) moet die kerk dus self inhoud gee aan wat hulle bedoel. Ons het gesien dat die NG Kerk die woorde verander het om klem te lê op die feit dat Jesus in die drie dae ‘hel’ toe is. ‘Die Gereformeerde Kerk interpreteer dit as die lyding van Jesus. Dit gaan dus nie daaroor dat Jesus in die hel was nie, maar dat hy pyn gely het wat ʼn mens aan helse pyn laat dink. So word die woorde maar deur verskillende kerke (en verskillende mense) anders ingevul. Persoonlik verkies ek om ‘ter helle neergedaal’ vanuit ʼn Bybelse hoek te lees as ‘in die doderyk neergedaal’ te lees. Dit mag ook baie dinge beteken, maar ten minste skep dit nie die indruk asof Jesus in die hel geland het waar Hy in die mag van die duiwel as sondaar hanteer is nie.

Outeur: Prof Jan van der Watt