If people do not stand for something they fall for anything? – G. K Chesterton

Wat beteken Here?

In die Nuwe Testament is Here die vertaling vir die Griekse woord kurios. In die antieke wêreld is hierdie woord op verskeie maniere gebruik:

• Die algemene gebruik was dié van ‘n hoflike woord – soos meneer.
• Dit mag na mense uit die aristokratiese klas verwys – mense wat slawe besit het. Hierdie titel word ook figuurlik vir Jesus gebruik. Hy word Meester deur sy dissipels genoem. Hier word die gelowige gesien as ‘n besitting van Jesus – Jesus besit sy mense soos ‘n eienaar sy slawe besit het. Hy was egter nie ‘n despoot of tiran soos ‘n mens van ‘n wêreldse slawe-eienaar sou verwag nie.
• Die belangrikste gebruik was sy keiserlike/koninklike gebruik. Hier verwys dit  na iemand met absolute oppermag oor ‘n groep mense. Hierdie is die “politieke” betekenis.

In die Griekse vertaling van die Ou Testament is die woord Here gebruik om die Griekse woord – Adonai – te vertaal. Hierdie was ‘n titel wat vir God self gebruik is. Jesus kry nou die titel Adonai/Here wat voorheen uitsluitlik vir God die Vader gebruik is.

Om na Jesus as Here te verwys was radikaal:

• Dit was radikaal vanuit die standpunt van die Romeine, want vir hulle was daar net een here – die keiser.
• Dit was radikaal vanuit die Joodse standpunt, want hier word die titel wat in die Ou Testament vir God die Vader gereserveer was, vir Jesus gebruik.

“In and through its evangelistic mission to the world, the church is to enunciate and implement the revealed principles that God addresses to the human race by exemplary Christian leadership to the whole realm of public affairs.” – Carl F. H. Henry.

Die ongerieflike Here

Die siening dat God net liefdevol en verdraagsaam is; gewillig is om ‘n ander pad te kyk as ek ongehoorsaam is omdat Hy ‘n God van liefde is, is verkeerd. Hierdie ongerieflike Jesus wat ons so graag ignoreer, is die Jesus wat die handelaars en geldwisselaars uit die tempel gedryf het; dit is Hy wat die Fariseërs witgepleisterde grafte genoem het; dit is Hy wat gereeld van die hel praat. Jesus en sy padbereider, Johannes die Doper,  het geen plek gehad vir godsdienstige skyn nie.

Mense hou van die gerieflike Here vir slegs een rede: hulle hou nie daarvan dat hulle sondes bevraagteken word nie en hulle wil nie aanspreeklik gehou word vir hulle verkeerde dade nie. Hierdie gemaklike Here vra hulle nooit om hulle te bekeer en die evangelie te glo nie. Maar hierdie gemaklike Here is ‘n Here wat nooit bestaan het nie. Die ongerieflike Jesus bestaan wel.

Die Here het ons lief en Hy aanvaar ons, maar Hy wil nie hê dat ons in die sonde bly rondploeter nie. Die gerieflike Here haat sondaars, aanvaar hulle oortredings en gee nie om of hulle veroordeel word nie. Die ongerieflike Here het sondaars lief, roep hulle op om na God terug te keer en vereis dat hulle beter doen.

Ons kan die gerieflike Here aanbid en bewonder, maar dit is nie die antwoord nie. Aanbid en bewonder die ware Here – al is dit ongerieflik.

Die Groot Geloofswoordeboek: Here

Here

• Adon, Adonai Jahwe/Jehovah Kurios

Dit gaan hier oor die Naam van God. Elders is oor *God ge­skryf.

Die titel “Here” word in die Bybel in drie betekenisse ge­bruik.

1.            Dit is ‘n vertaling van die Naam van God (Jahwe).

2.            Dis ‘n vertaling van die Hebreeus (Adon, Adonai) vir heer­ser/ gebieder/eienaar.

3.            Dis ‘n vertaling van die Griekse woord kurios wat heerser, be­skikker kan beteken.

• Adon, Adonai

Die Hebreeuse woord Adon beteken heer/ge­bieder, en staan teenoor slaaf/bediende. In die Ou Testament word net die vorm Adonai vir God gebruik en met “Here” vertaal.

El Shaddai word in die 1983-vertaling met “die almagtige God” weergegee, maar die betekenis van shaddai is onseker. Dit kan afgelei wees van woorde wat sterk of hoog of genoeg beteken.

Jehovah Jireh moet eintlik Jahwe Jireh wees. Dit kan iets beteken soos die Here sien of die Here sal voorsien.

• Jahwe/Jehovah

Jahwe of Jehovah is die Naam van God. Dit is die Naam wat ons nie mag misbruik (ydellik gebruik) nie. Ons kan dit met ‘n sagte g uitspreek: Jagwe. Dit is in die 1953-vertaling met “Here” vertaal om dit te onderskei van die titel “Here” (Adonai) sodat ons die ou bekende “Here Here” gekry het, wat dus iets beteken het soos: Die heer/beskikker/eienaar Jahwe. In die 1983-vertaling is Ja­hwe egter, net soos Adonai, met “Here” vertaal. Dit sou beteken dat die ou bekende dubbelvorm dan “Here Here” sou wees, met geen onderskeid meer tussen ‘n titel vir God (Adonai) en sy Naam (Ja­h­we) nie. Miskien is dit die rede waarom die 1983-vertaling toe die dubbelvorm vertaal het met “die Here my God” of soms “Here my God”. Dit is egter nie regtig meer ‘n vertaling van die He­breeus nie en het die besef dat God ‘n Naam het, heeltemal verdof. Die Afrikaanse woord “Here” is immers ‘n titel en nie ‘n naam nie. Dis dus nie vreemd dat mense dink as iemand die woord “God” as stopwoord gebruik, hy of sy die Naam van God misbruik nie. Dis nie korrek nie. “God” is nie ‘n eienaam nie. Sy Naam wat ons nie mag misbruik nie, is Jahwe. Maar dis natuurlik ook nie aanvaarbaar om die woord “God” links en regs rond te gooi nie.

Uitspraak

Daar is nie sekerheid oor die oorsprong of betekenis van die Naam Jahwe nie, selfs nie oor die uitspraak nie. Uit eerbied vir sy Naam het die Jode dit nooit gebruik nie. Omdat die Hebreeuse Bybel net medeklinkers gehad het en geen klinkers nie, het hulle later nie meer geweet hoe dit uitgespreek moet word nie. Daar het net JHWH gestaan. Jy sal ook nie weet hoe om ls uit te spreek nie. Is dit los, las, lis, of lus? Vroeër het geleerdes gemeen dit was Jehovah, maar vandag meen hulle dis Jahwe met ‘n sagte g, iets soos Jagwe.

Betekenis

Wat die betekenis betref, is daar ook onsekerheid. Die wyse waar­op dit in die gebeurtenis van die brandende doringbos gebruik word, word verskillend geïnterpreteer. Moses vra aan God wat sy Naam is. Hy antwoord: “Ek is wat Ek is. Jy moet vir die Israeliete sê: ‘Ek is’ het my na julle toe gestuur” (Eks 3:14). Sommige meen God wil hiermee juis nie sy Naam gee nie. “Ek is wat Ek is” is nie ‘n naam nie. God is so totaal anders as ons dat Hy glad nie ‘n naam het nie.

Maar ander wys op die ooreenkoms tussen die Naam Jahwe en die Hebreeus vir “Ek is”. Hulle meen daar is genoeg ooreenkoms dat ‘n mens kan aanvaar dat daar ‘n verband in betekenis is en dat ons hier by die doringbos-gebeurtenis inderdaad ‘n doelbewuste woordspeling tussen “Ek is” en Jahwe het.

In Hebreeus word ‘n vorm van “is” gebruik om ‘n verhaal in te lei. In die 1953-vertaling het ons nog soms iets gelees soos: “Dit het gebeur dat … ” As die Naam Jahwe hiervan afgelei is, kan dit be­te­ken dat God daarmee wil beklemtoon dat Hy dinge laat gebeur, dat Hy betrokke is. Dit sou dan verband hê met die verbond waarin Hy Hom aan ons verbind het om ons God te wees wat vir ons ver­ant­woordelikheid aanvaar het.

• Kurios

Kurios is deurgaans (in die Griekse Ou Testament en Nuwe) met “Here” vertaal as dit vir God/Jesus/die Gees gebruik word. Dit word ook vir mense gebruik en is dan gewoonlik vertaal met woor­de soos werkgewer, eienaar, baas, en in aanspreekvorm met me­-neer (Luk 16:3, 5, 8; Matt 10:24; 20:8; 15:27; 13:27).

Kurios is van die vroegste tye af gebruik vir iemand wat mag/gesag/outoriteit het; iemand wat oor ander beskik. Dit is ook van vroeg af vir gode gebruik, en later vir die keiser in Rome. In die Griek­se vertaling wat die Jode van die Ou Testament gemaak het, die *Septuagint, is sowel Adonai as Jahwe met Kurios vertaal. Die Nu­we Testament (Grieks) het die Septuagint hierin gevolg, en die mees­te Westerse vertalings ook. Slegs hier en daar, en veral in By­bel­vertalings in sendingsituasies in die negentiende en vroeg twin­tigste eeu, is die Naam van God behou en wel in die vorm Jehovah en nie Jahwe nie. Hierdie vertalings is die enigste wat die besef helder laat deurkom dat God ‘n Naam het. Nóg in Afrikaans, nóg in ander Westerse tale, nóg in Grieks skep kurios die indruk van ‘n Naam. Dis ‘n titel: Meneer/Here/Lord.

Dit sal wonderlik wees as ons ‘n vertaling kan kry wat ons be­wus maak dat God ‘n Naam het. Ek kan nie sien waarom die Naam Jahwe nie gebruik kan word nie. In vertalings in Afrikatale het Jehovah goed gewerk.

Skrywer: Prof Adrio König