Vraag

In Jesaja 56 : vanaf vers 3 tot 5 lees ek van n ontmande… en God sê dat so n persoon nie van homself moet dink dat hy n droë boom is nie. God sê as so n persoon Sy sabbatte onderhou en lewe volgens die wil van God…aan so n persoon sal God n erenaam gee wat beter is as n seun en dogter.
My vraag is: wat is n ontmande persoon? Is dit n man wat n geslags operasie gehad het? Of is dit n man wat homself as n vrou beskou? En kan hierdie skrif ook van toe passing wees op n Gay man en n lesbian vrou wat die Here dien? So baie mense beskou Gay en lesbian persone as sondaars maar wat sê die Woord van God?

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die verwysing in Jesaja 56:3-5 is na mans wat ‘n geslagsoperasie ondergaan het om nie kinders te kan hê nie. Sulke mans het dan gewoonlik ‘n relatief hoë pos in die administrasie van ou Oosterse kulture beklee (lees bv. Hand 8:27) en is met ‘n verskeidenheid (administratiewe) take vertrou. Hulle het onder andere kontak gehad met die vroue  (harem) van die koning of heerser en tussen die vroue gewerk. Met hulle operasie is daar verseker dat hulle vertrou kon word. Hulle was dus dikwels die kontak tussen die vroue van die heerser en die heerser self, wat aan hulle ‘n spesiale en belangrike posisie gegee het. Verder is hulle ook met belangrike take vertrou. Later het die term ‘ontmande’ selfs ‘n offisiële term geword vir belangrike administratiewe personeel sonder dat hulle noodwendig die operasie ondergaan het (vergelyk byvoorbeeld antwoord Afrikaanse vertalings van Ester 1:10-11 of Dan 1:3 met van die Engelse vertalings – wat die Afrikaanse vertaling as hofdienaars vertaal is die woord vir ‘ontmandes’, oftewel die groep amptenare wat waarskynlik ontman is).

            Hierdie groep mense was volgens die Joodse wette uitgesluit uit die tempel (Deut 23:1-2; Lev 21:20). In Jes 56:3-5 word daardie bepalings egter versag – as ‘n ‘ontmande’ dus die Sabbat hou en die verbond met sy wette aanvaar (dus soos van ‘n tipiese Jood verwag word), is hy welkom in die tempel. Die klem lê dus op die diens aan die Here en nie op die identiteit van die persoon nie. Die doop van die Etiopiese ‘ontmande’ in die Nuwe Testament (Hand 8:27-37) wys in elk geval dat sulke mense ook welkom is in die familie van God.

            Die uitspraak in Jes 56:3-5 gaan dus nie oor selfdegeslagverhoudings nie (gays of lesbiërs was nie ter sprake nie). Dit gaan oor ‘n spesifieke groep wat nie meer eintlik vandag in ons kultuur voorkom nie. ‘n Beginsel in die toepassing van die Bybel op vandag is dat daar ten minste ‘n parallel of analogie tussen die persoon in die Bybel en die persoon op wie ons dit vandag wil toepas moet wees. ‘Ontmandes’ kan nie met persone met ‘n selfdegeslag oriëntering vergelyk word nie en daarom kan ons nie die gedeelte op hulle toepas nie. (Dit is nie te sê dat wat hier gesê word nie ook op hulle van toepassing is nie, maar dit kan nie uit Jes 56:3-5 afgelei word nie). 

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Vraag

‘n Leser vra

Waar staan dit dat twee kinder die name wat plunder en roof moet wees

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord

Die 2020-vertaling van die Afrikaanse Bybel is nader aan die oorspronklike Hebreeuse teks en word hier gevolg.

In Jesaja 8:3-4 staan dat Jesaja by die profetes ingegaan het en sy het swanger geword en ’n seun in die wêreld gebring. Toe het die HERE vir my gesê: Noem hom ‘Vinnig-buit-spoedig-roof’ in Hebreeus maher-sjalal-gasj-baz. Want voor die seun weet om te sê: ‘Pa!’ en ‘Ma!’ sal hulle die rykdom van Damaskus en die buit van Samaria voor die koning van Assirië uitdra..

Dit volg op Jesaja 7. Damaskus, die hoofstad van Sirië, en Samaria, die hoofstad van Israel se tien noordelike stamme, het ’n verbond gesluit om Juda se gebied in te val en oor te neem, waar Agas koning van Juda in Jerusalem regeer het. Agas het toe vir Assirië ’n klomp goud gestuur wat hy van die tempel en die paleis gestroop het, om hom te kom help teen sy twee bure wat besig was om Juda se gebied oor te neem.

Die HERE het vir Jesaja gestuur om vir Agas te sê die HERE sal hom help en hy kan ’n teken vra om dit te bevestig. Maar Agas het klaar sy hoop op Assirië geplaas en gesê hy gaan nie die HERE versoek nie. Toe gee Jesaja aan Agas ’n teken van die HERE: 7:14 en 16: Kyk, ’n jong vrou is swanger, en gaan ’n seun in die wêreld bring. Sy sal hom Immanuel (‘God is by ons’) noem…voordat die kind weet om die kwaad te verwerp en die goeie te kies, sal die grondgebied van die twee konings oor wie jy verskrik is, verlate lê.

Jesaja het toe reeds by sy jong vrou ingegaan, wat swanger geword het en die seun in die wêreld gebring het. Die HERE het toe gesê hy moet die seun ‘Vinnig-buit-spoedig-roof’ noem. Dit is wat met Damaskus en Samaria gebeur het toe Salmaneser van Assirië hulle beleër het en Israel se tien stamme na Assirië in ballingskap weggevoer het (2 Konings 18:9-12). Dit het gebeur omdat die HERE by Juda was (Immanuel).

Die Griekse vertaling het die Hebreeuse ‘jong vrou’ (‘alamah) met ‘maagd’ (parthênos) vertaal en Matteus 1:23 het die Griekse vertaling se maagd op Maria toegepas oor die geboorte van Jesus as God met ons, ‘Immanuel.’

Skrywer: Prof Francois Malan

66:18-21 is ‘n blik op die Here se toekomsvisie, die vestiging van sy alleenheerskappy. Dit word in prosa aangebied.

66:18 Die Here kom om bymekaar te maak. Die Here wat die nie-Israeliete, ontmandes en verstrooides van Israel bymekaar maak (56:1-8) sal al die nasies en al die tonge (taalgroepe) bymekaarmaak om almal onder sy koningsheerskappy te buig en sy heerlikheid te sien. Hy ken elke mens se werke en gedagtes. Die ‘hulle’ verwys waarskynlik na die oortreders van vers 17, maar volgens 62:11 kom Hy ook om die getroues te red. Dit gaan ook nie net oor die getroues in Israel nie, maar gelowiges uit al die nasies. Gelowiges en ongelowiges sal sy heerlikheid sien. Vir gelowiges tot vreugde. Vir ongelowiges tot uitsluiting.

66:19 En Ek plaas ‘n teken op hulle – ‘n teken van sy oordeel, soos op Kain (Gen 4:15) en ‘n kenteken van sy eienaarskap op sy toegewydes, soos die bloed op die kosyne in Egipte (Eks 12:13). Uit dié wat die oordeel ontsnap het stuur die Here sendelinge na die nasies toe, soos op Pinksterdag (Hand 1:8); Tarsis in die verre weste (in Spanje?), Pul en Lud in die suide (in Afrika), Tubal in die noorde (Kaukasus), Javan (Griekeland), ver eilande (gesien as die verste plekke) – om die hele wêreld as hulle sendingveld aan te dui (vgl. Hand 1:8 tot in die uithoeke van die wêreld). Hulle moet die Here se heerlikheid onder die nasies gaan verkondig, dat die ewige God by die nederiges en berouvolles is (57:15). Reeds in 40:5 het die Here gesê: al wat leef (alle vlees) sal die heerlikheid van die Here sien. Dit was sy doel met die terugkeer van die ballinge van die begin af.

66:20 Die sendelinge sal al ‘julle broers uit al die nasies bring as ‘n offer aan die Here – die woord broer word gebruik vir bloedbroers, stamgenote, geloofsgenote, ens. Dit kan verwys na die Jode in die verstrooiing, maar die ‘uit al die nasies’ lyk meer na geloofsgenote wat gebring word na ‘my heilige berg Jerusalem’- waar die offers gebring word sedert die Here ‘n offerlam vir Abraham en Isak op Moria voorsien het (Gen 22:2,8,13-14; op Moria het Salomo die tempel gebou, 2 Kron 3:1) – en Jesus is op Golgota buite Jerusalem gekruisig vir die sonde van die wêreld as God se offerlam wat al die vorige offers vervang (Joh 1:29; 1 Kor 5:7). Die profeet-skrywer sien ‘n groot rituele optog van mense met alle soorte vervoer denkbaar om hulle aan die Here te gaan onderwerp. Hulle word as gereinigdes in die tempel ingebring soos die Israeliete hulle offerande in ‘n skoon skottel in die huis van die Here inbring (1 Joh 1:7 die bloed van Jesus reinig ons van elke sonde; Joh 15:3 Julle is reeds skoongesnoei (- 1983vertaling: reg gesnoei – deur die woorde wat Ek vir julle gesê het).

66:21 ‘En Ek sal ook uit hulle neem as priesters en Leviete, sê die Here’ – uit die heidennasies wat gereinig na Jerusalem kom sal die Here priesters aanstel om die Jode se heilige offers te bring en uit die nasies Leviete aanstel om die Joodse wet uit te lê vir die nuwe volk van die Here. Die tempel sal waarlik ‘n huis van gebed vir al die volke word (Jes 56:7 aangehaal in Mat 21:13; Mark 11:17; Luk 19:46), soos die Here al aan Abraham belowe het (Gen 12:3 in jou sal al die volke van die aarde geseën wees).

66:22 In die laaste drie verse van die boek (22-24) word temas wat voeër uitgewerk is, herhaal. Die leser word herinner aan die nuwe hemel en die nuwe aarde wat die Here sal maak (65:17), die  heerlike visie van die Here se nuwe skepping waar Hy alleen sal regeer oor ‘n ten volle geneesde samelewing en heelal. Aan hulle nageslag verbind Hy die erenaam Israel (letterlik: jou saad en jou naam; vgl. Gal 6:16; Rom 11:25-26). Aan die uitverkorenes, die nuwe verbondsgemeenskap, word hulle voortbestaan en hulle diens as dienaars van die Here gewaarborg as deel van  die voortbestaan van die nuwe hemel en die nuwe aarde. Die Nuwe Testament se ewige lewe word nog nie hier uitgespel as ’n nuwe lewe waarin God nou reeds in die gelowige woning maak en wat tot in ewigheid duur nie, maar hier word aan die nuwe Israel se samelewing ‘n voortbestaan deur hulle nageslag belowe. Dit is egter ‘n profesie wat in Jesus se oorwinning oor die sonde en die dood en die gawe van die ewige lewe ten volle gerealiseer word (Joh 10:27-29; 1 Petr 1:3-4,23).

66:23 Die vers herhaal die groot inklusiewe visie van verse 18-21 dat alle vlees, alle volke, nasies en tale welkom is in die erediens. Vers 21 sluit gelowiges uit die nasies in om selfs die leiers te word by die feeste van die Jode. ‘Van ‘n nuwe maan tot sy nuwe maan’ – beteken elke dag van die maand, ‘en van ‘n sabbat tot sy sabbat’ – elke dag van die week, ‘sal alle vlees kom om hulle neer te buig voor My, sê die Here’ (vgl. Sagaria 14:16). Dit veronderstel die Here se blywende teenwoordigheid en die doel van aanbidding is om sy teenwoordigheid op te soek by alles wat jy dink en sê en doen. In Mat 28:20 belowe Jesus: ‘En kyk, Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld (vgl. Haggai 1:13). Joh 14:16: die Vader sal vir julle ‘n ander Parakleet (voorspraak, pleitbesorger, trooster, helper) gee sodat Hy vir ewig by julle kan wees; Joh 14:23: As iemand My liefhet, sal hy ter harte neem wat Ek sê, en my Vader sal hom liefhê en Ons sal na hom toe kom en by hom woon.

66:24 Wanneer hulle uitgaan (uit die stad Jerusalem) sal hulle die lyke sien van die mense wat teen die Here gerebelleer het, want hulle wurm (wat eindeloos aan hulle liggaam vreet) sal nie vrek nie, en hulle vuur (in hulle binneste) sal nie geblus word nie; en hulle sal ‘n afsku wees vir alle vlees’ – die woord afsku word nog net in Dan 12:2 in die OT gebruik. Die boek sluit af met ‘n ernstige waarskuwing teen enige rebellie teen God, want dit lei tot ‘n ewige verdoemenis wat geen end het nie, en ‘n volle skeiding tussen die dienaars van die Here en sy vyande (vgl. Lk 16:26). Die skeiding maak die stad oop vir die pelgrims uit die nasies om die Here te kom aanbid. Die boek met sy blye boodskap van verlossing is ook ‘n woord van oordeel oor dié wat nie by Hom redding soek nie, nie sy uitnodiging tot die gratis oorvloed van Jes 55 aanvaar nie (vgl. Jes 1:18-20).

[In een van die Hebreeuse manuskripte van Jesaja het die skrywer ‘n nota aangebring dat vers 23 na vers 24 herhaal moet wanneer die boek in die sinagoge gelees word, om so die gif van vers 24 te oorkom]

Die finale woorde van die boek Jesaja vertoon ‘n diepgaande spanning tussen grootmoedige inklusiwiteit in Israel wat mense uit alle nasies insluit in die geloofsgemeenskap en ‘n intense gevoel van eksklusiwiteit wat alle ander nasies en afwykings wegwys. Dit het ook in die vroegste kerk al kop uitgesteek met die klag van die Griekssprekende Jode teen die Arameessprekende Jode omdat hulle weduwees in die daaglikse versorging oor die hoof gesien is (Hand 6:1), in Petrus se reaksie op die groot linnedoek vol onrein diere wat hy moes slag (Hand 10:14) en dat hy hom toe moes verweer teen die ander apostels en Joodse Christene omdat hy saam met onbesnede mans geëet het (Hand 11:1-3). Paulus moes vir Petrus en Barnabas skerp teregwys omdat hulle eers saam met die heidene geëet het, maar toe Jerusalem-mense van Jakobus daar in Antiogië aankom, het hulle hulle teruggetrek en afgesonder van die christene uit die heidendom (Gal 2:11-16).

Paulus het gesê: Daar is nou nie meer Jood of Griek (nie-Jode) nie, nie meer slaaf of vryman, nie meer man of vrou nie, want julle almal is één in Christus Jesus (Gal 3:28; Kol 3:11).

Jesus het gebid: Vader, Ek bid dat hulle almal een kan wees, net soos U, Vader, in My en Ek in U; en dat hulle ook in Ons kan wees, sodat die wêreld kan glo dat U My gestuur het. En Ek het die heerlikheid wat U aan My gegee het, aan hulle gegee, sodat hulle een kan wees, net soos Ons een is: Ek in hulle en U in My, sodat hulle volledig een kan wees en die wêreld kan weet dat U My gestuur het en hulle liefgehad het, net soos U My liefgehad het…sodat die liefde waarmee U My liefgehad het in hulle kan wees en Ek in hulle.’ (Joh 17:20-23,26b).

Skrywer:  Prof Francois Malan

66:6 ‘n Stem van rumoer uit die stad; ‘n stem uit die tempel; die stem van die Here; Hy is besig om vergelding uit te deel aan sy vyande.’

In verse 1-5 is ‘n duidelike onderskeid getref tussen regte gehoorsaamheid en onverantwoordelike aanbidding. Die verdeling is ook om die nederige boetvaardiges (v2) te bevestig, wat in ontsag voor die woord van die Here bewe (vv2,5), en dié wat afskuwelikhede bedryf (vv3-4) te waarsku. Die teruggekeerde gemeenskap is diep verdeeld in strydende partye. Dié twee groepe wat so in verse 1-5 beskryf is, word nou gekonfronteer met die Here se streng en vasbeslote ingryping waardeur elke groep sy verdienste kry. Dit word aangekondig met die blaas van trompette soos van ‘n invallende leërmag wat aangemarsjeer kom. Dit kom uit die stad, uit die tempel, daar waar die mense dink dat die Here sou bly – Amos 1:2 sê: ‘die Here se stem brul uit Sion, Hy laat sy stem uit Jerusalem hoor.’ Die hele aarde, en die geloofsgemeenskap in die besonder, gaan onderwerp word aan die Here se deurtastende beoordeling met toepassing van sy beslissings.

Verse 7-14a gee die positiewe uitspraak oor dié wat aan die Here toegewy is in hulle aanbidding en gehoorsaamheid. Die aankondiging geskied met die ophoping van verskillende beelde:

66:7-9 Die nuutheid sal ‘n skielike wonderbaarlike geboorte wees, teen alle normale prosedures en verwagtings, slegs deur die krag van die Here. Iets heeltemal nuuts gaan gebeur. Dit geskied teen die agtergrond van die onvrugbare vrou se hopeloosheid en uitsigloosheid (Jes 54:1). Die Here gaan nou die onvrugbaarheid van die toegewyde Jode omkeer. In vers 9 word die Here as die vroedvrou geteken. Hy, die Skepper, gaan onverwags iets nuuts skep, ‘n nuwe nasie lojaal aan Hom (vgl. Jer 31:31-34 se nuwe verbond; 2 Kor 5:17-19 se nuwe mens).

66:10 en 14a Die nuwe skepping sal uitbundige vreugde ontlok, deels uit blote verbasing oor die nuutheid en deels oor die nuwe lewe self. Die vreugde word in die gedig verbind aan die geboortemetafoor. So word vreugde en rou verbind aan geboorte en onvrugbaarheid. Die moeder wat haar suigeling voed, is vervul met blydskap en verwondering, soos in 40:1: die uitkoms is hier! Letterlik: troos, troos my volk. So belowe Jesus vir sy dissipels vreugde oor sy opstanding en die koms van die Heilige Gees (Joh 16:20-22).

Vers 14a gebruik ‘n ander beeld: ‘Julle sal sien en julle harte sal bly wees en julle bene (julle hele wese) sal blom soos gras wat uitspruit – die wonder van die sagte gras wat deur die harde kors van die aarde deurbreek ná die reën. So het die ongelowige Tomas in verwondering en blydskap sy geloof bely in die opgestane Jesus: My Here en my God! (Jn 20:28) en het Paulus, die fanatiese vervolger (Gal 1:13-14), gevra: Wie is U Here? (Hand 9:5; Gal 1:15-16) .

66:11-12 Die beeld van ‘n baba wat aan die ma drink word weer gebruik, soos ‘n kind wat genoeg drink by sy ma tot vertroosting, sodat julle mag drink en vreugde put uit die oorvloed van haar heerlikheid. In vers 12 gaan die beeld oor na die leiers van die nasies wat kinder-oppassers word soos die Here in 60:16 gesê het. En dan verander die beeld na ‘n rivier. Die Here sal sjalom soos ‘n rivier na  Jerusalem laat vloei en die rykdomme van die nasies soos ‘n rivier wat sy walle oorstroom. In dié verband wys sjalom nie in die eerste plek na vrede nie, maar na die voorspoed en welsyn wat na Jerusalem sal stroom deur die genadige ingryping van die Here – so radikaal anders as wat hulle die afgelope 100 jaar ná die ballingskap beleef, vgl. 60:5-11; 61:5-7; vgl egter Maleagi 3:6-12; 4:2, wat in hierdie tyd van Nehemia geskryf is. Die metafoor van ‘n stroom wat die rykdomme aandui word ook verbind aan die beeld van ‘n oorvloed vir die sogende baba, wat daarby op die arm gedra en op die skoot van die ma  getroetel en gewieg  word.

66:13 Hier identifiseer die Here Hom met die ma wat haar kind vertroos en vertroetel. Die beelde vertel van die Here se liefdesverhouding tot die groep in Israel, wat, soos ‘n baba aan die ma drink, so by Hom hulle voedsel en sorg kom soek. Hulle is in 65:13-14 reeds sy dienaars genoem. Die reeks metafore beklemtoon die intieme verhouding van die Here met sy dienaars, met die troue liefderyke sorg van ‘n moeder as die beeld van die nuwe verhouding wat die Here skep.

66:14a is reeds saam met vers 10 se vreugde bespreek. Maar die mikpunt met die vreugde wat die Here gaan skep is dat die nasies sal sien dat die seënende en bewarende hand van die Here op sy dienaars rus.

Verse 6b, 14b-16 is egter ‘n bevestiging van die Here se dreiging teen diegene wat die Here spot en uitdaag en gruweldade beoefen, soos in verse 3-4 uitgespel is. Die dag van afrekening (v6) van die Here se straf op sy vyande (v14b) het gekom. Hy kom in vuur en strydwaens soos ‘n stormwind, met die swaard (v15-16) kenmerkende beelde vir die Here se verskynings (Jes 29:6; Ps 50:3; vuur in die braambos in Eks 3:2; op Sodom en Gomorra in Gen 19:24; op Karmel in 1 Kon 18:38; strydwaens soos ‘n stormwind in Jer 4:13; Amos 1:14; Spr 10:25; die swaard van die Here in Jes 34:6; Rigt. 7:20; Jer 12:12; 47:6).

Soos die seëninge van die Here in vers 12 ingelei word met ‘Kyk!’ om op te roep tot besondere aandag, word die vervloekinge van die Here in vers 15 ook met ‘Kyk!’ ingelei (Kyk, is nie in die vertalings opgeneem nie). Die twee rye terme: My dienaars sal eet-drink-bly wees-sing, maar julle sal honger-dors-beskaamd wees-huil, praat van ‘n lewe in die seën en ‘n lewe onder die vloek van die Here; van materiële dinge en insluiting of uitsluiting. Alle aspekte van die lewe staan onder die Here se seën of sy vloek. Joh 3:36 sê: Wie in die Seun glo het die ewige lewe; wie egter aan die Seun ongehoorsaam is, sal die lewe nie sien nie, maar die straf van God bly op Hom.

66:17 sluit die strafgedeelte af  met ‘n herhaling van die sondes wat in 66:3-4 en 65:3-4 beskryf is. Die tuine word gesien as plekke van hulle selfbevredigende ‘aanbidding.’ Dit is hulle wat, teenoor vers 11 se beeld van moeder en kind, gaan drink aan die onsedelikhede van die afgodsfeeste in die tuine (65:3), wat kies om in selfbelang hulle eie pad te volg. Daar, in die tuine van die afgode, is die heiligheid van die Here totaal afwesig. Hoofstuk 65:4 se eet van varkvleis as die toppunt van hulle oortredings, word hier vererger met die eet van muise. Dit gaan om hulle rituele onreinheid waaraan hulle, sonder om goed daaroor te dink, trots deelneem, en die hele samelewing daarmee in gevaar stel. Ironies reinig hulle hulleself vir hulle optog na die tuine om daar deel te neem aan die heidense onreinhede. Saam vertoorn hulle die Here met hulle optrede en sal almal saam uitgeroei word.

Skrywer:  Prof Francois Malan