Na die visie van hoop oor die nuwe skepping van die Here vir hulle wat die Here soek (65:17-25), beskryf die moeilike hoofstuk 66 die twiste in die ontwakende Judaïsme. Hoewel die wonderlike visie van die Here se nuwe toekoms vir Israel deur almal met blydskap verwelkom moes word, het die verskillende reaksies daarop ‘n ernstige verdeelheid in die gemeenskap geopenbaar. Hierdie hoofstuk wat uit kleiner segmente saamgestel is, getuig van die breuke en twissieke aard van die gemeenskap wat hier aangespreek word.

66:1-2a So sê die Here: ‘Die hemel is my troon en die aarde die voetstoel vir my voete’ – die Here gebruik die ganse skepping as sy werks- en rusplek, Hy is orals teenwoordig. Hy is ook die bouer van die hemel en die aarde: ‘want my hand het al hierdie dinge gemaak, en so het al hierdie dinge onstaan,’ sê die Here (‘Die Ek is’ die aktief teenwoordige).’  ‘Waar is daar dan ‘n huis wat julle vir My kan bou? En waar is die plek van My rus?’ – as die hele skepping my handewerk is en my werks- en rusplek is, waar is die mensgemaakte huis waarin julle My wil inperk? (vgl. 1 Kon 8:27). Die Here maak beswaar teen die klem op ‘n plek wat die eksklusiewe reg sou hê op die Here se teenwoordigheid. Juda het al meer ‘n kultiese gemeenskap geword, wat uit enige politieke mag en seggenskap uitgesluit is. Hulle staan onder die Persiese koning en sy regering, waaraan hulle niks kan doen nie. Daarom het die regte manier van erediens oorgebly as ‘n enstige onderwerp van bespreking en menigsverskil. Dit is ‘n waarskuwing aan die kerke dat elke kerk se liturgie en leerstellings en morele eise nie die laaste woord is nie.

66:2b ‘maar Ek sal kyk na ‘n nederige (arme van gees) en berouvolle gees en wat ontsag het (bang, bewend van vrees) vir my woord.’ Teenoor dié wat hoogheilig is in húlle godsdiens, iets wat die Here kwaad maak (65:5), gee Hy liefderyke aandag aan die nederige berouvolles voor Hom en sy woord. Daarmee wys die Here alle godsdienstige aansprake af en alle eensydige aansprake namens en in die naam van die Here. Die woord van die Here is belangrik eerder as die plek van aanbidding of die offers. In die nuwe stad is die tempel en die tempeldiens nie die wesenlike en noodsaaklike nie, maar die skeppende krag en leiding en teenwoordigheid van die Here (vgl. Openb 21:3,22) by die nederige aanbidders (Jak 4:6; 1 Petr 5:5) wat smag na die woord van die Here om daarvolgens te lewe (1 Petr 2:2)  in die stad met sy oop poorte vir almal wat wil kom (Jes 60:11; Mat 11:28-30; Gal 3:26-29).

66:3-4 Ná verse 1-2 se teenstelling tussen die Here se teenwoordigheid en hooghartige godsdiensbeoefening volg hier skerp kritiek op die slegte en verkeerde godsdiensbeoefening. In verse 3-4 kom die woord ‘kies’ (bachar) drie maal voor: Israel het hulle eie pad gekies – nou kies Ek ongeluk vir hulle – dit waarin Ek geen vreugde het nie het hulle gekies  (1983 vertaal: hulle het besluit om hulle eie kop te volg, Ek het besluit dat hulle gestraf moet word, hulle het gekies vir wat My nie aanstaan nie).

‘n Lys wettige offers volgens die Torah word geïdentifiseer met ander wat verbied is: offer van bulle (Lev 1:3-5) – offer van mense (Jes 57:5; Jer 7:32; Lev 24:17-21; Deut 27:24-25;  offer van  ‘n lam (Gen 22:7-8 – breek van ‘n hond se nek (Eks 34:20 donkie); graanoffers (Lev 2) – varkbloed (Lev 11:7-8; Dt 14:8; Jes  66:17); wierook (Eks 30:34-35) – seën van ‘n afgod/’n niks (of: seën met ‘n afgod se naam). Die mense wat die wettige offers bring word voorgestel asof hulle afskuwelike offers bring; en waarskynlik dit ook doen. Verder word geïmpliseer dat die ou offers nie meer ‘n plek het in die nuwe Jerusalem nie (Mark 2:22 om te vas pas nie meer in die nuwe bedeling nie – nuwe wyn moet in nuwe sakke gegooi word; Mark 7:14-19 Jesus verklaar alle kosse rein). Die ou offers word saam met die verbode offers geklassifiseer as ‘n gruwel vir die Here.

Die massiewe kritiek op ‘n verkeerde diens van God aan die einde van Jesaja sluit aan by die begin van die boek in 1:12-17 waar al hulle offers deur die Here verwerp word. In beide gevalle is die godsdienstige handeling moontlik nie op sigself verkeerd nie, al is die taal met opset uiters skerp. In 1:12-17 is die fout dat hulle onderlinge lewenswyse daarteen vloek. Hier is dit omdat hulle nie luister na die Here nie, en nie antwoord op sy roepstem tot bekering nie (vgl 65:12; 1:18-20). Die Here soek ‘n direkte persoonlike verhouding met Hom, en eeue-oue maniere van diens aan God kan nie ‘n persoonlike verhouding met Hom vervang nie. Moontlik is die kras kritiek op hulle verkeerde diens aan God soos die kritiek op die tempel in 66:1-2, wat ‘n dispuut is met die tempel-priester-party, wat sterk leierskap uitgeoefen het in die gemeenskap van die vroeë Judaïsme. Hulle word beskuldig dat hulle vasbeslote gekies het vir dinge wat vir die Here niks beteken nie. Die soewereine God word nooit gedwing deur rituele (kerklike gebruike en instellings) nie.

66:5 Waar verse 1-4 teen die rebelle gerig was, teen dié Jode wat die tempelkultus en offers en politieke mag herstel wil hê soos dit voor die ballingskap en in Dawid se tyd was, word vers 5 nou gerig aan dié wat getrou na die woord luister en daarvoor soveel ontsag het dat die Here hulle lewe rig in die nuwe soort lewe wat Hy van hulle vra, ‘n lewe van reg en geregtigheid (59:14,15) en barmhartigheid  (49:15; 58:7) teenoor alle volke (55:5; 56:7; 62:10) en alle lae van die bevolking (58:10). Die teks stel die ernstige verdeeldheid in Israel duidelik in die lig. Dié wat in ‘n persoonlike verhouding met die Here leef deur te luister na sy woord, word vervolg deur die groot deel van die volk, wat die Here wil tevrede stel met hulle offers op die altaar en hulle byeenkomste en feeste in die tempel, maar die Here se idee vir die nuwe soort lewe in geloof en vertroue op die Here en sy woord verwerp. Hulle haat die getroues en het hulle uit die tempel uitgegooi ter wille van die Here se Naam, die Naam Jahweh (Die Ek is) wat juis sy persoonlike teenwoordigheid aandui (vgl. Joh 9:22). Hulle spot die getroues uitdagend: ‘Laat die Here verheerlik word, sodat ons julle vreugde kan sien’ (1983 verduidelik: Laat die Here sy mag bewys dat ons kan sien waarom julle so bly is). Hulle wil sigbare magsdade van die Here sien, terwyl die getroues hulle verheug oor die Here se teenwoordigheid en volgens sy woord in vrede lewe, as geskenk van die Here (vgl. 65:18). Jesus verwys na hierdie vervolging van sy profete in die Ou Testament en van sy Nuwe Testamentiese dissipels, en ook na hulle vreugde (Mat 5:11-12).

Die yweraars vir die tempel en offerandes sal hulle skaam (1983: hulle sal ontnugter word) as hulle die vreugde van die getroues sien (die Dooie See Manuskript en die Griekse vertaling lees ‘en Hy sal julle vreugde sien’). So het Jesus ellende voorspel vir die Fariseërs, die party wat hulle fanaties gewy het aan die wet van die Here, maar die sorg van die armes,  geregtigheid in die samelewing en liefde vir God verontagsaam het  (Luk 11:41-42).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Hierdie verse beskryf in ‘n uitgebreide visioen die nuutheid wat die Here gaan gee. Dit skilder die toekoms van die getroue dienaars van die Here wat Hom as die middelpunt van hulle lewe maak, en nie van die rebelle teen die Here se plan  nie. In 65:1-15 het die verdeelheid in die gemeenskap duidelik na vore gekom. In 66:1-2 word weer verwys na die rebelle se plan met die tempel as spilpunt van Israel se lewe, en nie die Here nie. Tussen die twee verwysings na dié wat hulle eie wil wil volg, handel 65:16-25 oor die getroue dienaars van die Here.

65:17  Die gedeelte open met ‘n oproep tot noukeurige aandag vir ‘n belangrike aankondiging:’Want kyk!’ Die Skepper van die hemel en die aarde wat heers oor die wêreldgekiedenis praat nou, en sy besondere aandag is toegespits op Jerusalem. Hy gaan ‘n nuwe bedeling skep teenoor die ou bedeling van moeilikhede en teleurstellings, ‘n nuwe wat wonderbaarlik nuut is en lewe gee, weens ‘n nuwe verhouding tussen Hom en sy volk. Dit het reeds geblyk in Jes 2:1-4; 4:2-6; 9:2-7; 11:1-10). ‘Die vorige sal nie onthou word nie en nie in die hart opkom nie.’

Die 1983-vertaling is waarskynlik verkeerd met ‘aan dié wat daar nou is’ met verwysings na die huidige hemel en aarde waaraan daar nou nie meer gedink sal word nie. Die 1953-vertaling het meer korrek vertaal met ‘die vorige dinge’ wat verwys na vers16 se ‘vorige benoudhede’ (1983 die swaarkry van vroeër), omdat dieselfde Hebreeuse word vir ‘vorige’ in verse 16 en 17gebruik word.

65:18-19a  Die nuwe skepping van die Here is bedoel om geniet te word. Die visie van ‘n nuwe Jerusalem wek onbeperkte vreugde en blydskap sonder maat. Die Here se doel met die nuwe skepping van Jerusalem is dat dit ‘n plek van dankbare jubeling sal wees, en Hy skep Jerusalem se inwoners as ‘n vreugde vir Hom en vir mekaar en vir die wêreld.

65:19b-23 Die digter noem nou die fasette van die nuwe skepping van die Here. Die langtermyn visie van die boek Jesaja is in 1:26b-27 gestel: Dan sal jy weer genoem word Stad van Geregtigheid, Getroue Stad. Sion sal vrygemaak word deur reg en dié in haar wat berou het, deur geregtigheid. Hier word dit in ‘n reeks praktiese sake uiteengesit:

Stabiliteit en orde waarborg ‘n lang lewe – nie meer gehuil of klagtes nie. So lank as wat die stad nog geweld en brutaliteit beoefen en daaronder ly, is geen lewe veilig nie en iemand verseker van ‘n lang rustige lewe nie. ‘n Stad met ‘n standhoudende infrastruktuur waarin jou lewe nie elke dag ‘n waagstuk is nie as gevolg van ‘n ongeordende gemeenskap met swak sorg, waarin babas vroeg sterf van wanvoeding, geweld, en swak gesondheid. Die kwalieit van lewe sal ooreenstem met die gawes van die genadige Gewer, wat vir almal wil sorg deur almal se onderlinge sorg.

Ook ekonomiese stabiliteit (21-22) met genoeg staatsorde dat mense nie hoef te vrees vir die vrug op hulle arbeid nie, soos reeds in 62:8-9 gestel is.  Dit het gebeur met die strooptogte deur die invallers, of soos die rykes wat vir hulleself gevat het en die armes beroof of nie raakgesien of versorg het nie, soos Amos 5:10-12 hulle aangekla het.

Sonder rampe, klagtes en geween, so lyk ‘n samelewing wat deur die Here geseën word.

65:24 brei uit op  65:1 wat ‘n egte diens aan die Here veronderstel waarin Hy sorg nog voordat Hy gevra word deur sy kinders en hulle Hom vind nog voor hulle Hom gesoek het. Die Here sal direk en onmiddellik beskikbaar wees en aandag aan die stad gee. Bo die ekonomiese stabiliteit is die basiese verhouding met die Here die deurslaggewende faktor. Die werk van die stad is om in gemeenskap met die Here se heiligheid te lewe. Hy het gesê: Hier is Ek! (v1), maar Israel het sy rug op Hom gedraai. Maar met die nuwe skepping van die mense (vgl. Jer 31:31) is lewe in gemeenskap met die Here weer moontlik, vgl Ef 2:18: deur Christus het Jode en nie-Jode toegang tot die Vader deur een Gees; Ef 3:12 in Christus Jesus het ons deur ons geloof sekere en vrymoedige toegang tot God; vgl. Hebr 4:16.

65:25 brei uit op die tweede motief in 65:17. Die nuwe aarde wat die Here skep is nie tot  Jerusalem beperk nie, maar is ‘n nuwe skepping wat verbind is aan die nuwe Dawid van hoofstuk 11, wat die mees elementêre vyandighede  in die skepping sal oorwin en al die ou vyandighede onder mense tot niet maak. Die wolf en die leeu en die slang sal nie meer skade aanrig nie en hulle sal nie meer vernietig op al die berge van die Here se heiligheid nie, waar die Here se teenwoordigheid, sy vrede en vreugde geniet kan word. Dat die slang egter stof sal eet, herinner aan sy straf in Genesis 3:14 en bind die visie van die nuwe hemel en die nuwe aarde nie slegs aan die ewige lewe in die hemel nie, maar ook aan die huidige lewe vir Israel. Die Here begeer ‘n nuwe soort Jerusalem vir Israel ná die ballingskap, ‘n stad en land waar reg en geregtigheid en barmhartigheid sal lei na vrede. Vir gelowiges ná die koms van die Christus uit die stam van Dawid  (Joh 7:42; Hand 13:23; Rom 1:3) beteken so ‘n nuwe soort lewe groter vreugde oor sy verlossing en die inwoning van God in en onder gelowiges om hulle te lei en te bewaar teen die aanslae van die Bose en teen hulle eie hardkoppige wil. Hulle sien ook uit na die nuwe hemel en die nuwe aarde en die nuwe Jerusalem met die troon van God en die Lam in die stad, waar sy dienaars Hom tot in ewigheid sal dien en Hom sal sien (Openbaring 21-22, wat uitbrei op Jesaja 65 se visioen).

Skrywer:  Prof Francois Malan

65:8 Die tweede uitspraak van die Here (‘So sê die Here’) verander skielik van ‘n veroordeling na ‘n versekering van verlossing: ‘soos nuwe wyn in druiwe gevind word en iemand sê: moenie dit verwoes nie (vgl. die titel van Ps 57-59), want daarin is seën…’ – die eerste druiwe word gewoonlik uitgesny omdat dit nie die beste wyn lewer nie, maar wyn van die eerste trossies word aan die Here gewy as dankoffer vir die oes (vgl. Num 18:12).  ‘…so sal Ek ter wille van my dienaars nie die hele (volk) uitroei nie.’ Die oordeel is bedoel om ontslae te raak van die opstandiges teen die wil van die Here, maar ter willle van die enkele getroues wat aan die Here toegewy lewe, word die hele volk nie uitgewis nie (vgl. Jesus se gelykenis van die onkruid tussen die koring, Mat 13:29-30; Gen 18:26). Hulle is die ‘oorblyfsel’ van Jes 1:9; 10:21,22; 11:11,16 die stomp van Jes 6:13.

65:9 Die vers is vol van die belofte van die land aan Abraham en Jakob en hulle saad/nageslag, van die land wat hulle sal kry, hier genoem die bergland na aanleiding van die bergreeks of hoogland wat van noord na suid in Palestina strek. Hier word gepraat van ‘saad’ en ‘erfenis’ en ‘woon’ wat hulle sal erf; en van die Here se uitverkorenes en dienaars. Die ou beloftes wat nog in Israel se verbeelding draal, is nog steeds van krag na meer as ‘n millennium na Abraham en Jakob, al het sommiges tydens die ballingskap en daarna besluit dat die beloftes verval het.

65:10 Die belofte in vers 9 word hier uitgespel: Saron is die vlakte tussen die bergreeks en die see, Israel se westelike grens, en die Agorlaagte is die vallei tussen die bergreeks en die Jordaanrivier, Israel se oostelike grens. Saron verteenwoordig voorspoed en landbou-oorvloed (Jes 35:2; Hooglied 2:1) en die Agorlaagte (Agor hang saam met ‘die dood oor ons gebring’), waar Akan deur die hele Israel met klippe doodgegooi moes word na sy diefstal van  goed wat aan die Here gewy is (Jos 7:11,25-26),  maar word in Hosea 2:14 deur die Here ‘n poort na ‘n nuwe toekoms met wingerde gemaak. Die twee valleie weerskante van die hoogland verteenwoordig die land wat die Here gee aan dié wat Hom gesoek het (1983-vertaling: wat vra na sy wil; Hos 2:1: wat weer sy liefde beantwoord).

Dié gedig met sy oordeel en verlossing wys dat dit geskryf is aan ‘n gemeenskap wat diep verdeeld is tussen soekers om die wil van die Here te doen, en hulle wat nie daarna soek nie, maar hulle eie kop volg, teen die wil en weg van die Here, soos uit Esra en Nehemia blyk. In 65:1 het die Here gesê: Ek het my laat vind deur mense wat my nie gesoek het nie – die Here laat hulle sy oordeel oor hulle vind. Maar aan dié wat Hom soek gee Hy sy vrugbaarheid en voorspoed, anders as Baäl, die afgod van vrugbaarheid.

65:11 Die ander deel van Israel het die Here (Jahweh die Ek is) verlaat en die berg van sy heiligheid vergeet – hulle het die Here prys gegee en na ander gode toe gegaan vir hulle geluk en voorspoed, en op berge en heuwels gaan offer (v7) omdat hulle die berg waarop die tempel staan vergeet. Gad (geluk) is die god van geluk (soos in ‘n dobbelspel) wat geluk sou bring, en Meni (noodlot) die god wat die lotsbestemming/ wat die noodlot bepaal. Israel dek die tafel vir ‘n fees om die god van geluk se guns te wen in plaas van die jaarlikse offers vir die Here; en vul die bekers vir die drankoffers aan die god van die lotsbestemming om hom gunstig te stem, in plaas van die drankoffer wat hulle stamvader Jakob by Bet-el vir die Here uitgegiet het (Gen 35:14), of die daaglikse drankoffer vir die Here by die heiligdom (Num 28:7).

65:12 Die straf van die Here begin met die werkwoord bestem (Menah met dieselfde stam as Meni) : Ek sal jou bestem vir die swaard en julle sal almal kniel vir die slagtery. Swaard en slag beskryf hulle treurige vooruitsig op ‘n skielike dood. Die rede vir die harde oordeel is Israel se onverskilligheid teenoor die Here. Hulle het nie geantwoord en nie geluister nie, maar was ongehoorsaam en het die Here mishaag (twee negatiewe en twee positiewe aanklagte). Die Here wat sê: ‘Hier is Ek’ (v1), kan dit nie sê vir dié wat Hom nie soek of Hom antwoord of na Hom luister nie. Wat hulle gekies het is boos en krenk die Here.  Die eie-wil wat vir God wil dwing om vir hulle te doen wat hulle van Hom verwag, slaan orals deur.

65:13-14 Die sosiale en godsdienstige verdeling in die gemeenskap kom duidelik na vore. Dit is ‘n konflik tussen ‘my dienaars’ en ‘julle,’ die mense wat die afskuwelikhede van verse 2,5,11 beoefen, die opstandelinge teen die Here se wil. Die kontras word uitgespel met vier eweredige stellings wat ‘n weerklank is van Deutr. 28 se seëninge en strawwe. Die digwerk wil elke aspek van die lewe onder  die Here se seën of vervloeking bring (vgl. Mt 25:31-46). Elke stelling word ingelei met die oproep: Kyk! wat dramaties die aandag vra: my dienaars sal deur die Here geseën word om te kan eet/drink/bly wees/sing; maar ‘julle’ sal gestraf word met  honger/dors/skreeu van pyn/huil. Dit raak die materiële bronne van die lewe (hulle liggame), en die sosiale morele toekoms van insluiting en uitsluiting uit die Here se seënende teenwoordigheid (soos Jesus se gelykenis van die 10 jongmeisies wat wag op die bruidegom (Mt 25:1- 13).

65:15 Die simmetriese stellings in verse 13-14 word verder verduidelik in verse 15-16. Julle (die opstandelinge teen die Here se leiding) sal ‘n kenmerk en ‘n leuse word vir die Here se dienaars om iemand te beskryf wat hulle rug op die Here gedraai het (‘n rugsteker word bv. ‘n Judas genoem) of hulle sal vir ‘n teenstander iets sê soos: mag dit met jou soos met die mense van Sodom gaan. Teenoor vers 8 se belofte dat die Here nie die toegewydes sal vernietig nie, sal die Here almal wat daarin volhard om Hom te verwerp, vernietig. Die dienaars van die Here word hier sy uitverkorenes genoem, wat aan hulle die goedkeuring deur die Here se verkiesing gee, teenoor die Here se afkeer van die pad wat die ‘julle’ gekies het (65:12b). En Hy sal hulle met ‘n ander naam noem, soos Jerusalem en Israel nuwe name sal kry (64:4,11). Dit beteken ‘n nuwe identiteit, ‘n nuwe verhouding en ‘n nuwe toekoms vir die gelowiges.

65:16 Dit is ‘n oorgangsvers van die negatiewes en vernietiging van die vorige verse, na die wonderlike beloftes in die volgende verse, en sluit aan by die Here se uitverkore dienaars in vers 15,  ‘(elke dienaar) wat homself in die land (op die aarde?) seën (1983 verduidelik: wat om voorspoed bid) sal homself  met die God van getrouheid seën, en wat in die land (op aarde) sweer, sal sweer by die God van getrouheid…’ Die gedig verander en fokus net op die seën wat berus op God se absolute getrouheid selfs in tye van diepe krisis, ‘want die vorige moeilikhede sal vergeet wees, omdat hulle verberg sal wees vir my oë’ – Die Here vergeet van hulle sonde, teenoor sy onthou daarvan in hoofstukke 63-64 (Jes 31:24; 38:17 letterlik: U het al my sondes agter U gewerp; 43:25;  Jer 31:34; Ps 103:8-12). Die vertroubare God is die grond waarop Israel se daaglikse vertroue op Hom gebou word, ook in haglike en gevaarlike omstandighede.

Verse 1-16 is ‘n ernstige oproep tot die geloofsgemeenskap om te kies. Dié wat die Here soek, sal lewe en geseënd wees. Vir dié wat anders kies, bestem die Here die swaard (v12). Die gedig beklemtoon dat die Here die toekoms van Israel en hulle lewenswyse in sy hand hou.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Dwarsdeur die boek Jesaja gaan dit om die Here. Hier praat Hy self en eis dat almal tot ‘n vergelyk met Hom moet kom. Daar is twee moontlikhede: oordeel of versekering. Albei verwys na die Here se alleenheerskappy wat op twee verskillende maniere beleef word deur gelowiges en ongelowiges.

65:1-2a  ‘Ek het My laat soek deur hulle wat nie gevra het nie; Ek het My laat vind deur hulle wat My nie gesoek het nie; Ek het gesê: Hier is Ek, Hier is Ek, aan ‘n nasie wat My naam nie aanroep nie. Ek het die hele tyd my hande uitgestrek na ‘n opstandige volk wat wandel op ‘n pad wat nie goed is nie, volgens hulle eie gedagtes.’

Die Here antwoord op die klagtes en twyfelvrae van Israel in hoofstukke 63-64 en hulle beskuldigings dat dit sy skuld is dat hulle afgedwaal het en dat dit daarom nou met hulle sleg gaan. Dit is egter nie waar dat die Here Hom verberg of afwesig is, ver is of nie beskikbaar is nie. Die Here sê dat Hy inderdaad beskikbaar is, gereed om gesoek te word, gereed om sy teenwoordigheid aan te kondig. Sy hande is deurentyd in liefde uitgesteek om hulle te verwelkom en te beskerm. Dit het Moses reeds belowe in Deutr 4:29-30, en tydens die ballingskap het die Here dit bevestig in Jeremia 29:10-14.

Uit vers 2 se ‘opstandige volk’ lyk dit of verse 1-2 op Israel van toepassing is, so ook in Hosea 1:10; maar in Romeine 9:24-26 word Hosea aangehaal en toegepas op alle volke; en in Rom 10:20-21 word Jesaja 65:1 op alle volke en vers 2 op Israel toegepas.

65:2b Israel word aangekla as die eintlike skuldige party wat sy rug op die Here gedraai het om hulle eie gedagtes/oogmerke na te jaag  – dieselfde woord vir gedagtes/oogmerke word in 55:8-9 gebruik: ‘My gedagtes is nie julle gedagtes nie….soos die hemel hoër is as die aarde, is my gedagtes bo julle gedagtes.’ Israel bid vir die herstel van hulle koningskap soos van Dawid om oor hulleself te heers en die ander volke te oorwin met die swaard – ‘die pad wat nie goed is (in die oë van die Here) nie.’ Die Here se gedagtes is egter anders. Hy het Israel uit ballingskap teruggebring om hulle sy getuies en voorbeelde van reg, geregtigheid en barmhartigheid  te maak, wat, soos Hy, ‘die hele tyd met uitgstrekte hande’ ander volke verwelkom om, soos Israel behoort te wees, die Here te dien, want dit is net Hy wat mense leer en in staat stel om in liefde saam te leef.

65:3-5 Die opsomming van die aanklag in vers 2b teen die opstandige/rebelse volk wat hulle eie kop volg word in besonderhede uitgewerk in verse 3-5 met ‘n reeks sinne wat met deelwoorde begin en vertaald ingelei word met ‘wat…’

65:3 Die volk wat my voortdurend in my gesig beledig/uittart; wat in tuine offer en wat offerandes in rook opstuur op die plaveisels; – die heidense ritusse is ‘n direkte belediging van die Here. Die woord uittart word reeds in Moses se lied gebruik vir Israel se afgodsdiens (Deutr. 32:16,21; vgl. Jer 7:18; 11:17). Die vrugbaarheidsritusse onder die groen bome van die Kanaäniete is reeds in Jes 1:29 veroordeel. So ook die wierookoffers wat op die huise se dakke gebring is aan die son, maan en sterre (Jer 19:13; Sef 1:5). Die Kanaäniete se land is juis aan Israel gegee weens die afstootlike dinge wat die Kanaäniete  gedoen het (Lev 18:27-30; Gen 15:16).

65:4 wat tussen die grafte sit en wat die nag in rotse deurbring – waar hulle probeer om kontak te maak met die dooies om leiding by hulle te vra; ‘n ou Palestynse kultus (Jes 8:19; Deutr 18:11).

wat varkvleis eet, wat deur die wet verbied is (Lev 11:7-8; Deutr 14:8) waarskynlik omdat dit juis in die heidense offers gebruik is.

wat onrein offervleis in hulle houers het – vleis van onrein diere of offervleis wat lank gestaan het  (Jer 4:14; Lev 11; Deutr 14:6-7);

65:5 wat sê: hou jou by jouself, moenie nader aan my kom nie want ek is heiliger as jy – Eseg 44:5,13,15 beskryf die afsondering van die priesters vir die diens van die Here. Hulle werk is juis om vir die volk in te tree by die Here. Maar as hulle hulleself verhoog as te heilig vir die volk, het hulle hulle roeping versaak. Skynheilig maak hulle asof hulle deur die ander mense ontheilig sal word (vgl. Luk 10:31-32 se priester en Leviet wat aan die anderkant verbygegaan het van die man wat deur rowers oorval is). Daarby kan die Here nie hoogmoed verdra nie (Jes 13:11; Spr 8:13). Jesaja 60:21 en 61:6 ken die priesterskap egter toe aan elke gelowige, en as ‘n gelowige hom verhef bo ander mense staan hy/sy die wil van die Here vir hom/haar teen (Filp 2:3-5).

‘hulle is rook in my neus, ‘n vuur wat al die dae  brand.’ Samuel (1 Sam 15:23) het al gesê: ‘Weerspannigheid is net so erg as die sonde van waarsêery; eiesinnigheid net so erg as afgodery.’ Soos die mens wat ‘n waarsêer raadpleeg om bomenslike kennis of mag  te kry teen God, so verhef die weerspannige homself teen God, erken Hom nie, buig nie voor sy wil nie, maar is god vir homself. Sonder om God openlik te verwerp wil so ‘n persoon die Here dien soos hy self wil en volgens sy eie opvatting. Die Here vind hulle optrede aanhoudend irriterend en uitlokkend, soos ‘n vuur wat voortdurend brand, met rook altyd in jou neus.

65:6-7 Die antwoord van die Here op hulle aanklag: ‘Kyk! dit is voor my (gesig) geskryf’ – in teenwoordigheid van die Here is die wet opgeteken wat Hy nou gaan toepas. Dit verwys moontlik na Deutr.28 se seëning en strawwe/vervloekings.– Hy sal nie stilbly oor wat aangaan nie – soos hulle in 64:12 in twyfel gevra het. Maar, anders as wat Israel hoop en verwag het, is dit nie die Here se seën, soos hulle vra nie, maar die straf uit sy mond wat hulle as antwoord ontvang: ‘maar, sê die Here, Ek sal vergeld, ja Ek sal aan hulle liggame vergeld, hulle oortredings saam met die oortredings van hulle vaders, wat wierook gebrand het op die berge, en op die heuwels my belaster het (die teruggekeerdes uit ballingskap se heidense offers, v3, is ‘n herhaling van dié van hulle vaders voor die ballingskap gedoen het, Eseg 20:27-2), Ek sal hulle vorige werke afmeet op hulle bors/skoot. Dieselfde heidense praktyke van hulle vaders in die 8e eeu v.C. word steeds deur hulle in die 5e eeu v.C. beoefen. Die jarelange ballingskap het Israel nog nie geleer hoe om die volk van hulle God, die Here, te wees nie. Daarom gaan die Here hulle straf soos wat hulle verdien deur hulle heidense geloof en lewe. Hulle bors/skoot wat hulle misbruik het vir die onsedelikheid met hulle diens aan die afgode, sal deur hulle vyande onteer en kasty word (om God se straf daarvoor te betaal is Jesus se mishandelde liggaam naak aan ‘n kruis gespyker; Mat 27:29-30; Luk 23:34).

Skrywer:  Prof Francois Malan