6:1-4 Teenoor die sterflikheid van die menslike koning Ussia word die ewige Koning geskets, die Here, die Eienaar van die ganse skepping, wat op ‘n baie hoë troon sit, verhewe bo sy skepping, en slegs die onderste deel van sy kleed vul die tempel in Jerusalem (die Hebreeuse woord vir tempel kan ook verwys na die paleis of die troonsaal). Die hele aarde is vol van die magtige teenwoordigheid van die HERE van die leërskare (Jahweh die ‘Ek is’, wat oral aktief teenwoordig is en opdrag gee aan die leërs van die aarde; Die tempel het vol rook geword (v4) – ontoeganklik vir (sondige) mense (vgl. Eks 19:18,21-22; 40:34-35). Jesaja word egter tot die troonsaal van die regeerder oor die skepping toegelaat. Hy sien die sesvlerkige serafkoor voor die Here, met vreugde geheel aan Hom toegewy, met bedekte gesig en voete, en vleuels om sy opdragte uit te voer. Hulle besing sy heilige toewyding aan sy skepping met hulle skynbaar onafgebroke pryslied. Hulle sing van die heiligheid, heerlikheid, glorie en onuitspreeklike majesteit van die hemelse heerser wie se heerskappy oor die hele aarde strek (In Openb 4:8 herhaal hulle nog steeds dag en nag die drievoudige heiligheid van God). Hulle lied begin met die heiligheid van God en eindig met die glorie van God wat albei die oorweldigende onberekenbare andersheid van God erken, waaraan alles en almal hulle moet oorgee. Johannes 12:41 verwys na die heerlikheid van Jesus, wat Jesaja hier gesien het en oor Hom gepraat het, en die rede waarom die mense nie tot geloof in Jesus kon kom nie (Jn 12:37-40).

6:5 In die teenwoordigheid van God se oorweldigende heiligheid en grootsheid sien die profeet homself, sy sondigheid en nietigheid om in die heilige teenwoordigheid te wees. Hy sê: ‘O wee my (die klaagsang by ‘n dooie), want ek is verlore (letterlik: ek is stil/stom – hy wil saam prys, maar durf nie, want…), want ek is ‘n man met onrein lippe en ek woon onder ‘n volk wat onrein van lippe is.’ Hy word ‘n nietigheid in sy eie oë; ‘en my oë het die Koning, die Here van die leërskare gesien’ – volgens Eks 33:20,23 beteken dit die dood, vgl. wat van die Here gesien word in 6:1 en in Eks 24:10. In 1:4 het Jesaja reeds die wee oor die volk uitgespreek. In die teenwoordigheid van die heilige God staan hy ook veroordeeld as deel van die veroordeelde gemeenskap.

6:6-7 Die seraf reinig Jesaja se onrein lippe met ‘n gloeiende kool van die altaar af – as simbool dat God ook die middel het om die onheiliges te reinig en nuut en bruikbaar vir Hom te maak (soos die ‘iets soos tonge van vuur’ op die Pinksterdag smet die uitstorting van die Heilige Gees op die dissipels, Hand 2:3 ). Volgens Jeremia 1:9 het die Here sy hand utgesteek en Jeremia se mond aangeraak as teken dat Hy sy woorde in Jeremia se mond gelê het. Hoewel Jesaja se mond aangeraak is, is die verklaring vir die simboliese gloeiende kool dat Jesaja se oortredinge deur die Here vergewe is en sy sonde versoen is, sodat hy in ‘n nuwe verhouding tot God staan, wat deur die Here herstel en reggemaak is (soos die bloed van Jesus ons versoening met God bewerk, Rom 3:25-26)

6:8 Die doel van die Here se magtige verskyning word hier uiteengesit. Dit is nie vir persoonlike genieting van die goddelike teenwoordigheid nie. Die troonsaal van God is die plek waar die beleid oor sy regering oor die wêreld bepaal word, en vanwaar boodskappe uitgestuur word. ‘Ons’ (wat in 6:3 besing word met ‘n drievoudige ‘heilig’) soek ‘n boodskapper. Die Here soek vrywilligers. Die doel van Jesaja se reining was om hom geskik en bekwaam te maak vir die Here se sending. Jesaja antwoord op die uitnodiging van die Here: ‘Hier is ek’ – teenwoordig, Hy reageer positief op die oproep. Hy kon weier, maar meld vrywillig aan: ‘Stuur my’ ek is beskikbaar vir die Here en sy boodskap. Met die aanvaarding van die uitnodiging word Jesaja se boodskap ook gelegitimeer, dit kom direk van die Here af en dra die gesag van die Here self.

Skrywer:  Prof Francois Malan

5:25 Die tweede ‘daarom’ stel dit duideliker: Omdat Israel die Here verwerp gaan Hy aktief in toorn optree met ‘sy uitgestrekte hand teen hulle’ – dit is met direkte magsoptrede. Sy optrede is so sterk dat dit beelde van lyke en dood skilder. Hulle het kontak verloor met die bron van lewe en krag. Deur sy woord te verwerp het hulle hulle van sy lewenskrag afgesny. As Eienaar van die wingerd tree Hy op om die wingerstokke wat net stinkende druiwe voortgebring het te verwyder. Sy uitgestrekte hand verwyder die beskermende heining en die wagtoring; en sonder sy beskeming word die wingerd vertap (5:5-6). Die refrein van die laaste deel is: ‘met dit alles is sy toorn nie weggedraai nie, maar sy hand bly uitgestrek.’ Dit word herhaal in 9:12,17,29; 10:4. Die gebeure van hoofstuk 5 voor die dood van koning Ussia (6:1), word voortgesit in 9:8-10:23 tydens die regering van koning Agas, totdat Israel en die grootste deel van Juda vertrap is. Die toorn van die Here en sy verwerping van hulle is die rede vir die verlies aan politieke, sosiale en

ekonomiese orde en stabiliteit wat die laaste 32 jaar van die koninkryk van die tien stamme van Israel gekenmerk het: Sagaria regeer 18 maande (754-753v.C. 2 Kon 15:8), Sallum vermoor hóm, word koning en regeer ‘n maand en ‘n paar dae (753 v/C. 2 Kon 15:13), Menahem maak hóm dood en regeer 10 jaar in Samaria nadat hy almal in Tirsa doodgemaak het en die swanger vrouens laat oopsny het (751-742 v.C. 2 Kon 15:14), sy seun Pekahia volg hóm op en regeer 2 jaar (742-741 v.C. 2 Kon 15:23), sy adjudant Peka maak hóm dood en word koning vir 20 jaar (740-732 v.C. 2 Kor 15:27), Hosea maak hóm dood en word koning vir 9 jaar (731-723 v.C. 2 Kon 15:30; 17:1), sy laaste drie jaar was Samaria deur die Assiriërs beleër en Hosea in die tronk gestop. Daarna is Israel in ballingskap weggevoer na Assirië (722 v.C. 2 Kon 17:6) omdat hulle ander gode vereer het, en geleef het volgens die gebruike van die nasies wat deur die Here verdryf is om vir die Israeliete plek te maak. (2 Kon 17:7-8).

5:26 Verse 26-30 onderstreep die dreiging in vers 25, om te verseker dat dit nie gemis word nie, en dat dit van die Here kom, wie se toorn nie bedaar het nie. Letterlik staan daar: ‘En Hy sal ‘n vaandel oprig vir die vér nasies – waar hulle kan bykaarkom vir die oorlog. – en Hy sal een van hulle roep van die eindes van die aarde af ; en kyk! (let op) met spoed, vinnig, kom hulle.’ Die dreiging van die Here word nou werklik, en sy straf op Israel word uitgevoer deur ‘n groot leër, wat Hy van vér af laat kom – die leër van Assirië was saamgestel deur baie nasies wat deur hulle oorgeneem was. In 5:19 het Israel gevra dat die Here moet gou maak dat hulle sy plan kan

sien. Maar hulle het nie die massiewe vinnige leër van Assirië verwag nie. Menahem het nog die leërs van Assirië gekeer deur 34 ton silwer aan hulle koning te betaal (2 Kon 15:19). Die Assiriërs het gespog oor die spoed en beweeglikheid van hulle leërs. Nineve het die eerste beroepsleër in die wêreldgeskiedenis gehad. Later sou Babilon netso toeslaan op Juda en Jerusalem. So gebruik die Here van tyd tot tyd instrumente in sy hand om die volke te straf wat nie lewe volgens sy woord en riglyne nie.

5:27-28 Die profeet teken die voortreflike uitrusting, moed en slaggereedheid van hierdie aanstormende leërmag. Hulle is magtig, sterk, goed toegerus, onweerstaanbaar, gedetermineerd. Met hulle metaalharnasse, swaar bewapende strydwaens, geoefende boogskutters en ruitery, was hulle inderdaad ‘n gedugte en gevreesde mag.

5:29 Die leër is soos sterk jong leeus wat brul, hulle prooi bespring en wegsleep sonder dat iemand dit kan afvat. So magteloos sal die Here se verbondsvolk wees teenoor die Here van die leërskare se instrument om hulle te straf (vgl. Amos 3:12).

5:30 Na die ballinge weg is, wat word dan van die land wat verlate agtergegelaat word? duister – ellende – lig word verduister deur die (onweers)wolke (8:22). Die brul van die leeu Assirië word op daardie dag van oordeel die brul van die Here, soos die aanhoudende gedreun van die see. Die lig van God se genade word ook uitgedoof (2:6; maar vgl. 60:2). Die aankondiging van oordeel, vyf hoofstukke lank, laat die hoorders en lesers in duister en ellende, sonder ‘n uitsig op hoop, soos die gedig bedoel was om die hoogmoed en selfvertroue van mense te breek.

Skrywer:  Prof Francois Malan

5:18-23 Die volgende vier ‘ellendes’ dui die oorsake aan vir Jerusalem se aanstaande smart. Hulle smart is egter die straf op hulle lewenswyse en gedrag.

5:18-19 Die derde ellende openbaar die skynheiligheid en selfbedrog van hulle dade wat hulle woorde weerspreek. Die beelde wat die profeet skilder is van ‘n arbeider wat ‘n bondel dra en ‘n waentjie sleep, albei van sy sondes wat aan hom vasgebind is, om te wys dat Jerusalem ‘n volle lading sonde dra (letterlik: Wee julle wat sonde dra/trek met bande van valsheid/nietigheid, en sondigheid met die tuie van waens ). Vanweë hulle afgodsdiens bring hulle die onheil oor hulle self. Maar hulle praat asof hulle daarna uitsien om te weet wat die Here se plan met hulle is, onbewus dat die Here net oordeel oor hulle bedink. Hulle weet nie dat hulle vra vir ‘n harde oordeel van die Here nie. En dan vra hulle nogal dat dit gou moet gebeur, en noem Hom ‘die Heilige van Israel’ wat moet kom oordeel oor hulle onheilige lewe (vgl. Amos 5:18-20, twintig jaar voor Jesaja teen Israel; en 120 jaar na Jesaja Jeremia 7:4-11 teen Juda en Jerusalem).

5:20 Dié weeklag kom oor ‘n reeks van drie verdraaiings, wat impliseer dat Jerusalem sy onderskeidingsvermoë totaal verloor het deur hulle selfbevrediging, wat slegs na korttermyn voordeel kyk. Dit is waarskynlik eufemismes vir ons huidige terme van ‘inkorting’ (downsizing) wat lei tot werkloosheid, ‘geleentheid’ vir onbeperkte mag vir die sterkes, en ‘wet en orde’ vir die behoud van die status quo. Die wee-uitroep bevestig dat die manipulasie en bedrog om hartelose uitbuiting met mooi woorde te omskryf tot ‘n harde en jammerlike einde sal kom. Die devaluasie van woorde is ‘n kenmerk van korrupsie en ‘n instrument vir valse propaganda; terwyl waarheid, akkuraatheid en integriteit die onontbeerlike voorwaardes is vir ‘n gesonde gemeenskap.

5:21 Die vyfde weeklag in die reeks waarsku teen outonomie, waar jou eie wysheid en kennis van tegniese dinge gebruik word sonder die groter verwysing na die Here se vereistes vir sy kinders. So’n morele selfstandigheid lei tot ‘n sosiale ramp, al dink die ‘wyses’ en ‘slimmes’ dat hulle immuun is teen die bedreiging. ‘Wysheid’ en ‘verstandigheid’ is gawes van God, soos aan Josef (Gen 41:38-39) en Dawid (1 Sam 16:18; vgl. Jes 11:2) vir die goeie orde van die samelewing. Maar as dit gebruik word vir selfverheerlikking (‘in eie oë’) is dit ‘n verdraaing van waardes (Spr. 26:12).

5:22 -23 Met die sesede weeklag kom die digter terug na selfbevrediging met drank (soos in v11). Dit gaan nie om die drank as sodanig nie, maar die gevolge van die glorie van die ‘helde’ by die drinkery en die mense met mag, wat die drank meng. Dit versteur die openbare orde;’n regverdige regstelsel stort in duie, en teen ‘n prys gee howe uitspraak ten gunste van uitbuiters; die onskuldiges staan geen kans nie. Daarmee verval ‘n menswaardige samelewing. (Ef 5:18 sê: drank maak jou bande en remminge los, wat jou op die regte pad moet hou). Die woord ‘regverdig’ kom driemaal in vers 23 voor: ‘…wat die slegtes regverdig vir omkoopgeld en die reg van die regverdiges van hulle ontneem,’ so anders as die God van hierdie volk (5:16).

5:24 Die effek van die ses ‘ellendes’ wat op hulle wag, neem toe. Die digwerk beskryf ‘n samelewing wat sy middelpunt verloor het, en sy verwysingsraam, en sy fokus, en sy doel, en sy geleentheid om goed te lewe. Daarom volg daar twee kort harde profetiese ‘daaroms,’ wat die Here se negatiewe besluit oor hulle bekendmaak. Die eerste aanklag is dat Israel die Here van die leërskare se onderwysing of wet verwerp het as hulle norm en gids vir hulle sosiale orde. Dit kom neer op ‘n verwerping van die Heilige van Israel (die Here wat aan Israel toegewy is). Sy woord en wet is aan Hom verbind. Die gevolge van die verwerping van sy waarskuwingswoord en daarmee vir Hom, word uitgedruk met ‘n plantbeeld: ‘n tong van vuur wat stoppels verteer, wortels wat vrot, en blomme wat soos stof wegwaai – alles spreek van mislukking en vernietiging tot niks.

Skrywer:  Prof Francois Malan

5:8-25 Anders as 5:1-7 se digterlike taal, is 5:8-25 in meer leerstellige terme. Die sesvoudige ellende (verse 8,11,18,20,21,22) wat vir die volk van die Here wag, word gevolg deur twee profetiese uitsprake (verse 24,25). Die ellende wat kom (telkens ingelei met Hoi van die klaagsange/lyksange: ‘Ag!’ of ‘Wee!’) is die verwagte rouklagte van dié wat gaan sterf as gevolg van hulle onaanvaarbare gedrag teen die weerloses. Dit is treursange waarna God nie luister nie, want hulle eie optrede lei tot hulle dood.

5:8-10 Die eerste ‘wee!’ sal gesing word deur hulle wat op ekonomiese gebied hulle eie ondergang bewerk het. Dit is gerig teen die volk se onversadigbare grondhonger en die gepaardgaande verdukking van die armes (vgl. die tiende gebod Eks 20:17; Deutr 5:21 jy mag nie begeer nie; en Lev 25 se sabbatsjaar, wanneer grond teruggegee word). Die gevolg van die oorname van die kleinboere se grond is die ontvolking van die land, totdat die groot grondeienaars alleen oorbly in die land, sonder gemeenskappe van mense. ‘In my ore (sê die profeet) het die Here van die leërskare (gesê): vir seker (soos in ‘n eedswering) baie huise sal vernietig word (soos mense uitgekoop word deur die rykes), ook die grotes en mooies (van die grondbaronne) sal ruïnes wees (met hulle eienaars in ballingskap weggevoer’ –vgl. Amos 3:15. Die oeste sal onwinsgewend karig word: een gomer (tiende van ‘n efa) wat gesaai word, lewer slegs een efa graan (23 liter) as oes. ‘n Land wat deur 10 pare van 2 osse op een dag geploeg kan word (ongeveer 4 hektaar) lewer slegs ‘n bat (23 liter) druiwe – deur die droogte. Uitbuiting van jou bure word gevolg deur jou verminderde oeste.

5:11-12 Die tweede weeklag is deur die dronkaards en die rykes se fuifpartye: die konsentrasie op drink en plesier verhinder enige aandag vir wat die Here doen, vir die werke van sy hande. Israel se grootse tekortkoming was hulle onvermoë om God se plan en die uitwerking daarvan raak te sien. Die visioen van Jesaja beweer dat al die gebeure in die geskiedenis van Ussia af (720 v.C.) tot na die ballingskap in Babilon (450 v.C.) God se handewerk is, wat inpas by sy plan met sy volk om van hulle, wat arrogante afgodsdienaars geword het, nederige en sober dienaars van die Here te maak.

5:13 ‘Daarom… word my volk in ballingskap weggevoer, weens hulle gebrek aan kennis (van die plan en wil van God vir hulle); hulle geëerdes (grondbaronne wat so woes feesvier) ly honger en hulle menigte (gewone mense aan drank verslaaf) vergaan van die dors (op pad, aangejaag na hulle ballingskap).’ Waar die Here regeer word rekenskap geëis van afbrekende optrede teen medemense en, deur soos die heidene te lewe, is die Here se land verontreinig.

5:14 ‘Daarom..’ Die doderyk (sje’ool die onderwêreld) word voorgestel as ‘n gulsige monster wat nie genoeg kry nie (Spr 27:20; 30:15-16; Hab 2:5). Soos ‘n swart gat wat sterre insluk, sal die dood Jerusalem, sy vooraanstaandes en sy menigte opslurp, verteer en uitwis. Hulle glorie (hadarah) en rykdom (hamonah) en geraas (sjeonah) waarin hulle hulle verlustig het, sal saam met hulle daarin afdaal. Israel se voorste mense is dood as gevolg van hulle foutiewe idee van gejubel en bravado.

5:15’ So word die mense verneder, manne word verneder en die hoogmoedige oë kom tot ‘n val.’ 2:9 het gesê mense wat hulle voor hulle eie handewerk (afgode) gebuig het, het tot ‘n val gekom.

5:16 Die skrywer skets hier die teendeel van die ellende van die ballingskap en die doderyk. Die Here word groot gemaak deur sy mense se konkrete dade van reg en geregtigheid, wat Hy van sy wingerd verwag het (5:7). Dit is die enigste manier om die Here te verhoog (letterlik: die Here van die leërskare sal groot gemaak word deur reg, en die Heilige sal geheilig word deur regverdigheid – in die samelewing).

5:17 God se oordeel sluit af met ‘n skynbaar idilliese prentjie van ‘n weiveld met genoeg weiding; hier egter as beeld van lewe op die puinhoop van die stad Jerusalem. Die eens besige en vooruitstrewende stadsgebied met sy geboue en banke is nou ‘n rustige weiveld sonder enige besigheidslawaai (vgl. Jesaja se tydgenoot se voorspelling, Miga 3:11-12). Die vertaling van 5:17 is moeilik. Letterlik: skape sal wei soos in hulle weiveld, en vreemdelinge sal die puin van die vettes/rykes eet.

Skrywer:  Prof Francois Malan