Die vierde ‘dienaar van die Here’ profesie (42:1-9; 49:1-7; 50:4-9); alvier met groot probleme om uit te lê: gaan dit om ‘n spesifieke historiese persoon of is dit ‘n metafoor?  Dit is egter duidelik dat die Here ‘n menslike agent aanwys vir heling en bevryding in die wêreld, met spesifieke verwysing na Israel. Soms kan dit Kores of sy opvolgers wees, soms, Serubbabel, ook Israel as die volk van die Here. As metafoor is die beelde wat gebruik word  ontwykend. Die Nuwe Testament pas dit egter op Jesus Christus toe (Mat 8:17; Lk 22:37;  Jn 12:38; Hd 8:32-33; Rm 4:25; 10:16; 15:21;  1 Petr 2:22-25) . Daarby word ongewone Hebreeuse woorde gebruik en is die teks soms verwarrend.

Die liedere oor die dienaar vind hier ‘n klimaks. Die dienaar ondervind ongelooflike en onmenslike lyding (50:6), maar die Here doen juis deur hierdie veragte persoon  iets ongeloofliks. Die dienaar se lyding het ‘n besondere doel, en hy gaan die doel van die Here verwesenlik en baie eer daarvoor ontvang. Hy ly in die plek van sy volk se sondes, dra hulle straf en bring daarmee vir hulle vrede met God.

52:13 Die Here praat van ‘my dienaar.’ Dit is die tema-woord. Daarmee stel die Here sy besluit dat die dienaar (wie hy/hulle ookal mag wees) in alle opsigte suksesvol sal wees (die Hebreeuse woord vir suksesvol dui ook aan: voorspoedig, met insig, geskik, toegewyd). Hy sal geëer word en hooggeag  word. Die stelling word aan die einde van die stuk (53:10-12) uitgebreid bevestig te midde van, en op grond van sy lyding. Dit is duidelik dat die verering en voorspoed eers volg ná ‘n lewe van bitter lyding en vernedering.

52:14-15 Die dubbele tema van vernedering en verhoging wat die intrige van hierdie gedeelte is, word reeds in hierdie twee verse duidelik uitgespel.

52:14 Die beeld van die dienaar word hier geskilder as ‘n gemerkte en verwronge figuur. Die veronderstelling is dat dit op liggaamlike verminktheid dui. Die dienaar is nie een van die ‘mooi mans’ nie. Sy voorkoms is egter so misvormd dat jy kwalik na hom wil kyk, en tog is jy so vasgevang dat jy nie van hom af kan wegkyk nie. Hy is ‘n egte verstoteling, ‘n uitgeworpene, maar iemand wat jou fasineer.

52:15 En juis só is baie nasies besprinkel/verskrik – deur hom  (1983: opspring van verbasing), en oor hom is konings stomgeslaan (letterlik: hulle monde is saamgetrek). Almal is doodstil uit respek voor iemand wat soveel majesteit en waardigheid uitstraal. Dit is onverwags. hulle sien wat hulle nie van tevore gehoor het nie, en dit is onverklaarbaar, hulle hoor wat hulle nog nooit gehoor het nie, begin nou verstaan, nl. die krag van God wat deur menslike swakheid werk, om God se doel in die wêreld te volvoer (vgl. 2 Kor 12:9).

So lyk die aaklige ruïnes van Jerusalem en die vertrapte Joodse slawe in Babilon. Maar deur God se verlossingsplan met die heidense Kores en sy opvolgers, is hulle op pad terug na hulle stad en land om die Here met vreugde te gaan dien. So is die man wat aan die kruis gespyker is verhef tot die regterhand van God om die mensdom met God te versoen. Die wêreld reken dat lyding ‘n doodloopstraat is sonder ‘n toekoms en dat daar niks nuuts onder die son is nie. En dit is juis deur die vernederdes en lydendes wat God sy doel deurvoer om mense te verlos en te red.

52:1-2 Sion-Jerusalem-Jerusalem-Sion word met sewe bevele opgewek om op te staan tot ‘n lewe in vreugde en met lewenskrag. Hulle moet hulle bannelingstatus en -mentaliteit met al sy droefheid en diepe wanhoop, sy vernedering en willose onderwerping (stof, toue om die nek) afskud. Hulle moet hulle klee vir ‘n feestelike viering. Want hulle lewe nie meer onder ‘n volk wat onrein van lippe is nie (6:5). Hulle is deur die Here verlos van hulle onreinheid. Die ballingskap was ‘n proses van reiniging (vgl. 48:10: Ek jou gelouter in die smeltkroes van ellende), reiniging van die ou lewe in diens van die afgode (2:6-8) en van ‘n lewe vir hulleself (5:8). Hulle word geroep om vir die Here te lewe, wat sy genadeverbond met hulle gemaak het om hulle God te wees en hulle om sy volk te wees. Jerusalem is sy heilige stad om  aan Hom toegewy te wees.

52:3-4 Sonder rede/onverdiend, is julle verkoop (Die 1983-vertaling  ‘Ek het julle verkoop…’ het die passiewe werkwoord ‘is verkoop’ verkeerd vertaal, in die lig van vers 4) en sonder silwer sal julle teruggekoop/verlos word.  ‘In die begin het my volk na Egipte gegaan om daar as vreemdelinge te bly’ (Jakob en sy gesin; 1650 v.C.) – en toe het die Egiptenaars van hulle slawe gemaak, onverdiend! (Daarna) het Assirië hulle vir niks verdruk (722 v.C.). Al het die Here hulle oorgegee aan hulle begeerte om die Egiptiese en Assiriese gode te dien, het Egipte en Assirië geen rede gehad om hulle erg te mishandel nie (vgl. die Egiptiese god Apis, die bul van Memfis, en Israel se goue bulkalf, Eks 32:4; Agas wat ná sy besoek aan die koning van Assirië in Damaskus, die tempelaltaar verskuif het om plek te maak vir die imposante altaar van die Siriese god, Hadad-Rimmon/Ramma, die god van die donder en geweld wat ook deur die Assiriërs vereer is naas hulle god Assur, 2 Kon 16:10-15). En nou sit Juda al 75 jaar in ballingskap onder sy eertydse vriend Babel , 2 Kon 20:12-18). Die Here gaan hulle egter uit genade verlos en sonder ‘n losprys vir Hom terugkoop.

52:5 Die Here het niks gebaat, geen koopsom ontvang, vir sy volk Israel, toe Egipte, Assirië en Babel hulle van Hom af weggevat het nie. Hulle (Israel se) leiers huil oor hulle ellende (die veel ouer Dooie See manuskrip lees: hulle – Babel se leiers – spog. Hulle roem oor hulle oorwinning, onderwerping en vertrapping van Israel en van Israel se God, die Here). Daagliks word die Here  belaster as na sy volk se ellende verwys word.

52:6 Maar nou het die tyd aangebreek dat die Here sy volk gaan herstel. Op daardie dag sal die Here se volk sy Naam ken, dit is sy karakter, wie en wat Hy is – dat dit Hy is wat sê: ‘hier is Ek’. Die Naam Here beteken Ek is persoonlik aktief teenwoordig (vgl. 40:9: Jou God is hier). Dit is sy Naam wat Hy aan Moses bekendgemaak het (Eks 3:14). Dit beteken Israel is vry om huis toe te gaan en Babel kan niks doen om dit te verhoed nie. Dit veronderstel ‘n skielike ingryping deur die Here, die nag toe Belsassar gesterf het en  Kores Babel in een nag, die nag van 11 Oktober 539 v.C. ingeneem het (Dan 5:30).

52:7  Dié vers sing oor die HERE se triomf. Daar is vier rollle in die drama van verse 7 tot 10. Eerstens die boodskapper wat van Babilon na Jerusalem hardloop met die goeie nuus (vgl. 40:9) dat die Here Babel se mag verbreek het. Die wagte luister goed na die boodskap en dra dit met uitbundige vreugde oor aan die inwoners van die verwoeste stad: Die Here regeer weer oor ons, daar is vrede want ons is vry, ons ballingskap is verby! Hulle sien die Here kom in majesteit om die bewind in Jerusalem en oor sy volk oor te neem (vgl 40:3-5).

52:8 Die wagte op die gevalle mure van Jerusalem waak oor die stad en wag vir nuus uit Babel. En dan, buite hulleself van vreugde begin hulle die goeie nuus in Jerusalem uitbassuin. Hulle sien voor hulle oë wat gebeur. Ballinge is in aantog as bewys, want die oorwinning is van die Here en Hy kom terug na Jerusalem met sy reg en geregtigheid (5:7,16). Die God wat Hom verborge gehou het (45:5) sal nou weer openlik te sien wees in die herstel van sy mense, die opbou van die stad en land, en die vreugde van sy volk.

52:9-10 Die puinhope van Jerusalem  jubel en juig toe hulle die wagte se boodskap hoor dat die Here weer terugkom na die stad toe. Die mure wat sedert 587 v.C. afgebreek rondlê, juig oor hulle herstel. Hulle is beelde van die armsalige en vreesbevange  mense van die stad wat bedags en snags wagte uitsit om hulle teen wilde diere en  hulle vyande te beskerm. Die Here kom van die vertrapte onderdruktes weer mense maak wat sy beeld vertoon (Gen 1:27).

Letterlik: ‘want die Here het sy volk vertroos (deur by hulle te wees, 40:1) en Jerusalem losgekoop (soos Hy hulle uit  Egipte en Assirië losgekoop het).’ Elkeen, elke volk,  kan sien wat hier gebeur, dat ‘n slawevolk weer vry geword het om mens te wees voor God, deurdat ‘die Here sy heilige arm kaal gemaak het (sy moue opgerol het om te werk; 1983 ‘sy heilige mag geopenbaar het’) voor die oë van al die nasies.’ Sy volk gaan nou die mure van die tempel en die stad opbou as bewys van hulle geestelike opbou, die buurvolke neem kennis daarvan, en sommige opponeer die werk (Esra 4:1-4).

52:11-12 Die oproep gaan aan die ballinge in Babel wat deur Kores se proklamasie (Esra 1:2-4) vrygemaak is en nou kan teruggaan na Jerusalem. Israel is deur die Here gereinig. Met die ballingskap het die Here Israel gereinig van hulle begeerte om afgode te dien. Nou word hulle vermaan om die lewe en versoekings van Babel agter te laat: ‘Trek weg! Trek weg! Gaan uit daarvandaan! Moenie aan iets raak wat onrein is nie! Kom uit daar!’Israel word opgeroep om ook geestelik aan Babel vaarwel te sê.  Dié wat die 5,400 goue en silwer stukke tempelgereedskap moes terugdra (Esra 1:11) word vermaan om te sorg dat hulle rein is. Die Here gaan saam met hulle op hulle terugtog, dit is ‘n godsdienstige pelgrimsreis, daarom is daar nie meer ruimte vir afgode en die heidense lewenswyse nie. Hulle hoef hulle ook nie te haas op pad terug nie, soos Israel in haas uit Egipte moes vlug nie (Eks 12:11), want die Here gaan voor julle uit en die God van Israel is julle agterhoede (vgl Ps 139:5).

Skrywer:  Prof Francois Malan

51:12 Die Here antwoord met ‘n dubbele ‘Ek’ om sy versekering te beklemtoon dat Hyself by hulle gaan optree: Ek, Ek is dit wat jou gaan troos (soos in vers 3 reeds belowe is), nie slegs my arm/mag, soos hulle vra nie (v9).

Maar dan volg die Here se berisping met die vraag aan die ballinge: wie is jy? dat jy bevrees is vir ‘n nietige sterflike mens wat so maklik soos gras vergaan (40:6-7 as die Here sy wind daaroor laat waai). So word Israel telkens verwys na die nietigheid van die mens, om hulle vrees vir mense te oorwin (51:7-8), maar ook om hulle te laat rekenskap gee van hulle identitiet. Aan wie behoort jy?.

51:13 Die rede vir hulle vrees is dat hulle Maker hulle kan vergeet; juis omdat Hy hulle Maker is, sal Hy hulle nie verlaat nie (Deutr 31:6). Hy is die Almagtige Here wat die hemel en die aarde gemaak het (40:22). Om aan Hom te behoort,  beteken beskerming teen alle moeilikheid van Babel se kant af.  Maar Israel se kleinmoedigheid word beskryf as ‘n aanhoudend bewe van angs. Asof gehipnotiseer deur die toorn van hulle verdrukker wat daarop uit is om hulle te vernietig, doen hulle alles wat Babel sê, in plaas van wat die Here sê, Hy wat die enigste is op wie ‘n mens kan vertrou en behoort te gehoorsaam.  Die Here vra spottend waar is die verdrukker se toorn nou, as Kores, die dienaar van die Here, begin optree? In werklikheid bewe Israel van vrees vir ‘n spookgestalte.

51:14 Die wat in kettings sit sal haastig/gou vrygelaat word. Dit verwys na die ballingskap wat sommige wel in die tronk laat beland het (42:7,22), maar baie is vasgevang deur die heidense lewenswyse in die  ballingskap in Babel met sy ekonomie wat floreer op slawe-arbeid en geen teenstand duld nie. Hulle word bevry van hulle vrese vir die dood en gebrek aan  daaglikse voedsel wat die voorland is van ‘n slaaf wat durf opstaan vir sy regte.

51:15-16 Verse 9-10 het begin met ‘n gebed tot die Here wat die waters van die see beheer. In dié antwoord van die Here verwys Hy ook na sy skepping van die onstuimige see. Hy is die Here (die Ek is, die aktief teenwoordige) God, en sy Naam is die Here van die leërs op die aarde en in die hemel, wat as Almagtige die wêreld beheer en sy volk Israel in sy hand beskerm. Die doel van die Here met Israel is om Palestina weer op te bou as die woonplek van die Here (hemel) en sy volk (aarde), wat ‘n voorafskaduwing is van die nuwe hemel en die nuwe aarde van 65:17 en 66:22.

51:17 In 51:9 het die bidders tot die Here geroep: Word wakker! Word wakker! (1983: Gryp in 2x). Hier roep die Here die ballinge op met dieselfde woorde in die intensiewe refleksiewe vorm: skud julleself wakker! 2x. Jerusalem moet wakker word uit hulle dronkenskap van die beker van die Here se oordeel wat hulle moes drink, en nie meer in selfbejammering vaskyk teen hulle ellende nie. Verse 17 tot 21 beskryf met ryk beelde die Here se oordeelsbeker wat hulle moes leegdrink, die ellende waarin hulle verkeer, as inleiding tot die goeie nuus in verse 22-23.

51:18 Daar was geen leiers vir die volk nie, nie teen die einde van die laaste konings van Juda nie (3:4-7), en ook nie gedurende die ballingskap nie.

51:19 Hulle word verteer deur selfbejammering en selfverwyt. In Jerusalem het hulle slegs verwoesting, vernietiging, hongersnood en bloedvergieting deur Babel gesien. En daar was niemand wat barmhartig teenoor hulle was nie, niemand wat die Here kon gebruik om hulle te troos nie, ook nie in die ballingskap nie.

51:20 Die volk lê magteloos en doelloos op die hoeke van die strate, soos ‘n bok (1983:voël) in ‘n vangnet. Dit is die gevolg van die toorn van die Here. Volgens 51:13 was hulle bang vir die toorn van die verdrukker, maar eintlik is dit die toorn van die Here oor hulle sonde wat hulle in die ellende laat beland  het, om hulle deur die verdrukking tot bekering te roep, toe hulle nie na die Here se roep en waarskuwing deur die  profete wou luister nie

51:21 Die vers herhaal die beskrywing van Israel in vers 17: dronk, maar nie van wyn nie, dronk van hulle ellende in die Here se oordeelsbeker. Hulle word ná die tyd van ellende, wat die gevolg is van hulle ongehoorsaamheid, opgeroep om nou te luister!

51:22  Om sy innige verhouding tot sy volk uit te druk sê ‘jou Here die HERE jou God’ vir hulle, ook in die ellende van die ballinge, is Hy nog altyd hulle God, die persoonlike teenwoordige aktiewe Ek is – wat sy volk se regssaak behartig: Let op! Ek het die beker wat jou laat strompel het uit jou hand weggeneem, die beker van my toorn, jy sal nie weer daaruit drink nie – die beker is leeg gedrink, die Here se straf oor sy volk is volbring.

51.23 Ten tweede sê die Here: Hy sit die beker van sy toorn nou in die hand van Israel se verdrukkers, wat oor Israel se rug geloop het – sy vroeëre bondgenoot Babel (vgl. Jes 39:7) het Israel eindeloos mishandel en verneder tot ‘n internasionale deurmat wat op getrap word (vgl. 2:11-17). Nou kry Babel die oordeelsbeker om te drink.

Die lang hoofstuk het ‘n reeks versekerings dat wat gewees het, nie meer sal wees nie. Die toorn van God oor Israel word vervang deur sy troos, verlossing en redding. Israel word geroep as dienskneg van die Here om te bou aan die nuwe land en stad en manier van lewe waartoe die Here hulle roep, om sy instrument te wees, om deur dienaars te wees, die wêreld te oortuig dat die Here die ware God is.

Skrywer:  Prof Francois Malan

51:1-8 Die verse vertolk die belofte van herstel op ‘n besonder mooi en kragtige wyse. Hier word veral die godvresende deel van Israel in ballingskap aangespreek (v1, en v7 letterlik: julle wat geregtigheid ken, o volk, in wie se hart my wet is). Driemaal word Israel opgeroep om te luister (vv1,4,7) soos in Deutr.6:4.

51:1-2 Die Here roep die oorblyfsel van Israel op – julle wat geregtigheid nastreef en die Here soek (1983: wat reg wil doen en na die wil van die Here vra) – om te lewe en te doen wat reg is in die oë van die Here, volgens sy woord, want Hy is die doel van hulle lewe, hulle God, te midde van die afgodsdienaars om en tussen hulle. Hulle word opgeroep om te luister (ook in vv4,7) want die Here gaan groot dinge sê, ‘n belofte van heil, met twee opdragte ingelei: kyk na (1983: dink aan) om te sien wat die Here in die verlede gedoen het. Hy verwys hulle na hulle oorsprong as ‘die rots waaruit julle gekap is’ – soos ‘n beeldhouer wat die vromes uit Abraham gebeitel het, ‘en die steengroef waaruit julle gegrawe is’ – soos ‘n klipkapper wat hulle uit Sara uitgehaal het. Uit die enkele versteende kinderlose egpaar (Hebr 11:11-12)  het die Here op ‘n wonderbaarlike wyse ‘n groot nageslag verwek. Op so ‘n wonderlike wyse kan en gaan die Here ook nou met die getroues in die ballingskap handel.

51:3 ‘Want die Here het Sion getroos; Hy het al haar ruïnes getroos’ – wat die Here aan die verwoeste stad en haar puinhope gaan doen word verpersoonlik met die Here se troos, soos vir iemand in rou. Die omgewing van die stad wat tydens die ballingskap ‘n woestyn geword het, sal weer ‘n lushof word, soos die paradystuin van die Here, ‘n nuwe skepping vol vreugde en blydskap, dank en lofsang aan die Here om sy gawe van die nuwe lewe te besing. Die opdragte en versekering van die Here gaan in teen hulle huidige ellendige omstandighede, en laat hulle uitsien na die vernuwing wat die Here beloof, Hy wat weer as die leier deur Israel aangeneem is.

51:4 Weer die oproep tot Here se volk, sy mense (die oorblyfsel wat in vv1-2 beskryf is) om te luister, want die heil van die Here neem hoër vlugte. Dit gaan ook na die heidennasies wat deur Kores gaan bevry word van hulle onderdrukking: die onderrig van die Here en sy geregtigheid sal gevestig word as ‘n lig vir hulle. Deurdat reg en orde deur die Here herstel word in die lande wat Kores nou gaan inneem, sal hulle die reg van die Here as ‘n lig sien wat hulle lewe sal verlig en lei, en hulle sal gelukkig lewe.

51:5 ‘My geregtigheid is naby; my verlossing gaan vooruit’ – waar die reg triomfeer word die verdrukking beëindig en breek ware geluk aan.  So gaan die arm van die Here (sy mag) ook die heidenvolke verlos uit die verdrukking, soos vir Israel. Die verste lande sien uit na die verlossing deur die arm van die Here, al ken hulle Hom nie. Maar in die lande is daar orals van Israel in die verstrooiing wat aan die Here getrou gebly het as sy getuies onder die nasies.

51:6 Die gedig gebruik drie konkrete voorwerpe: die hemele…soos rook , die aarde…soos verslete klere, dié wat daarop woon…soos muggies. Alles verdwyn maar die nuwe heerskappy van die Here, sy verlossing en sy geregtigheid sal bly (Markus 13:31). Die standvastigste, betroubaarste werklikheid is die Here se goeie heerskappy (die koninkryk van God waarvan die Nuwe Testament praat).

51:7 Die derde oproep aan die oorblyfsel om na die Here te luister. Hulle word weer genoem ‘dié wat geregtigheid ken’ (v1 dié wat daarna streef) – ken is hier nie ‘n saak van die verstand alleen nie, maar van harte; met die wet van die Here in hulle hart – om dit met liefde te oordink (Ps 1:2; 119:97) en hulle deur die innerlike lewensbeginsel te laat lei  (Jer 31:33; Ps 40:9). Vir die spot en beledigings van die heidene onder wie hulle lewe en van die Jode wat nie onder Kores wil teruggaan Palestina toe nie, moet hulle nie bang wees nie.

51:8 Want die spotters is sterflike mense. Maar dié wat die Here se geregtigheid ken en sy wet in hulle hart het, kan sê: wat kan ‘n mens aan my doen? (Ps 118:6). Die teenstanders word beskryf met twee metafore wat aansluit by vers 6 se metafore vir die verganklikheid van die aarde en sy bewoners teenoor die Here se blywende verlossing – hier word die spotters vergelyk met ‘n kleed wat deur ‘n mot opgevreet word en wol deur ‘n wurm, teenoor die Here se ewige verlossing van geslag tot geslag. Die opdragte in verse 1-2, 4, 7 plaas die ballinge voor ‘n keuse oor hulle ware identiteit. Deur op die Here te vertrou kan hulle seker wees dat Hy hulle huidige ellendige toestand gaan verander (In Hosea 2:13-19;  12:7,10 het die Here gesê Hy stuur Israel in die woestyn in om Hom te leer liefkry, soos met die uittog se 40 jaar in die woestyn, en dan sal Hy hulle terugbring).

51:9-11 Die beloftes van die Here se wonders word afgewissel met ‘n gebed. Na die vier opdragte van die Here aan Israel om te luister, in 51:1-2, 4, 7, volg hier vier versoeke wat getuig van Israel se vrymoedigheid.

51:9 Soos die Here die dienaar elke môre wakker gemaak het (50:4), word hier tot die arm van die Here geroep: ‘word wakker, word wakker, beklee jou met mag, word wakker soos in die ou dae, in die geslagte van die voortye…’ die arm van die Here is simbool van die Here se mag, wat slap hang wanneer Hy die volke toelaat om Israel te verdruk. Nou word gevra dat die Here sy arm met krag sal beklee, soos met die aantrek van ‘n wapenrusting, vir groot dade. Uiterlik gaan Kores sy arm wees.

In die voortye met die skepping het die arm van die Here die magte van chaos oorwin. Rahab is die naam vir die chaos of seemonster in antieke stories waarna verwys word in Ps 89:11; Job 9:13 en hier (vgl.ook Ps 74:13; Ps 29:10; Ps 93:3; en die tweede en derde skeppingsdae oor die skeiding van die waters). Rahab word ook gebruik vir Egipte in Ps 87:4 en Jes 30:7. Die draak  (Tanin) word in Ps 148:7 beskryf as ‘n seemonster wat die Here moet loof, in Eks 7:9 as Moses se staf wat ‘n groot slang word voor Farao, en in Eseg 29:3 as die Farao wat as die groot krokodil rustig in sy rivier lê en deur die Here vernietig gaan word. Die oorwinning van die Here oor die monsters verwys na sy skeppingsmag, maar ook oor sy verlossing van Israel uit die vier eeue-lange slaweskap in Egipte. (Gen 15:13).

51:10 Soos die Here die wêreldvloed beheer het op die tweede en derde skeppingssdae, so het Hy ook die Rietsee laat pad maak vir Israel se verlossing. Hulle word genoem ‘die vrygekooptes,’ wat die Here met die bloed aan die kosyne vrygekoop het uit die dood (Eks 12:23).

51:11 Daarom spreek die bidder sy verwagting uit dat die Here, soos met die skepping en die uittog, ook in die toekoms sy volk sal verlos, en hy haal Jes 35:10 hier letterlik aan. Wat in vers 9 ‘n ernstige pleidooi was, word in vers 11 ‘n uitbundige lofprysing, in die sekerheid dat die Here gaan wakker word na die lang ballingskap en optree om sy volk te verlos. Die bidder noem hulle ‘die verlosdes van die Here’ wat Sion met sang en ewige vreugde op hulle koppe ingaan.  Die Here se antwoord op die bede volg in verse 12-16.

Skrywer:  Prof Francois Malan