Jesus se korrekte Naam – Hermie van Zyl
Anna vra
Ek het ’n vriend ontmoet wat glo dat die name “Jesus”, “God”, “Here” afgodsname is wat deur Grieks ingebring en foutiewelik vertaal is in ons Bybel om ons te verlei. Volgens my vriend mag ons nie deur Jesus bid nie, maar wel deur Jeshua Elohim.
Ek is baie verward; ek wil graag die regte name gebruik. My vriend is van die Israel-beweging, of so-iets. Hy verwys na Jesus as “daai ding”.
Antwoord
Prof Hermie van Zyl antwoord:
In William Shakespeare se toneelstuk, Romeo and Juliet, sê Juliet aan Romeo:
“What’s in a name? That which we call a rose
By any other name would smell as sweet”
Die populêre interpretasie van hierdie aanhaling is dat dit nie saak maak wat jy iemand of iets noem nie, dit kan niks verander aan wie of wat daardie iets of persoon in werklikheid is nie. En in ’n sekere sin is dit ook waar van Jesus. Al was Jesus se naam ook iets anders sou dit geen verskil gemaak het aan wie Hy werklik was en wat Hy kom doen het op aarde nie.
Ek haas my egter om te herhaal: “in ’n sekere sin”, want in Jesus se geval (ek beperk my tot die naam “Jesus” in my antwoord) is sy naam inderdaad belangrik, maar nie in die sin wat ons vraagsteller se vriend, en ander wat soos hy dink, dit wil verstaan nie. Vir hulle gaan dit klaarblyklik daaroor om ten alle koste vas te hou aan die oorspronklike Hebreeuse naam van Jesus, asof die saligheid in die Hebreeusheid van die naam opgesluit lê. Ons weet almal Jesus was na sy mensheid ’n Jood, en uiteraard sou Hy ’n Hebreeuse naam ontvang het. Sy Hebreeuse naam was na alle waarskynlikheid Jeshua, wat op sy beurt ’n verkorte vorm van die naam Jehoshua was, dieselfde naam wat Josua, die opvolger van Moses, gedra het, van wie ons veral in die boek Josua in die Ou Testament lees. Hierdie naam – in sy lang én verkorte vorm – beteken letterlik: “Die Here help”. In die meer oordragtelik-teologiese sin van die woord het dit dan die betekenis van “die Here verlos”. Matteus 1:21 koppel juis hierdie betekenis aan Jesus se naam, as daar staan dat die engel aan Josef die opdrag gegee het om die Kind wat sy verloofde, Maria, verwag, Jesus te noem, “want dit is Hy wat sy volk van hulle sondes sal verlos”. Jesus se naam is dus ryk aan betekenis. Reeds vóór sy geboorte is sy naam al klaar ’n aanduiding van die werk wat Hy as die Seun van God sou verrig: Hy sal die Verlosser van sy volk, ja, van die wêreld wees. ’n Mens kan dus sê: Jesus het nie net ’n naam nie, Hy is sy naam. Sy naam is inderdaad uitdrukking van wie Hy werklik is – Verlosser of Redder.
Maar nou – en dis die belangrike punt – die belangrikheid van Jesus se naam lê nie primêr in die Hebreeusheid van sy naam opgesluit nie, so asof dit nooit in ’n ander taal vertaal mag word nie omdat die betekenis dan verlore sou gaan en dit dan skielik die naam van ’n afgod sou word. Nee, daar is ’n lang tradisie verbonde aan die vertaling van die Hebreeuse Jeshua in die Grieks. Die aanvanklike naam Jehoshua kom talryk in die Hebreeuse Ou Testament voor, maar na die ballingskap (6e eeu vC) het die verkorte vorm, Jeshua, die meer gebruiklike een geword. En dit is hierdie vorm wat in die Griekse vertaling van die Ou Testament, die Septuagint (gemaak in die 3e eeu vC), met Iēsous weergegee word. Iēsous is dus die Griekse vorm van Jeshua, en indirek ook van die langer vorm Jehoshua. En Iēsous is dan ook die manier waarop Jesus se Hebreeuse naam, Jeshua, in die Grieks van die Nuwe Testament weergegee word. (Die Nuwe Testament is oorspronklik in Grieks geskryf.) In die Latynse vertaling van die Nuwe Testament is dit later as Iesus/Jesus vertaal, en dít is dan die vorm waarin dit vandag in die meeste vertalings voorkom. Maar hoe die naam Jeshua ook al in vertalings weergegee word, dit bly dieselfde naam met dieselfde betekenis, verwysende na dieselfde Persoon – Jesus van Nasaret, die Verlosser van die wêreld, die naam waardeur ons gered word (Hand 4:12). En dit is in hierdie sin van die woord dat ek na Shakespeare aan die begin verwys het. Dit maak regtig nie saak hoe Jesus se naam in verskillende vertalings weergegee word nie, dit bly steeds dieselfde naam met dieselfde betekenis. By wyse van spreke: Die “roos” het steeds dieselfde geur, dit maak nie saak hoe jy die naam “roos” in ander tale weergee nie.
Mense wat dus daarop aandring dat ons net Jesus se oorspronklike Hebreeuse naam mag gebruik, as sou die verlossingskrag slegs in die Hebreeusheid van sy naam geleë wees, en as sou die vertaling van hierdie naam in ander tale ’n aanduiding wees dat mens dan ’n afgod dien, weet gewoon nie hoe vertaling werk nie. Wanneer iets in ’n ander taal weergegee word, probeer die vertaler(s) nie om die oorspronklike taal te vervals nie, maar juis om die oorspronklike taal so getrou moontlik in die teikentaal weer te gee, maar dan so dat die eie aard van die teikentaal ook behoue bly. Begrippe en name moet immers ook verstaanbaar wees vir die teikentaal-gehoor.
Verder, die bewering dat as jy nie die oorspronklike taal se Godsname presies so hou nie, jy dan verraad pleeg en daar ’n “afgod” ontstaan, is gewoon nie waar nie. Toegepas op Jesus se naam: Dis nie waar dat iemand skielik tot ’n afgod bid net omdat die naam nie meer in Hebreeus uitgespreek of geskryf word nie. Dit hang alles af of die Hebreeuse naam so weergegee word dat dit steeds ooreenstem met die bedoeling van die oorspronklike. En, let wel, die omgekeerde kan ook gebeur: Net omdat iemand tot of deur die naam Jeshua bid, beteken nie dat jy noodwendig tot die regte God bid nie. Selfs al gebruik jy die Hebreeuse Jeshua kan dit met soveel wanvoorstellings gepaardgaan dat dit nie meer die Jesus van die evangelie is nie. Ons kan gerus onthou wat sê Matteus 7:21: “Nie elkeen wat vir My sê: ‘Here, Here,’ sal in die koninkryk van die hemel ingaan nie, maar net hy wat die wil doen van my Vader wat in die hemel is.” Dit help nie jy gebruik die korrekte Hebreeuse naam van Jesus maar jou dade getuig nie daarvan dat jy sy volgeling is nie. So gesien kan die vashou aan die Hebreeuse naam Jeshua ewe goed dui op afgodsdiens, want dan word daar eintlik ’n afgod van die Hebreeuse naam Jeshua gemaak, asof slegs hierdie letters ’n soort magiese krag bo ander weergawes van die naam het. Nee, die beslissende toets is nie of jy die naam van Jesus korrek uitspreek of skryf nie, maar of jy die wil van die Vader doen.
’n Verdere interessantheid is dat die naam Jeshua/Iēsous ’n baie algemene naam onder die Jode van so ongeveer vier eeue vóór Jesus se geboorte tot aan die begin van die tweede eeu ná die geboorte van Jesus was. (Amper soos “Johan” vandag onder Afrikaanssprekendes.) Dit is daarom nie vreemd nie dat ons ook ander mense in die Nuwe Testament aantref met die naam Jeshua/Iēsous. In Handelinge 13:6 staan die Joodse towenaar op Siprus as Barjesus (= seun van Jeshua/Iēsous) bekend. En in Kolossense 4:11 is die helper van Paulus se naam ook Jeshua/Iēsous. Die Ou-Testamentiese Josua, word ook Iēsous genoem (Hand 7:45; Heb 4:8). En selfs Barabbas, wat in Jesus se plek vrygelaat is, het die naam Jeshua/Iēsous gehad (Matt 27:16). Dit alles wys dat daar nie iets besonders aan die naam Jeshua/Iēsous as sodanig was nie. Die besondersheid van die naam is die feit dat dit gekoppel was aan ’n besondere Persoon. Dit is hierdie Persoon en sy werk wat belangrik en uniek was. Dit is Hóm wat ons aanbid en dien, nie sy naam nie. En dit is deur Hóm wat ons tot die Vader nader, maak nie saak hoe hierdie naam in die verskillende tale van die wêreld weergegee word nie.
Ons vraagsteller hoef dus regtig nie verward te wees oor die naam Jesus nie. Sy dien nie ’n afgod met hierdie naam nie, maar die ware Jesus van die Evangelies.
Skrywer: Prof Hermie van Zyl