Paulus vervolg die Christene – Jan van der Watt

Erika vra:

Hoekom het Paulus die Christene vervolg? Wat was dit wat die Joodse geloof en reëls en Fariseërs gehad het teen Jesus in Paulus se tyd? As ek dit reg verstaan het Paulus se vervolging van Christene plaasgevind omdat hulle in Jesus geglo het. Tog het hulle rede gehad om in Jesus te glo, want hy was toe reeds op aarde gewees, gekruisig en het opgestaan. Oorlewing moes dit tog so oorgedra het aan die Jode in Paulus se tyd? En hoekom moes die Christene doodgemaak word? Kon hulle nie maar soos vandag keuses gehad het nie?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Om die vraag te beantwoord moet ons eers bietjie kyk na hoe die politieke en godsdienstige omstandighede in daardie tyd daar uitgesien het. Die magtige Romeine was die politieke heersers oor die hele Mediterreense gebied. Om so ‘n groot gebied te beheer sonder telefone, vliegtuie, karre ens. het spesiale reëlings gevra. Hulle het in die meeste gevalle met die plaaslike mense ‘n ooreenkoms gemaak – die plaaslike mense kan hulle eie plaaslike sake en veral hul eie godsdienstige sake reël, maar dan moet hulle gereeld hulle belasting betaal en hulle polities gedra. Hulle moet nie in opstand kom of betoog nie. Daarom kry ons in Jesus se tyd die Sanhedrin of Joodse Raad (Jesus moes eers voor hulle verskyn met sy verhoor) wat oor die plaaslike Joodse sake en godsdiens beheer gehad het en daarna is hy na die politieke leier, Pontius Pilatus (wat namens die Romeine beheer moes uitoefen). Deel van die ooreenkoms was ook dat die Jode regspraak kon uitoefen oor sake wat hulle direk raak (maar nie oor politieke sake nie – sien die gesprek tussen die Jode en Pontius Pilatus in Johannes 18:28-32). Hulle kon mense straf as hulle dink die mense oortree hulle plaaslike wette of godsdienstige reëls. Hulle kon selfs Jode wat hulle gedink het oortree hulle godsdienstige wette vervolg ver buite die grense van Israel. Daarom kon Paulus ook Damaskus toe gaan (wat in Sirië was) om die Christene daar te vervolg.

Paulus-hulle, as Jode, het dus die reg gehad om Jode te vervolg wat hulle dink teen hulle godsdiens gedraai het of dinge doen waarmee hulle nie tevrede is nie. Ons lees in die eerste hoofstukke van Handelinge dat die Christene Jesus as die opgestane Messias bely het. Die Jode het dit nie aanvaar nie en wou hulle stilmaak (Lees die mooi verhaal in Handelinge 4). Toe die Christene nie wou luister nie, het die Jode gevoel dat hulle die egtheid van die Joodse godsdiens bedreig en het hulle daarom begin vervolg.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Judas se brief en die beginsel van die kompas – Kobus Kok

1.  Wie het die boek Judas geskryf?

Judas is ‘n baie kort boek met een hoofstuk of 25 versies. Dit is geskryf deur Judas wat die broer was van Jakobus die broer van Jesus, wat die Jakobus brief in die NT geskryf het. Met ander woorde, hierdie boek is geskryf deur Jesus se broer Judas. Dit is nie dieselfde persoon as Judas Iskariot wat Jesus verraai het nie. Ons lees in die evangelies dat Jesus broers en susters gehad het. Jakobus was ‘n belangrike leier in die vroeë kerk in Jerusalem (vgl. Hand 12:17; 15:13).

1.  Wanneer is dit geskryf en aan wie?

Na alle waarskynlikheid word Judas geskryf teen 55-65 nC. Ons weet nie presies aan wie die brief geskryf is nie. In baie van die NT briewe sal Paulus byvoorbeeld duidelik skryf dat hy aan die gelowiges in Kolosse of Korintiërs of Tessalonika skrywe. Dit is egter nie die geval by Judas nie omdat hy nie vir ons die woonplekke aandui van die mense aan wie hy skryf nie.

By nadere ondersoek lyk dit vir ons soos ‘n brief of eerder ‘n preek wat as ‘n omsendskrywe gesirkuleer was en dat Judas die mense aan wie hy skryf persoonlik geken het. Dit was dus nie ‘n onpersoonlike brief nie, maar duidelik geskryf aan mense met wie hy al ‘n geruime tyd ‘n verbintenis gehad het. Dit laat ons dan lei na die punt om te vra waar Judas werksaam was volgens die vroegste getuienis. Indien ons die brief bestudeer sien ons dadelik dat Judas Ou Testamentiese dele aanhaal om sy argument teen die valse leraars wat die gemeente bedreig te maak. Dit beteken dat hy aan mense skryf wat Jode was, maar wat in kontak gekom het met heidene. Ons weet dat Jesus en sy familie uit Judea gekom het en dat Jakobus die broer van Jesus in Jerusalem ‘n leier was en daarom dink die meeste geleerdes dat die brief nie geskryf is in Griekeland of Rome soos Paulus se briewe nie, maar eerder in die Palestina omgewing.

1.  Wat is die basiese boodskap of doel van die boek?

Die gelowiges aan wie Judas skryf, het in kontak gekom met heidene en met valse leraars wat die waarheid van die evangelie wat Jesus gebring het, bedreig het en verdraai het. Die gevaar het bestaan dat die waarheid van die boodskap wat aan hulle oorgelewer is (Judas 3) bedreig was deur goddelose en losbandige mense (Judas 4-19). Judas wou aanvanklik vir die gelowiges geskryf het oor die verlossing waaraan almal deel het maar toe voel hy na aanleiding van die omstandighede en die krisis wat bestuur moes word om vir hulle ‘n brief te skryf ten einde hulle aan te spoor om te stry vir die geloof wat een maal oorgelewer is aan hulle wat spesiaal deur God afgesonder is.

Dit wil voorkom of daar vals leraars was wat vir die gelowiges vertel het dat God hulle nie gaan straf vir losbandigheid nie en dat hulle maar losbandig kan leef. Ons kry hierdie tipe denke op verskillende plekke in die Nuwe Testament, soos bv in 1 Kor 6 en 15 met die bekende uitspraak die kos is vir die maag en maag vir die kos en dat God in elk geval alles gaan vernietig, so dit maak nie saak wat jy met jou liggaam nou doen nie. Ons sien dit ook in Romeine 6:1-23 waar Paulus skryf aan mense wat ook hierdie tipiese manier van dink gehandhaaf het. Ook in die Romeine brief sien ons dat die valse leraars van mening was dat God hulle nie gaan straf vir hulle dade nie en dat jy daarom kan doen net wat jy wil, van dronkenskap tot seksuele losbandigheid en dit gaan niks tot gevolg hê nie. Dit het baie mense in die Bybelse tyd laat dink dat dit OK is om aan te gaan met die lewe wat tipies was van die antieke heidense manier van leef.

In Judas 12 lees ons dat sommige mense tydens die liefdesmaaltye (nagmaal) hulself skuldig gemaak het aan die afskuwelikste uitspattighede en dat hulle opgetree het soos verstandlose diere en net agter hulle natuurlike drange aangejaag het en so die liefdesmaaltyd besoedel het. Ons lees ook elders in die NT (vgl. 1 Kor 11:20-22) dat daar mense in Korinte was wat tydens die liefdesmaaltyd die kos so vinnig afgesluk het en dat daar ander gelowiges was wat honger gely het.

1.  Vertel ons meer van die antieke Romeinse wêreld om ons te help om te verstaan in watter konteks Judas skryf

Dit is baie interessant dat ons van hierdie tipe gedrag lees as iets wat nogal voorgekom het onder die heidene maar dat selfs die heidene negatief oor sulke mense praat. Die algemene moraliteit in die Romeinse ryk het geweldig afgeneem en selfs die heidense filosowe en geskiedskrywers het daarop kommentaar gelewer. Keiser Augustus het wette gemaak teen seksuele immoraliteit in 18 v.C. (Julain wette) – hy het ‘n pa die reg gegee om die man en/of sy dogter dood te maak indien hulle met die daad betrap word in sy huis of sy skoonseun se huis. Indien ‘n man sy vrou uitvang as sy owerspel gepleeg het en haar nie skei nie, word hy strafbaar voor die reg en kan hy doodgemaak word.

Jo-Ann Shelton (1998:316-317) verwys in haar boek “As the Romans did” (Oxford University Press, 1998) byvoorbeeld na iets wat Martial (Marcus Valerius Martialis [eerste eeu n.C.in Rome]) in sy Epigram 7.20 vertel:

‘n Slaaf het een dag by sy beskermheer gaan eet. Die oomblik toe hy genooi is en by die gasheer aankom het hy dadelik na die etenstafel gehardloop waarvoor hy al dae en nagte voor wag. Hy het gevra vir drie porsies varknek, vier porsies vark loin, vir beide dye van die haasvleis, en beide die skouer porsies. Hy bloos nie eers as hy die oesters uit die doppe steel nie. Onder die tafel steek hy sy vuil sakdoek weg en daarin stop hy nog ‘n vrag koek, druiwe skille en appelstronke en afval, ‘n half vrot vy en ‘n pap sampioen. Alhoewel sy sakdoek wil bars van al die kos wat hy skelm ingestop het, steek hy boonop nog halfgekoude bene en ‘n karkas van ‘n gekookte tortelduif wat se nek al verslind is in die warm voue van sy jas. Nog erger, met sy lang regter arm rek hy tot op die grond onder die tafel en skep enige iets op wat die skoonmakers en die honde nie bygekom het nie, sonder om te bloos of te dink dit is snaaks. Die vergrype bly egter nie by kos nie. Hy maak sy groot beker vol wyn dat die wyn letterlik oorloop. Nadat hy alles gevat het wat hy kon, sleep hy sy logge lyf en al die kos vir 200 trappe op en sluit homself senuweeagtig toe agter sy eie deur, en die volgende dag verkoop hy ook nog die kos wat so gesteel het!

Etes was in die antieke tyd ‘n baie belangrike sosiale geleentheid. Soos ons pas gesien het, het dit dikwels saamgegaan met geweldige uitspattighede en swak gedrag. Redelik onlangs het navorsers en argeoloë in Pompeii ‘n inskripsie teen die muur van ‘n huis gevind waarin die huis eienaar gedragsreëls teen die muur geskryf het (Jo-Ann Shelton 1998:316-317):

1. Hou jou afvallige slaapkamer oë weg van ‘n ander man se vrou en maak seker dat jy ‘n mate van ordentlikheid op jou gesig uitstraal
2. Wees sosiaal en vriendelik en moenie rusie maak nie. As jy laasgenoemde nie kan doen nie, gaan terug huis toe.

1. Watter raad gee Judas aan die gemeentelede?

Judas doen dan oproep aan die gelowiges om hulle teen die losbandigheid en die valse leerstellings te verset en te stry vir die waarheid deur:

• Weerstand te bied teen dit (en diegene) wat goddeloos en losbandig is (Judas 4-19)
• In gedagte hou dat God kragtig red en genadig is (Judas 5-11 en 14-16) maar dat hy ook gaan oordeel en optree teen die wat nie glo nie. Hy sinspeel dan na alle waarskynlikheid op tekste soos Numeri 14:35 en Genesis 6:1-4 en Henog 10:4-6. Daar is baie voorbeelde uit die geskiedenis wat mens volgens Judas as voorbeeld kan neem soos die volk Israel wat deur God verlos word uit Egipte maar dan ironies genoeg ongehoorsaam word en dan nie in die beloofde land ingaan nie (Num 14:26-39); Sodom en Gomorra (Gen 19:1-29) en die Engele (Gen10:4-6) wat as gevolg van hulle ongehoorsaamheid en losbandigheid wel deur God gestraf is. Die punt is dus dat die geskiedenis die bewys lewer dat God losbandigheid en sonde nie net los nie. ‘n Rein lewe in gehoorsaamheid is vir die Here belangrik, en on onrein lewe word gestraf.
• Die waarskuwings van die apostels (vgl. Hand 20:29; 1 Tim 4:1; 2 Pet 2:1-3) altyd in gedagte hou en verwag dat sulke dinge gaan gebeur. Hulle moet dus reg wees en voorberei om die feit dat die aanvalle sal kom (Judas 17-19). Indien die verleiding kom moet jy jou denke en jou gedrag laat kontroleer deur God se wil.
• Deur middel van konstante gebed moet die gelowiges hulle geloof en fokus versterk (Judas 20) en jouself oriënteer met ‘n geestelike kampus in die rigting van ware geestelike noord.
• Hulle moet ‘n toekomsverwagting hê en fokus op die feit dat Christus weer kom en rekenskap gaan vra (Judas 21)
• Dit is belangrik om nie net vir jouself te leef nie maar op die uitkyk te wees vir ander en gelowiges moet ander mense help (Judas 22-23). Judas motiveer die gelowiges om hulle te ontferm oor diegene wat in twyfel verkeer en ander moet mens heeltemal verafsku en vermy (Judas 23). Hier gaan dit oor geestelike onderskeiding. In sommige kontekste weet jy dat jy nie met mense ‘n bepaalde pad kan stap nie en hulle sal moet vermy. Op ander tye sal die gees jou duidelik lei om mense met sagte ontferming te hanteer.
• Sonde verafsku (Judas 23)
• God loof – dankie sê vir dit waarmee God hulle seën (Judas 24-25)

Skrywer: Dr Kobus Kok

Die Jordaanrivier – Coen Slabber

Die Jordaanrivier loop van Sirië tot by die golf van Akaba in ’n noord-suid rigting. Jordaan beteken letterlik afdaal – die Jordaanrivier is dus die rivier wat afdaal. Dit verloop in ’n skeurvallei en sak tot laer as seespieël. In die noordelike deel van die Huleh-meer vloei vier strome saam. Hulle word onder andere gevoed deur die sneeu van Berg Hermon wat smelt.

Van hierdie meer vloei die rivier na die See van Galilea 32 kilometer verder. [Op die webblad is daar artikels oor die See van Galilea en die Dooie See.] Daarna verloop dit na die Dooie See 105 kilometer suid van die See van Galilea soos die kraai vlieg. Die rivier het baie kronkels en in werklikheid is die afstand 320 kilometer. Die Dooie See is ongeveer 400 meter onder seespieël.

Baie belangrike gebeurtenisse vind by hierdie rivier plaas. Kom ons kyk na ’n paar:

•  Die eerste vermelding van die Jordaan kry ons in Genesis 13. Abram en Lot moet die land tussen hulle verdeel. Lot het toe rondgekyk en gesien die hele Jordaanstreek tot by Soar het so volop water soos ’n tuin van die Here. Lot kies die Jordaanvallei en trek ooswaarts. So skei hy en Abram.
•  In Genesis 32 lees ons dat Jakob by die Jabbokdrif (die Jabbok was ’n sytak van die Jordaan) met ’n man gestoei het. Toe die man agterkom dat hy nie vir Jakob kan wen nie, het die man, terwyl hy met hom stoei, vir Jakob teen die heup geslaan sodat dit uit die potjie gespring het … Die man het gesê: “Jy sal nie meer Jakob genoem word nie, maar Israel, want jy het teen God en teen mense ’n stryd gevoer en jy het dit end-uit volgehou.
•  Die Israeliete moes deur die Jordaan trek om in die beloofde land te kom. Die rivier was vol – oor al sy oewers. Maar dan: Toe die voete van die priesters wat die ark dra, in die vlakwater kom, het die water wat afkom, gaan staan. Dit het op een hoop gaan staan (Josua 3).
•  Nadat Elia vir Agab gesê het dat daar vir ’n paar jaar geen dou of reën sou val nie, trek hy ooswaarts na die Kritspruit net anderkant die Jordaan (1 Konings 17).
•  Elia het met sy mantel op die water van die Jordaanrivier geslaan: Die water het na links en na regs verdeel. Hy en Elisa is op droë grond deur die rivier. Hulle staan nog en gesels toe kom daar ’n wa van vuur met perde van vuur wat hulle twee van mekaar geskei het en Elia is in ’n stormwind op, die hemel in (2 Konings 2).
•  Naäman, die hoof van die leer van Aram, ontwikkel melaatsheid. Sy vrou se bediende beveel aan dat hy na Elisa moet gaan, want hy sal hom kan genees. Elisa se opdrag is dat Naäman hom sewe maal in die Jordaan moet was. Hy was woedend – hy het iets meer verwag. Uiteindelik oorreed sy amptenare hom om tog vir hom in die Jordaan te was – en sy vel het gesond geword soos dié van ’n klein seuntjie en hy was weer rein (2 Konings 5).
•  Elisa en die profete wat hy onderrig het trek na die Jordaan. Terwyl hulle besig was om bome af te kap val een man se byl in die water. Nadat die man vir Elisa gewys het waar die byl ingeval het, kap Elisa ’n stuk hout af en gooi dit op daardie plek in. Dit het die byl bo laat dryf (2 Konings 6).
• Jesus het van Galilea getrek na Johannes die Doper by die Jordaan. Johannes het daar vir Jesus gedoop. Meteens het die hemel bokant Hom oopgegaan en Hy het die Gees van God soos ’n duif sien neerdaal en op Hom kom. Daar was ook ’n stem uit die hemel wat gesê het: “Dit is my geliefde Seun. Oor Hom verheerlik ek My (Matteus 3:13 – 17).
• Jesus en sy dissipels was in die streke van Sesarea-Filippi by die Jordaan. Daar vra Jesus vir sy dissipels: Maar julle …. wie, sê julle is Ek? Daarna volg Petrus se belydenis: U is die Christus, die Seun van die lewende God (Matteus 16:13 – 20).
• Jesus is op pad na Jerusalem. Hy reis deur Jerigo wat by die Jordaan was. Daar maak hy twee blindes gesond (Matteus 20:29 – 34)
• Jerigo was ook waar Jesus en Saggeus, die hooftollenaar, mekaar ontmoet het en waar Jesus by hom tuisgegaan het (Lukas 19:1 – 10).

Uit hierdie kort oorsig is dit duidelik dat die Jordaanrivier ’n belangrike rol in die geskiedenis van Israel gespeel het, maar ook in die lewe van Jesus.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Judasbrief – Francois Malan

Maude vra: 

Benodig inligting oor die Judasbrief in die Nuwe Testament – wie was skrywer, en aan watter gemeente? Ook sal ek graag die aanhalings uit die apokriewe boeke oor Henog wil lees.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord: 

Judas is waarskynlik ook ‘n broer van Jesus, soos Jakobus, wat die brief van Jakobus geskryf het

(Jak. 1:1; vgl. Mt.13:55; Mk.6:3; 1 Kor.9:5), wat dit uit beskeidenheid nie meld nie, maar homself as ‘n dienskneg van Jesus Christus bekendstel. Sy aanval op die dwaalleraars is korter as 2 Petrus s’n, wat waarskynlik deur Judas uitgebrei is, en ander dele van Judas uitgelaat het. Daarom is Judas moontlik voor 2 Petrus geskryf. Petrus is volgens die tradisie teen 64 n.Chr. doodgemaak.

Maar daar is baie skrifverklaarders wat dink dat Judas eers teen die einde van die eerste eeu geskryf is, omdat dit volgens verse 3 en 17 sou lyk asof die apostels al almal dood is, die goeie Grieks van die brief sou nie lekker pas by ‘n eenvoudige man uit Galilea nie, en die dwaalleraars en hulle leer wat hy bestry sou beter pas by ‘n later datum. Daarom sou ‘n ander skrywer onder die naam van Judas, die broer van Jesus, die brief geskryf het. Die probleem daarmee is dat so iemand eerder onder die naam van ‘n apostel sou geskryf het om meer gesag aan sy woorde te gee. En Judas bied homself nie aan as ‘n apostel nie, maar slegs as die broer van Jakobus wat die leiding in die gemeente Jerusalem oorgeneem het nadat die apostels die stad verlaat het weens die vervolging van die apostels (vgl. Handelinge 12:17).

Aan watter gemeente – is nie seker nie. Waarskynlik was dit aan meer as een gemeente. Die opskrif suggereer dat die brief sommer aan alle gelowiges geskryf is (v1). Met die skrywer se kennis van die Joodse geskrifte, was hy waarskynlik’n Joodse-Christen. Of hy veral aan Joodse-Christene geskryf het, of ook aan Grieks-sprekende gelowiges (vgl. sy goeie Grieks) is nie seker nie. Maar uit verse 3 en 4 lyk dit of die skrywer persoonlik bekend was met die gemeentes aan wie hy skryf.

In vers 11 vergelyk Judas die dwaalleraars met drie persone uit die Ou Testament: Kaïn, Bileam en Korag as voorbeelde van wat gebeur met mense wat verkeerd loop.

Hy verwys ook na die mense van die uittog wat nie Kanaän wou binnegaan nie, en vir 40 jaar lank in die woestyn rondgeswerf het tot almal dood is (v5, vgl. Numeri 14:29-30), na engele wat hulle nie binne hulle perke gebly het nie (vers 6, vgl. Genesis 6), en na Sodom en Gomorra met hulle buurstede (v 7, vgl. Genesis 19).

Twee Joodse geskrifte uit die eerste eeu n.C. word aangehaal:

In vers 9 uit Die Hemelvaart van Moses. Die boek het verlore geraak, maar die eerste deel tot by Moses se opdrag aan Josua is in ‘n Latynse vertaling van die oorspronklike Aramese geskrif gevind. Ongelukkig het dit nie die laaste deel wat oor Moses se hemelvaart handel, waarna Judas verwys, bevat nie. Die voorstelling was blykbaar dat engele die goeies wegdra na hulle plek in die doderyk, en die duiwels dié wat kwaad gedoen het na hulle plek in die doderyk (vgl. Lukas 16:22-23). Die duiwels sou aanspraak gemaak het op Moses om hom na die plek van die slegtes te neem, omdat hy ‘n man doodgeslaan het (Eksodus 2:12). Maar Migael, die engel van Israel, betwis die duiwel se aanspraak op Moses, sonder om die duiwel arrogant te belaster. Al wat hy sou sê is Sagaria 3:2 se woorde van die Here tot die satan: Die Here sal jou straf.

Verse 14 en 15 verwys na die boek Henog wat in die vroeë kerk hoog aangeskryf was en later in die Westerse kerk nie meer gebruik is nie, maar veral nog in die Etiopiese kerk gebruik is. Die verwysing na Henog as die sewende geslag, met Adam as die eerste, word in Henog 60:8 en 93:3 so genoem (vgl. Gen.5:21-24). Die profesie van Henog waarvan Judas praat, is nie ‘n letterlike weergawe van Henog 1:9 nie, maar ‘n vrye aanhaling in ‘n teksvorm wat deels aan die Etiopiese vertaling en deels aan die Griekse vertaling laat dink. Dit is ‘n waarskuwing dat God se oordeel kom, en dit kom oor alle mense en engele, en dit geskied volgens hulle werke, hulle uitspattighede, ydel woorde en lasterlike taal. Die mense in Judas se gemeentes, wat met losse sedes lewe en nie God se oordeel daaroor verwag nie. sal nie aan die oordeel ontkom nie.

Skrywer: Prof Francois Malan