VRAAG: In Joh 16:23-25 staan daar: “Dít verseker Ek julle: Wat julle die Vader ook al in my Naam sal bid, sal Hy vir julle gee. ²⁴Tot nou toe het julle nog nie in my Naam gebid nie. Bid, en julle sal ontvang, sodat julle blydskap volkome kan wees.” ²⁵“Dit het Ek deur beeldspraak vir julle gesê. Daar kom ’n tyd wanneer Ek nie meer deur beeldspraak met julle sal praat nie maar julle reguit van die Vader sal vertel” Wat bedoel Jesus hier as Hy van gebed en ‘beeldspraak’ praat?

Prof Jan Antwoord

Om die vraag te beantwoord, moet ons eers by die woord ‘beeldspraak’ begin. Die Griekse woord wat in Afrikaans met ‘beeldspraak’  vertaal word, is paroimia. In party kontekste  kan paiomia as ‘beeldspraak’ vertaal word, maar die woord kan ook na ’n kort spreuk verwys wat net deur mense in ‘n binnekring begryp word, met ander woorde, daar word ‘n figuurlike beeld gebruik wat nie almal kan verstaan nie, maar mense wat weet waaroor dit gaan, kan dit verstaan, byna soos ‘n tipe kodetaal. Die gelykenisse in die ander Evangelies werk net so (Mark 4:10-12).

In Joh 10:6 sien ons hoe ‘n paroimia werk (daar word die woord paroimia ook gebruik). Jesus vertel ‘n verhaaltjie oor skape en herders in 10:1-5. Die verhaaltjie kan op enigiemand van toepassing gemaak word. Die Fariseërs kon bv. die verhaal so verstaan dat Jesus die dief is en hulle die goeie herder. Daar is niks in die verhaal wat die interpretasie teëgaan nie. In 10:6 sê Jesus dan ook dat die mense dit nie mooi verstaan het nie. Die wat in Jesus glo (die binnekring) weet Jesus is die herder en die enigste ware hek na die skape toe en dat gelowiges die skape is.

Jesus neem van sy dissipels afskeid in Joh 13 tot 16. Die vraag verwys na hoofstuk 16 se laaste verse waar die Here met sy finale woorde hulle bemoedig deur te sê dat hoewel Hy weggaan alles goed gaan eindig (met ‘n ‘ paroimia’– 16:19-22: soos ‘n vrou wat deur pyn ‘n baba kry en dan bly is as die baba gebore is). Die pyn verwys na Jesus se kruis en die vreugde na die tyd na sy opstanding en hemelvaart wanneer Hy deur die Heilige Gees weer by sy dissipels sal wees (14:15-20; 16:12-16). Wat Jesus hier sê is dus dat na sy kruis en opstanding dinge anders gaan wees. Jesus gaan Homself immers aan die kruis as die glorieryke Koning van Israel openbaar en met sy hemelvaart as Seun van die hemelse Vader – die hele wêreld sal dit dan weet (14:31). Hy hoef en  gaan nie meer in paroimia leer nie, maar a) die Heilige Gees sal hulle nou direk leer en lei in wat hulle moet weet (16:12-15; 14:25-26) en b) die dissipels kan nou direk met God die Vader praat en Hom in die naam van Jesus vra wat hulle wil hê vgl. 16:26-27 – Jesus hoef dan nie meer vir hulle voorbidding te doen soos in Joh 17 nie. Hulle gaan in ‘n direkte verhouding met hulle Vader staan en dus die werklikheid van God, wat met beelde aan hulle verduidelik is, duidelik verstaan.

Die verwysing na beeldspraak hier verwys dus nie spesifiek na gebed nie, maar het ‘n breer toepassing – dit verwys na Jesus se verhale en vergelykings deur die hele Evangelie waarmee Hy sy dissipels tot nou toe geleer het (bv. die wind in 3:7-8; die brood en wyn in 6:39 en verder; die herder en skape in 10:1 en verder; die saad in 12:24-25; die huis van sy Vader in 15:1-3; die wingerdstok in 15:1 en verder of die swanger vrou in 16:19-22). Die kruis is egter die groot teken wees van wie Hy regtig is en dan sal Hy nie meer vir sy dissipels in verhale hoef te vertel wie Hy is nie (16:26-30). Daar verander alles. Sy kruis en opstanding spreek dan vanself (20:27-29) en word deur die teenwoordigheid van die Gees bevestig.

Skrywer:  Prof Jan van der Watt

In Johannes 20:23 lees ons die volgende interessante teks: “As julle vir mense hulle sondes vergewe, word dit deur God vergewe; as julle dit nie vergewe nie, word dit nie deur God vergewe nie.”

Hoe moet ons hierdie teks verstaan? Vergewe God regtig nie vir mense indien ons hulle nie vergewe nie? Of probeer Johannes iets anders uitdruk?

Inleiding

Dit is altyd handig om te kyk na die wyse waarop die vroeë kerk oor bepaalde sake gedink het. Verder moet mens altyd individuele tekste teen die agtergrond van die groter tekstuele konteks verstaan waarbinne dit voorkom. Ons verwys in hierdie verband na die mikro en makro konteks van die teks. Die vers vorm deel van die belangrike konteks waarin die opgestane Christus die dissipels die volmag gee om sy sending voort te sit (vgl. Soos die Vader my gestuur het, stuur ek julle ook). Die “net so” (kathoos) skep ’n kousale verband tussen God se sending en Jesus wat sy bemagtiging van God ontvang het. Johannes se evangelie ontwikkel reeds van die begin af in die evangelie ’n bemagtigingsproses. Die eerste lesers van die evangelie het geglo dat God die bron van lewe is en dat God die enigste een is wat kan oordeel en kan vergewe. Die uitdaging vir die eerste Christus-volgers was dat hulle, teen die agtergrond van die Christus gebeure, moes verduidelik hoe Christus nou die bron van lewe word en ook sterk gekoppel word aan oordeel en vergifnis, wat eintlik primêr eienskappe is van die Joodse God! Daarom begin Johannes vroeg al in sy evangelie om te verduidelik hoe God die vermoë om lewe te gee oordra aan die Seun. Binne die diadiese en patriargale sosio-kulturele sisteem van die dag sal ’n goeie seun presies doen wat die vader graag wil hê hy moet doen en so optree dat hy doen wat sy vader doen. Mense wat hom sien sal dus sê “Hy is inderdaad soos sy vader”. So ’n persoon het eer, juis omdat hy optree soos sy vader en die wese van die familie se waardes beliggaam. Dus, het die skrywer van Johannes ook voor die uitdaging gestaan om die gelowiges ’n hele aantal sake te bewys ten einde die belangrikheid van Jesus uit te wys:

1. Op watter wyse tree die Seun op (presies) soos die Vader
2. Op watter wyse word die seun bemagtig deur die Vader self

In die teks van Johannes word daar reeds in die proloog met poëtiese taal gesê dat die Seun naby aan die Vader se boesem is en hom “uitlê” (Joh 1:18). Dus, die implisiete leser sien sommer van die begin af dat Jesus in ’n unieke posisie in sy verhouding tot die Vader verkeer. Ook funksioneer liefde tussen die Vader en Seun sterk (Joh 3:16) en daar word eksplisiet deur Johannes gesê dat die Vader hom alles wys. Dit lees ons veral in Johannes 5. Daar word reeds die beeld geskep dat Jesus God as sy Vader noem, iets wat mens nie gedoen het nie, omdat dit in daardie tyd beteken het jy stel jouself gelyk aan God (Joh 5:18). Juis in daardie konteks in Johannes 5 is dit dus noemenswaardig om te sien dat Johannes se Jesus dan sê: “Dit verseker ek julle, die seun kan niks uit sy eie doen nie. Hy doen maar net wat Hy die Vader sien doen; wat die Vader ook al doen, doen die Seun ook net so. Die Vader het die Seun lief en wys hom alles wat hy doen…” Net soos die Vader dooies opwek en lewend maak, maak die Seun ook lewend wie Hy wil… Self veroordeel die Vader niemand nie, maar die oordeel het hy geheel en al aan die Seun oorgelaat…” (Joh 5:19-22).

Dan, in die volgende vers plaas Johannes Jesus se woorde binne die raamwerk van die Sendingmotief waarin eer en skaamte direk verbind word aan postiewe aanvaarding van laasgenoemde waarheid. Hiervolgens kan daar dus geargumenteer word dat Jesus deur God bemagtig is om bindende uitsprake te maak en dade te verrig met betrekking tot geestelike lewe en dood. Jesus het dus die volmag om dit namens God te doen, en dit moet binne die sendmotief verstaan word, i.e., dit was die oorspronklike bedoeling en plan van God self. Dit sien ons natuurlik reeds in die proloog en in ander gedeeltes (soos Joh 3:16) waar God die primêre handelende subjek is wat die ganse missie van die Seun geïnisieer het.  Dus, dit was Sy bedoeling van die begin af om die Seun te bemagtig om hierdie take te verrig.

Vir Johannes is die enigste manier om die realiteit van die bemagtiging te bewys deur die betrokke semeia of tekens. Dit sien mens dan in die genesingshandelinge en die vergifnis wat ter sprake kom bv. by die Samritaanse vrou (Joh 4), die lam man (Joh 5) en die owerspelige vrou (Joh 8 [twyfel bestaan egter of dit oorspronklik ‘n Joh teks is- vgl. NB manuskripte wat  nie die teks het nie]). Die “ultimate” bewys van lewe in Johannes gebeur wanneer Jesus self sy eie lewe neerlê en self sy eie lewe opneem. In Joh 10:17-19 sien ons dat Jesus self sy lewe gaan opneem en dit is dus die bewys dat hy self die bron van lewe beliggaam. Dit doen hy dan met die opstanding. Daarmee word bewys dat Jesus waarlik die bron van lewe is. Maar mens moet telkens in gedagte hou dat dit God se plan van die begin af was en dat dit deel van die ganse sendingsplan van God is. Na Jesus se opstanding verskyn hy aan die dissipels voordat hy binnekort weer terug sou gaan na die Vader. En dit is dan juis hier waar die geweldige interessante bemagting plaasvind van die gelowiges wat opgeneem word in die missie van God en Sy seun in Johannes.

 In Johannes 20:21 sê die opgestane Jesus as bron van lewe aan die dissipels: “Net soos die Vader my gestuur het, stuur ek julle ook”. Die sensitiewe leser van Johannes weet egter alreeds dat ons hier te maak het met ‘n hele konstellasie van gedagtes wat ‘n koherente motief van bemagtiging veronderstel. Jesus het ook enkele dae tevore in die Evangelie se verteltyd gesê dat hy binnekort weg sal moet gaan. Hulle weet ook alreeds dat Jesus doen soos sy Vader doen. Die leser besef met hierdie woorde dat hulle nou geroep word om die aflosstokkie verder te neem soos Jesus dit oorgeneem het by God. Nou is dit hulle beurt om die stokkie verder in die aflosreis te dra en ook om dit oor te gee aan die wat gaan volg. Net soos Jesus bemagtig is, word hulle ook bemagtig. Hulle word volledig opgeneem in die missie van God en die Seun en het afgeleide uitvoerende mag in hierdie missie. Hulle tree in die naam van Jesus op. Dit lei dan na logiese gedagtes soos vergifnis. As bemagtigende agente van die missie moet hulle net soos die Seun vergewe en liefde wys. In Johannes se denke word die missie veral uit liefde gekenmerk. Die Seun word ook in Johannes elders uitgebeeld dat hy nie primêr gekom het om te oordeel nie, maar om God se liefdesmissie te bewerkstellig (Joh 3:17). Hierdie missie bestaan primêr uit ‘n agenda wat gemotiveer is deur liefdevolle redding (Joh 3:17). Dit is dus nooit bedoel om ‘n oordeelsbeweging te wees nie maar ‘n liefdesbeweging.

Dit bring ons by Johannes 20:22-23. Let hier op dat Jesus oor die dissipels blaas en hulle dan die Heilige Gees ontvang. Ek onthou Ireneus het eenmaal geskryf dat die woord vir blaas hom hier herinner aan Genesis waar God lewe in die klei Adam blaas. Daarmee vind die skepping van die mens plaas. Hier ontvang die dissipels wat in vrees en bewing verkeer het na die dood van Jesus nuwe lewe en word hulle op ‘n manier herskep en bemagtig vir hulle nuwe taak. In dieselfde asem spreek Jesus hier die woorde van vergifnis, en nie van oordeel nie. Hy stuur hulle om te vergewe, te genees, te restoureer, net soos hy in opdrag van die Vader gedoen het. Ek dink dit is waar die fokus op hierdie teks moet lê. Dit lê enersyds op die feit van die bemagtiging van gelowiges om net soos God en Jesus bindende aksies en uitsprake te maak. Maar dit moet egter teen die agtegrond van die bovermelde sendingmotief verstaan word. Dan is die performatiewe effek daarvan dat die gelowiges opgeroep word in hierdie missie om mense van vergifnis te wees – mense wat deur God se liefde gemotiveer word en opgeneem is in ‘n restoratiewe missie. Dit is die saak wat Johannes hier wil uitdruk en waarop die fokus moet lê. As gelowiges moet ons net soos Jesus so optree dat mense waarlik kan sê ons doen wat die Vader en Sy Seun doen.

Skrywer: Prof Kobus Kok

Anel vra:

Wonder nog altyd hoekom Jesus aan die kruis vir Johannes die dissipel gevra het om na Maria te kyk. (of so lyk dit). Was die gebruik nie dat sy deur haar ander seuns versorg sou word nie? Waarom was dit nodig vir Johannes om na haar te kyk?

ANTWOORD

Prof Francois Malan antwoord:

Omdat die Bybel nie vir ons duidelik uitspel waarom Jesus die ‘dissipel vir vir wie Hy liefgehad het’ uitgekies het om sy ma te versorg nie, weet ons nie vir seker waarom nie.

Daar kan afleidings gemaak word uit enkele van die volgende tekste:

In Markus 3:31-35 sê die skare rondom Jesus vir Hom: ‘Kyk, u moeder en u broers is daar buite en soek U. Maar Hy antwoord hulle en vra: ‘Wie is my moeder en my broers?’  Hy het na die mense gekyk wat rondom Hom sit, en gesê: ‘Kyk, hiér is my moeder en my broers. Want elkeen wat die wil van God doen, is my broer en my suster en my moeder.’

Johannes 7:5 sê ‘Selfs sy broers het nie in Hom geglo nie.’ Volgens Johannes 2:3-5 blyk dit dat sy moeder van die begin af in Hom geglo het.

By sy kruis was sy moeder teenwoordig (Joh 19:25), maar sy broers word nie genoem nie, wel die dissipel vir wie Hy lief was, wat by sy moeder gestaan het (Joh 19:26-27).

Volgens 1 Korinthiërs 15:7 het Jesus na sy opstanding aan Jakobus verskyn, waarskynlik sy broer Jakobus (vgl. Galasiêrs 1:19). Hy het die leier van die gemeente in Jerusalem geword nadat die apostels uit die stad moes vlug vir die vervolging van Herodes Agrippa I. 

Volgens Handelinge 1:14 was sy moeder en sy broers in die bovertrek waar die groepie wat sy hemelvaart aanskou het, saam gebid het.

Dit lyk dus asof sy broers eers na sy opstanding in Hom begin glo het. Maar toe Hy aan die kruis gesterf het, was hulle nie daar nie.

Volgens die ou kerkgeskiedenis het Johannes Maria in Efese versorg, waar hy later gewerk het. Daar is vandag buite die ou Efese teen die berg ’n klein kapel wat deur pelgrims besoek word, op die plek waar hulle gebly het. Die groot Johanneskerkgebou se ruïnes is nog by Efese in Turkye te sien.

Skrywer: Prof Francois Malan

Jan vra

Ek het die artikels oor Johannes die Doper wat in Bybelkennis verskyn, gelees, maar die vraag wat ek oor hom het, het te make met sy persoon. Hier kom ‘n man te voorskyn: hy dra ‘n kleed van kameelhare met ‘n leergordel om sy heupe en hy eet sprinkane en wilde heuning. Met so ‘n kleredrag en dieet, asook sy uitsprake teen die Fariseërs en Sadduseërs, naamlik dat hulle ‘n “addergeslag” is, lyk hy vir my na ‘n skrikaanjaende wese. Maar nogtans stroom die mense na hom om gedoop te word. Nou wonder ek wat was die sukses van sy bediening? Sy voorkoms of dalk sy woorde? En wat het hierdie woorde: “Bekeer julle want die koninkryk van die hemel het naby gekom” vir die Jode beteken?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller vra inderdaad relevante, maar ook moeilike vrae. Want om hierdie vrae na behore te antwoord, moet mens jouself probeer verplaas na ‘n totaal ander wêreld as waaraan ons vandag gewoond is. Vra jouself af: As ‘n figuur soos Johannes die Doper vandag in jou omgewing opgetree het, sou hy dieselfde impak gehad het as destyds? Of sou die mense eerder meewarig die kop geskud het en die man afgemaak het as van lotjie getik, as ‘n godsdienstige dweper of opsweper wat probeer aandag trek? Maar die blote feit dat die mense destyds na hom gestroom het, wys dat hulle hom ernstig geneem het. En dat dit nie net ‘n sekere deel van die bevolking was wat miskien maklik mislei kon word nie, word bevestig deur die feit dat mense uit verskillende stande van die samelewing – gewone mense, tollenaars, soldate (Luk 4:7-14), selfs godsdienstige leiers (Fariseërs en Sadduseërs, Matt 3:7) – beïndruk was met hom, sy raad gesoek het en hulle deur hom laat doop het. Ook Herodes Antipas, viervors oor Galilea en Perea, was lugtig vir hom (Mark 6:20). Dis duidelik dat die mense hom glad nie as ‘n grap beskou het nie. Inteendeel, hulle het hom hoog geëer.

‘n Verdere rede waarom dit moeilik is om die vraag te beantwoord, is omdat ons slegs die Evangelies se interpretasies van die Doper se optrede het, hoewel Josefus, Joodse geskiedskrywer, in breë trekke saamstem met die Evangelies se beskrywing van die Doper. Volgens Josefus het Herodes Johannes die Doper laat teregstel omdat Herodes ‘n politieke opstand gevrees het. (Johannes se gewildheid het Herodes laat vrees dat die mense enigiets sou doen waartoe Johannes hulle oproep, insluitend opstand.) Hierdie siening hoef nie teenoor die Evangelies se weergawe te staan dat Herodes hom laat opsluit het weens Johannes se kritiek op Herodes se leefwyse nie – dat hy onwettig met sy broer se vrou getroud was (Matt 14:5). Herodes het Johannes waarskynlik laat arresteer op aandrang van sy vrou, Herodias (Mark 6:19). Die punt is: hierdie verskillende perspektiewe op die Doper se optrede laat mens net besef hoe aangewese mens is op ons bronne se weergawes van die Doper se lewe. Tog, historici is dit eens dat hierdie beskrywings vir ons ‘n wesenlik betroubare prentjie teken van die algemene klimaat van die tyd waarin die Doper opgetree het, wat mense se opvattings was, en watter verwagtinge daar deur die Doper se optredes en prediking gewek sou gewees het. Dit is hierdie sake wat ons nou gaan bespreek om te probeer agterkom waarom die mense so gaande was oor Johannes die Doper. Ons doen dit aan die hand van bepaalde hofies.

Die tyd waarin die Doper optree. Daar was ‘n breë opvatting onder die Jode in die tyd toe Johannes op die toneel verskyn het dat profesie in die formele Ou-Testamentiese (OT) sin van die woord al vir ‘n lang tyd opgehou het om te bestaan in Israel. En hier verskyn Johannes die Doper op die toneel, iemand so reg uit die OT profetiese tradisie (die kenmerke hiervan word onder verder bespreek). Dit is dus te verstane dat die mense onmiddellik die ene ore sou gewees vir wat Johannes sê en doen. Die mense wag al lank vir ‘n ware profeet om op te staan en hulle te vertel wat hulle te doen staan. Hulle is moeg vir die gewone onderrig van die geestelike leiers, wat hulle in ‘n groot mate koud gelaat het. Iets van hierdie gevoel blyk uit wat die skare opgemerk het omtrent Jesus, dat Hy leer soos ‘n man met gesag, en nie soos hulle skrifgeleerdes nie (Matt 7:28). Die mense het dieselfde gevoel oor Johannes die Doper gehad: Hier is ‘n man wat met Goddelike gesag optree. Kortom: die tyd was ryp vir iemand soos die Doper.

Die woestyn as plek van optrede van Johannes die Doper. Só belangrik is die plek van die Doper se optrede – die woestyn – dat al vier Evangelies dit vermeld (Matt 3:1; Mark 1:4; Luk 3:2; Joh 1:23). Met “woestyn” word bedoel die onbewoonde, onherbergsame gebied oos van Jerusalem (ook bekend as die woestyn van Judea), tot oorkant die Jordaan by Betanië (Joh 1:28), selfs so ver noord as Enon naby Salim (Joh 3:23). Hy het veral in die Jordaanvallei opgetree waar hy die mense maklik kon doop. Die plek van Johannes se optrede sou nie onopgemerk by mense verbygegaan het nie, want dis hier vanwaar hulle ‘n nuwe godsdienstige eksodus of uittog verwag het. Daarom is dit nie vreemd nie dat al die Evangelies juis die teks uit Jes 40:3-5 gebruik om Johannes se optrede vanuit die OT te legitimeer. Hierdie teks beklemtoon Johannes se rol as profeet wat die pad van die Here moet voorberei (“reguit maak”). Verder is die woestyn in die geskiedenis van Israel geassosieer met die ware profete wat gevlug het vir die wraak van konings, soos Elia (1 Kon 19:4). Die Doper kon die woestyn gebruik as ‘n afgeleë en relatief veilige plek om sy boodskap van bekering ongestoord te verkondig, weg van die wakende oog van die godsdienstige en politieke leiers. Hier kon hy die mense ook doop, wat in feite neergekom het op ‘n uitdaging van die gesag van die leiers.

Johannes se optrede in die woestyn bevat dus die konnotasie van ‘n nuwe eksodus, die finale tyd van redding, asook die prys wat ‘n ware profeet van God moet betaal vir sy roeping: uitsluiting van die gerief en statussimbole van die normale sosiale lewe. Al hierdie aspekte van Johannes se plek van optrede sou by die gewone bevolking ‘n snaar van herkenning geroer het en hulle op sy minste uitgedaag het om sy boodskap as ware profeet van God ernstig te neem. Trouens, dit word in soveel woorde gesê dat die mense Johannes as ‘n profeet beskou het, in so ‘n mate dat Herodes bang was om Johannes summier tereg te stel (Matt 14:5).

Die gedagte van ‘n nuwe eksodus word deur sommige verklaarders ook gekoppel aan die feit dat Johannes min of meer daar opgetree waar die Israeliete destyds die Jordaan oorgesteek het om die land Kanaän in besit te neem. Die uittog uit Egipte het gelei tot ‘n nuwe bestaan in Kanaän. Net so berei Johannes die Jode van sy tyd voor vir ‘n nuwe lewe onder die bewind van die komende Messias.

Johannes se kleredrag. Johannes het klere van kameelhaar gedra met ‘n leergordel om sy heupe (Matt 3:4). Hierdie kleredrag sou onmiddellik die assosiasie met die groot wildernisprofeet uit Israel se verlede, Elia, opgeroep het. Dié het ook so geklee gegaan (2 Kon 1:8; vgl Heb 11:37). Boonop was daar ook die verwagting dat Elia die voorloper van die Messias sou wees (Mal 4:5-6). Dat hierdie gedagte sterk geloop het onder die mense van Johannes se tyd word deur Jesus bevestig as Hy sê dat Johannes inderdaad Elia was wat sou kom (Matt 11:14-15; 17:11-13). Daarmee is die band gelê tussen Elia as voorloper en Jesus as Messias. Johannes het weliswaar ontken dat hy die Messias is, maar dis duidelik dat hy deur sy optrede groot verwagtinge wakker gemaak by die mense oor sy identiteit en oor wat hulle van hom te wagte kon wees (Luk 3:15-17). En sy kleredrag sou beslis bygedra het tot hierdie aura van verwagting rondom sy persoon en optrede.

Johannes se dieet. Johannes se totale dieet het uit sprinkane en veldheuning bestaan (Matt 3:4). Dit klop met wat ons uit ander bronne weet van vroom mense wat destyds in afsondering gewoon het – dat hulle van die veld af geleef het. Maar wat Matteus eintlik hiermee suggereer, is dat Johannes ‘n eenvoudige leefstyl gehad het; hy het in eenvoud en in volkome afhanklikheid van God geleef. Dis ‘n leefstyl wat ook herinner aan wat Jesus later onderrig het dat mens nie oor kos en klere bekommerd moet wees nie, omdat God sal sorg. ‘n Mens se hooffokus moet die koninkryk van God wees (Matt 6:25-34). En dis presies wat Johannes met sy kleredrag en dieet uitgeleef het – volkome vertroue in God, en ‘n leefstyl wat fokus op die die koms van God se koninkryk. Ook hierdie aspekte van sy bediening sou nie onopgemerk by mense verbygegaan het nie. Daar was iets outentiek omtrent Johannes wat hulle eerder sou aantrek as afstoot. Hier is ‘n man wat leef wat hy preek – in alle eenvoud en in volkome toewyding aan God; inderdaad, ‘n man van God.

Johannes se boodskap. Johannes se boodskap was eenvoudig: “Bekeer julle, want die koninkryk van God/die hemel het naby gekom” (Matt 3:2), of: “Bekeer julle en laat julle doop en God sal julle sondes vergewe” (Mark 1:4; Luk 3:3). Die essensie is: bekering en verlossing (lg deur Matteus uitgedruk as die koms van die koninkryk van God, en deur Markus en Lukas as sondevergifnis).

Wat sou hierdie boodskap vir die Jode van destyds ingehou het? Waarom bekering verkondig aan mense wat reeds tot die verbondsvolk behoort? Bekering is mos iets wat aan die heidene verkondig word. Maar dis presies die punt wat Johannes wou maak. Hy sluit aan by ‘n ou profetiese gedagte dat juis die mense wat beweer dat hulle God se volk is, moet terugkeer na God (bv Jes 31:6; 55:7; Jer 3:6-7,10,14,22; 8:5; Hos 12:7; 14:2-4; Joël 2:12-13). Die bekering wat Johannes preek, is nie maar net die daaglikse toewyding aan God nie, maar ‘n radikale omkeer: ‘n wegkeer van jou verkeerde weë (veral die dien van afgode) en ‘n toekeer tot God. Dít is wat Johannes van die Jode gevra het – ‘n eens-en-vir-altyd bekering, ‘n wegkeer van ‘n ou lewe na ‘n nuwe, iets wat die Jode gewoonlik geassosieer het met wat gebeur wanneer heidene hulle ou lewe laat staan en die lewende God begin aanbid en dien. Hiermee lê Johannes die godsdienstige verwording van sy tyd bloot, dat mense in vals sekerhede verval het deur staat te maak op die feit dat hulle kinders van Abraham is en daarom nie nodig het om hulle lewenswyse voortdurend daarmee in ooreenstemming te bring nie. Maar Johannes wys dit uit as ‘n misleidende en selfs gevaarlike sienswyse. Wat hulle nodig het, is ‘n radikale omkeer. Hulle moenie daarop roem dat hulle kinders van Abraham is nie, want as dit daarop aankom, kan God selfs van klippe kinders vir Abraham verwek (daar is ‘n interessante woordspeling in Aramees tussen “klippe” en “kinders”; die woorde klink baie dieselfde). God word nie beïndruk deur allerlei aansprake en belydenisse van mense nie; Hy stel slegs belang in die vrugte wat pas by daardie belydenis (Matt 3:7-10). Dis belangriker dat mense die bewyse lewer dat hulle kinders van Abraham is as dat hulle net op hulle afstamming roem. En dit vra radikale bekering.

Die doop van Johannes. As simbool van mense se radikale wegkeer van ‘n ou lewenswyse en terugkeer na God, het Johannes hulle gedoop. Dis dieselfde soort doop wat van heidene verwag is wanneer hulle uit die heidendom oorgekom het na die Jodedom, die sogenaamde proselietedoop. Laasgenoemde was ‘n radikale reinigingsproses waardeur die heidene hulle vorige lewenswyse afgesweer het ten gunste van die aanbidding van die lewende God. Met hierdie doop het Johannes eintlik geïmpliseer dat hy die Jode van sy tyd as geestelik dood beskou het; hulle is soos heidene wat nog nie die lewende God ken en dien nie. ‘n Ander beeld wat Johannes vir die geestelike leiers van sy tyd gebruik, bevestig hierdie radikale siening van hom. Hy noem hulle slange, letterlik: “addergeslag” of “kinders van adders” (Matt 3:7). Dis ‘n baie kras term, waardeur hy hulle eintlike karakter aantoon, dat hoewel hulle uiterlik vroom voorkom, hulle na regte kinders van die duiwel is, gedagtig daaraan dat die duiwel ook met die slang geassosieer is (vgl Op 20:2; Joh 8:39-47). Daar was verder ook die opvatting dat adders “moedermoordenaars” was, aangesien ‘n sekere soort adder in die geboorteproses hulle pad uit die ma oopgebyt en die ma in die proses gedood het. “Addergeslag” is dus ook ‘n beeld van uiterste morele verwording, daarom dat hulle ook die oordeel probeer ontvlug, net soos slange probeer vlug wanneer ‘n ploegland aan die brand gesteek word om dit voor te berei vir die saaiproses. Met hierdie sieninge was Johannes inderdaad geen lammetjie nie. Hy het seer sekerlik op baie tone getrap, mense kwaad en verontwaardig gelaat, maar terselfdertyd ook respek afgedwing, in so ‘n mate dat mense na hom gestroom het. Hulle het intuïtief aangevoel dat hy eg is en ‘n belangrike boodskap van God het.

Al bogenoemde dui daarop dat Johannes ‘n besondere oorgangsfiguur was tussen die ou verbond en die nuwe verbond. Hy was inderdaad die wegbereider vir die Messias, Jesus. Hy het die mense in eg OT profetiese tradisie opgeroep tot ‘n ware terugkeer na God, die aanvaarding van God se vergifnis, en om die koms van die koninkryk van God in Jesus met blydskap te omhels. En dat hulle in sy robuuste optrede presies dit raakgesien het, word gedemonstreer in die groot aanhang wat hy geniet het. Selfs lank nadat hy van die toneel verdwyn het, het hy nog dissipels gehad het wat sy nalatenskap voortgesit het (Hand 18:24-26; 19:1-7).

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl