Wollie vra:

Graag sal ek wil weet. Volgens die 33 uitgawe van die Bybel was Simon Petrus die seun van Jona. In latere uitgawes van die Bybel word gepraat van Simon Petrus die seun van Johannes. Kan u asb vir my n uitklaring daarvan gee.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

In Grieks word die twee name verskillend geskryf

In die Griekse teks van Johannes 1:42 sê Jesus: ‘jy is Simon die seun van Johannes’ (die Grieks het die genitiewe vorm ’Iooánnou wat beteken ‘van Johannes’) volgens twee van die oudste manuskripte uit ongeveer die jaar 200 n.C., een uit die derde eeu n.C., twee uit die vierde eeu n.C. wat deur die 1983-vertaling gebruik is, terwyl latere manuskripte vanaf die vyfde eeu n.C., wat destyds deur die 1933 vertaling gebruik is, lees ‘seun van Jona’ (Griekse genitief vorm’Iooannâ) So ook in Joh 21:15,16,17 ‘van Johannes’ teenoor lateres se ‘van Jona.’

Die verandering van Johannes na Jona deur latere afskrywers het waarskynlik gebeur deurdat hulle die Johannesteks aangepas het by die Griekse teks van Matteus 16:17 se ‘Simon Barjona,’ wat die Hebreeuse vorm netso in Grieks (Barioonâ) oorgeneem het. ‘bar’ in Hebreeus beteken ‘seun.’ Die 1933 teks het dit tot ‘Bar-Jona’ verander, amper soos twee manuskripte uit die 8e eeu n.C. wat dit as twee woorde geskryf het ‘Bar Jona.’ Die 1983 teks skryf dit soos in die oudste manuskripte as Barjona.

Die vrou wat in Grieks in Lukas 8:3 en 24:10 ‘Joanna’ (’Iooánna) genoem word, is deur die Hollandse en Afrikaanse vertalers as ‘Johanna’ vertaal. Die Griekse vroulike vorm kon meegehelp het aan die verwarring.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Willie vra

Nimrod , n afstammeling van Gam ( Gam se seun Kus was Nimrod se pa) het Nineve gebou – is ek reg ?

Dit was dus baie lank voor Jona op die toneel verskyn het ( Jona =780-740 Voor Christus ??)

Is ek reg as ek se die mense moes in Jona se tyd God geken het anders sou hulle nie op sy boodskap reageer het nie ? Ek wonder hoekom God nou juis vir Jona Nineve toe gestuur het ?-

Antwoord

Prof Marius Nel antwoord

U het begrip daarvoor dat ons ‘n rekonstruksie moet maak van gebeure wat baie eeue gelede gebeur het, veral as daar dan geen historiese rekords oorgelewer is oor die godsdiens van Nineve nie, soos wel die geval is.

Die Jonaboek word vir Jode vertel met die duidelike doel om aan hulle te verduidelik hoe belangrik dit is om gehoorsaam aan die God van die verbond te wees, of dan, hoe belangrik dit is om die voorwaardes van die verbond na te kom. Indien ‘n mens dit nie doen nie, beland jy uiteindelik in ballingskap omdat die land jou uitspoeg. Wanneer jy aan die voorwaardes voldoen deur jou aan God se stem te steur en sy wil te doen, red Hy jou. Hoe die Here die Nineviete red, is ‘n goeie idee hoe die beginsel funksioneer.

Die boek spreek ook die Jode van die dag aan in hulle nasionalistiese opeising van God as die eksklusiewe God van Israel, die God wat Hom slegs met Israel besig hou. Nee, beduie die boekie, God hou Hom nie met ‘n volk op nie maar met mense wat in ‘n verhouding met Hom staan.

Die godsdiensfilosofie van die dag het bepaal dat gode aan volke en lande verbind is. Wanneer jy in ‘n ander land kom, was dit belangrik dat jy die gode van daardie volk eer, anders het jy moeilikheid. Nou kom hier ‘n vreemde profeet en verkondig ‘n vreemde God, en nogtans steur die NIneviete hulle aan daardie God, tot so ‘n mate dat Hy hulle red.

Skrywer: Prof Francois Malan

G. K. Chesteron

Jona

As gevolg van sy prediking glo die mense van Nineve – ook die koning – en toon in alle nederigheid berou oor wat hulle gedoen het. Jona word die instrument waardeur God een van die grootste herlewings in die geskiedenis teweeg gebring het.

Ons sou verwag het dat die verhaal hier met Jona se triomf eindig. Nee, Jona was baie ontevrede met wat gebeur het: Hieroor was Jona baie ontevrede en hy het baie kwaad geword (4:1). In ‘n gebed wat ons verstom laat, sê Jona hoekom hy van God se opdrag weggevlug het. Hy het weggevlug, nie omdat hy bang was dat die mense van Nineve hom sou verwerp nie, maar omdat hy bang was hulle sy boodskap sou hoor en hulle bekeer. Jona was kwaad omdat God die mense van Nineve vergewe het!

Let op die teenstelling tussen die God vol deernis (4:2) en ‘n ontevrede profeet (4:1). Hier sien ons iets van die menslike neiging om selfgesentreerd te wees en op selfbehoud te fokus – ons is ook maar stamgebonde.

In sy gebed beskryf Jona, heeltemal tereg, God as ‘n genadige en barmhartige God, lankmoedig en vol liefde. U sien maklik af van die straf wat U aangekondig het. Jona aanvaar dat God die goddeloses gaan straf, maar wat vir hom onaanvaarbaar was, was God se genade. Genade triomfeer oor oordeel en dit is wat Jona kwaad maak.

Die beeld van God staan teenoor Jona se bitterheid. God breek mure af en lei sy mense uit in die wêreld met goeie nuus: vergifnis is moontlik deur berou en geloof.

Jona en die vis – Marius Nel

Dolf Dreyer vra:

Ek wil net graag die volgende weet: “Jona en die vis”, is dit feit of fiksie? Moet die leser dit as ‘n tipe gelykenis beskou of moet dit gesien word dat God selfs die natuur gebruik om Sy plan tot uitvoering te bring?

Antwoord – Dr Marius Nel

Jona is die enigste profeteboek wat die genre van vertelling voluit benut. Dit lyk of dit gewortel kan wees in 2 Kon 14: ²⁵Jerobeam II het die gebiede van Israel tussen Lebo-Hamat en die see in die Jordaanvallei herower. Dit was net soos die Here, die God van Israel, deur die profeet Jona seun van Amittai uit Gat-Gefer gesê het.

Ons beskryf dit as ‘n profetiese boek omdat die hoofkarakter met ‘n boodskap van JHWH gestuur word. Lidmate aanvaar dat die verhaal handel oor ‘n profeet wat deur JHWH geroep word maar weier om aan die opdrag en roeping gehoor te gee omdat die boodskap gerig is aan die adres van dié profeet se volk se vyande. En alhoewel die boodskap een van oordeel en gerig is, wil Jona nie gaan nie. 1: ²“Maak klaar en gaan na die groot stad Nineve toe! Praat ernstig met hulle, want Ek het hulle slegte lewenswyse raakgesien.” Die einde van die boek bevat sy rede: 4: Hierdie verandering het Jona ontstel. Hy het baie kwaad geword. ²Hy het by die Here daaroor gekla: “Het ek nie voor ek by die huis weg is, gesê dit is wat U sou doen nie, Here? Dit is die rede hoekom ek na Tarsis gevlug het! Ek het geweet U is ‘n genadige God, ‘n God van medelye. U word stadig kwaad en is liefdevol en getrou. Ek het geweet U kry maklik berou en dat U van plan sou verander en hulle nie straf nie. ³Here, vat nou maar my lewe! Ek wil liewer dood wees as om te lewe.”

Ek het U as ‘n genadige God leer ken en ek is bevrees dat U ook genade aan die inwoners van Nineve gaan bewys!

Om te aanvaar dat die boek ‘n historiese vertelling is, stel vrae aan die gelowige: is dit moontlik om vir drie dae in ‘n vis se maag te oorleef? En kan die vis jou dan uitspoeg en jy normaal funksioneer?

Kritiese navorsing het lankal aanvaar die boek is nie histories begrond nie en is nie bedoel om histories gelees te word nie. Dit is eerder ‘n kunstige verhaal om ‘n teologiese boodskap aan die volk (Juda) oor te dra en daarom moet die vertelling in eie terme geïnterpreteer word.

Die boek stel twee belangrike vrae:

• Wat is die identiteit en betekenis van die groot vis? – 1: ¹⁷Toe stuur die Here ‘n groot vis om Jona in te sluk. Jona was vir drie dae en drie nagte in die vis. Dit hoef nie allegories verklaar te word as Israel wat in ballingskap gaan nie, soos Joose rabbi’s vir baie lank doen. Die vis is eerder ‘n instrument wat Jona aan wanorde en chaos blootstel as vrug van sy ongehoorsaamheid;
• Is die psalm in 2:2-9 van die begin af deel van die boek of is dit agterna bygevoeg? Die boek bestaan in oorgelewerde manuskripte sonder die psalm maar tog is die psalm baie goed ingewerk sodat dit heel funksioneel in die konteks voorkom, en die psalm speel ook ‘n kernbelangrike rol om die teologiese doel van die boek te dien. 2: “In my groot nood het ek die Here aangeroep en Hy het my geantwoord. Ek het uit die doderyk geroep en U het my gehoor! ³In die diepte van die oseaan het U my gegooi. Ek het tot in die hart van die see gesink. Strome het rondom my gekolk. U het golf na golf oor my laat spoel. ⁴Ek het gesê: ‘Uit u teenwoordigheid het U my verdryf. Hoe sal ek ooit weer u heilige tempel sien?’⁵“Water het my verswelg, die diepwaters het my omring. Seegras was om my kop gedraai. ⁶Ek het afgesak tot waar die berge begin. Ek was afgesluit van die lewe, vasgevang in die land van die dooies. Maar U, Here my God, het my gered uit die oop kake van die dood! ⁷“Toe ek alle hoop verloor het, het ek weer aan die Here gedink. In u heilige tempel het U my gebed gehoor. ⁸Wie vals gode aanbid, minag God se goedheid. ⁹Ek sal met lofliedere vir U ‘n offer bring. Ek sal doen wat ek beloof het. Net die Here bring verlossing!”

In die Semitiese mitologie het dit drie dae en drie nagte geneem om na die onderwêreld van die dood te reis. Volgens dié opvatting moes Jona, ná drie dae en nagte in die maag van die vis, reeds dood gewees het. Maar hy is nog springlewendig en bid die mooiste gebed in die vis se maag.

Die rol wat God se beskikking in die boek stuur, is opvallend. Hy bestuur alle sake.

Hierteenoor staan die rol wat Jona speel. Hy tree direk téén God se bevele op. In 1:2 gee God die bevel dat Jona moet opgaan na Nineve. Jona reageer deur af te gaan na Joppe met die doel om na Tarsis te vlug, weg van JHWH af, in presies die teenoorgestelde rigting as Nineve (meeste vertalings laat dié teenspraak ongelukkig uit). Nineve lê aan die oostelike uithoek van die bekende wêreld, Taris aan die westelike uithoek. Jona gaan af na Joppe, maar dis nie genoeg nie. Hy gaan ook na die maag van die skip. Ook nie genoeg nie, gaan hy af na die dieptes van die see, en na die maag van ‘n vis, en so tot in die maag van die onderwêreld, waar die fondasies van die aarde gegrond is. 2: Ek het uit die doderyk geroep en U het my gehoor! ³In die diepte van die oseaan het U my gegooi. Ek het tot in die hart van die see gesink. Strome het rondom my gekolk. U het golf na golf oor my laat spoel.

Die vraag in 4: ⁴Die Here het geantwoord: “Is dit reg van jou om hieroor kwaad te wees?” is bedoel om Jona/luisteraars tot die insig te bring dat JHWH se genade nie tot Israel beperk is nie. Wanneer Jona buite onder die skerm gaan sit, is dit met die doel dat hy kan sien wanneer JHWH die stad vernietig sodat hy hom daarin kan verlekker. Want Nineve is Assirië, die vyand wat die Noordryk of Israel vernietig het!

Hierteenoor staan JHWH wat wil sien dat Nineve hom bekeer sodat Hy die stad en sy mense (en diere!) kan red – 4: ¹⁰Toe sê die Here: “Jy is ontsteld oor die plant en dit terwyl jy niks gedoen het om die plant te versorg of te laat groei nie. Die plant het oornag opgekom en is weer oornag vernietig. ¹¹Nineve het meer as 120 000 mense wat nie weet wat reg of verkeerd is nie en ook baie diere. Sal Ek dan nie medelye hê oor die groot stad Nineve nie?”

Nineve is die vir Israeliet simbool van die gehate Assiriese wêreldmoondheid wat Israel se einde beteken, en word simbool vir alle nasies wat Israel skade aanrig en wil vernietig. Vgl ook Nahum se haatlied teen Nineve. Die Assiriërs was vanaf 883 vC. die magtigste wêreldmoondheid en hulle verwoes Samaria in 722 vC.  Nineve lê aan die wesoewer van die Tigrisrivier, ongeveer 670 km noordoos van Israel geleë. Dit was vroeg reeds ‘n Assiriese koninklike stad, maar word eers onder Sanherib (705-681 vC.) die hoofstad van die ryk. Die biblioteek in die stad maak die stad wêreldbekend. Die Mediërs en hulle bondgenote verwoes die stad in 612 vC.

In dié verhaal speel Nineve die rol van die baie groot stad wat teenoor JHWH en sy volk staan. Die stad is baie groot – 3: ³Jona het gereedgemaak en na Nineve toe gegaan soos die Here hom beveel het. Nineve was so groot dat dit drie dae vat om alles te sien.

Jona dien as ‘n gelykenis om Jona/Israel as ontvanger van JHWH se genade te ontmasker as dat dit selfsugtig is en genade vir ander volke wil ontsê.

Baie navorsers lees Jona in die lig van Esra en Nehemia se verbod op gemengde huwelike en hulle vyandigheid teen enigiets wat nie-Joods is nie: Esra 9: Toe het die leiers na my toe gekom en gesê: “Baie van die mense van die land, selfs ook van die priesters en die Leviete, het hulle nie van die ander volke in die land afgesonder nie. Hulle het van die afstootlike praktyke van die Kanaäniete, Hetiete, Feresiete, Jebusiete, Ammoniete, Moabiete, Egiptenaars en die Amoriete begin beoefen. ²Van die mans en hulle seuns het met van die vroue van die land getrou. Deur dit te doen, het hulle die heilige volk van God met die bevolking van die land vermeng. Om die kroon te span, was die amptenare en die leiers die eerstes om dit te doen; Neh 13: ²³Min of meer in dieselfde tyd het ek besef dat sommige Judese mans met vroue uit Asdod, Ammon en Moab getroud was. ²⁴Van hierdie mense se kinders kon omtrent die helfte nie die taal van Juda praat nie. Hulle het net die taal van Asdod of een van die ander tale van die omgewing gepraat. ²⁵Ek het hulle aangespreek en hulle vervloek. Party van hulle het ek berispe, hulle vervloek, sommige geslaan en ander se hare uitgetrek. Ek het hulle ‘n belofte voor God laat aflê dat hulle nie sou toelaat dat hulle kinders met die heidense mense van die land ondertrou nie. ²⁶“Was dit nie presies die rede hoekom koning Salomo in sonde beland het nie?” het ek gevra. “Daar was geen koning van enige nasie wat met hom vergelyk kan word nie. God het hom liefgehad en het hom koning oor die hele Israel gemaak. Die waarheid is dat dit sy heidense vroue was wat veroorsaak het dat hy sondig. ²⁷Hoe kan julle ooit daaraan dink om so ‘n sonde te doen deur met heidense vroue te trou en so aan God ontrou te wees?” ²⁸Selfs die hoëpriester Eljasib se seun Jojada was met die dogter van Sanballat, die Goroniet, getroud. Ek het hom voor my weggejaag.

Die boek handel oor xenofobie. Dit probeer om JHWH se karakter te reduseer om binne ons verwagtinge in te pas, sodat mense wat nie soos ons is nie, uitgesluit kan word van sy genade wat slegs tot ons beperk is.

Lees gerus die verhaal vir die kunstige vertelling wat daarin vervat is – dit word puik vertel!

In die NT tyd was daar verhale bekend as Vitae Prophetarum in omloop wat verhale oor verskeie profete bevat het, ook oor Jona. Wanneer die NT na die teken van Jona verwys, dui dit op ‘n teken in dié verhale wat na die eindtyd verwys. So gebruik Jesus dit dan ook in Markus 8:12 en Lukas 11:29-31, as teken van die eindtyd. Matteus 12:38-42 noem spesifiek dat dit op die verhaal van Jona betrekking het. Matt 12: ³⁸Daarop het sommige van die skrifkenners en Fariseërs Hom geantwoord: “Leermeester, ons wil graag ‘n wonderteken van U sien om te bewys dat U van God af kom.” ³⁹Jesus het egter geantwoord: “Dit is net slegte en goddelose mense soos julle wat ‘n wonderteken as bewys wil hê. Die enigste teken wat julle sal kry, is dié van die profeet Jona. ⁴⁰Net soos Jona vir drie dae en nagte in die maag van ‘n groot vis was, so sal Ek, die Seun van die Mens, vir drie dae en nagte in die binneste van die aarde wees. ⁴¹Die mense van Nineve sal op die oordeelsdag saam met vandag se mense opstaan en teen hulle getuig. Hulle het tog op grond van Jona se prediking tot inkeer gekom. Iemand baie belangriker as Jona is nou hier by julle, en tog kom julle nie tot inkeer nie. ⁴²Die koningin van Skeba sal op die oordeelsdag saam met die mense van vandag opstaan en teen hulle getuig. Sy het immers van ‘n baie ver land gekom om na die wysheid van Salomo te kom luister. Iemand baie belangriker as Salomo is nou hier by julle; tog weier julle om na Hom te luister! Lukas 11: ²⁹Terwyl die skare om Jesus saamdrom, het Hy gesê: “Dit is bose tye hierdie, en hierdie bose geslag hou aan om van My ‘n wonderteken te vra. Maar die enigste teken wat Ek hulle sal gee, is die teken van die profeet Jona. ³⁰Wat met hom gebeur het, was ‘n teken vir die mense van Nineve dat God hom gestuur het. Wat met My gebeur, sal ‘n teken wees dat God My, die Seun van die Mens, na hierdie mense gestuur het. ³¹“Die koningin van Skeba sal in die oordeelsdag opstaan en hierdie geslag veroordeel, want sy het van ‘n ver land gekom om na die wysheid van Salomo te luister. En nou is Iemand groter as Salomo hier – en julle weier om na Hom te luister. ³²Die mense van Nineve sal ook in die oordeelsdag opstaan en hierdie geslag veroordeel, want hulle het tot inkeer gekom deur die prediking van Jona. En nou is Iemand groter as Jona hier – en julle weier om tot inkeer te kom.”

Outeur: Dr Marius Nel