Chris vra: 

Ons het familie wat oor beweeg het na die Israel beweging. Is daar ‘n artikel wat my sal help om meer daaroor ingelig te wees.

Antwoord

Prof Kobus Kok antwoord:

Terugkeer na Joodse gebruike? 

Ek dra nie kennis van die presiese inhoud van die Israel beweging nie. Indien dit te doen het met die terugkeer na Joodse feeste en gebruike, moet mens net baie versigtig wees om nie die Nuwe Testamentiese kerk se besluite in hierdie verband te ignoreer nie. In Galasiërs 2 en Handelinge 15 lees ons van die baie belangrike apostelkonvent in 48 na Christus in Jerusalem waarin die vroeë Christene die vraag gevra het of mense eers Jode moes word om Christene te kan wees. Die antwoord was nee, mense kan hulle eie kulture behou en hoef nie Joodse feeste en reëls na te kom  nie. In Kolossense 2:8 se die skrywer baie duidelik: “Pas op dat niemand julle van Hom af wegvoer deur teorieë en argumente wat misleidend is nie”, en in Kol 2:16 kwalifiseer die skrywer dit as “Daarom moet julle nie dat iemand vir julle voorskrywe wat julle moet eet en drink nie, of dat julle die jaarlikse feeste of die nuwemaansfees of die Sabbatdag moet vier nie. Dit is alles maar net die skaduwee wat sou kom; die werklikheid is Christus”. Hierdie feeste en gebruike waarna verwys word, is duidelik Joodse gebruike (vgl. die Sabbat). Sommige valse leraars het op die Christene sekere Joodse gebruike afgedwing. Paulus sê dat Christus hierdie dinge kom vervul het. Indien sekere bewegings weer Joodse gebruike verpligtend maak vir redding, dan keer ons terug na ‘n leerstelling wat deur die vroeë kerk reeds afgekeur is en as valse lering bestempel is.

Skrywer: Prof Kobus Kok

Die Seder (4) – Coen Slabber

By elke sitplek word ’n kussing geplaas sodat tydens die ete die deelnemers sigbaar kan leun. Dit is ’n antieke teken van vryheid – slawe is gedwing om regop by maaltye te sit, terwyl die eienaar kon leun.

Die orde van die Seder

Paasfees val op die 15de Nisan. Die maan het reeds vir 15 dae gegroei. Daarom moet die Seder geleidelik groei deur 15 stappe.

1. Kadesh – die seën oor en die drink van die eerste beker wyn. Die seën word deur die leier uitgespreek.
2. Urechatz – Die hande word gewas. Dit is ’n simboliese rituele reiniging. ’n Beker water word na die leier gebring wat die water oor sy hande uitgooi. In ander tradisies was al die deelnemers hulle hande – of aan tafel of by ’n wasbak.
3. Karpas – aptytwekker. Die groen groente word in die soutwater gedoop en geëet. Dit prikkel die kinders se nuuskierigheid.
4. Yachatz – daar is ’n hopie van drie matzah op die tafel. Op hierdie stadium word die middelste matzah in twee gebreek. Die grootste deel word weggesteek en sal later gebruik word. Die kleiner deel word weer op sy plek tussen die ander twee teruggeplaas.
5. Magid – die verhaal van die Paasfees: die oorgang van slawerny na vryheid. Nou word die vier vrae gevra – gewoonlik deur die jongste kind. Hoekom verskil hierdie nag van alle ander nagte?
   1. Alle ander aande eet ons gesuurde en ongesuurde brood. Waarom eet ons nou net ongesuurde brood?
   2. Alle ander aande eet ons ’n verskeidenheid van kruie. Waarom eet ons vanaand net bitter kruie?
   3. Alle ander aande doop ons nie ons kos nie. Hoekom doop ons dit vanaand twee maal?
   4. Alle ander aande sit ons regop as ons eet. Hoekom lê ons vanaand skuins aan tafel?

Hierdie vrae vorm natuurlik die raamwerk vir die verhaal van Paasfees. Deuteronomium 26:5 – 8 word dan gelees en verduidelik. Die tien plae word opgenoem. Na die lees van elke plaag verwyder elke deelnemer ’n druppel wyn met sy vingerpunt uit die beker. Die wysgere sê dat alhoewel hierdie aand ’n aand van bevryding is, kan jy nie volkome bly wees nie, want van God se skepsels het gely. ’n Vol beker wyn is ’n teken van volkome blydskap – daarom word van die wyn uitgehaal. Die drie belangrikste simbole – die offer, die ongesuurde brood en die bitter kruie – word verduidelik. Lofgesange word gesing, insluitend die gewilde Dayena (Dit sou voldoende gewees het) wat verklaar dat al het God net een van die baie dade vir die Jode gedoen, sou hulle Hom steeds gedank en geloof het. Die tweede beker wyn word nou gedrink

1. Rohtzah – die hande word weer gewas en die seën uitgespreek.
2. Motzee – hierdie is die eerste van twee formele seënuitsprake. Die seën bevat die woorde Hy wat voorbring – motzi in Hebreeus.
3. Matzah – die tweede seëning word uitgespreek. Die eerste matzah word geëet.
4. Maror – die seën word uitgespreek voordat die bitter kruie geëet word.
5. Koreich – die bitter kruie word tussen twee stukkies matzah geplaas – soos ’n toebroodjie – en dan geëet. Die onderste matzah word hiervoor gebruik.
6. Schulchan Orech – die feesmaal word geëet. Daar word gewoonlik met die eier begin.
7. Tzafun – die afikoman wat vroeër weggesteek is, word nou geëet. Elkeen ontvang ’n olyfgrootte deel van ’n matzah om te eet. Daarna mag geen verdere kos geëet word nie.
8. Bareich – die tradisionele seën na maaltye. Dit word gedoen uit dankbaarheid aan God vir die kos wat geëet is en vir al sy seëninge. Die derde beker wyn word nou gedrink. Die voordeur van die huis word nou oopgemaak en Elia word simbolies ingenooi om aan die Seder deel te neem. Volgens tradisie sal Elia die koms van die Messias aankondig – ’n tyd van vrede en volmaaktheid.
9. Hallel – lofgesange. Die hele Hallel word opgesê. Psalm 113 – 114 word voor die maaltyd opgesê; Psalms 113 – 118 word opgesê na die seën oor die maaltyd uitgespreek is. Dit word gevolg deur Psalm 136. Hierna word die vierde beker wyn gedrink nadat die toepaslike seën uitgespreek is. 
10. Nirtzah – die hoop word uitgespreek dat die gebede en rituele vir God aanvaarbaar was. “L’shanah haba’ah b’Yerushalayim! – Volgende jaar in Jerusalem 

Verdere liedere kan gesing word. Bespreking oor die tora kan volg. Ons weet nie of Jesus en sy dissipels hierdie volgorde gebruik het nie. Ons lees, byvoorbeeld, niks van die lamsvleis in die beskrywings van hierdie laaste paasmaaltyd nie. Hierdie gee vir ons egter ’n goeie oorsig van ’n tradisionele paasmaaltyd. 

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Seder (3) – Coen Slabber

Nou kom ons by twee belangrike simbole: die vier bekers wyn en die Sederbord.

Die vier bekers wyn

Tydens die Seder moet vier bekers wyn gedrink word. Elkeen word op ’n spesifieke tyd gedrink. Hoekom nou juis vier bekers? Dit verwys na die vier seëninge wat in Eksodus 6:6 – 7 beloof word:

1. Ek neem julle aan as my volk en Ek sal julle God wees.
2. Dan sal julle besef dat Ek, die Here, julle God is wat julle van die dwangarbeid van Egipte bevry.
3. Ek sal julle bring na die land wat Ek met ’n eed aan Abraham, Isak en Jakob belowe het.
4. Ek sal dit julle eiendom maak.

Die Seder-bord

Die Tradisionele Sederbord

Hierdie is ’n spesiale bord wat ses simboliese kossoorte bevat – elkeen het ’n spesiale betekenis in die vertelling van die Eksodus-verhaal. Die sewende simboliese item – drie matzah – word op sy eie bord geplaas. Hierdie ses items is:

1. Maror en Chazeret – twee soorte bitter kruie wat herinner aan die bitter en swaarkry van slawerny in Egipte. Vir maror word vars peperwortel gebruik. Chazeret is tipies bindslaai (romaine lettuce). Die wortels van hierdie slaai is bitter. Die deelnemers aan die Seder moet letterlik die bitterheid van slawerny proe.
2. Charoset – ’n soet bruin pasta van vrugte en neute. Die deelnemers moet letterlik die ondervinding van slawerny inneem.
3. Karpas – ‘n groente soos pietersielie of seldery. Hierdie groente word in die soutwater gedoop. Die groente is simbool van lente en hernuwing; die soutwater is ’n simbool van die trane van die Hebreeuse slawe.
4. Zeroa – gebraaide lamskenkel simbool van die Paasfeesoffer. Dit was ’n lam wat in die tempel in Jerusalem geoffer is. Dit word nou tuis voorberei.
5. Beitzah – ’n gebraaide eier wat deel was van die feesoffer in die tempel. Dit is ook ’n simbool van die heelheid en voortsetting van lewe.

[1 het twee items gehad.]

Fokus op die kinders

Die oorvertel van die Eksodus-gebeure aan jou kinders is die doelwit van die Seder. Daarom word moeite gedoen om die belangstelling en nuuskierigheid van die kinders te prikkel – en om hulle wakker te hou. Daarom is vrae en antwoorde deel van die ritueel. Kinders word aangemoedig om vrae te vra.

Die belangrikste vraag is: “Hoekom verskil hierdie nag van alle ander nagte?” Nou volg ’n geskiedkundige hersiening van die Eksodus-verhaal. Gedurende die Seder sal die leier die matzah bedek en die beker wyn oplig. Dit word gedoen om vrae te stimuleer. Dan is daar die sogenaamde afikoman wat weggesteek word. Die kinders moet dit soek.

Volgende keer kyk ons na die tradisionele maaltyd – die volgorde waarin dit gebeur

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Seder (2) – Coen Slabber

Die volk het toe hulle brooddeeg, sonder suurdeeg, in skottels gesit, dit in hulle klere toegedraai en dit op hulle skouers gedra … Met die deeg wat hulle uit Egipte saamgebring het, het hulle ongesuurde roosterkoeke gebak: dit was sonder suurdeeg omdat hulle uit Egipte gejaag is en nie kans gehad het om eers vir hulle padkos klaar te maak nie (Eksodus 12:34, 39).

Tydens die agt dae wat die Paasfees gevier word, eet die Jode net ongesuurde brood – die plat, ongesuurde brood wat die pas bevryde slawe geëet het (matzah of matzo of matzoh). Geen suurdeeg – enigiets wat rys as dit gebak word – mag geëet word nie. Die kombuisgereedskap wat normaalweg gebruik word, moet verplaas word met gereedskap wat gebêre word spesifiek vir gebruik tydens die Paasfees. Die huis moet deeglik skoongemaak word en alle suurdeeg moet verwyder word – selfs die krummels wat die kinders gemors het.

Matzah – Ongesuurde Brood

Hierdie verbod op suurdeeg is so streng dat sekere rituele ingestel is om te verseker dat alle suurdeeg verwyder word. Die aand voor die Paasfees is daar ’n seremoniële soektog vir suurdeeg – ’n simboliese laaste geleentheid om enige suurdeeg wat dalk nie raakgesien is nie, te verwyder. Gewoonlik word ’n kers gebruik. ’n Veer word gebruik om die oorblywende “suurdeeg” in ’n houtlepel te vee. Die oggend van Paasfees word al die suurdeeg wat verkry is, verbrand.

Geen suurdeeg mag na 10:00 die oggend van Paasfees geëet word nie. Ons moet onthou die Joodse dag begin met sononder. Alle eersgebore Joodse mans vas die dag.

Nou kom ons by die Seder self. Die tafel word met die beste silwerware gedek. Familielede kom met gewone klere, maar die persoon wat die leiding gaan neem, kom in ’n wit kleed. By die kop van die tafel is die Sederbord met ’n verskeidenheid simboliese kossoorte wat tydens die Seder geëet sal word. Ook byderhand is ’n bord met drie matzah en skottels met soutwater.

Elke deelnemer kry ’n afskrif van die Haggada. Mans en vroue neem deel aan die fees. Belangrike gedeeltes uit die Haggada word in die oorspronklike Hebreeus en Aramees gelees. Gewoonlik word dit in die moedertaal herhaal, sodat almal dit kan verstaan. Die leier sal dikwels die voorlesing onderbreek om die betekenis en interpretasie vir die kinders te verduidelik.

Temas van die Seder

Die rituele en simboliese kosse beklemtoon twee temas: slawerny en vryheid. Sonsondergang was die Jode slawe van die farao. Om middernag volg die tiende plaag – die dood van al die eersgeborenes van Egipte – selfs die eerstelinge van die diere (Eksodus 12:29). Nog daardie selfde nag beveel die farao vir Moses en Aäron om pad te gee. Die deelnemers aan die Seder dink aan die eerste deel van die nag aan slawerny deur matzah (die arm man se brood – ongesuurde brood), bitter kruie (simbool van die bitterheid van slawerny) en Charoset (’n soet pasta wat die messelklei wat die Joodse slawe gebruik het, simboliseer) te eet.

Dit was die nag waarin die Here oor hulle gewaak het en hulle uit Egipte bevry het. Daarom behoort dié nag aan die Here en moet alle Israeliete en hulle nageslag dié nag wakker bly (Eksodus 12:42).

In die volgende artikel gaan ons kyk na twee belangrike simbole van die paasmaaltyd – die wyn en ongesuurde brood.

Skrywer: Dr Coen Slabber