Die Groot Geloofswoordeboek: Onsigbare/Sigbare Kerk

Onsigbare kerk • Sigbare kerk

Daar is mense wat graag werk met hierdie onderskeid: sigbare en onsigbare kerk. Dit word gewoonlik so verstaan dat die sigbare kerk die amptelike ledetal van elke gemeente is, die boeklidmate. Die onsigbare kerk is die ware gelowiges. En die twee groepe is nie identies nie. Daar kan nie te veel fout gevind word met so ‘n onderskeid nie, behalwe dat dit nooit bedoel was om so te wees nie. Almal wat formeel aan die kerk behoort, is veronderstel om ge­lowiges te wees.

Dit word egter ‘n probleem as ‘n mens daaraan dink dat die eint­like kerk, die gelowiges, dan onsigbaar genoem word. Die be­doeling is natuurlik dat dit net onbekend is presies wie al­mal waar­lik gelowiges is. Maar dit kan tog nie met die woord “on­sig­baar” gedek word nie. Die gelowiges is tog juis sigbaar, of tenminste veronderstel om sigbaar te wees. Hulle moet hulle lig só laat skyn dat die mense hulle goeie werke sien en hulle Vader verheerlik (Matt 5:16). Dit maak dus nie goed sin om van ‘n onsigbare kerk as die eintlike kerk te praat nie. En die re­de vir hierdie probleem is een­vou­dig die anomalie dat mense op die boeke van die kerk staan, maar nie regtig aan die Here be­hoort nie. Met so ‘n onmoontlike si­tua­sie kan ‘n mens verwag om probleme te hê.

Hierdie probleme kom net na vore waar dit populêr is om aan die kerk te behoort. In die vroeë kerk het dit jou iets gekos, soms omtrent alles gekos.

Die verdere probleem is dat hierdie gedagte van ‘n onsigbare kerk dan gebruik word om te regverdig dat die kerk maar ver­deeld kan wees solank ons maar net in die onsigbaarheid een is: een in ons geloof en in ons verbondenheid aan die Here, al wil ons nie naby mekaar kom nie. Hiermee kom die ware motivering agter hier­die vreemde onderskeiding na vore: die onwilligheid om aan die Here gehoorsaam te wees en een gemeente te vorm tussen gelowiges wat kultureel of andersins van mekaar verskil.

Jesus self slaan die sigbaarheid van die kerk baie hoog aan. Ons sigbare eenheid moet die wêreld oortuig van Hom (Joh 17:20-23). En Paulus is oortuig dat ons eenheid net soveel ‘n vrug van die kruisdood van Jesus is as die vergifnis van ons sonde (Ef 2:16). Om van twee kerke te praat is net so sinloos as om van twee Gode en twee Christusse te praat.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Onderdanigheid van die Vrou

Onderdanigheid van die vrou

Die vrou se onderdanigheid het gedurende die laaste eeu ‘n al gro­ter diskussiepunt geword. Vroeër is dit byna sonder uit­son­dering as vanselfsprekend aanvaar. Die vroeë kerkvaders het selfs ‘n baie negatiewe siening van die vrou gehad wat veral verbind is aan die feit dat die Bybelverhaal die eerste sonde aan Eva toeskryf. Daar is selfs gesê dat die vrou “die poort na die hel is” omdat sy die mens­dom in sonde laat val het.

In die meeste kerke kon die vrou geen leiding neem voor die twintigste eeu nie. Selfs vandag nog mag sy geen amp beklee in die *Katolieke Kerk en ook in talle konserwatiewe Evangeliese en Gereformeerde Kerke nie.

Dit lei geen twyfel dat die vrou oor die algemeen “tweede” kom in die Bybel nie. Die Bybel is deur en deur ‘n manlike boek waarin al die sleutelfigure mans is: konings, profete, priesters, dis­si­pels. Ook Jesus was ‘n man, en selfs God word met manlike voornaamwoorde aangedui.

Daarteenoor is vrouens oor die algemeen as eiendom van die man beskou. ‘n Jong vrou het aan haar pa behoort totdat ‘n man haar by hom koop. Sy word dan ook boaan die lys van die man se besittings genoem (Eks 20:17). Dit was vir lank in die Weste so aanvaar. Ons sien dit nog in die gebruik dat die pa die bruid in die kerk inbring en dan aan die man oorhandig, al is die meeste mense nie meer van hierdie betekenis bewus nie.

Tot baie laat in die Nuwe Testament word die onderdanigheid van die vrou sterk beklemtoon. Die sterkste uitsprake kom voor in briewe van Paulus. Vrouens mag nie mans leer of gesag oor hulle uitoefen nie, hulle mag nie praat in die gemeentebyeenkom­ste nie, mag selfs nie eens vrae vra nie (1 Kor 14:34 ev; 1 Tim 2:8 ev; 1 Pet 3:1 ev).

Daar is nie baie groepe Christene – miskien selfs nie ‘n enkele groep nie – wat dit streng toepas nie. Selfs die konserwatiefste Evan­gelicals in Amerika laat vrouens toe om vrae te vra en selfs Son­dagskool te hou vir ‘n klas met seuntjies. Almal aanvaar dat ‘n ma vir haar seuntjie iets van die evangelie mag leer, selfs moet leer.

Dit beteken dat niemand hierdie uitsprake ten volle ernstig neem nie. Die vraag is natuurlik waarom, en waar trek ‘n groep die streep?

‘n Mens kan verder vra hoe ruim hierdie onderdanigheid moet geld: net in die huwelik, of ook in die kerk en verder ook in die samelewing?

Maar ‘n mens moet ook vra: Is hierdie on­der­da­nigheid deel van die evangelie of net van die kultuur van die Bybeltye? Hoe be­sluit ‘n mens daaroor? Die ant­woord is dat die evangelie altyd gel­dig is. As ‘n mens dus voorbeelde in die Bybel kan kry waar die on­der­da­nigheid van vrouens nie gegeld het nie, kan jy vermoed dat dit so is omdat die onderdanigheid nie deel van die evangelie is nie, maar van die destydse kultuur.

En daar is inderdaad sulke voorbeelde, tenminste in Genesis 1, Genesis 2, Hooglied, Galasiërs 3:28 en 1 Korintiërs 7.

Genesis 1

In Genesis 1 is daar geen sprake van die onderdanig­heid van die vrou teenoor die man nie. Hulle is albei op dieselfde wyse beeld van God, en albei kry presies dieselfde opdragte (Gen 1:26-30).

Genesis 2

In Genesis 2 is alles nie so maklik nie. Daar is sterk argumente dat die vrou hier inderdaad onder die man gestel word, maar daar is ook sterk argumente dat hulle ook hier gelyk is. Een van die proble­me is dat ons hier ‘n verhaal het en dat verhale natuurlik omtrent altyd op verskillende maniere verstaan kan word.

 

Volgens die een siening word die vrou hier ongetwyfeld onder die man gestel. Die man word eerste gemaak, en hy ontvang van God die opdragte. Die vrou word uit die man gemaak, en dit maak hom belangriker as sy. Verder gee hy aan die vrou ‘n naam (“vrou”), wat ‘n aanduiding van gesag is. En boonop is sy die man se “hel­per”, wat beteken dat sy sy mindere is. Uiteindelik is dit die vrou wat on­gehoorsaam is en dan die man verlei. En deel van haar sonde is die feit dat sy op haar eie met die slang in ge­sprek gegaan het en nie haar man se leiding ingeroep het nie. Dit beteken dat sy nie aan hom onderdanig was nie.

Vir baie Christene is dit die einde van die bespreking: dis duide­lik dat die vrou tweede moet kom. Die man is in ‘n gesagsposisie oor haar aangestel.

Maar daar is ook ‘n ander interpretasie. Dit word in Genesis 2 beklemtoon dat die vrou die man se gelyke is. Die Here het vir die mens ‘n hulp gemaak wat sy gelyke is (Gen 2:18, 20). Alhoewel dit in dié verband eintlik net beteken dat sy nie ‘n dier is nie, maar ‘n mens soos hy, beklemtoon die mens tog hierdie eendersheid in so ‘n mate dat dit beteken hulle is ook gelyk aan mekaar:

“Een uit myself.”

“Een soos ek.”

“Sy sal ‘vrou’ genoem word; sy is uit die man geneem” (2:23).

Hierdie drie sinne is belangrik. Die eerste twee beklemtoon die eendersheid van man en vrou. Die laaste sin ook, maar op ‘n be­son­dere wyse. Die Hebreeuse woord vir “vrou” is die vroulike vorm van die woord vir “man”. Al verskil tussen dié twee woorde is die vroulike uitgang wat aan die manlike woord gevoeg is. In die lig van die eerste twee sinnetjies beteken dit waarskynlik dat man en vrou presies dieselfde is behalwe dat die een ‘n manlike vorm van ‘n mens is en die ander een ‘n vroulike vorm.

Die argumente ten gunste van die vrou se onderdanigheid is nie sterk nie. “Helper” beteken nie noodwendig mindere nie. Trouens, God word self dikwels Israel se Helper genoem (Eks 18:4; Deut 33:7; Ps 20:3) en Hy is juis hulle meerdere. En verder gee die man nie hier in 2:23 aan die vrou ‘n naam nie, maar eers in 3:20. Dáár is dit inderdaad ‘n gesagsdaad, maar dit kom ná die sonde en die straf van God dat hy oor haar sal heers (3:16). Dit beteken dat die man se heerskappy deel van haar straf is en nie deel van haar skepping nie.

Die argumente teen haar onderdanigheid is dus sterker as dié ten gunste daarvan, en hierdie argumente word verder gesteun deur die feit dat die verhaal eindig met 2:24, wat as ‘n algemene stelling aanvaar dat die man sy ouers verlaat en met sy vrou saamleef, terwyl die kultuur van daardie tyd was dat die vrou haar ouers verlaat en by die man se familie intrek. Hier word die onderdanigheid van die vrou net soos in Genesis 1 deurbreek.

 

Dit bevestig dat vroue-onderdanigheid nie deel van die boodskap van die Bybel is nie.

Hooglied

In hierdie boek kry ons dieselfde situasie. Die rol wat die meisie speel, kan glad nie met vroue-onderdanigheid gerym word nie. Die meisie en die man tree as gelykes op. Trou­ens, eintlik kom die mei­sie sterker na vore as die man. Wat dié toedrag van sake nog merk­waardiger maak, is dat ons tra­disioneel aanvaar dat die man die magtige koning Salomo is en die meisie van die platteland kom waar sy in haar pa se wingerd werk. ‘n Plaasmeisie kommunikeer op gelyke vlak met die magtige koning!

As ‘n mens hulle verhouding ontleed, wissel die inisiatief voort­durend af. Die inisiatief van die meisie spreek uit woorde soos: “Die man wat ek liefhet, is myne, en ek is syne” (2:16; 6:3).

Daar is meer tekens van die belangrikheid van vrouens in hier­die lied. Sy noem haar broers “die seuns van my moeder” (1:6; 1953-vertaling) en nie van haar vader nie. Verder sê sy dat koning Salomo se moeder hom tydens sy huwelik gekroon het (3:11). En uiteindelik bring die bruid die bruidegom na haar moeder se huis (3:4; 8:2).

In Hooglied is die man en die meisie gelykwaardig. Hier is ook geen gefikseerde rolle van man en meisie nie. Hier is spontane we­dersydse liefdesvreugde. Dit is ‘n merkwaardige deurbreking van die oorheersende androsentriese kultuur waarin die Bybel ont­staan het, en ‘n verdere getuienis dat manlike oorheersing nie deel van die boodskap van die Bybel is nie.

 

Galasiërs 3:28

Hier lees ons: “Dit maak nie saak of iemand Jood of Griek, slaaf of vry, man of vrou is nie: in Christus Jesus is julle almal een.”

Aanvanklik lyk dit of hierdie teks dalk net verwys na die ma­nier waarop mense salig word: almal, sonder uitsondering, word salig net deur geloof in Jesus Christus, en nie deur boonop die wet te onderhou nie. Dit is duidelik die probleem waar­mee Paulus in hierdie brief werk: dat die heidene wat tot geloof in Jesus kom nie ook nog besny moes word voor hulle gered kon word nie. Sy ge­volg­trekking is dus dat daar nie meer Jood of Griek is nie, dat dit nie meer saak maak of iemand ‘n Jood of ‘n Griek (heiden) is nie. “Almal is een” beteken almal word op dieselfde manier salig.

Dit klink alles heeltemal oortuigend. Die vraag is net waar­om hy “slaaf en vry” en “man en vrou” daarby voeg. Dit was mos nie deel van die probleem dat die Judaïste geleer het dat sla­we an­ders salig word as vry mense nie, of mans anders as vrouens nie. Dit word nog vreemder as ‘n mens agterkom die Grieks het nie “man of vrou” nie, maar “manlik en vroulik”. Dit is ‘n vreem­de uitdrukking wat ons eintlik elders net in Genesis 1:27 in die eerste skeppingsverhaal kry. En dáár was geen onder­skeid tus­sen man en vrou nie, albei was op dieselfde manier beeld van God en albei het dieselfde opdragte van God gekry.

Dit lyk dus of Paulus wil sê alle vorme van diskriminasie is uit onder gelowiges. Want op ander terreine is inderdaad vreeslik tussen slawe en vry mense gediskrimineer, en ook op ander terrei­ne tussen mans en vrouens. Hy wil dus sê alle vorme van diskrimina­sie moet uitgeroei word, nie net die verskil tussen Jode en Grieke oor hoe ‘n mens salig word nie. Dit kan seker nie anders as om ook die eensydige onderdanigheid van vrouens in te sluit nie.

 

1 Korintiërs 7:3-5

In hierdie paar verse kom die wederkerigheid van die huwe­liks­verhouding nog duideliker na vore.

1.            Elke man behoort sy eie vrou te hê, en elke vrou behoort haar eie man te hê.

2.            Die man moet sy huweliksplig teenoor sy vrou nakom, en net so moet die vrou ook haar huweliksplig teenoor haar man nakom.

3.            Die vrou beskik nie oor haar eie liggaam nie, maar die man; net so beskik die man ook nie oor sy eie liggaam nie, maar die vrou.

4.            “Moenie vir mekaar omgang weier nie, behalwe met we­dersyd­se toestemming.”

In die kultuur van daardie tyd is dit ‘n skokkende we­der­ke­rig­heid. Wat sonder teenspraak as vanselfsprekend vir die man gegeld het, geld skielik net soseer vir die vrou. Dit was deel van die kultuur dat die man sy vrou besit het. Maar nou besit die vrou ook haar man! En natuurlik het die vrou nie oor haar liggaam ‘n sê gehad nie, sy was dan haar man se besitting. Maar nou het die man ook nie ‘n sê oor sy liggaam nie, want hy is nou sy vrou se besitting. Nou besluit die man nie meer alleen nie, man en vrou besluit saam. Ons kan geen idee vorm van hoe ‘n radikale ingryping dit was in die huwelikstruktuur van daardie tyd nie.

Wat ons hier het, is nie ‘n eensydige verhouding nie, maar ‘n we­derkerige verhouding; nie ‘n gefikseerde verhouding nie, maar ‘n oop verhouding; nie ‘n verhouding waarin die man oor­heers nie, maar een waarin albei op dieselfde manier inspraak het. Dis nie langer oorheersing en eensydige onderdanigheid nie, maar we­der­sydse inspraak en kameraadskap.

 

Efesiërs 5:21-32

Baie mense neem eenvoudig aan dat hierdie klassieke deel oor die huwelik duidelik is: die man is die hoof, die leier, sy woord is finaal, hy moet die inisiatief neem, en die vrou moet onderdanig wees, volg, luister, sy gesag en leiding aanvaar. Hoofskap en onderdanigheid. Wat kan duideliker wees?

As ‘n mens egter regtig die moeite doen om die deel deur te lees, sien jy gou dat daar baie meer in staan as die twee kort sin­netjies: “Vrouens, wees aan julle mans onderdanig,” en: “Die man is die hoof van die vrou” (5:22-23).

Die deel begin met ‘n algemene vermaning dat alle Christene aan mekaar onderdanig moet wees (5:21). Dit geld al ons verhou­dings, en natuurlik ook ons huwelik, want hierdie algemene vermaning is juis die inleiding tot die klassieke deel oor die huwelik wat direk hierna volg. Dit is trouens opvallend dat die skrywer juis met die huwelik begin ná hierdie algemene ver­maning tot onderlinge on­derdanigheid. Die vrou moet aan die man onderdanig wees, én die man aan die vrou. Ek moet bereid wees om vir jou terug te staan, én jy vir my.

Maar waarom dan direk daarna die opdrag spesifiek aan die vrou om aan die man onderdanig te wees? Kom ons kyk versigtig wat daar staan.

Die Grieks lees eintlik soos volg: “Wees uit eerbied vir Christus aan mekaar onderdanig, vrouens aan julle mans soos aan die Here.” Die werkwoord “wees onderdanig” word nie eens herhaal nie. Die vrou se onderdanigheid vloei dus voort uit die algemene on­derlinge onderdanigheid. Al wat vir die vrou bygevoeg word, is hoe haar onderdanigheid moet lyk: “soos aan die Here.” ‘n Mens kan net vermoed dat die apostel nie tevrede was met die soort on­der­danigheid wat die samelewing van haar verwag het nie: ‘n slaafse onderdanigheid. Die vrou was eintlik die man se besitting; hy het oor sy vrou beskik. Haar groot taak was om huis te hou en veral om vir hom ‘n nageslag te gee. Hy het die klok geslaan, en sy moes dans.

Hiermee neem die apostel nie genoeë nie. Terwyl hulle beide aan mekaar onderdanig moet wees, moet sy op ‘n ander manier aan hom onderdanig wees as wat die kultuur van haar verwag: “Soos aan die Here.” Wat beteken dit? Ons is nie slaafs aan die Here onderdanig nie. Dit is ‘n vrye besluit wat ons graag neem omdat dit ons juis gelukkig maak. Hy gee ons juis lewensruimte en die geleentheid om die *gawe wat die Gees ons gee ten volle te ontwikkel en te gebruik. Dit is natuurlik presies hoe die man ook aan sy vrou onderdanig moet wees. Paulus verwys net spe­sifiek na die vrou omdat sy alreeds onderdanig was, maar op ‘n verkeerde manier.

 

Die man se hoofskap

Om haar onderdanigheid verder te ver­^­duidelik verwys hy na die man se hoofskap. Ook dit bind hy dadelik aan Christus: “Die man is die hoof van die vrou soos Christus die hoof is van die kerk” (v 23). Hoe is dit? Die gedeelte vervolg dat Christus die Verlosser-hoof is, nie die onderdrukker-hoof nie. Christus se hoofskap is ‘n bevrydende hoofskap wat lewensruimte skep. En as Paulus hom direk daarna spesifiek tot die mans rig, bind hy hulle nogeens dadelik aan Christus: hulle moet hul vrouens liefhê soos Christus die kerk liefgehad het en sy lewe daarvoor afgelê het. Dis ‘n unieke soort hoof­skap! ‘n Hoof wat gee, wat tot die uiterste toe opoffer. Dit is eintlik hoof in aanhalingstekens: “hoof,” want van die ou soort hoofskap in die Griekse en Joodse wêreld bly daar net mooi niks oor nie. Van oorheers, van alleen die besluite neem, van gebied en sy moet spring, is geen teken nie, wel van opofferende diens tot die uiterste toe.

Efesiërs 5 is nie ‘n model van manlike oorheersing en vroue-on­derdanigheid nie. Dit is ‘n model van onderlinge onder­da­nigheid waarin die vrou se slaafse onderdanigheid omgekeer word in ‘n vry­willige keuse om haar man hoër te ag as haarself, net soos hy haar moet hoër ag as homself. Hiermee is die tradisionele baas­skap van die man omgekeer in ‘n radikale diensbereidheid soos Christus.

Daar is dus inderdaad vroue-onderdanigheid in die Bybel, maar dit gaan saam met mans se onderdanigheid: aan mekaar on­der­da­nig, nie met slaafse onderdanigheid nie, maar uit vrye keuse om­dat ons ander se belange hoër moet ag as ons eie.

Wat die kerk betref, is daar heelwat kerke wat tog aan die be­gin­sel vashou dat vrouens nie mans mag leer nie. Dit beteken vir hulle net dat hulle nie mag preek nie en ook nie in die regeeramp van ouderling mag dien nie. Maar daar is ander kerke wat meen dat ons hier te doen het met beginsels wat deur die kultuur van daardie tyd bepaal is. Dogters het nie saam met seuns skool toe gegaan nie sodat vrouens eenvoudig nie met mans kon saam­gesels nie. Selfs net as hulle in die gemeente sou vrae vra, sou dit ‘n verleentheid gewees het. Hulle mans kon tuis elke vraag beantwoord.

Maar dit is nie meer vandag so nie. Vandag gaan seuns en dogters saam skool en is vrouens tot net soveel in staat as mans. Daarom is daar geen rede waarom hulle nie dieselfde ver­ant­woordelikhede kan aanvaar nie. En dit geld eenvoudig die kerk én die samelewing.

 

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Kettery

Kettery is enige leer oor ‘n wesenlike deel van die evangelie wat deur die kerk verwerp is. Daar is baie afwykings wat as dwalings beskou word sonder dat dit regtig kettery genoem word. Maar dwalings oor belangrike sake, soos die Godheid of die mensheid van Christus, word kettery genoem.

Ons kry ook soms die onderskeiding tussen dwalings binne die geloof en dwalings wat die persoon uit die geloofsgemeenskap uit­sluit. Iemand sou anders oor die doop kon dink as die res van die ge­loofsgemeenskap, maar nog binne die gemeenskap aan­vaar word. Maar as iemand die opstanding van Jesus of die heils­betekenis van die kruis van Jesus verwerp, is dit ‘n dwaling wat hom of haar buite die Christelike geloofsgemeenskap stel. Dit sal dan kettery genoem word. Bekende ketterye in die vroeë kerk was die verwerping van die Goddelikheid van Christus én die verwerping van sy volle menslikheid.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Kerk

Kerk

(*Eienskappe van die kerk, *Kenmerke van die ware kerk)

• Denominasie Lidmaat Gemeente Selgemeente Gemeentestruktuur Bedienings Die basisstruktuur van die gemeente

• Denominasie

Omdat daar nie net een kerk is nie, maar die Christendom in talle organisasies verdeel is, word hierdie eenhede apart aangedui. Ons praat van denominasies of van kerke in die sin van afsonderlike kerkorganisasies. Binne hierdie organisasies is daar dan kleiner plaaslike eenhede. Dit word soms gemeentes genoem, maar daar is groepe wat dit ook weer (plaaslike) kerke noem.

Intussen word die woord “kerk” ook nog vir die kerkgebou ge­bruik, en selfs vir die erediens (“Ons gaan kerk toe”), of die kerk as instansie of organisasie (“Die kerk het besluit”).

In die meeste gevalle het die Charismatiese beweging nie deno­minasies nie, maar selfstandige kerke op elke plek. Intussen het van hierdie kerke begin om ook op ander plekke “gemeentes” (?) te stig. Soms word van kampusse gepraat.

 

• Lidmaat

“Lidmaat” beteken dieselfde as “lid”, maar word net in verband met die kerk gebruik. ‘n Mens is “lid” van ‘n vereniging, maar “lid­maat” van ‘n kerk. Dit is nie onmoontlik dat dit afgelei is van “le­de­­maat” wat ‘n deel van ‘n mens se liggaam is nie. Indien wel, sal dit ge­tuienis wees vir die feit dat die gemeente op ‘n be­paal­de sta­dium eerder in terme van die *Liggaamsmodel as die *Her­der-kud­de-model verstaan is. Dit impliseer onmiddellik dat ‘n lid­maat ‘n we­senlike deel van die gemeente is en nie maar net ‘n aan­hang­sel nie. Paulus is baie ernstig oor die liggaam as model van die gemeente (1 Kor 12). ‘n Liggaam kan nie sonder al sy ledemate goed funk­­sio­neer nie, en net so ook nie die gemeente nie. Dit beteken dat die lid­ma­te, waarvan die predikant net een is, die bedienaars in die ge­meen­te is. “Elke lidmaat vervul sy funksie, en so bou die liggaam hom­self in liefde op” (Ef 4:16).

 

• Gemeente

‘n Gemeente is ‘n plaaslike vorm van ‘n denomina­sie of kerk­ge­­nootskap. In sommige gevalle het dié gemeentes ‘n baie self­standige en onafhanklike bestaan, soos in die meeste Baptistede­nominasies, maar in ander gevalle is daar sterk bande tussen die gemeentes en word aspekte van hulle lewe selfs deur een ge­sag­struktuur beheer, soos ‘n sinode.

 

• Selgemeente

‘n Selgemeente is ‘n kleiner groep in ‘n plaaslike gemeente. Dit bestaan in verskillende vorme met verskillende oogmerke, en kan ook selkerk, kleingroep, huisgemeente, Bybel­studiegroep en nog ander name genoem word. (Later in hierdie bespreking meer hier­-oor onder gemeenskap.)

 

• Gemeentestruktuur

Die gemeentestruktuur sal van twee kan­te af bekyk word. Eers kyk ons na die vraag hoe die gemeente be­dien word, deur die predikant/pastoor/priester en die kerkraad, of deur die ge­meente self in die vorm van bedienings. Daarna kyk ons na die basiese struktuur in terme waarvan die bedienings behoort te werk.

Daar is minstens twee modelle waarvolgens gemeentes bedien word, al is daar natuurlik baie variasies op elke model moontlik: die Herder-kudde-model en die Liggaamsmodel.

 

Die Herder-kudde-model

In beginsel is daar niks met die Herder-kudde-model verkeerd nie. Die Here is ons Herder, en ons is sy skape. Dis ‘n pragtige Bybelse model van God se sorg en ons afhanklikheid. Psalm 23, Johannes 10 en ook ander dele in die Bybel beteken soveel vir soveel mense.

Die moeilikheid is wanneer die Here nie meer ons Herder is nie, maar die predikant/pastoor/priester. As ‘n gemeente vakant is, bid die gemeente dat die Here weer vir hulle ‘n “herder” sal voorsien.

Die predikant/pastoor/priester is soms ook die enigste “be­die­­naar” wat die gemeente moet bedien. Hy of sy is die enigste be­taal­de ampsdraer, en die hele geestelike lewe en organisasie van die gemeente draai om hom of haar.

‘n Baie ou segswyse is dat die predikant “in die bediening” is. Hy of sy bedien hierdie of daardie gemeente, of hy of sy is nou “uit die bediening”. Dit is trouens ook waarvoor die predikant betaal word. Die gemeente is bereid om by te dra vir die traktement, huisvesting en reiskoste van die “bedienaar”, en hulle verwag dan dat hy of sy hulle sal bedien deur die gemeente-byeenkomste te lei, hulle gereeld te besoek, hulle kinders te doop en te katkiseer, en hulle te begrawe. En as die predikant die bediening getrou en met toe­wyding uitvoer, gaan dit “baie goed” in die gemeente: daar is goeie kerkbesoek en bydraes, selfs soveel dat ‘n bietjie vir sending kan gaan.

Natuurlik gaan dit selfs nog beter as daar ‘n kerkraad is wat die “herder” “bystaan”. (Dit moet “bystaan” wees, want die pre­di­kant is al een wat regtig in die “bediening” is.) Die ge­meentelede word dan nog beter “bedien”, want hulle word deur nog meer mense be­soek.

Dat dit van die predikant/pastoor/priester verwag word om die “geestelike werk” te doen is duidelik. Dink vir ‘n oomblik aan hospitaalbesoek. Die hele familie is elke aand by die hospitaal, maar nie een van hulle sal bid nie. Die predikant/pastoor/priester moet. En as hy of sy dit nie doen nie, is die tonge los: Wat vir ‘n “herder” is dit wat nie eens bid nie?

Wat beteken “goed gaan” in so ‘n Herder-kudde-gemeente? Wat gebeur as die predikant/pastoor/priester nie toegewyd is en voluit vir die Here werk nie? Dan val alles plat. Dan gaan daar niks aan nie. Die eer­ste wat in die slag bly, is gewoonlik die sendingbydrae.

Het die Here regtig bedoel dat alles in die gemeente van een persoon se toewyding en ywer moet afhang? En as daardie per­soon nie regtig ‘n “bedienaar” is nie en jare in ‘n gemeente bly, watter on­eindige skade word daar aan die gemeente aangerig!

Het die Here regtig bedoel dat die gemeente, soms honderde mense, net moet sit en bedien word? Hoe bereik ons die wêreld só? Deur nog ‘n paar predikante/pastore/priesters? Is hierdie vorm van die Herder-kudde-model nie een van die redes waarom Chris­tene ‘n krimpende persentasie van die wêreldbevolking is nie? Is dit nie die rede waarom ons so min werfkrag op die wêreld het nie? ‘n Passiewe Christendom wat net bedien word, vetgevoer en oor­gewig? En dit terwyl ons atlete op die resiesbaan moes gewees het.

 

Die Liggaamsmodel

Die Liggaamsmodel werk volgens heeltemal ‘n ander begin­sel. Die gemeente word nie bedien nie, die gemeente bedien self; elke ge­meentelid is in ‘n bediening betrokke. Nie net die predikant/pastoor/priester het ‘n bediening nie, die gemeente het ‘n bediening. Die predikant/pastoor/priester is een onder baie. Hy of sy het natuurlik ook ‘n bediening, maar dis nie “die be­diening” nie, dis een bediening onder baie ander bedienings in die gemeente.

Die Liggaamsmodel is gebou op Paulus se siening van die ga­wes van die Gees, veral 1 Korintiërs 12: elke lidmaat is ‘n deel van die liggaam, en elke deel moet sy of haar funksie vervul sodat die lig­gaam as geheel kan werk. Net een enkele toon wat regtig seer is, maak loop amper onmoontlik. Net een vinger in gips en ‘n mens kan skaars vat met daardie hand. As ‘n mens kyk in hoe­veel be­son­derhede Paulus hierdie beeld van die liggaam toepas, be­sef jy hoe ernstig Paulus dit bedoel. Selfs die lid wat heelte­mal on­be­dui­dend lyk, blyk later onontbeerlik te wees.

Elders (*Gawes) is daarop gewys dat “gemeente” in Paulus se briewe eintlik ‘n huisgemeente is, miskien so vyftien mense. Dit is ‘n groep wat regtig hul lewens met mekaar kan deel. Dit is ook omtrent die getal gawes wat Paulus noem. Hy het nooit die ge­dag­te gehad dat honderde mense almal mekaar met hul gawes kan bedien nie. Wat word van die arme man wat sy vrou verloor het en nou by die kerkdeur moet staan dat al 700 gemeentele­de met hom simpatiseer? Ons het vandag *selgemeentes of kleingroe­pe waar mense se persoonlike behoeftes wonderlik aange­spreek kan word. Vyftien mense kan mekaar se lewens individueel deel en mekaar met hul gawes bedien.

Dink weer aan die voorbeeld van hospitaalbesoek. Wat kan ‘n predikant/pastoor/priester in elk geval werklik tot die situasie by­dra? Dit is die moeder wat ernstig siek is. Sy gaan ‘n paar weke in die hospitaal wees, en daarna nog weer tuis ook in die bed. Die getroue predikant/pastoor/priester gaan elke week een keer, wie weet, dalk twee keer ‘n gebed doen en haar sterkte toewens. Dit sal ongetwyfeld baie vir haar beteken. Maar intussen werk haar man in die week uitstedig, en sy het drie kinders wat moet eet en skool toe vervoer word. Arme predikant/pastoor/priester! Arme ma!

Behalwe as sy in ‘n “gemeente” is, dit wil sê ‘n groep van so vier of vyf gesinne wat hulle lewens met mekaar deel. Behalwe dat van hulle elke aand by die hospitaal kan wees (en nie net een of twee keer per week nie), kan hulle kos maak, kinders vervoer, en op ‘n wonderlike manier regtig ‘n verskil maak in die nood van hierdie gesin.

Hier is eintlik nog niks verder geskryf oor die verskeidenheid bedienings wat in so ‘n groot gemeente kan ontwikkel as die lidmate in kleingroepe of selgemeentes leef nie. Dit kan ‘n ge­meente word wat nie net mekaar oneindig beter kan bedien as wat een persoon hulle kan bedien nie, maar wat uitreik na die ongelowiges om hulle na Christus te nooi. Die kerk, en dit is elke ge­lowige, is geroep om ‘n “sendeling” te wees (*Sending), nie net die predikante/pastore/priesters nie. En daar is soveel nood om ons dat ons almal op een of ander manier betrokke kan wees by die leniging van hierdie nood in die Naam bo alle name.

 

• Bedienings

Bedienings is verantwoordelikhede wat individue of groepe in ‘n gemeente aanvaar. Dit hang saam met die ge­dag­te dat die Gees gawes aan gemeentelede gee, en nie net aan “amps­draers” nie. Hier­mee moet die gemeentelede me­kaar be­dien. Ge­meen­telede word ook gehelp om die gawe te “ont­dek” wat hulle ont­vang het. Struk­ture word dan in die ge­meen­te ge­skep waarin hierdie lidmate die gawe kan beoefen. ‘n Ge­meen­te kan hierdie bedieningstruktuur hand aan hand met die amp­struk­tuur im­plementeer, of van ‘n amps­bediening oorskakel na ‘n bedie­ning­struktuur. (Kyk later in hierdie bespreking onder gemeenskap.)

 

• Die basisstruktuur van die gemeente

Viering, lering, gemeenskap en getuienis is vier elemente in die lewe van ‘n ge­meente wat as ‘n een­heid behandel moet word. Dit behoort eintlik die basisstruktuur van die lewe van elke gemeente te wees.

Viering geskied in die erediens en ander groot byeenkomste, lering in ‘n Bybelskool en kursusse, gemeenskap in selgemeentes of ander kleingroepe en bedienings, en getuienis is die taak van die gemeente in die wêreld. Dit is nie vier losstaande sake nie. Die eerste drie moet al drie uitloop op die vierde een. Viering, lering en gemeenskap se gesamentlike doel is getuienis.

Die kerk is in die wêreld om die wêreld na Christus te nooi. Die kerk is nie in die wêreld om homself in stand te hou of vir sy lede te sorg nie. (*Sending) Die kerk is ook nie in die wêreld om vir besondere groepe in die gemeente te sorg soos die bejaardes of die jongmense nie – hoe belangrik hierdie dinge ook al is. As dié dinge God se doel met die kerk was, sou Hy lankal die kerk “hemel” toe gevat het waar dit alles baie makliker sal wees. Daar is net een ding wat die kerk nie meer ná Christus se wederkoms sal kan doen nie, en dit is om die wêreld vir Christus te wen. Dís ons taak hier en nou, totdat Hy kom. Die totale lewe van die gemeente, met al sy fasette, moet hierop ingestel wees en hierin sy uiteindelike doel vind.

Dit is ook nie aanvaarbaar om “eers alles in die gemeente in orde te kry” en dan na buite te begin beweeg nie. Alles sal nooit in die gemeente in orde wees nie! Daarom is hierdie houding dikwels net ‘n manier om by onsself betrokke te bly. Dis eerder goed om dadelik na buite te begin beweeg. Dit bring dikwels juis die behoeftes na vore wat ons in die gemeente moet aanspreek om ons getuienis effektiewer te maak. Al drie die fasette van ons lewe na binne moet planmatig op ons getuienis ingestel wees.

 

Viering

Viering is die groot byeenkomste van die gemeente waar almal saam die Here loof, saam die Woord hoor en juig of hulle veroot­moe­dig, almal hulle saam verbind om die Here voluit te dien. Van hier af kan die groter projekte onderneem word wat nie in selgemeentes tereg kan kom nie. Hier moet die hele gemeente saam geïnspireer en gemotiveer word om hul getuienis na buite te laat hoor.

‘n Inspirerende erediens skep ‘n atmosfeer van entoesiasme in die hele gemeente. Eredienste wat vir lidmate blote pligpleging is, is teenproduktief. Liedere wat sonder en­toesiasme gesing word, is vervelig. ‘n Preek wat nie vooraf die prediker aangegryp het nie, gryp ook nie in die erediens mense aan nie. ‘n Mens gaan “kerk toe” wanneer daar “kerk” is, en nie wanneer jy lus is nie. Dit is ‘n slegte teken as ‘n gemeente uit twee groepe bestaan: og­gend­kerkgangers en aandkerkgangers.

Eredienste en groot byeenkomste is nie goeie leer- of per­soon­like gemeenskapsgeleenthede nie. Vir gemeenskap is hulle te groot. Honderdtalle of selfs net tientalle mense kan nie per­soonlike ge­meen­skap met mekaar hê nie. En vir lering het dit nie die nodige infrastruktuur nie.

Eredienste kan verskillende karakters vertoon. Alle eredien­ste hoef nie dieselfde verloop te hê nie. Lidmate behoort hulle daar­op toe te lê om verskillende soorte eredienste te geniet. Die Here het ons nie so klein gemaak dat ons net “kerk” op een ma­nier, óns manier, kan geniet nie.

Al is eredienste nie goeie leergeleenthede nie, kan daar tog wel leerstof aangebied word. Daar is verskillende soorte preke, en dit is nodig dat ‘n verskeidenheid aangebied word. Dit is eensydig om net altyd één teks, perikoop of hoofstuk te behandel. Daar moet ook oorsigtelik gepreek word, nie net uit die Bybel nie, maar ook oor die Bybel. Die gemeente moet bloot­gestel word aan die ont­staans­geskiedenis van die Bybel, aan die samestelling en die probleme. Die meeste lidmate in die his­to­riese kerke woon niks anders as een erediens per Sondag (dalk selfs maand?) by nie. Hulle kennis is so beperk dat hulle maklik “heen en weer geslinger word deur elke wind van dwaalleer” (Ef 4:14). As daar in openbare debatte na probleme in die Bybel verwys word, is hulle maklik diep geskok omdat hulle salig onbewus was daarvan na jare lange kerkgang. Hulle is ook baie vatbaar vir af­wykende sienings.

Een van die probleme is dat eensydige preke uit die Bybel die indruk gee dat alles in die Bybel op ‘n een-tot-een-verhouding op ons lewe toegepas kan word. Week na week lê die prediker ‘n ge­deel­te uit en pas dit probleemloos op ons lewe toe. Dit is die be­ginsel van *Fundamentalisme. Om oor die Bybel te preek beteken om sekere verbande te lê, sekere temas deur die Bybel te volg, seke­re ont­wikkelings aan te toon, en op dié maniere kom bepaalde pro­ble­me vanself na vore wat op ‘n simpatieke manier behandel kan word om ons geloof juis verantwoordeliker te maak in plaas van te skok.

Daar is ook ander vorme van preke as net ‘n halfuur lange mo­noloog. En daar is ander vorme van Woordverkondiging as preke in watter vorm ook al. ‘n Drama kan ook Woordverkondiging wees, ‘n getuienis en ‘n gesprek ook. Sang het ook sterk elemente van Woordverkondiging. (*Vernuwingsbeweging)

 

Lering

Vir grondige lering is ‘n bepaalde infrastruktuur nodig: stoele by tafels met skryfgoed, ‘n program en dieselfde “dosent” en “leerders” by elke geleentheid. Natuurlik kan ‘n spesialis op ‘n bepaalde onderwerp by geleentheid gebruik word. Lering is nie ter wille van lering nie, net soos viering ook nie ter wille van vie­ring is nie. Lering moet lidmate beter voorberei om hul getuienis na buite uit te dra.

‘n Bybelskool kan verskillende onderafdelings hê waarin ver­skillende bedienings onderrig word om hul bedienings des te beter bekend te stel en uit te voer. Daar kan dus algemene en ge­spesialiseerde kursusse aangebied word. Dit is aan te bevele dat lidmate leerstof kry om vooraf tuis voor te berei. Dit kan verhoed dat die Bybelskool ‘n sit-en-luister-skool word en liewer iets van ‘n doen-dit-self-karakter ontwikkel. As dieselfde lidmate gereeld om dieselfde tafel sit, ontwikkel verhoudings. As hulle dan ‘n re­delike deel van die Bybelskool se tyd aan gesprekke bestee oor wat hulle tuis moes voorberei, leer hulle om self hul geloof te formuleer. In hul getuienistaak is dit van die uiterste belang.

Binne hierdie struktuur skep lering wel geleentheid vir ‘n mate van persoonlike gemeenskap, maar dis eerder op ‘n saaklike vlak wat nie voldoende ruimte laat vir ander vorme van gemeenskap, soos persoonlike ondersteuning, nie.

 

Gemeenskap

Persoonlike gemeenskap kan net in klein groepe van so tussen tien en twintig mense geniet word. Die groot gemeen­teby­een­komste het sy eie vorme van gemeenskap, maar dit is nie op ‘n persoonlike vlak nie. ‘n Selgemeente, of watter ander naam ons ook al gebruik, is nie ‘n groep wat noodwendig gereeld byme­kaarkom nie – hoe belangrik dit ook al is – maar ‘n groep wat hul lewens met mekaar deel. Daarvoor is tyd, aandag, belangstelling en liefde nodig.

Daar behoort nie ‘n eenvormige struktuur vir alle selgroepe in ‘n gemeente te wees nie, eenvoudig omdat die behoeftes, situa­sies en bedienings van groepe baie verskil. Elke kleingroep be­hoort ‘n bediening buite die groep te hê. Hulle gemeenskap, wat ook bedoel is om in hulle eie behoeftes te voorsien, moet uit­eindelik daarop ge­mik wees om in die Naam van Jesus ‘n behoefte in die gemeenskap aan te spreek. Baie tyd van die groep sal dan ook opgeneem word deur voor­be­reiding om daardie spesifieke bediening uit te voer. ‘n Groep wat gerig is op traumapasiënte by ‘n hospitaal sal onderrig kry in trau­mahantering. Dit is klaar deel van die getuienis van die gemeente.

 

Getuienis

Die totale werk en lewe van die gemeente behoort op sy getuienis na buite gerig te wees. Die viering (groot byeenkomste) behoort die hele gemeente saam te inspireer om die wêreld uit te nooi om Jesus as Verlosser te aanvaar. Die gemeente behoort ook groot pro­jek­te aan te pak, of deel van groter projekte te word wat een ge­meente nie alleen kan aanpak nie.

Die lering behoort net soseer op getuienis gerig te wees. Daar­om behoort daar in groepskursusse aan spesifieke uitreikbehoeftes aan­dag gegee te word, en behoort die lidmate te leer om self hul geloof te verwoord en te verantwoord, en om mense wat buite die geloofsgemeenskap staan, te betrek en te lei om Jesus as Verlosser te aanvaar. Omdat die opleiding van pre­dikante ‘n wesenlike deel van die lering is, moet juis hierdie aspekte ook dáár aandag kry.

Die gemeenskap gehoort die kweekhuis te wees vir kleiner uitreike. Een van die ideale van die kleingroep/selgemeente behoort te wees om mense van buite op te neem sodat hulle iets van die gemeen­skap van die kinders van die Here kan beleef en só by die gemeente betrokke raak, en Jesus as Verlosser leer ken.

 

Skrywer : Prof Adrio König