Die Groot Geloofswoordeboek: Maria

Maria was ‘n baie algemene naam in Bybeltye. In die Ou Testa­ment kry ons die Hebreeuse vorm Mirjam as die suster van Moses en Aäron (Eks 15:20). In die Nuwe Testament is daar sprake van sewe verskillende Marias:

•             Maria die moeder van Jakobus (Matt 27:56).

•             Die “ander” Maria (Matt 27:61).

•             Maria die vrou van Klopas (Joh 19:25).

•             Maria die suster van Marta (Joh 11:1).

•             Maria Magdalena (Matt 27:56).

•             Maria die moeder van Markus (Hand 12:12).

•             Maria aan wie Paulus groete stuur (Rom 16:6).

•             En natuurlik die belangrikste een: Maria, Jesus se moeder.

Die Katolieke Kerk het ‘n baie groter waardering vir Maria, die moeder van Jesus, as die Protestante. Hulle het selfs besondere leer­stukke oor haar geformuleer, soos haar onbevlekte ontvange­nis (dat sy nie aan die *erfsonde deel het nie), haar voortdurende maagdelikheid (dat sy ook nooit na Jesus se geboorte met Jo­sef ge­meenskap gehad het nie), haar sondeloosheid, en haar per­soon­like hemelvaart. Katolieke motiveer haar hemelvaart soms met die gedagte dat Maria ons dan as’t ware vooraf al in die hemel ver­teenwoordig. Maar Protestante is oortuig dat Jesus dit reeds doen en dat ons nie nog ‘n verteenwoordiger nodig het nie. Hulle is ook bang dat Maria uiteindelik vir Jesus kan verdring.

Baie Katolieke bid ook tot haar om by Jesus vir hulle in te tree. Die gedagte is skynbaar dat dit nederiger is om tot haar te bid as sommer direk tot Jesus, en ook dat sy besondere toegang tot Jesus sal hê omdat sy sy moeder is. Protestante sê dikwels dat die Katolieke haar aanbid, maar ‘n mens moet versigtig wees met so ‘n stelling. Dat hulle besondere aandag aan haar gee, dat daar sekere individue is wat haar aanbid en miskien selfs ver­goddelik, is sekerlik waar. Maar dit is nie die amptelike leer van die *Katolieke Kerk nie.

Daar word ‘n paar besondere dinge deur die engel vir haar gesê, maar dit is nie die belangrikste nie. Dit wat die Katolieke aangegryp het, is haar reaksie op die engel se aankondiging dat sy van die Heilige Gees ‘n kind gaan ontvang. Sy sê: “Ek is tot be­skikking van die Here. Laat met my gebeur wat u gesê het” (Luk 1:38). Dit het vir hulle die model geword van hoe ons as men­se moet reageer op die roepstem en opdragte van die Here.

Verder is daar die aangrypende feit dat sy die moeder van ons Verlosser is. Omdat ons Jesus se Goddelikheid bely, praat die Ka­tolieke graag van haar as die moeder van God. En in ‘n af­ge­leide sin is dit ook waar. Maar die meeste Protestante voel tog ‘n bepaalde huiwering daaroor.

In die Evangelies speel Maria nie regtig ‘n belangrike rol nie. Sy neem ook nie besondere inisiatief nie. Maar ‘n mens moet nie te veel daaruit aflei nie. Die Evangelies is nie biografieë nie, maar heilsboodskappe. Baie interessante ge­gewens is nie daarin opge­neem nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Wat het van Josef geword? – Kobus Kok

Benita vra:

Ek wil graag weet wat van Josef geword het aangesien daar later net nie meer oor hom geskryf word nie, slegs oor Maria. Is daar enige inligting oor hom of sy dood bekend?

Antwoord:

Dr Kobus Kok antwoord:

Josef en die baba Jesus deur Guido Reni (1635) (http://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Joseph )

In die evangelies en in die kerklike tradisie word Josef beskryf as die pa van Jesus, alhoewel hy nie die biologiese pa van Jesus is nie. Josef was ʼn houtwerker (“tektoon” (τέκτων). Sommige geleerdes is van mening dat skrynwerkers die lae klas werkers verteenwoordig het en ander geleerdes wys op Rabbiniese geskrifte waar ʼn skrynwerker as ʼn geleerde persoon en spesialis op sy gebied uitgebeeld word.

In die evangelie van Markus is dit interessant op daarop te let dat Jesus in Markus 6:3 die seun van Maria genoem word. Gewoonlik word ʼn man se identiteit gekoppel aan sy vader. Matteus en Lukas maak wel baie van Jesus se aardse afkoms en wys dat dit terug gaan na die groot Koning Dawid. Matteus en Lukas is dan ook die enigste evangelies wat vertel van Jesus se geboorte en dit is hier waar ons vir Josef ook raakloop. Volgens Lukas woon Josef in Nasaret en vertrek na Bethlehem na aanleiding van die vereiste wat aan hom gestel was deur die Romeinse regering wat op daardie stadium ʼn volkstelling gehou het. In die evangelie volgens Matteus woon Josef egter in Bethlehem, die belangrike stad van koning Dawid waar Jesus ook gebore word. Kort daarna trek hulle egter na Nasaret. In Lukas se weergawe het hulle egter in Bethlehem gebly tot kort voor koning Herodes se bloedvergietings waar hy alle baba seuntjies laat doodmaak het uit vrees vir die nuwe koning wat sou kom. Hiervolgens het Josef sy gesin na Egipte geneem en so ʼn ruk daarna, toe dit veiliger was, terug gebring na Nasaret en daar gaan woon.

Ongelukkig gee die evangelies vir ons bitter min inligting van Josef. Die laaste keer waar Josef in die evangelies te sien is (Lukas), is toe Jesus omtrent twaalf jaar oud was en die gesin in Jerusalem was. Daar het Jesus met die skrifgeleerdes in die tempel geredeneer terwyl sy ouers hartstogtelik na hom gesoek het. Daarna sien ons die karakter Josef nie meer nie. Sommige geleerdes is van mening dat Josef alreeds baie oud was toe hy met Maria getrou het en dat hy gesterf het voor Jesus met sy publieke bediening begin het. Hierdie geleerdes wys daarop dat Maria, die moeder van Jesus as ʼn weduwee uitgebeeld word. So lees ons in Johannes 19:26-27 dat Maria by die kruis teenwoordig was. Net voor Jesus gesterf het, het hy vir Johannes, die geliefde dissipel gevra om sy ma op te pas. Geleerdes argumenteer dat indien Josef nog geleef het, sou Josef teenwoordig gewees het by die kruis, en sou Jesus nie vir Johannes gesê het om sy ma op te pas nie. Volgens die beskouing was Maria dus ʼn weduwee teen die tyd dat Jesus sy publieke bediening verrig het. ʼn Verdere argument wat ter versterking hiervan dien is dat die pa ʼn belangrike rol in die begrafnis van sy seun sou speel. Josef is egter geensins betrokke by die begrafnis van Jesus nie. Alle Bybelse inligting dui dus daarop dat Josef, die pa van Jesus nie meer geleef het ten tye van Jesus se openbare bediening nie. Dit word ook duidelik uit Paulus se geskrifte, wat van die vroegste dokumente in die Nuwe Testament is (50-64 nC), en dus die naaste terug gaan na die tyd van Jesus, (die evangelies is eers rondom 70 nC geskryf) geen verwysing het na Josef nie.

Die interessante is verder dat die evangelies daarop wys dat Jesus broers en susters gehad het. Ook in Paulus lees ons dat hy kontak gehad het met Jakobus, ʼn broer van Jesus. Dit is miskien ʼn meer interessante vraag. Wat het van Jesus se broers en susters geword…

Tussen die tweede en die vyfde eeue na Christus het verskeie geskrifte ontstaan waarin daar oor Josef geskryf is. Ons moet egter in gedagte hou dat die geskrifte baie lank na die historiese gebeure plaasgevind het, tot soveel as 120 jaar daarna. Dit maak die tekste minder histories akkuraat en het dikwels ʼn ander teologiese rede en agtergrond waarom dit geskryf is. In die apokriewe boek die proto-evangelie van Jakobus lees ons dat Josef baie oud was en dat hy voorheen getroud was. Die broers en susters van Jesus word dan beskryf as dat hulle kinders van Josef was uit ʼn vorige huwelik. Die boek het egter ʼn teologiese agenda, naamlik dat dit wil argumenteer dat Maria ʼn maagd was tot haar dood, en daarom moes hulle op een of ander wyse verklaar hoekom die evangelies en Paulus praat van Jesus se broers en susters. Die oplossing was dan om gewoon te sê dat Josef al baie oud was en voorheen getroud was en kinders gehad het voor hy met Maria getrou het. In die vyfde eeu is nog ʼn boek geskryf waarin die geskiedenis van Josef die skrynwerker vertel word. Dieselfde lyn word opgetel, naamlik dat Josef baie oud was (90) en dat hy reeds getroud was en kinders gehad het en met die twaalfjarige Maria getrou het in opdrag van die Heilige Gees wat ʼn kind in haar verwek het. Volgens die boek is Josef dood op die ouderdom 111. Dit beteken dat hulle ook van mening was dat Josef dood is voor Jesus sy publieke bediening begin het.

Outeur: Dr Kobus Kok

Die Proto-Evangelie van Jakobus

In die Nuwe Testament is daar nie baie inligting oor Maria, Jesus se ma, nie. Daar word byvoorbeeld niks oor haar kinderjare gesê nie.

Sommige Christene het later verhale oor Maria uitgedink waarin vertel word watter soort kind sy was, hoe sy grootgeword het en hoe Jesus gebore is. Sommige van hierdie verhale is in Die Proto-Evangelie van Jakobus opgeteken. Hier is een wat vertel van haar kinderjare:

¹Maria het elke dag sterker geword. Toe sy ses maande oud was, het Anna, haar ma, haar op die grond laat staan om te sien of sy self kan staan. Maria het sewe treë gestap en omgedraai en teruggestap in haar ma se arms in! Anna het haar opgetel en gesê: “Ek sweer, so waar as die Here my God leef, jy sal nie weer op die grond loop voordat ek jou na die tempel van die Here geneem het nie!” Toe het Anna vir Maria ‘n heilige plek in haar slaapkamer gemaak en niks wat onrein was of nie aan die Here gewy was daar toegelaat nie. Anna het ook rein Hebreeuse meisies laat kom en hulle het met Maria gespeel.

²Toe Maria een jaar oud word, het Joagim ‘n groot fees gehou. Hy het die hoëpriesters, die priesters, die Skrifgeleerdes, die Joodse Raad en al die ander mense uitgenooi. Joagim het die kind na die priesters gebring en hulle het gebid en vir God gevra om vir haar goed te wees: “God van ons voorouers, wees tog goed vir hierdie kind! Maak haar vir altyd beroemd onder al die mense!” Al die mense het gesê: “Mag dit so wees! Amen.” Toe neem hulle haar na die hoëpriesters. Hulle het ook gebid en vir God gevra om vir haar goed te wees: “Grote God wat bo alles is, wees tog goed vir hierdie kind! Gee vir haar die heel beste wat U het!”

³Anna het vir Maria teruggevat na die heilige plek in haar slaapkamer en haar laat drink. Toe het sy vir die Here God ‘n lied gesing: “Ek sing ‘n heilige lied vir die Here my God, want Hy het my kom help en die skande van kinderloosheid waaroor my vyande my gespot het, weggeneem! Hy wat altyd doen wat reg is, het aan my laat reg geskied op ‘n manier wat niemand sou kon droom nie, en nog met oorvloed ook! Wie sal vir die kinders van Rubel gaan vertel dat Anna ‘n kind laat drink? Julle moet hoor, al twaalf stamme van Israel: Anna laat ‘n kind drink!”

Sy het die kind neergelê in die heilige plek in haar slaapkamer en uitgegaan en die gaste gaan bedien. Toe die ete verby was, is almal huis toe. Hulle het goed gevoel en die God van Israel geprys.

Skrywer: Prof Francois Tolmie