1. ii) Die Nuwe wet word van die Berg af aangekondig.

Die Evangelie van Matteus is vir mense met ‘n Joodse agtergrond geskryf. Hulle het die Ou Testament geken. Daarom gebruik Matteus graag motiewe uit die Ou Testament wat die lesers dadelik sou herken as verwysings na die eksodusgeskiedenis. Ons het hierbo gelees dat Moses die wet gegee het, natuurlik van die Berg Sinaï af (Eks 19-20:21)… Soos Moses bring Jesus ook die ‘nuwe wet’ van die ‘berg’ af (Mat 5-7, die ‘Bergpredikasie’): Toe Jesus die menigte mense sien, het Hy teen die berg opgegaan. Nadat Hy gaan sit het, het sy dissipels na Hom toe gekom, ²en Hy het hulle geleer en gesê:… ¹⁷“Moenie dink dat Ek gekom het om die wet of die profete ongeldig te maak nie. Ek het nie gekom om hulle ongeldig te maak nie, maar om hulle hulle volle betekenis te laat kry… ²¹“Julle het gehoor dat daar van die ou tyd af aan die mense gesê is: ‘Jy mag nie moord pleeg nie…’. ²²Maar Ek sê vir julle: Elkeen wat vir sy broer kwaad is, is al strafbaar voor die regbank… ²⁷“Julle het gehoor dat daar gesê is: ‘Jy mag nie egbreuk pleeg nie.’ ²⁸Maar Ek sê vir julle: Elkeen wat na ’n vrou kyk en haar begeer, het reeds in sy hart met haar egbreuk gepleeg…

Hier kan ‘n mens duidelik sien hoe Jesus ‘van die Berg af’ soos ‘n tweede Moses die ‘nuwe wet’ van die Koninkryk aan God se nuwe volk aankondig. Hy verander nie die ou wet nie, maar verduidelik die ‘volle betekenis’ van die wet, met ander woorde, hoe dit regtig verstaan moet word. So kon die Christene hulleself voorstel dat hulle soos die volk van ouds by die Berg staan en die verbondswet hoor. Dit is hulle God en hulle is sy volk. Hulle storie en die storie van die ou volk van God val saam, omdat hulle God die Verbondsgod van Sinaï is.

Volgende keer kyk ons na die tog deur die woestyn.

Johannes is ook heel positief oor Moses – vir hom is Moses die een deur wie God se wet gekom het (Joh 1:17), met wie God gepraat het (Joh 9:29) en wat ook oor Jesus geskryf het (Joh 5:46). Maar Moses is nie Jesus nie – Jesus is veel beter. Hy bring genade en waarheid (1:17) en Moses kan alleen maar oor Hom skryf (Joh 1:45; 5:46). Moses het die slang in die woestyn opgelig om so die volk te help – Jesus word opgelig om so die ewige lewe vir mense te gee (Joh 3:14-15); Moses het manna aan die volk gegee toe hulle honger was in die woestyn, maar Jesus gee die brood van die ewige lewe vir die wat in Hom glo – ‘Jesus het hulle geantwoord: “Dit verseker Ek julle: Dit is nie Moses wat vir julle die brood uit die hemel gegee het nie, maar dit is my Vader wat vir julle die ware brood uit die hemel gee. Die brood wat God gee, is Hy wat uit die hemel kom en aan die wêreld die lewe gee.”’ (6:32). Moses het dieselfde tipe goed as Jesus gedoen, maar Jesus doen dit net veel beter. Dit beteken nie dat Moses teenoor Jesus staan nie, maar getuig van Jesus. Wie Jesus dus verwerp, verwerp Moses ook en ontken daarmee sy Israelitiese herkoms (Joh 5:45). Vir gelowiges is die belangrik om te verstaan wat die Bybelskrywers hier wil sê. Moses was díe belangrike leier van die volk van God wat hulle uit slawerny uit gelei het en deur wie God hulle al die jare in die woestyn beskerm en versorg het. En nou kom Jesus… hy doen alles net veel beter. As God deur Moses so goed vir sy volk gesorg het, hoeveel te meer sal Hy dit nie deur Jesus doen nie. Wat God deur Moses vir die volk gedoen het, doen Jesus direk en soveel beter vir die nuwe volk van God.

is interessant dat in twee tekste in die Nuwe Testament is daar verwysings na Moses wat uit buite-Bybelse dokumente kom. Dit is Jud 1:9 en 2 Tim 3:8. In Jud 1:9 staan daar: ‘Nie eens die aartsengel Migael het so iets gedoen nie. Toe hy met die duiwel gestry het oor die liggaam van Moses, het hy hom dit nie veroorloof om die duiwel te beledig en te veroordeel nie, maar hy het vir hom gesê: “Die Here sal jou straf.”’. Hier word die aartsengel Migael se behoorlike hantering van ‘n mede engel gekontrasteer met die swak gedrag van die valse leermeesters. Ons lees nie in die OU Testament van die episode waar oor die liggaam van Moses gestry is nie. Dit kom uit ‘n Joodse boek met die naam ‘Die hemelvaart van Moses’. In 2 Tim 3:8 is daar weer probleme met dwaalleraars en dan word daar gesê: ‘Net soos Jannes en Jambres hulle teen Moses verset het, so verset hierdie mense hulle teen die waarheid, mense wat in die verstand verward is en in die geloof ’n mislukking’. In Eks 7:11 lees ons nie die name van die towenaars van die Farao wat Moses geopponeer het nie, maar in die latere Joodse tradisie is gesê dat hulle Jannes en Jambres was – so het hulle name ook hier in 2 Timoteus geland.

Volgende keer kyk ons na die nuwe wet.

Maar in dieselfde gedeelte kritiseer Paulus ook die era van Moses en die wet, of laat ons liewer sê dat hy dit in die regte perspektief plaas. Hy sê dat as die Jode die wet lees, is dit asof ‘n doek of ‘n sluier oor hulle verstand getrek word, sodat hulle nie verstaan wat hulle regtig lees nie: ‘Hulle verstand was ook toe, en vandag nog bly hulle verstand met dieselfde sluier toegemaak as hulle die Ou Testament lees’ (2 Kor 3:14). Hoewel die Jode iets goeds gehad het, kon hulle dit nie begryp of verstaan nie. Die rede is omdat ‘n mens die Ou Testament alleen verstaan in die lig van Jesus: ‘maar die sluier word deur Christus weggeneem vir iemand wat in Hom glo’ (2 Kor 3:14). Die Heilige Gees wat mense vrymaak, help mense om die boodskap reg te verstaan. Natuurlik het die Christene die Heilige Gees wat beteken dat hulle die openbaring van God in die Ou Testament reg verstaan. Omdat die Heilige Gees die gelowiges help om die boodskap reg te verstaan, verander dit die gelowiges. Hulle word al meer soos Jesus en daarom straal hulle al meer van die heerlikheid van God uit – dit is nou heiligmaking in die hoogste rat! In die woorde van Paulus: ‘Ons almal weerspieël die heerlikheid van die Here, want die sluier is van ons gesig af weggeneem. Ons word al meer verander om aan die beeld van Christus gelyk te word. Die heerlikheid wat van ons uitstraal, neem steeds toe. Dit doen die Here wat die Gees is’ (2 Kor 3:18).

In die Nuwe Testament is daar ook sprake van ‘n tipologie as dit oor Moses gaan. Tipologie beteken dat iemand ‘n tipe is van iets wat in ander na hom of haar ook gesien kan word – die een word in die lig van die ander gesien. Dit gaan gewoonlik oor tipiese of spesiale kenmerke. Moses en Jesus word in Hand 6-7 as tipes van mekaar gesien, al is Stefanus daarvan beskuldig dat hy teen Moses gelaster het (Hand 6:11). Ironies genoeg verwys Stefanus verskeie male na die lewe van Moses in sy toespraak in Hand 7 (bv. 7:20–24, 30–38, 44). Dit is egter veral die feit dat Moses deur sy eie mense verwerp is (7:25–29, 39–40, 52) wat ‘n tipe is van hoe Jesus deur Stefanus se opponent hanteer is (7:52). Soos Moses deur sy volk verwerp is (en die Jode besef dit was verkeerd) so is Jesus ook deur die mense verwerp (en dus was die volk ook in die geval verkeerd!).

Die Nuwe Testament wys hoe Jesus en Moses eintlik dieselfde dinge doen, maar dat Jesus net baie beter is – Moses, die leier van die volk, is ‘n tipe van Jesus, maar Jesus oortref hom net by verre. Jesus is byvoorbeeld ‘getrou aan God wat Hom aangestel het, soos ook Moses getrou was in die hele huis van God’ (Heb 3:2). Beide dien God getrou in sy ‘huis’, maar ‘Moses was as dienaar getrou in die hele huis van God en moes getuig van die dinge wat God nog sou sê. Christus daarenteen is as Seun getrou oor die huis van God’ (Heb 3:5-6). Moses speel wel ‘n belangrike rol in die volk (huis van God), maar is maar net ‘n slaaf – Jesus is die seun. As mens ‘n slaaf en ‘n seun vergelyk, is daar eintlik geen vergelyking nie; net so is daar ook nie ‘n vergelyking tussen Jesus en Moses nie (sien ook 3:3).

Daar is sommer nog baie ander verwysings na Moses in die Hebreërboek (3:16,18; 7:14; 8:5; 9:19; 10:28; 12:21); almal wil dieselfde sê: Jesus bied iets baie beters as wat Moses die Jode kon bied. Heb 11:23–24 beskryf Moses byvoorbeeld as ‘n geloofsheld wat gedoen het wat God vra. Daarmee was hy weereens net ‘n tipe van Jesus wat die werklike ‘Begin en Voleinder van die geloof’ was (Heb 12:2). Daarom maak dit sin om Christen te bly.

Dit is interessant om te sien hoe hierdie ‘gesagvolle posisie’ van Moses gebruik word om die grootheid van Jesus te beklemtoon.

• In Joh 1:17 word daar gesê dat God die wet deur Moses gegee het, maar dat die genade en waarheid deur Jesus gekom het. Daar word nie gesê dat Moses onbelangrik is nie, nee, hy was die instrument in God se hande. Wat wel waar is, is dat Jesus beter is, want die genade en waarheid wat die wêreld sou verander en lewe gee, kom deur Hom. Jesus is dus baie groter as hierdie groot leier van Israel.
• Moses (saam met Elia as een van die ‘groot twee’ uit die geskiedenis van Israel) verskyn op die berg van verheerliking in die teenwoordigheid van Jesus (Mk 9:4 en parallelle). Na die ontmoeting keer Jesus na die gewone wêreld terug met ‘n stem wat uit die hemel kom met die opdrag dat daar na Jesus geluister moet word (Mk 9:7 en parallelle). Daarmee word gesê dat Jesus nou God se boodskapper in die wêreld is. Na Hom moet nou geluister word.
• Dit is heel moontlik dat Matteus impliseer dat Jesus die ‘tweede Moses’ word wat met die Bergpredikasie (Mat 5-8) die nuwe interpretasie van die wet afkondig, soos Moses dit die eerste maal van die berg Sinaï gedoen het. So wys Jesus dus dat ‘n nuwe era in die geskiedenis van die volk van God aangebreek het. Sy boodskap oortref die boodskap van Moses. Immers, in die ‘ou dae voor Jesus’ het mense die wet op een manier verstaan, maar Jesus het vir hulle die regte pad kom wys (Mat 5:18 en verder).

Omdat Moses so met die sentraal belangrike wet verbind word, is dit dus nie snaaks dat hy in sommige gevalle ook sommer as ‘simbool’ vir die hele Joodse volk beskryf word nie. In Hand 6 word daar vertel van die konflik tussen die Jode en die Christene wat uiteindelik op die steniging van Stefanus uitgeloop het (Hand 7). In die konflik kla die Jode Stefanus aan: ‘Ons het hom teen Moses en God hoor laster’ (Hand 6:7). Hier staan die naam Moses vir die Jode met hulle tradisies. Stefanus het teen die Joodse volk (Moses) gedraai en so teen God ook. In Hand 21:21 word Paulus daarvan beskuldig dat hy die heidene aanmoedig om ‘van Moses’ af weg te draai, met ander woorde, om nie die Joodse gebruike te volg nie (‘wet van’ is hier in die vertaling ingesit en staan nie in die Grieks nie).

Uitdrukkings soos ‘die wet van Moses’ (Rom 5:13) kom baie in die Nuwe Testament voor. Omdat die Jode die wet gebruik het om te bepaal of iemand sonde gedoen het, het mense gewonder of daar sonde voor die wet was, en hoe het mense dit geweet. In Rom 5:12-14 sê Paulus dat sonde en die resultaat, die dood, eintlik al daar was sedert Adam; dit het nie met die wet eers begin nie.

In 2 Kor 3:7-18 vergelyk Paulus wat Moses gedoen het met dit wat die Gees doen, met ander woorde, wat die Israeliete gehad het met wat die Christene nou het – hy noem die era van Moses ‘die bediening wat tot die dood lei’, terwyl die era waarvan hy deel is, ‘die bediening is wat deur die Gees geskied’ (2 Kor 3:7-8; sien ook Eks 34:29-35). Nou sê hy juis nie dat wat Moses (die Israeliete) gehad het sleg was nie. Inteendeel, Moses het van heerlikheid gestraal nadat hy in die teenwoordigheid van God was. Hy skryf (2 Kor 3:7-8): ‘Die wet wat in letters op klip gegraveer is, het in heerlikheid gekom. Hierdie heerlikheid, wat tog gou sou verdwyn, het op die gesig van Moses so geskitter dat die Israeliete nie na hom kon bly kyk nie. As die bediening wat tot die dood lei, met soveel heerlikheid gekom het, hoeveel groter sal die heerlikheid van die bediening wat deur die Gees geskied, dan nie wees nie?’. Dit is juis die punt – wat die gelowiges vandag het, is soveel groter as wat Moses gehad het, want wat Moses gehad het, het gou verdwyn. Wat die gelowiges nou het, is onoortreflik en permanent: ‘Ons kan sê dat die heerlikheid van vroeër nie te vergelyk is met die alles oortreffende heerlikheid van nou nie. As wat aan die verbygaan was, van heerlikheid gestraal het, veel meer nog sal die blywende van heerlikheid skitter’ (2 Kor 3:10-11).  Dit moet die gelowiges laat moed hou en besef wat hulle het, of soos Paulus dit stel: ‘Omdat ons hoop hierop gevestig is, tree ons met groot vrymoedigheid op’ (2 Kor 3:12). Wat Moses gehad het, was nie sleg nie, maar wat die Christene het is net veel beter. Johannes sluit op sy eie manier by die gedagte aan as hy sê: ‘God het die wet deur Moses gegee; die genade en die waarheid het deur Jesus Christus gekom’ (Joh 1:17). Die wet kom wel van God af en het wel op sy manier ‘n rol gespeel, maar wat Jesus gebring het is soveel beter. Deur Jesus leer ons nie wette ken nie, maar genade en waarheid.

Volgende keer kyk ons verder na Moses.