Sardis (huidige Sart) lê 48km suid-oos van Tiatira (72km reg oos van Smirna/Ishmir). Dit was die hoofstad van die Lidiese koninkryk (680-547 v.C.) en van sy laaste koning die legendariese ryk Kroesus (wat die tempel vir Artemis in Efese laat bou het en een van die sewe wonders van die antieke tyd was). Sardis het ‘n sterk amper oninneembare stadsvesting (akropolis) gehad, maar is in 546 v.C. deur die Perse ingeneem. Dit was ‘n handelstad met goud, tekstiel, en ander ware; met ‘n groot tempel vir Artemis. Dit is tans een van die bes-gerestoureerde ou stede in Turkye, met sy marmerstraat en winkeltjies, ruïnes van die groot Joodse sinagoge, wat die Romeinse owerheid aan die Joodse gemeenskap geskenk het, langs die palestra (stoeiskool), sportveld, en imposante gimnasium met ‘n groot binneshuise swembad.

3:1 Die groet gee die beskrywing van Christus wat by die gemeente se situasie pas: ‘Dit sê Hy wat die sewe Geeste van God en die sewe sterre het’ – in 1:4 verteenwoordig die sewe geeste voor die hemelse troon die volheid van die Gees van God, die veelvuldige en omvattende werking van die Heilige Gees. Volgens Sag 4:2 verteenwoordig die ligpunte die teenwoordigheid van die Here self. Die lig van die Here het Serubbabel gemotiveer om die tempel te voltooi. So wil die Gees die sluimerende gemeente in Sardis opwek uit hulle geestelike dood om weer te lewe.

Die sewe sterre is die sewe leiers van die sewe gemeentes. Die verhoogde Christus hou die sewe sterre in sy hand, beeld van sy heerskappy en bewaring deur die Gees van God oor die gemeentes en oor die leiers van die gemeentes.

Van Sardis word aan die begin niks goeds gesê nie. Die leier (en daarmee die gemeente) word net deur sy tekortkoming getipeer: ‘Ek ken jou dade, jy het die naam dat jy lewe, maar jy is dood’ – die gemeente dink hy lewe, maar van Bo in sy binneste gesien is hy dood. Sy uiterlike voorkoms en innerlike realiteit bots. ‘n Naam behoort die identiteit van die gemeente te tipeer (Efesiërs verdra en hou uit vir Christus se Naam, 2:3; Pergamum hou vas aan Christus se Naam 2:13). Sardis se leraar het wel die naam dat hy geestelik lewe, maar hy is geestelik dood. Hulle gee al hulle aandag aan die verkeerde dinge.

3:2 Die diagnose is geestelike slaperigheid – ‘n slaap in selfversekerheid. Die medisyne is die geestelike dissipline van waaksaamheid en noukeurige onderskeiding. Hulle het die belangrike geïgnoreer en aandag gegee aan die onbelangrike in die christelike lewe. Die tragiese agteruitgang word gestuit met ‘n reeks opdragte: wees wakker, versterk, onthou, gehoorsaam, verander jou denke en optrede!

‘Wees iemand wat steeds waaksaam is (Mt 24:42), en versterk diegene wat nog oor is (die paar egte gelowiges in die gemeente, 3:4) maar op die punt staan om dood te gaan (selfs die paar egte gelowiges), want Ek het gevind dat jou dade in die oë van my God nie voldoende is nie’ – om waaksaam te wees beteken om jou aandag toe te spits op wat belangrik is in die oë van God. Dit word vergelyk met ‘n huiseienaar wat waak teen ‘n dief in die nag.

3:3 ‘Onthou dan hoe jy die boodskap ontvang en daarna geluister het. Bewaar dit, en bekeer jou! (verander julle denke en optrede wat op die onbelangrike dinge fokus);’ as hulle nie waaksaam is nie, waarsku die Here dat Hy sal kom wanneer die gemeente dit nie verwag nie; dan is die tyd vir bekering verby, en hulle moet weet hulle huidige lewe is nou reeds nie aanvaarbaar voor God nie.

Hulle stad het in die verlede geslaap in die vertroue dat hulle vesting sterk genoeg is om alle vyande te keer. Maar in 567 v.C. het een van die Persiese soldate van Kores een nag gesien hoe ‘n Lidiese wag teen die berg afkom om sy helm wat oor die afgrond geval het, op te tel. Die Perse klim toe teen dieselfde skeur in die loodregte rots op en oorval die slapende stad van Kroesus. So sal dit met die gemeente ook gaan as hulle nie hulle denke en lewenswyse radikaal verander en steeds waaksaam is om soos volglinge van Jesus te lewe nie.

3:4 ‘Julle het egter ‘n paar name (mense) in Sardis, wat nie hulle klere besoedel het nie, en hulle sal saam met my lewe in wit klere, omdat hulle dit werd is.’ – teenoor die naam-Christene is daar egter ‘n paar egte gelowiges in die gemeente. Hulle uiterlike optrede getuig van ‘n rein innerlike, wat deur die bloed van die Lam gereiging is (7:14) en daarom is hulle waardige metgeselle en getuies van Christus in die stad en vir ewig. Hulle bly waaksaam, en steur hulle nie aan die onbelangrike en verkeerde lewenswyse om hulle nie. Deur hulle lewe en getuienis moet hulle die kern vorm van die herstel van die gemeente.

3:5 Die probleem van Sardis is verbind aan die leier en gemeente se naam dat hulle lewe, wat nie ooreenstem met hulle innerlike aard nie. Maar die oorwinnaars oor die verleidings van die wêreld om hulle se lewe stem ooreen met hulle naam. Hulle naam sal nie uit die boek van die lewe, die register van die burgers van die nuwe stad, die boekrol van die lewe van die Lam wat geslag is, geskrap word nie (13:8; 17:8; 20:12,15; 21:27; Flp 4:3; Eks 32:32-33; Ps 69:29; Dan 12:1; vgl. ook Ps 9:6; 87:6; Jes 4:3). Christus sal ook oor die name van sy getroue getuies voor sy Vader en sy engele getuig, bevestig dat hulle in sy boek van die lewe opgeskryf is as mense wat die liefdesoffer van die Lam van God aanvaar het en daarvolgens lewe (Mt 10:32; Lk 12:8). In die Hellenistiese wêreld is iemand wat ‘n gruwelike misdaad gepleeg het, se naam ook uit die stad of staat se register verwyder, met al die burgerregte daaraan verbonde.

3:6 Die boodskap van die Gees is vir alle gemeentes in alle tye bedoel.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Terwyl gemeentes in die eerste drie briewe eers opgeroep word om te luister en daarna volg die belofte van ‘n beloning, word die volgorde in die volgende vier briewe omgedraai.

Tiatira (huidige Akhisar), 64 km suid-oos van Pergamum geleë, destyds met ‘n groot aantal vakbonde of gildes van tekstielwerkers, kleurselmengers, skoenmakers, bronssmede, elk met sy eie beskermgod, en die songod Apollo, seun van Zeus, as hoofgod en beskermgod van die keiser. ‘Isebel’ en die heidense vakbonde gee in Tiatira die toon aan.

2:18 ‘Die Seun van God’ (in Openbaring kom die titel net hier voor, 45x in NT, hier die ware Seun van God teenoor Apollo, seun van die afgod Zeus). Sy eienskap in hierdie brief is sy oë ‘soos ‘n vlammende vuur’ en sy voete soos ‘gloeiende koper’ (deur vuur gelouter; 1:15 ) – sy vurige oë wat die leier en die gemeente deur en deur ken, wat hulle doen maar ook hulle gedagtes en harte deursoek (2:23); sy voete beklemtoon sy standvastige en duursame teenwoordigheid in teenstelling met Isebel se afbrekende leringe wat jou daarin vassuig.

2:19 Die Seun van God ken hulle werke van liefde wat gesien kan word in hulle diensbaarheid (diakonia) aan ander wat daaruit voortvloei, en hulle geloof in Christus met die volharding waarmee hulle aanhou glo in Christus te midde van teenstand van die hele samelewing. Anders as Efese, wat hulle eerste liefde verwerp het, het Tiatira in liefde, geloof, diensbaarheid en volharding toegeneem.

2:20 Maar anders as Efese, wat bose mense en leuenprofete nie kan verdra nie, laat Tiatira vir Isebel, wat haar self ‘n profetes noem, toe om die gemeente te leer en te verlei. Isebel, die Foenisiese prinses wat haar man Agab verlei het om die diens van die Here met die diens van haar gode Baäl en Asjera te laat saamsmelt (1 Kon 16:30-33; 1 Kon 21:25-26; 2 Kon 9:22), is die simbool van godsdienstige sinkretisme, om twee gode te aanbid en godsdienste te laat versmelt (vgl. egter Mt 6:24).

[‘n Baältempel het gewoonlik ‘n masseba gehad, ‘n klippilaaraltaar vir die manlike natuurgod van heerskappy, en ‘n asjera, ‘n houtpilaaraltaar vir die vroulike natuurgod van vrugbaarheid. Skynbaar het Agab orals in Israel sulke Baäl aanbiddingsplekke laat oprig, wat die tempel in Samaria verteenwoordig het. Daarmee saam het hy sy drie kinders name gegee wat aldrie elemente van die naam van die Here (Jahweh) bevat: Ahasia, Joram, Atalia.

Griekse en Romeinse profetesse is sibillae van die songod Apollo, die god van profesie, genoem omdat hulle geheime en gesigte oor die toekoms in ekstase gehoor en gesien het]

Die vrou, wat soos Isebel, in Tiatira opgetree het, was blybaar ‘n leiersfiguur wat die gemeente se geloof ondergrawe het, en haar verleiding tot onsedelikheid het by die sakelui en lede van die gildes ingang gevind. By die gildes se feeste is die vleis, voor gebruik, aan die afgode geoffer, en is onsedelikheid bedryf om vrugbaarheid te verkry. Christene wat geweier het om aan dié feeste deel te neem, is dislojale gilde-lede en ateïste genoem, mense sonder ‘n god en sy vrugbaarheid oor hulle lewe en werk. Hierdie vrou se profesië het gesê dat die Christene maar aan die feeste kan deelneem, en so hulle ekonomiese en sosiale probleme oplos, want as die gilde jou uitskop kry jy nie werk nie.

Verleiding, misleiding, word in Openbaring gebruik vir die bose: Satan wat die hele wêreld verlei (12:9), die dier uit die land wat die mense met wondertekens mislei tot afgodsdiens (13:14), die sedelose vrou Babel wat al die nasies met haar bedrog mislei (18:23). Die bose mislei mense deur dit wat aangebied word baie goed te laat lyk, op die oog af onskuldig en aanloklik. Die vurige oë van Christus is nodig om deur die bose se misleidende fasade te kyk.

2:21-23 Isebel se tyd vir bekering is bykans verby, maar sy bly weier om haar te bekeer van haar wellustige verleiding. In godsdienstige sin is Isebel se afgodsdiens ontug teenoor God, ‘n geheul met ‘n ander god. Weens haar ontugbed gooi God haar op ‘n siekbed. Haar meelopers wat hulle nie bekeer nie, word deur ‘n swaar lyding getref, en haar volgelinge word in die dood oorgegee. Die strafaankondiging oor die afgedwaaldes sluit af met ‘n waarskuwing aan al die gemeentes: Hy wat ons deur en deur ken, vergeld ons na ons werke.

2:24-25 Dié wat aan Christus getrou gebly het, word aan twee eienskappe uitgeken: (i) hulle huldig nie die leer van Isebel nie; (ii) hulle het nie die die dinge wat ander die ‘diep geheimenisse’ van die Satan noem, leer ken nie, dinge wat net vir die ingewydes bekend is – dit is waarskynlik ‘n sinspeling op die dwaling wat in 1 Johannes genoem word: sommiges wat sê dat hulle gemeenskap met God het en dat hulle daarom nie sonde het nie, en nie gesondig het nie, maar, hulle lewe in die duisternis en dink hulle lewenstyl maak nie saak aan hulle verhouding met God nie (1 Jn 1:8-10); en na 2 Johannes 9: elkeen wat “vooruitgaan” met hulle meerdere kennis en progressiewe insig, en nie bly by die naïewe geloof in Christus as God en mens en sy voorskrifte nie. Hulle het gedink hulle het daar verby ontwikkel. Op die getroues lê Christus geen nuwe verpligting nie. Hulle moet net vashou wat hulle het: liefde, geloof, diensbaarheid en volharding onder die aanslae van die gemeenskap en die verleidings van die wêreld, totdat Christus kom.

2:26-28 Vashou, oorwin en volhard om die werke van Christus te doen, sê dieselfde. Terwyl Isebel en haar volgelinge volgens hulle werke aan die dood oorgegee word (2:21-23), word die getroues beloon vir hulle werke vir Christus met:

gesag (eksousia) om oor die nasies te regeer (poimaneoo soos ‘n herder wat sy skape lei en help) met die gesag wat Christus van sy Vader ontvang het (vgl. Mt 28:18). Die Griekse Ps 2:8-9 word hier aangehaal. Openbaring sê: Christus voer sy gesag uit deur mense te wen deur sy lyding, soos ‘n Lam wat geslag is (Op 5:6-7). Maar uit sy mond kom ‘n swaard met twee snykante (1:16). Die yster herderstaf, wat aan die getroues gegee sal word, beskerm die skape teen wilde diere en verpletter die vyand; dit is die swaard wat aan twee kante skerp is, die woord van God wat red en oordeel.

en Hy sal aan hom die môrester gee. In Openb 22:16 sê Jesus: Ek is die helder môrester – wat die belofte van die nuwe dag aankondig. Om die môrester aan die oorwinnaars te gee, of die môrester oor hulle te laat skyn, is ‘n naamswisseling (metonomie). Daarmee ontvang hulle ‘n aandeel aan die messiaanse status van Christus. Verbind aan die Seun van God word ons kinders en erfgename van God, met ‘n aandeel aan sy lyding en sy heerlikheid (Rom 8:17; Dan 12:3).

2:29 Elkeen wat kan hoor word ook opgeroep om te luister na wat die Gees sê oor wie Christus is, wat Hy vir ons gedoen het en wat Hy deur die Gees reeds met ons doen: getrou in liefde, geloof, diens en volharding, en nie luister na Isebel en die aanloklikhede van die wêreld nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

a Dieselfde dringende opdrag aan Johannes om te skryf as aan Efese en Smirna, word ten opsigte van Pergamum herhaal.

Die sentrum van Pergamum (vandag lê die stad Bergama langs die ou stad se baie oorblyfsels) was die akropolis met die groot tempel vir Atene die godin van leiding, wysheid en oorwinning, ‘n hele aantal ander tempels, ‘n amfiteater met 10,000 sitplekke teen die steil kant van die 350meter hoë heuwel uitgekap, ‘n weelde-altaar vir die hoofgod Zeus aan die anderkant van die heuwel (tans in die Berlynse museum), die beroemde bibioteek met 200,000 perkament boekrolle (gemaak van jong diere se velle – perkament is na dié stad genoem), ‘n waterskema wat water 42 km aanbring en deur die laaste vallei met ‘n pyp vanaf ‘n opgaardam op ‘n hoogte van 376 meter vir 3km ondergronds hewel tot bo-op die akropolis; in die vlakte loop die heilige marmer straat verby die tempel vir die Egiptese Serapis, god van die onderwêreld en die dood, na die Asklepium, die mediese sentrum, met sy baddens, slange, kleinteater en tempel vir Asklepius, die god van genesing.

b Die boodskap kom van Hom ‘wat die skerp swaard met die twee snykante het’ – volgens 1:16 en 2:16 is dit die swaard van sy mond, die woord van God waarmee die Seun van die mens oorwin; sy swaard is nie in sy hand, soos van ‘n Romeinse soldaat nie, Hy oorwin nie met wapens van geweld nie (die groot swaard, romfaia, was die Romeinse simbool van hulle mag en reg). Christus se woorde spreek gelowiges vry, maar veroordeel die verkeerde en dié wat daarin volhard (Ps 146:7-9). En Hy is self die Woord van God (Joh 1:1).

c1 Hy weet waar hulle woon, ‘daar waar die troon van Satan is’ – in die sewe briewe word Satan (Aramense woord vir ‘teenstander’) vyfmaal genoem. Hy is die groot teenstander van God en sy koninkryk op aarde, wat alles inspan om die lojaliteit van die mense te wen. Die woord ‘troon’ kom 47 maal in Openbaring voor (van die 62 keer in die NT). Die stryd gaan oor wie op die troon sit: meestal word verwys na God in die hemel wat op die troon sit, maar die draak en die dier wedywer om trone op die aarde vir hulleself op te rig om God se heerskappy teen te staan (13:2; 16:10).

c2 Die Here weet dat die leier en die gemeente getrou sy Naam in ere gehou het; sy Naam is Christus se identiteit. Om daaraan vas te hou beteken om toegewy te lewe aan Hom as die Here van jou lewe, aan sy woord en sy soort lewe.

c3 Dit word negatief versterk: Die Here weet ook dat hulle nie die geloof in Hom verloën het nie, toe Antipas, sy getroue getuie (martus), voor hulle doodgemaak is, daar waar die Satan woon (ons weet niks verder van Antipas nie as dat hy ‘n betroubare getuie van Christus was, wat daarvoor die hoogste prys moes betaal in die stad waar boosheid hoogty gevier het).

c4 Sommige gemeentelede het egter die leer van Bileam begin aanhang, wat hulle verlei om afgodsoffervleis te eet en onsedelikheid te bedryf.

[Hoewel Bileam, op aandrang van koning Balak van die Moabiete en die ander Midianitiese konings, vyfmaal probeer het om Israel op hulle laaste trek na Kanaän te vervloek, kon hy niks anders as die seën van die Here oor die Israeliete uitspreek nie (Numeri 22-24). Maar volgens Numeri 31:16 was Bileam se raad die aanleiding dat Israelitiese mans by Sittim hulle God en sy gebod verlaat het, deur die vroue van Moab wat hulle genooi het na hulle seksuele orgies met wyngenot op elke hoogte en onder elke groen boom as hulle offers ter ere van hulle god Baäl-Peor, die god van reën en vrugbaarheid (Numeri 25:1; vgl 1 Kon. 14:23-24 – Peor is waarskynlik die naam van ‘n berg, en Sittim van ‘n woud met akasias daar naby). Die verwysing na die leer van Bileam verwys daarom na ‘n lewe in vrye ontug en afgodsdiens. In Pergamum was ook ‘n tempel vir Baggus, die Griekse god van wyn, wat met uitspattige feeste gevier is (deur die Romeine Dionusius genoem). So het Bileam die prototipe geword van alle korrupte leraars wat gelowiges verlei tot kompromië met wêreldse ideologieë (sinkretisme). Afgodsoffervleis was tydens feeste vir die afgode in hulle tempels geëet. Die onsedelikheid was deel van die feeste. Deur gemeenskap met die tempel-prostitute is vrugbaarheid van die afgod verkry. Die Nikolaïete is die groep Christene wat die weg van Bileam volg en hulle by die godsdienstige en maatskaplike gebruike van hulle heidense samelewing aangepas het. Die vervolging en verwerping deur die samelewing het vir party lidmate te veel geword, en die aanloklikhede van hulle ou godsdiens het te groot geword.

Die groot gevaar wat in Openbaring telkens uitgespel word, is om die grense te oorskry en by die wêreld aan te pas.

d Tot hulle roep die Here: Bekeer julle dan (metanoeson) – die hele instelling teenoor die lewe en God moet verander, terug na God en sy riglyne vir ons lewe.

e Die groter gevaar is dat die Here gou na hulle toe sal kom met die tweesnydende swaard van sy mond en teen die lidmate, wat by die wêreld aanpas, sal oorlog maak – hulle sal oordeel, met ingrypende gevolge. Daarom weer die oproep, ‘wie ore het, moet luister na wat die Gees aan die gemeentes sê,’ om die waarskuwing ernstig op te neem en hulle tot die Here te bekeer.

f Aan dié een, wat hom aan Christus en sy oorwinning verbind om homself en die versoekings van die wêreld te oorwin, sal Christus gee:

f1 van die verborge manna – nou nog verberg tot by die wederkoms van Christus, wanneer dié wat volhard sal deel word van die ewige lewe in die nuwe Jerusalem (Hfs. 21:7), wat nou reeds die deel van die getroues is deur die Gees van God wat in hulle woon, en verborge is vir dié wat ontrou geword het (21:8). Soos die Here vir Israel in die woestyn met manna gevoed het, word gelowiges gevoed deur Christus, die brood wat lewe gee deur sy liggaam vir ons te gee (Joh 6:47-51), in plaas van die afgodsoffervleis van hulle slaghuise, elkeen met ‘n altaar vir ‘n afgod. Openb 19:7-9 sê: Geseënd is hulle wat na die bruilofsmaal van die Lam uitgenooi is;

f2 ‘n wit klippie van suiwerheid uit God se hand, met ‘n nuwe naam daarop gegraveer, wat slegs geken word deur die ontvanger daarvan. Dit is die toegangskaartjie na die ewige lewe aan dié persoon met die nuwe lewensrigting na God en sy gebod toe, en is nou reeds deel van die ewige lewe van getroue liefdestoewyding aan God en medemens. Die heidene het ‘n hangertjie gedra met ‘n geheime naam van die god wat hulle beskerm teen allerlei boosheid; ingewydes in die kultus van Aesklepius het na hulle inlywing ‘n steentjie met ‘n nuwe naam daarop ontvang. In Jesaja 62:2 belowe die Here aan Jerusalem ‘n nuwe naam wat die Here self vir hom uitgekies het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

a Die opdrag om aan die gemeente te skryf word weer onderstreep, soos in 2:1. Die leraar en gemeente in Smirna (huidige Ishmir waar daar nie veel oorblyfsels van die ou stad is nie) ook aan die Egeïese see, 56 km noord van Efese, het nie ‘n tragiese tekortkoming nie, maar genoeg probleme.

b Vir hulle kom die woord van Jesus, ‘die Eerste en die Laaste’ – wat die alleenheerskappy voer oor die geskiedenis en alles weet, ook van die gemeente se bedreigings en nood; van Hom ‘wat dood was en lewend geword het’ – ‘n nuwe en unieke manier om te oorwin deur toe te laat dat Hy doodgemaak word, oorwinning deur te verloor, so anders as die wêreld se militêre oorwinnings met mag. Christene behaal die oorwinning deur hulle getroue getuienis, selfs tot die dood toe, volgens die patroon van die oorwinnende gekruisgde, met sy selfverloënende liefdesmag.

(In Februarie 155/156 n.C. is Polikarpus, die biskop van Smirna, op ‘n brandstapel op die stadsplein verbrand omdat hy geweier het om die keiser te aanbid en Jesus prys te gee.)

c1 Die Here ken die verdrukking waaronder hulle ly (dieselfde woord vir verdukking thlipsis word in 1:9 gebruik vir die verdukking vir die koninkryk, en in 7:14 vir die groot verdrukking van die huidige eindtyd),

c2 ook dat hulle arm is – waarskynlik omdat hulle as Christene gemerk is deur die samelewing in Smirna, uitgeskuif uit alle poste en besigheid, en van hulle eiendom beroof is in strooptogte teen hulle.

c3 maar julle is ryk – geestelik ryk (Laodisea is ekonomies ryk, maar geestelik arm).

c4 ook dat hulle belaster word deur dié wat self sê dat hulle Jode is, en dit nie is nie, maar ‘n sinagoge van die Satan – die gewone verklaring is dat dit die groot Joodse gemeenskap in Sardis is wat die Christene aankla by die owerheid.

Dit is egter moontlik om dié lasteraars te beskou as Christene uit die Jodendom en uit die heidendom, wat aangepas het by die samelewing se norme en lewenswyse – Johannes beskou die kerk as die ware Israel, wat bestaan uit Jode en heidene wat in Christus glo (7:4-8), en die tempel van God as metafoor vir die hele kerk (11:1-2); die samelopers met die Satan word die dier en die prostituut genoem, en dit is juis hulle wat vir God en sy troue volgelinge belaster (in 13:1,5,6; 17:3 word die woord ‘laster’ blasfemeoo ook gebruik). Hierdie Christene wat by die wêreld aangepas het, sê dat hulle nog Jode is, maar nie meer in die sin van die nuwe Jode, nl. Christen-gelowiges uit Jode en heidene nie. Hulle is nou ‘n sinagoge van die Satan (die ‘teenstander’) wat die getroue gelowiges in die samelewing belaster as ketters, dat hulle ‘n verkeerde leer sou verkondig en vyande van die mensdom sou wees en van die keiser, sodat niemand meer met hulle geassosieer wil word nie.

d Bemoediging om te volhard: ‘Moenie vir enigiets wat jy nog gaan ly, bang wees nie…wees net getrou tot die dood toe’ – hier word nie uitkoms voorspel nie, maar lyding tot die dood toe. ‘Kyk, die duiwel (‘lasteraar’) gaan sommige van julle in die tronk laat gooi om julle te toets’ – so sal julle geloof beproef word. Die Romeine het mense in die tronk gesit oor opstand teen die staat, aanhouding vir verhoor en aanhouding in afwagting op teregstelling. Die gelowiges sal ‘vir tien dae lank’ – die volle getal – ‘verdruk word; – in die tronk en daarbuite. Die uitkoms is onseker, maar hulle moet tot die dood toe getrou bly. Hulle moenie in vrees vir mense lewe nie (vgl. Mat 10:28; Hebr. 10:29-30), maar volhard in die geloof in Christus wat die geskiedenis beheer as die Eerste en die Laaste, maar wat oorwin het deur te sterf (Op 13:10).

f1 ‘en Ek sal aan jou die oorwinnarskrans van die lewe gee’ – die woord oorwinnaarskrans (stefanos) word gebruik vir die lourierkrans wat ‘n wenner by die spele ontvang. Die oorwinnarskrans van die lewe is ‘n simbool vir die ewige lewe wat Christus sal gee aan dié wat volhard in die geloof, selfs onder die kwaaiste verdrukking en die dood.

e Die erns van die opdrag word weereens herhaal vir al die gemeentes (vgl. 2:7).

f2 Die belofte word herhaal dat wie oorwin deur tot die eerste dood toe te volhard in die geloof in Jesus, nie deur die tweede dood getref sal word nie. Die tweede dood is die ewige straf (Op 20:6,14; 21:8).

Skrywer:  Prof Francois Malan