16:3 Die tweede engel gooi sy bak uit oor die see, en soos die water in bloed verander het in Egipte (Eks 7:20-21), vrek elke lewende wese in die see. In die ou Ooste was die see die blyplek van die Bose en van chaos, ‘n bedreiging wat verwyder moet word om plek te maak vir die nuwe Jerusalem (waar die see nie meer bestaan nie, 21:1). ‘Elke lewende wese’ sluit alle bose wat die wêreld omkrap, in, ook die dier uit die see, wat finaal verwyder word in 19:20.

16:4 Die derde engel gooi sy bak ook uit oor die riviere en fonteine en dit het in bloed verander (soos met die eerste plaag in Egipte, Eks 7:20-21). In Esegiël 29:3 noem die Here die farao van Egipte ‘groot krokodil (draak) wat rustig in jou rivier lê en sê: Dit is my rivier, ek het hom gemaak.’ Die farao van Openbaring, simbool vir die maghebbers van die aarde, gaan verstik in die bloed van die heiliges en profete wat hy vergiet het deur hulle te vervolg en dood te maak (16:6).

16:5-7 is ‘n lofprysing oor die regverdigheid van Hom wat is en wat was (die derde deel: ‘en wat kom,’ soos in 1:4,8; 4:8 word weggelaat, want Hy is nou hier met sy regverdige oordeel), die Heilige (die gans andere wat Hom ook aan die mens toewy). Hy is regverdig ‘omdat Hy oor hierdie dinge geoordeel het,’ waaroor die gelowiges lankal bid. Die lofprysing lewer kommentaar op die eerste vier plae. Wat Johannes hoor, verklaar wat hy sien. Die engele is ook die spreekbuise van die hele omgewing. Hulle verkondig dat God se oordele regverdig is, want: (i) die aarde ontmasker die dwaasheid van afgodsdiens met die swere wat uitbreek (eerste engel); (ii) die bloedige see en varswaters ontmasker die bose se moordadige optrede teen mense en die besoedeling van die omgewing (tweede en derde engel); (iii) die skroeiende son openbaar die mense se harte wat die Naam van God laster (vierde engel).

16:8-9   Die vierde engel gooi sy bak met die Here se toorn uit op die son. Die opdrag word in twee stappe uitgevoer: (i) aan hom is gegee (die son word toegelaat) om die mense met vuur te skroei – die passiewe werkwoord ‘is gegee’ beteken dat die skepping nie op sy eie kan optree nie, maar dat die son reageer op die aanwysing van God. (ii) en die mense is deur die groot (versengende) hitte geskroei. Die mense wat die Lam volg, word beskerm teen die son se hitte en word deur die herder gelei na die verfrissende waters van die lewe (7:16-17; 22:1-2; vgl Eks 8:22; 9:26 waar die Gosenstreek van Israel nie getref is nie). Daarteenoor bring die versengende son die verborge lojaliteite van die dier se volgelinge in die openbaar: hulle sien nie die skepping se kommentaar op hulle korrupte lewens raak nie, maar weier om tot bekering te kom (metanoia verandering van denke en optrede) en aan hulle Skepper heerlikheid te bewys. Hierdie mense word soos diere en laster teen die Naam van God, soos die dier vir wie hulle aanbid (13:5-6). Die twee stappe van hulle optrede: nie tot bekering kom nie….nie aan God heerlikheid gee nie, staan teenoor die Lam se volgelinge: wat vreesbevange geword het…en aan die God van die hemel heerlikheid betoon (11:13).

16:10-11 Die vyfde engel gooi sy bak uit op die troon van die dier, en sy koninkryk is in duisternis gehul…sy troon is die simbool van sy wedywering teen God se troon, om die lojaliteit van die mense se harte te wen; die valse god probeer om die alleenheerskappy oor die skepping te verkry.

Die gevolg van die toorn van God in hierdie plaag is dat die dier se koninkryk in duister gehul is, soos in Egitpe se negende plaag (Eks 10:21-27). Die fisiese duister wat oor die dier se koninkryk uitgegooi word, stem ooreen met die godsdienstige, morele en politieke duister van die dier se regering. Die mense se reaksie op die duisternis is om hulleself te pyning deur op hulle tonge te byt as hulle ondek dat hulle lewenswyse duister is. Maar hoewel hulle pynlik bewus is van hulle verkeerde lewe, het hulle nie berou (metanoia – omkering van denke en dade) daaroor nie, maar gee vir God die skuld; hulle laster die God van die hemel as die oorsaak van die pyne en swere, wat hulle aan hulle self gedoen het. Die feit dat hulle Hom ‘die God van die hemel’ noem is ‘n erkenning dat Hy vanuit die hemel die alleenheerser is op aarde, maar steeds volhard hulle lojaal teenoor die skyn-godheid wat aanspraak maak op alleenheerskappy. Duisternis beskryf ook die plek van die finale oordeel (Mt 8:12 oor ongelowige Jode; Mt 22:13 die man sonder ‘n bruilofskleed; Mt 25:30 die nuttelose slaaf).

Skrywer:  Prof Francois Malan

15:5 Johannes sien die tempel in die hemel is oop, die ‘tent van getuienis,’ die draagbare tabernakel met die ark van die verbond en die twee kliptablette met die tien gebooie, wat Israel deur die woestyn gedra het (Eks 25:16; Deutr 10:2). Die ark was die teken van God se teenwoordigheid by die Israeliete, met die tien gebooie as riglyn vir hulle lewe. Na analogie daarvan is die hemelse tent die getuienis van die teenwoordigheid van God en die Lam, wat die nuwe volk van God begelei op hulle nuwe eksodus.

15:6-7 Uit die tempel kom sewe engele met blink klere van suiwer linne en ‘n goue band om die bors, soos die Seun van die mens (1:13) en sy bruid (19:8), wat die belangrikheid van hulle taak beklemtoon. Soos die priesters van die ou bedeling moet die engele ‘n priesterlike funksie vervul (Eks 28:2-6). In die bakke bring hulle die sewe plae, wat hulle ontvang van een van die lewende wesens. Die bakke word in die eredienste gebruik vir die offergawes aan die Here (Eks 25:29; 27:3). Die sewe engele en sewe plae word drie maal genoem (15:1,6,8). Twee maal word gesê dat die bakke kosbaar is, van goud: in 5:8 is die bakke vol wierook, simbool vir die gebede van die heiliges wat vir die Here ‘n aangename geur is. Die gebede van die gelowiges is geheilig deur die bloed van die Lam (1:5-6 met sy bloed is ons van sondes verlos; 5:8-9 ons is met bloed gekoop as die Lam se eiendom; in 7:14 is die 144,000 se stolas gewas en wit gemaak in die bloed van die Lam; in 6:10 hulle vra: ‘Tot wanneer, heilige en ware Here, gaan U uitstel om u oordeel te voltrek en ons bloed op die aardebewoners/ goddeloses te wreek?’) – God se regverdige oordeel word deur die goue bakke verbind aan die gebede van die gelowiges. Dit word beantwoord met die bakke gevul met die plae van die ewige God se toorn oor die sonde.

15:8 Die tempel is gevul met rook, simbool van ‘die heerlikheid van God en sy mag;’ dit is God se buitenste kleed. Die Gans-andere se andersheid word gesien in sy misterieuse en ondeursigbare kleed. Dit openbaar sy teenwoordigheid, maar bedek sy voorkoms. So het God aan Moses verskyn in die tent van ontmoeting wat bedags gevul was met ‘n wolk en snags met ‘n vuur van God se magtige teenwoordigheid, sodat selfs Moses nie daar kon ingaan nie, maar waarmee die volk gelei is deur die woestyn (Eks 40:34-38). So was die berg Sinai met wolk en vuur geklee, met die teenwoordigheid van die Here (Eks 24:15-16), en het die Here hulle dag en nag gelei (Eks 13:21), en van die Egiptenaars geskei (Eks 14:19-20); so is die tempel wat Salomo gebou het, gevul met God se teenwoordigheid (1 Kon 8:10-12), en is die tempel met rook gevul met die roeping van Jesaja (Jes 6:4). Niemand kan in die tempel inkom voordat die sewe plae volbring is nie. Die tyd vir ‘van aangesig tot aangesig’ met God te kom, het nog nie gekom nie. Dit kom eers as God alles in sy regte plek en orde geplaas het, alle geregtigheid vervul het, en sy volk in die nuwe beloofde land ingelei het. Dan sal hulle Hom van aangesig tot aangesig sien (22:4; vgl 21:22-23).

Die sewe bakke word op die aarde uitgegooi (16:1-21)

16:1 God kondig die opdrag aan die engele aan met ‘n harde stem uit die tempel, vir almal om te hoor (Jes 66:6 hoor daar in die tempel hoe die Here sy vyande straf oor hulle dade). Die sewe plae loop parallel met die mense se innerlike ingesteldheid. Dit is uiterlike tekens van mense se lojaliteite en toewyding. Hulle weiering om te verander bevestig die diepte van hulle opstand teen God. Die eesrte vier plae is die kommentaar van die skepping op die mense se dwase weë. Die laaste drie plae is God se oordeel oor die koninkryk van die dier en Babilon. Die seën in 16:5-7 tussen die derde en vierde bak verklaar die regverdigheid van God se oordele, en 16:15 onderbreek die vloei van die plae om die lesers te waarsku om waaksaam te bly. Terwyl die seëls ‘n kwart, en die trompette ‘n derde van die aarde getref het, is die vernietiging van die bakke ‘n totale vernietiging. Die plae herinner aan die plae in Egipte:

16:2 Die eerste engel gooi sy bak uit op die aarde en dit bring bose swere vir die mense wat die dier se beeld aanbid, soos die sesde plaag in Egipte (Eks 9:10). Die merk van die dier, wat onsigbaar is, identifiseer die verborge motiewe van die persoon se lojaliteit aan die valse god; dit bars nou oop in sigbare swere. Die uiterlike verrotheid van hulle vleis loop saam met die bedorwenheid van hulle gees.

Skrywer:  Prof Francois Malan

15:1 Die vorige drie hoofstukke vertel van ‘n vrou beklee met die son (12:1) en ‘n bloedrooi draak wat haar vervolg tot in die woestyn (12:1-6, 13-17). Johannes sien ‘n ander teken in die hemel, groot en wonderbaarlik/verbasend. Die derde teken volg op die eerste en tweede, van die vrou (hfs 12) en die draak (hfs 13). Die plan van God word volbring met hierdie ‘sewe laaste plae.’ Soos die leër van die farao in die Rietsee verdrink het, word die leër van hierdie farao – die volgelinge van die draak en sy twee trawante –verslaan in ‘n nuwe eksodus/uittog uit die slawehuis.

Soos die tien plae in Egipte voor Israel se verlossing, begin die hoofstuk met die sewe laaste plae van God se toorn, en eindig met niemand wat in die tempel kan ingaan voordat die sewe plae ‘volbring’ is nie (vgl Jesus se laaste woord aan die kruis: ‘Dit is volbring!’ (Joh 19:30). Openb 15:1 is die opskrif vir hoofstukke 15-16, God se finale plae en God se uitvoering daarvan deur die sewe engele. Hoofstuk 15 bied die mees voltooide en sistematiese ontwikkeling van eksodus se meester-plot van ‘n vervolgde volk wat verlos word van die moderne farao wat hulle agtervolg.

’n Nuwe lied op die vurige see (15:2-4)

15:2 Johannes sien iets soos ‘n see van glas gemeng met vuur, waarop die oorwinnaars oor die dier staan met die siters van God as hulle begeleiding by hulle lied van Moses en van die Lam. God het die siters aan hulle gegee om Hom mee te besing. In 5:8 het elkeen van die 24 ouderlinge voor die troon ‘n lier vasgehou, en in 14:3-4 het die nuwe lied van die 144,000 wat losgekoop is geklink soos die geluid van liere wat bespeel word.

Die glansende vurige see is die hemelse analogie van die Rietsee. Dit lyk soos die see van kristal voor die troon, simbool van God se majesteit en heerlikheid (4:6). Die vuur verteenwoordig die oordeel van God. In 8:7 het die vuur van God ‘n derde van die aarde verskoei; in 8:7-8 ‘n derde van die lewende wesens in die see en van die skepe; in 9:17-18 ‘n derde van die mense; in 16:8 word die son toegelaat om die mense met vuur te verskroei. In 19:20; 20:10,14-15; 21:8 word al wat boos is in die vuurpoel gewerp.

15:3-4 Die oorwinnaars het die dier, sy naam en die getal van sy naam oorwin. Die drievoudige verwysing na die draak wys na die gelowiges se volkome oorwinning oor die duiwel se lis. As volgelinge van die Lam staan hulle op die see van glas en vuur by die Lam as teken van hulle oorwinning oor die see van chaos, en hulle verlossing uit die toorn van   God se veroordeling, soos brandhout wat uit die vuur geruk is (Amos 4:11; Sag 3:2; Jud 23) sing hulle ‘n oorwinningslied.

Die nuwe lied klink na ‘n samevatting van Moses se lied oor die Israeliete se verlossing uit die hand van die farao by die Rietsee (Eks 15:1-18). Hulle lied se eerste deel (15:3) sluit aan by Moses se lied van verlossing nadat God hulle deur die see gelei het, en by sy afskeidslied wat hy voor sy dood in opdrag van die Here vir Israel geskryf het (Deutr.32).

Die nuwe lied word ook genoem ‘die lied van die Lam,’ die sleutel tot die nuwe eksodus van God se volk, want die tweede deel (15:4) brei uit op die eerste met lof vir God se verlossing deur die Lam – die paaslam geslag vir die verlossing van die nasies. Die Here, die Almagtige God, is die Koning van die nasies – Christus moet erken word as die alleenheerser op aarde, soos in die hemel (15:3; 17:14; 19:16), en staan in kontras teenoor die dier wat God se alleenheerskappy bespotlik maak met godslasterlike woorde en name (13:1,5).

Teenoor die ongelowiges se vrae van verwondering oor die mag van die dier (13:4), sing die gelowiges in verwondering oor die almag van die Here God, soos Moses in Eks. 15 en Jeremia in Jer. 10:6-7. Daarmee word die misplaasde lojaliteit van die ongelowiges verwerp: Net God moet gedien en vereer word deur al die nasies, Hy is regverdig en betroubaar. Hy alleen is heilig – ten volle toegewy aan sy skepping en die mense. Sy regverdige dade is geopenbaar deur die Lam se liefdesoffer vir die sonde van die wêreld.

Die danklied word gesing voordat die bakke met die plae van God se toorn uitgegiet word, want God se plae is deel van sy verlossing om sy volk te bevry uit die mag van die menslike farao’s, die keisergod van Rome en die mens se selfgemaakte afgode – wat ‘n lewe vir hom/haarself insluit; ook uit die mag die geestelike farao, die duiwel en sy trawante.

Met die sondvloed in Noag se tyd en die kruisdood van sy Seun, het God met die sonde afgereken, en tog het baie mense sy aanbod van vrye vergifnis nie aanvaar nie. Maar dié mense wat glo in God se versoening deur Jesus, lewe nie meer onder die toorn van God en sonder God nie, maar is deel van die liggaam van Christus (Rom 4:21-25; 5:8-11; 12:4-5). Hy is die Seun van God en ons Here, voor wie die nasies in aanbidding sal neerval – dit is ‘n laaste oproep tot bekering voor die plae kom.

Skrywer:  Prof Francois Malan

‘n Stem uit die hemel kondig die tweede van die sewe seënspreuke in Openbaring aan (1:3; 14:13; 16:15; 19:9; 20:6; 22:7,14): ‘Skryf neer! Geseënd is die dooies wat wat van nou af in die Here sterf…’ Dit is ’n tussenwerpsel van hoop midde in die aankondiging van die onheil van God se ewige straf. Om in die Here te sterwe beteken om enduit in die geloof getrou te bly aan Jesus Christus, om in sy ligkring te bly leef, om deel te word en te wees van Christus se sterwe (Rom 6:5-11; 2 Kor 5:14-15; Kol 3:3-4).

Die Gees het Johannes meegevoer om sy visioene te sien en op te skryf (1:10; 4:2; 17:3;21:10). God praat met die gemeentes deur die Gees (2:7,11,17,29; 3:6,13,22). Net hier en in 22:17 praat die Gees self; hier om die seën te bevestig: ‘inderdaad!’ en voeg by: ‘sodat hulle mag rus van hulle geswoeg/verdrukking, want hulle dade volg hulle.’ Dié mense wat in die Here sterf se rus staan in skrille kontras met die dier en sy volgelinge wat dag en nag geen rus sal hê nie (14:11). God onthou die gelowiges se getrouheid te midde van vervolging en swaarkry ter wille van Hom (Mt 16:27; Rom 2:6-11).

Die graanoes (14:14-16)

Verras, sien Johannes ‘n spierwit wolk, en op die wolk sit iemand soos ‘n seun van ‘n mens (iemand soos ‘n mens). So het Jesus Homself op aarde genoem, soos in die gesig van Daniël 7:14. Die wolk is wit as simbool van suiwerheid, reinheid en wysheid. Die wolk as sy koets/troon wanneer Hy weer kom, simboliseer sy verheerlikte posisie (vgl. die beloftes in Mt 24:30; 26:64). Die goue kroon op sy kop is die simbool van sy oorwinning en heerskappy as koning wat die finale oordeel kom voltrek. Die skerp sekel/sens in sy hand is die gebruiklike oesinstrument (Mk 4:29) as simbool van die finale oordeel, wat Jesus kom voltrek soos die ‘ander engel wat uit die tempel kom’ (14:9) aangekondig het, met ‘n harde stem vir almal om te hoor. Met ‘n enkele swaai van die skerp sekel/sens is die hele aarde afgeoes. Soos in Johannes 4:34-38 verwys die graanoes na die insameling van die gelowiges wat ryp geword het vir die oes om vir ewig by Christus hulle koning te wees (vgl. Joël 3:13).

Die druiweoes (14:17-20).

Die ander engel uit die hemelse tempel met ‘n skerp sekel/sens kry sy opdrag van die engel wat in beheer is van die vuur by die offeraltaar om die vuur van die oordeel te simboliseer – hulle wat nie Christus se offer aanvaar nie, word self offerdiere (20:15). Die druiwe-oes verloop in twee stadiums: eers afsny van die trosse (oordeel) en dan getrap in die parskuip van God se toorn (straf). Christus moet as die Regverdige Regter ook die straf van God oplê (vgl. 19:15; Jes 63:3-6). Hy wat red, herstel ook die orde in die skepping, as verlosser en regter.

Die beelde van die hoofstuk is baie erg. Die bloed uit die parskuip vloei so hoog soos die perde, vir 1,600 stadia, amper vir 300 kilometer. Maar die omskakeling na kilometers mis die simboliek van 4x4x10x10 met 4 wat die wêreld aandui en 10 totaliteit, en verdubbel vir beklemtoning. Dit beteken die bloed bedek die hele aarde totaal (vgl. die baie deur die wye poort na die verderf, in Mt 7:13). Dit behoort die lesers wakker te skok om te besef hoe lewensbelangrik elke keuse is. Die bedwelmende invloed van Babilon is so groot dat gewone mense en gelowiges nie maar kan aangaan sonder deeglike nadenke nie. ‘n Mens kan nie die merkteken van God en die Lam dra saam met die merk van die dier nie (Mt 6:24).

Hoofstukke 12-14 se boodskap

Die geestelike oorlog wat in hoofstuk 12 begin met die draak wat die Christuskind wil verslind, loop uit op die draak se uitwerping uit die hemel deur die soendood van Christus. Daardeur is die Satan=aanklaer se grond vir sy aanklagtes ontneem. Die kind word na die hemel weggevoer om vandaar as die Lam met liefde te regeer. Daarna roep die draak, wat hom as god voordoen, sy trawante: die dier uit die see, simbool van die mag en geweld van regeerders, stelsels, kulture en gebruike van mense; die dier uit die aarde as simbool van slinksheid, leuens en verleiding om mense weg te lei van die ware God en die Lam af. Hoofstuk 14 teken die Lam op berg Sion saam met die gelowiges wat Hy losgekoop het en ‘n nuwe lied sing om die evangelie oor die hele aarde te verkondig. Daarteenoor val die magtige Babilon met die nasies wat sy bedwelm het. Hulle gaan nou die beker van God se toorn drink en met vuur gefolter word. 14:12 roep gelowiges op om te volhard en 14:13 verseker hulle van die rus van hulle geswoeg. Hoofstuk 14 sluit met God se oordeelsdag as laaste waarskuwing met troos vir gelowiges en verskrikking vir ongelowiges wanneer die Seun van die mens op die wit wolk kom sit met verlossing en die regverdigheid waarom die hele skepping roep (6:9-11; vgl. Rom 8:18-25). Die gelowige verlosdes word soos ryp graan geoes vir die ewige lewe (Mark. 4:29; Joh. 4:35-36); die ongelowiges ontvang die regverdige oordeel van God soos ‘n wingerd wat af geoes en die druiwe in die groot parskuip van God se toorn getrap word (Joël 3:13; Jes. 63:3-6).

Skrywer:  Prof Francois Malan