Tessalonika – Coen Slabber

Hoe het die stede gelyk wat Paulus besoek het? In hierdie kort reeks gaan ons kyk na enkele van hierdie stede. Die briewe aan die Tessalonisense was van Paulus se vroegste geskrifte. Ons begin dus by Tessalonika.

Tessalonika is ongeveer 160 km wes van Filippi geleë. Dit is ʼn baie ou stad – in Paulus se tyd was dit reeds meer as drie eeue oud. In 168 vC kom die Romeine daar aan.  Dit word in 146 vC die hoofstad van Masedonië. Tessalonika was langs die bekende hoofweg die Via Egnatia – die groot handelsroete wat Rome met die Ooste verbind het – geleë. Hierdie  was ʼn belangrike stad vir oos-wes en noord-suid verkeer. Omdat dit so ʼn belangrike handelstad was, kan ons aanvaar daar was ʼn betekenisvolle aantal Jode in die stad – meestal handelaars.  In Tessalonika het die Ooste en die Weste bymekaar gekom. As die Christelike godsdiens daar ʼn vastrapplek sou kry kon die na die Ooste en die Weste versprei.

Tessalonika was die naam van Aleksander die grote se half-suster. Sy was getroud met Cassander wat in 315 vC die stad herbou het. Dit was ʼn “vry stad” – dit beteken daar was nooit enige Romeinse troepe in die stad gestasioneer nie. Die stad het baie van sy ou Griekse identiteit behou – selfs na die oorname deur die Romeine. Die stad het in wese ʼn Griekse grondwet gehad. ʼn Raad (bestaande uit plaaslike aristokrate) en ʼn gimnasium vir die opvoeding van jong mense het die Griekse kultuur, godsdiens en spele bevorder. Die stad het ook sy eie magistrate gehad. Op ʼn stadium het dit ʼn bevolking van 200 000 gehad. Tessalonika het in 42 vC vir Octavius en Antonius teen Brutus en Cassius gesteun.

Tessalonika is een van die gemeentes wat tydens Paulus se tweede sendingreis gestig is (ongeveer in die jaar 50). Paulus volg hier sy bekende benadering: Soos dit Paulus se gewoonte was, het hy daarheen (die Joodse sinagoge) gegaan en op drie sabbatdae na mekaar uit die Skrif met die Jode geredeneer. Hy het die Skrif uitgelê (Handelinge 17:2 – 3).

Lukas beskryf die patroon van Paulus se besoek: aanvanklike belangstelling en ʼn positiewe reaksie onder Joodse en nie-Joodse simpatiseerders; Joodse teenstand;  burgerlike onrus;  Paulus en Silas verlaat Tessalonika in die donker!  Kort daarna skryf hy sy eerste brief aan die gemeente om hulle geestelik te versterk.

Tessalonika was egter nie net  ʼn florende handelstad nie. Dit was  ʼn stad vol afgode. Die mense wat tot bekering gekom het, moes hulle rug op al hierdie afgode draai. Die mense vertel self hoe julle ons ontvang het en hoe julle julle van die afgode tot God bekeer het en nou die lewende en ware God dien (1 Tessalonisense 1:9). Keiseraanbidding was algemeen, maar hulle het ook die Grieks-Romeinse afgode aanbid. Veral Dionusius is aanbid.

Paulus se winkel was waarskynlik in ʼn insula – woonkwartiere op die boonste vlakke en jou winkel op die grondvloer. Jy kon van die straat af in die winkel instap. Hierdie was natuurlik ʼn gebied waar baie mense rondbeweeg het. Paulus het toegang gehad tot die ambagsmanne wat daar gewerk het en die mense wat kom koop het. Dit was ʼn goeie plek om die evangelie te versprei.

Die gemeente groei as gevolg van Paulus se leierskap en Jason se gasvryheid. Dit bestaan meestal uit nie-Jode. Ambagsmanne en handearbeiders was sekerlik deel van die gemeente (4:11). Wie was Jason? Hy was waarskynlik bekend, want Lukas stel hom nie verder bekend nie – hy het geen bekendstelling nodig nie. Ons weet nie eers of hy ʼn Jood of nie was nie. Sy naam is Grieks, maar baie Jode het ook Griekse name gehad. Jason is die Griekse weergawe van Josua. Hy was waarskynlik ʼn ryk man, want  sy huis was groot genoeg om sulke byeenkomste te huisves.

Die gelowiges in Tessalonisense het in baie moeilike omstandighede … die woord aangeneem met ʼn blydskap wat van die Heilige Gees kom (1 Tessalonisense 1:6). Wie was hierdie mense wat die lewe so moeilik vir die vroeë Christene in Tessalonika gemaak het? Julle moes van julle eie volksgenote dieselfde behandeling verduur as wat die gelowiges in Judea onder die Jode moes ly. Dit is die Jode deur wie  die Here Jesus en die profete doodgemaak is en ons vervolg is (2:14 – 15).

Volgens Lukas het Paulus se sending gefokus op die sinagoge net drie sabbatdae geduur. Daarna het hulle na Jason se huis verskuif. Meeste kenners vermoed dat Paulus ʼn paar maande in Tessalonika gebly het. Uit 1 Tessalonisense 1:6 en 2:14 – 16 lei ons af dat Paulus se prediking veral nie-Jode getrek het. Dit lei tot Joodse teenstand en gegriefdheid.

[Ons weet nie soveel van Tessalonika nie, want die moderne stad beperk uitgrawings. Salonika is vandag ʼn florende moderne stad, die grootste in Griekeland naas Atene en die regeringsentrum van Noord-Griekeland.]

Outeur: Dr Coen Slabber

Bronne van Paulus se denke – Francois Malan

Paulus se briewe is ons oudste bron vir die geskiedenis van Jesus. Paulus, die streng Fariseër-Jood, moes sy denke oor God en sy verlossing verander, nadat die verheerlikte Christus Hom aan Paulus geopenbaar het. Die oorlewering van ooggetuies vul Paulus se kennis aan oor wat die aardse Jesus gesê en gedoen het. Die optrede van Jesus word in die Ou Testament voorberei, maar kan alleen reg verstaan word deur verligting deur die Heilige Gees.     

Na Jakobus, is Paulus ons vroegste bron oor Jesus. Hy skryf sy briewe voordat die Evangelies geskryf is. In sy briewe vertel hy wat die oorsprong van sy denke is.

Sy Joodse agtergrond

Volgens Romeine 11:1,  2 Korintiërs 11:22, Galasiërs 1:13-14 en Filippense 3:5-6 was Paulus ʼn egte Hebreër, Israeliet, saad van Abraham:

• Hebreër – egte Jood uit die stam Benjamin. Paulus verdedig homself voor sy volk in sy tuisdorp Jerusalem (Handelinge 22:3-4; vgl. 5:34). Hoewel hy in die Griekse stad Tarsus gebore is, het hy Hebreeus grootgeword in Jerusalem, wat oorsponklik aan die stam Benjamin toegeken is (Josua18:28). Die Fariseër raadslid Gamaliël was sy leermeester in die streng opvatting van die wet van Moses. As ʼn fanatieke yweraar vir die oorgelewerde leer van sy voorvaders het Paulus dit onberispelik onderhou, om regverdiging voor God te verwerf. Daarom het hy Christus-volgelinge onvermoeid vervolg.
• Israeliet – lid van die Here se uitverkore volk met wie Hy sy verlossingsdoel wil uitvoer.
• Afstammeling, saad van Abraham – volgens die wet op die agtste dag besny, as draer van die Here se verbondsbeloftes.

Christus se openbaring van Homself aan Paulus

Aan hierdie vervolger van die kerk van God het Jesus verskyn, en hom geroep om die evangelie oor Christus, wat Christus self aan hom openbaar het, aan die heidennasies te verkondig. (1 Korintiërs 9:1-2; Handelinge 9:4-6; 22:6-10; 26:12-18; Galasiërs 1:11-17).

Deur God se genade word Paulus ʼn onvermoeide verkondiger van Christus, wat gesterf het om ons te red, deur God uit die dood opgewek is, aan die regterhand van God sit, waar Hy vir ons pleit, en dat Hy weer kom, sodat ons saam met Hom kan lewe (Romeine 8:34; 1 Tessalonisense 5:10).

Paulus sê die evangelie wat hy verkondig, is God se geheimenis, wat eeue lank geheim gebly het, maar wat God nou aan hom geopenbaar het.

Die geheimenis is Christus. Deur sy Seun het God alles geskep. Deur die bloed van sy Seun het God ook alles op aarde en in die hemel met Homself versoen. Deur die Gees woon Christus in ons. Alle gelowiges is deur die een Gees deurdrenk. Almal wat aan Christus behoort, gelowige Jode, Grieke, slawe, vrymense, mans en vroue, is in Christus een, lede van die een liggaam van Christus. Hy is ook ons hoop op ewige heerlikheid. By sy wederkoms sal Hy ons nederige liggame verander om soos sy verheerlikte liggaam te wees, onverganklik en onsterflik. God se bedoeling was om alles in die hemel en op aarde onder een hoof, naamlik Christus, te verenig (Romeine 8:9-11; 16:25-26; 1 Korintiërs 2:1,7; 12:13; 15:51-53; Galasiërs 3:27; Filippense 3:20-21; Kolossense 1:15-20; 26-27; 2:2; Efesiërs 1:9-10).

Oorlewering deur die dissipels

In Galasiërs 1:18-19 vertel Paulus van sy ontmoeting en verblyf by Sefas (Petrus) en Jakobus, die broer van die Here. Hulle en ander gelowiges (vgl. Handelinge 9:19,30) vul sy kennis oor Jesus aan: oor Christus se kruisiging, sy begrafnis, sy opwekking, en sy verskynings aan die dissipels (1 Korintiërs 15:3-30), en sy instelling van die nagmaal in die nag waarin Hy oorgelewer is (1 Korintiërs 11:23-26).

Paulus prys die Korintiërs dat hulle vashou aan die oorlewerings soos hy dit aan hulle oorgedra het (1 Korintiërs 11:2). Hy vermaan die Tessalonisense om vas te staan in die oorlewerings wat hy vir hulle geleer het (2 Tessalonisense 2:15). Volgens 2 Tessalonisense 3:6,10 sluit die oorlewering selfs in dat as iemand nie wil werk nie, hy ook nie moet eet nie. Hy verwys ook na uitsprake van Jesus wat egskeiding verbied (1 Korintiërs 7:10), en wat bepaal dat evangeliedienaars lewensonderhoud ontvang (1 Korintiërs 9:14).

Ou Testament

Vir Paulus is die Ou Testament deur God geïnspireer om in die waarheid te onderrig, dwaling te bestry, verkeerdhede reg te stel en ʼn regte lewenswyse te kweek (Romeine 15:4; 1 Korintiërs 10:11; 2 Timoteus 3:16).

Hy haal 104 maal daaruit aan, veral om te wys dat die woord van God vervul word deur die verlossing in Christus (Romeine 9:6-18), dat regverdiging deur geloof verkry word (Romeine 1:17; 4:3), en die evangelie die vervulling is van God se belofte aan Abraham (Romeine 4:17-22).

Christus se dood en opwekking is volgens die Skrifte (1 Korintiërs 15:3,4). Vir Paulus is Jesus die beloofde Messias van die Ou Testament, en Christus-gelowiges die ware volk van God.   

Leiding van die Heilige Gees

Die Christelike betekenis van die Ou Testament word egter eers deur die Heilige Gees se verligting reg verstaan (vgl. 2 Korintiërs 3). Die geheimenis van God word ook slegs deur die Heilige Gees bekend en Paulus vereenselwig hom so met Christus dat hy sê ‘ons het die Gees van Christus'(1 Korintiërs 2:6-16). Paulus se gewete en sy mening word deur die Heilige Gees gelei (Romeine 9:1; 1 Korintiërs 7:40). 

Outeur: Dr Francois Malan

1 Korintiërs 1:1-3: ʼn Briefaanhef met ʼn boodskap – Francois Malan

God roep vir Paulus en die gemeente om deur Christus Jesus sy genade en vrede uit te leef en aan ander uit te deel. So word die hele brief ingelei en opgesom.

1 Korintiërs volg die Griekse gebruik om ʼn brief te begin met ʼn aankondiging van die skrywer, die ontvangers en ʼn groete. Maar die aanhef van 1 Korintiërs word gevul met betekenis wat die hele brief tipeer.

Die skrywer se ouers het hom ‘Saul’ (van God ‘gevra’) genoem, na die eerste koning van Israel, wat ook uit die stam van Benjamin gekom het (Handelinge 13:21; Filippense 3:5). Van die begin van sy eerste sendingreis as gesant van Christus Jesus word hy egter ‘Paulus’ (‘klein’, ‘gering’) genoem (Handelinge 13:9), en sy nederigheid as die ‘geringste van die apostels’ spreek deur die hele brief as voorbeeld vir elke volgeling van Jesus Christus (vergelyk 15:9 en hoofstuk 4).

Hy is ʼn apostel (‘’n gestuurde gesant’) van die gekruisigde koning wat ons verlos, Christus (‘Gesalfde’) Jesus (‘Verlosser’). Paulus is ʼn voorbeeld vir die gelowiges. Soos Christus soek hy nie sy eie belang nie maar dié van baie ander, sodat hulle gered kan word (2:2; 10:33-11:1). Hy is oortuig dat hy vir die taak deur God geroep is, die God wat vir Christus uit die dood opgewek het om as koning oor alles te heers, totdat God alles vir alles sal wees (15:20-28). Sostenes, ʼn medegelowige, skryf waarskynlik Paulus se woorde neer (vergelyk 16:21).

Die lesers word daaraan herinner dat hulle God se gemeente in Korinte is, sy gesante in die heidense Griekse handelstad. Deur Christus Jesus is hulle aan God toegewy (‘geheilig’), as mense wat geroep is om heilig (aan God toegewy) te lewe, en nie langer saam met die heidene die afgode te dien en onsedelik te lewe nie (vergelyk 1:30; hoofstukke 5-10).

Hulle is deel van die liggaam van Christus, saam met almal wat op elke plek aan ons Here behoort deur sy Naam aan te roep as die Here, wat die seggenskap oor hulle lewe het. Daarom kan hulle nie in opponerende groepe verdeel, of los van die ander gemeentes ʼn eie koers inslaan nie (vergelyk 1:13; hoofstukke 3, 11-14).

Die Griekse groetewens word vervang met die toesegging van die seën van God en van die Here, aan wie die aarde met alles daarop behoort (10:26). God word ‘ons  Vader’ genoem, die Vader wat sy groot gesin van gelowiges versorg, uit wie alles is en vir wie ons lewe. Jesus Christus is die Here deur wie alles bestaan en deur wie ons lewe (10:6).

Van ons Vader en van die Here ontvang ons genade en vrede:

• Genade is God se onverdiende guns waardeur Hy ons sonde vergewe, die krag gee om ons daarvan te verlos, en ons daagliks met sy Gees te lei om met sy wysheid regte besluite te neem (1:18,21,30;  2:10-16).
• Vrede sluit aan by die Hebreeuse woord sjaloom, om in vrede met God en met mekaar te lewe, gesond, heel en vervuld (6:19-20; 7:15; 16:23).

God het vir Paulus geroep (vs. 1), en God het die gemeente geroep (vs. 2) om sy genade en vrede uit te leef en aan ander uit te deel (vs. 3). In die drie verse word ‘God’ drie maal genoem en eenmaal word Hy ‘Vader’ genoem. ‘Ons Here’ word vier maal genoem, twee maal word Hy ‘Christus Jesus’ (die gesalfde Jesus) en tweemaal ‘Jesus Christus’ (Jesus die gesalfde) genoem. Die brief gaan oor wat God deur Christus Jesus met Paulus en die gemeente doen.

Outeur: Dr Francois Malan

DIE BRIEF AAN DIE GALASIËRS (7)

Galasiërs 6:1-10 Verdere vermanings

Paulus nader nou die einde van sy brief en soos sy gewoonte was, maak hy nou ‘n paar losstaande opmerkings. In hierdie geval bestaan dit uit ‘n klomp losstaande vermanings. Dit sluit egter nou aan by die voorafgaande aangesien dit alles te doen het met die vraag hoe die lewe van iemand wat onder beheer van die Heilige Gees lewe, in die praktyk lyk. ‘n Mens sou die reeks vermanings in twee kon deel.

Al die vermanings in die eerste gedeelte (6:1-6) handel oor twee sake: Dat iemand onder beheer van die Heilige Gees lewe, kan ‘n mens sien uit sy/haar liefdevolle meelewing met ander en uit die bereidheid tot selfkritiek. Hoe lyk dít in die praktyk?

In die tweede gedeelte (6:7-9) keer Paulus meer direk terug na die probleem in Galasië. Hy gebruik ‘n bekende beeld: dit wat jy plant, kom later op. Net so is dit op geestelike gebied! Die gelowiges wat hulleself (soos die Galasiërs oorweeg om te doen!) oorgee aan die sondige natuur, sal dood en verderf oes. Wie hulleself egter oorgee aan die Gees, sal die ewige lewe oes.

In 6:11 voeg Paulus nog ‘n kort opmerking by wat ongelukkig dikwels verkeerd gebruik word. Hy sê dat ‘n mens aan almal moet goed doen, veral aan die medegelowiges. Ongelukkig verstaan gelowiges dit soms so asof hier staan dat hulle net aan medegelowiges moet goed doen. Dis nie waar nie. Omdat gelowiges gedurig kontak met medegelowiges het, is dit vanselfsprekend dat ‘n mens van hulle nood bewus sal wees en hulle tot ‘n groot mate die fokuspunt van ons barmhartigheid sal wees. Tog mag dit nooit die ander uitsluit nie.

Galasiërs 6:11-18 Laaste waarskuwing en groet

6:11: In daardie tyd het die mense gewoonlik gebruik gemaak van professionele skrywers of sekretarisse (So iemand is ‘n amanuensis genoem) aan wie hulle dan hulle briewe gedikteer het. Paulus het ook dié gebruik gevolg. (In Romeine 16:22 kry ‘n mens selfs die naam van een van die sekretarisse wat Paulus se brief neergeskryf het.) Hoekom skryf Paulus self die laaste paar reëls van die Galasiërbrief? Dit was destyds die gebruik om self die laaste paar reëls van die brief wat jy gedikteer het te skryf om so die egtheid van jou brief te bevestig. Omdat die mense aan wie die brief geskryf is jou handskrif geken het, het hulle geweet dat die brief inderdaad van jou af kom en nie ‘n vervalsing was nie.

Hoekom skryf Paulus sulke groot letters? Hieroor stem geleerdes nie saam nie. Daar kan verskeie redes wees: 1. Paulus vestig net die aandag op die groot verskil tussen sy handskrif en die kleiner (netjieser?) handskrif van die sekretaris wat ‘n professionele skrywer was. 2. Die oorsaak kon oogprobleme of een of ander siekte gewees het. 3. Op dié manier wil Paulus beklemtoon hoe belangrik dit wat hy nou gaan skryf (vgl. 6:12-16), is. Dit is moeilik om ‘n keuse te maak, maar dit lyk of die derde moontlikheid die beste keuse is.

6:12-16: In hierdie gedeelte gee Paulus ‘n kort opsomming van alles wat hy in die Galasiërbrief wou sê. In dié kort opsomming haal hy die essensie van verlossing en Christenwees uit. ‘n Mens kan dit as volg opsom:

6:17: Die littekens waarvan Paulus hier praat, verwys na die tekens van die fisiese lyding wat hy ter wille van Christus moes verduur tydens sy pogings om die evangelie wêreldwyd te verkondig. In 2 Kor. 11:23-27 noem hy ‘n hele reeks van sulke ontberings.

Skrywer: Prof Francois Tolmie