Mense en Redding is ‘n reeks artikels geskryf deur Prof Jan van der Watt. Ons dank aan CUM vir die gebruik van hierdie materiaal.

Nog ‘n manier waarop Paulus die radikale verandering in die gelowiges se lewens beskryf, is deur die antieke gebruik van loskoping te gebruik. Dit kom daarop neer dat geld of betaalmiddele gebruik word om die situasie te verander. Gelowiges word beskryf as mense wat in ‘n posisie van slawerny of gevangenskap verkeer. Hulle word nou deur Jesus ‘losgekoop’ in die sin dat die prys vir hulle vrylating betaal word. Nou is hulle bevry van wat hulle gebind het. Paulus verduidelik in Gal 3:13 dat Jesus gelowiges losgekoop het van die verpliging om die wet vir hulle redding slaafs na te kom: Christus het ons losgekoop van die vloek wat die wet meebring, deur in ons plek ’n vervloekte te word. Daar staan naamlik geskrywe: “Vervloek is elkeen wat aan ’n hout opgehang is”. Daarom kan Paulus later in die brief skryf: Christus het ons vry gemaak om werklik vry te wees. Staan dan vas in hierdie vryheid en moet julle nie weer onder ’n slawejuk laat indwing nie (Gal 5:1). Gelowiges kan nou as vry mense saam met God leef.

Om losgekoop te word en vry te wees beteken egter nie dat mens ‘vry’ van alles kan wegstap nie. Die vrygekoopte is dankbaarheid aan die een verskuldig wat hom of haar losgekoop het. In die tyd van Jesus is daar verwag dat die vrygekoopte is nou lojaal en met verantwoordelikheid teenoor die een wat hom vrykoop het sal optree. Paulus impliseer dit in 1 Kor 6:19-20:  en julle behoort nie aan julleself nie: julle is gekoop, en die prys is betaal. Julle moet God dus in julle liggaam verheerlik en in 1 Korintiërs 7:22-24: ’n Slaaf wat deur die Here geroep is, is immers ’n vrygemaakte van die Here. Net so ook is ’n vry man wat deur die Here geroep is, nou ’n slaaf van Christus. Julle is vrygekoop en die prys is betaal; moet dan nie slawe van mense wees nie. Broers, elkeen moet God dien in die omstandighede waarin hy was toe God hom geroep het. Die klem val hier op Jesus wat die prys vir die vryheid van die gelowige betaal het en die gelowige wat nou in ‘n nuwe vry verhouding met God kan en moet leef.

Dan is daar ook beelde wat impliseer dat gelowiges van ‘burgerskap’ of status verander het: Met blydskap moet julle die Vader dank wat julle geskik gemaak het om deel te hê aan die erfenis wat vir die gelowiges wag in die ryk van die lig. Hy het ons uit die mag van die duisternis weggeruk en ons onder die heerskappy gestel van sy Seun wat Hy liefhet (Kol 1:12-13). Hier word beelde gekombineer. Eerstens word gelowiges geskik gemaak om te erf, wat op adopsie of aanneming in God se familie dui. So word gelowiges nou in die oë van God kinders wat moet erf. Dan is daar ‘n tweede beeld wat op die verandering van heerskappy fokus, met ander woorde, wie nou heers in die lewe van gelowiges. Hulle is nou deel van die koninkryk van Jesus as efgename. Deur Christus het ook julle deel geword van die volk van God toe julle die waarheid wat aan julle verkondig is… In Christus het die Heilige Gees wat deur God belowe is, julle as die eiendom van God beseël (Eph 1:13). Redding gaan dus om die verandering van status van gelowiges sodat hulle nou deel kan wees van God, sy heerskappy en sy familie.

Deel van hierdie beeld is ook die nuwe verbond of ooreenkoms wat Jesus met die gelowiges gesluit het: Net so ook het Hy ná die maaltyd die beker geneem en gesê: “Hierdie beker is die nuwe verbond, wat deur my bloed beseël is. Gebruik dit, elke keer as julle daaruit drink, tot my gedagtenis.” (1 Kor 11:25). Israel was die verbondsvolk, met ander woorde, die volk wat God uitgekies het om ‘n spesiale verbond mee te sluit. Die kern van die verbond met Israel was dat God vir hulle ‘n God sal wees en dat hulle vir hom ‘n volk moet wees. As Jesus met die gelowige so ‘n verbond sluit, impliseer dit dat God deur Jesus nou hulle God is en dat hulle sy volk moet wees. Hier sien ons weer die statusverandering van die gelowige, van geen volk na God se volk.

Paulus gebruik dan ook die beelde van loskoping, adopsie, kindskap, erfenis saam om te beskryf wat met die redding van die gelowige gebeur het: Hy (= Jesus) is uit ’n vrou gebore en van sy geboorte af was Hy aan die wet onderworpe om ons, wat aan die wet onderworpe was, los te koop sodat ons as kinders van God aangeneem kon word… Jy is dus nie meer ’n slaaf nie; jy is nou ’n kind van God. En omdat jy sy kind is, het God jou ook sy erfgenaam gemaak. (Gal 4:4-7). Geen wonder dat as Paulus van redding praat die deel wees aan God se familie so sterk rol speel nie. In 1 Thessalonisense word gelowiges as God se nuwe familie beskryf wat op ‘n nuwe verhouding tussen God en die gelowiges gebaseer is. Paulus beklemtoon nie alleen dat mense deel word van God se nuwe familie nie, maar ook dat hulle so moet optree. Etiek, of optrede en redding is dus twee sye van dieselfde munt.

Volgende keer kyk ons verder na die beelde wat Paulus gebruik om redding mee te beskryf.

Mense en Redding is ‘n reeks artikels geskryf deur Prof Jan van der Watt. Ons dank aan CUM vir die gebruik van hierdie materiaal.

Nog ‘n beeld wat hierby aansluit, vind ons in Kol 2:14: Hy het die skuldbewys met sy eise teen ons tot niet gemaak. Deur dit aan die kruis te spyker, het Hy dit vir goed weggeneem. Die skuldbewys waarvan hier gepraat word, werk baie soos vandag se rekeninge. As jy iets by iemand koop of leen, teken jy ‘n dokument waarop staan wat jy die ander persoon skuld, ‘n soort van ‘n kontrak. As jy nie jou skuld betaal nie, kon die persoon aan wie jy die geld skuld, jou voor die hof daag en jou selfs in die tronk laat gooi (ons lees so iets in Matt 18:28-30 waar die amptenaar wat nou net deur die koning van ‘n klomp skuld vrygespreek is, nie sy mede-amptenaar sy skuld wou vryskeld nie en hom in die tronk laat gooi het). Jesus het die gelowige se skuldbewyse egter weggevat en aan die kruis laat spyker – ‘n metafoor om te sê dat die prys wat volgens die skuldbewys betaal moes word, aan die kruis betaal is. As die gelowige dus in die hof verskyn skuld hy of sy niks, want daar is geen skuldbewys nie. Hierdie beeld beklemtoon dus dat gelowiges nie hoef te bekommer oor skuld voor God nie. Jesus het die skuld weggeneem en gelowiges kan nou met reg voor God staan as mense sonder skuld.

‘n Ander beeld wat deur Paulus gebruik word, gaan oor versoening tussen persone. As die verhouding tussen twee persone in Paulus se wêreld ten gronde gegaan het, was daar maniere om die verhouding weer te herstel, of ten minste te probeer herstel. Laat ons ‘n eenvoudige voorbeeld neem. Veronderstel een persoon kul ‘n ander in ‘n transaksie met 20 skape. Dit laat die verhouding op die rotse loop. Hulle is effektief nou vyande van mekaar. Hoe gaan mens nou die verhouding regstel? Die twee persone sal nie met mekaar wil praat nie. Nou word ‘n derde persoon as bemiddelaar ingeroep. Hy staan tussen die twee partye en onderhandel deur met beide partye te praat. By die persoon wat gekul is, hoor hy wat die persoon verwag om alles weer reg te stel. Die een wat die ander persoon gekul het, probeer hy oortuig om vergoeding te betaal. So onderhandel hy of sy met die twee partye om uiteindelik die verhouding weer te herstel, of om die twee weer te versoen. Dit sien Paulus as die rol van Jesus as die een wat versoening bewerk, natuurlik met God as die een wat die inisiatief geneem het. Hy het tussen die mens en God kom staan en die verhouding herstel (Kol 1:22-23): Ook julle was voorheen ver van God af en vyandiggesind teenoor Hom, soos blyk uit julle sondige lewenswyse. Maar nou het Hy ook julle met Homself versoen deurdat sy Seun as mens gesterwe het om julle heilig, sonder smet en onberispelik voor Hom te stel. Paulus bespreek dit ook in 2 Kor 5:18-21: Dit alles is die werk van God. Hy het ons deur Christus met Homself versoen… Die boodskap van versoening bestaan daarin dat God deur Christus die wêreld met Homself versoen het en die mense hulle oortredinge nie toereken nie… (lees ook Rom 3:25-26; 5:11). Die klem in die beeld val op die verhouding tussen God en die gelowiges wat herstel is en die vrede wat gekom het. Nou kan die verhouding weer normaal ontwikkel.

Die beelde kan ook in kombinasie gebruik word. In Rom 3:25-26 gebruik Paulus verskeie van die beelde so saam: Hom (= Jesus) het God gegee as offer wat deur sy bloed versoening bewerk het vir dié wat glo. Hierdeur het God getoon wat sy vryspraak behels: Hy het die sondes wat Hy voorheen in sy verdraagsaamheid tydelik ongestraf laat bly het, vergewe. Maar Hy het ook getoon wat sy vryspraak in die teenswoordige tyd behels: Hy oordeel regverdig deurdat Hy elkeen vryspreek wat in Jesus glo. Vir Paulus het Jesus se dood as offer vergifnis, versoening (vryspraak) en regverdigmaking (vers 24) aan die gang gesit. Dit belemtoon die versklillende fasette van die proses – elke beeld wil ‘n ander aspek van die reddingsproses beklemtoon.

Volgende keer kyk ons verder na Paulus se gebruik van beelde.

Mense en Redding is ‘n reeks artikels geskryf deur Prof Jan van der Watt. Ons dank aan CUM vir die gebruik van hierdie materiaal.

Eers moet ons kyk hoe die mense in die Bybelse tyd oor God gedink het. God was gesien as die Skeppergod wat lewe gee. Hy was en is die God van lewe. Waar daar dus dood voorkom, of selfs siekte as voorloper of gedeeltelike uitdrukking van die dood, is daar geredeneer dat dit nie van God kon wees nie. Byvoorbeeld, as iemand blind of lam word is daar in die ou tyd geredeneer dat die dood daardie deel van die mens in besit geneem het. As Jesus dus iemand genees, plaas Hy weer die lewe in daardie deel van die persoon terug. Dat die dood dus die teken is van die sonde wat teen God se lewe is, sien ons byvoorbeeld uit die opmerking van Paulus in Rom 5:12: Deur een mens het die sonde in die wêreld gekom en deur die sonde die dood, en so het die dood tot al die mense deurgedring, omdat almal gesondig het. So gesien vorm die dood dus ‘n mag wat mense van die lewe en so van God kan isoleer. Hoe kan die mens dan uit hierdie houvas van die dood kom as hy of sy eers dood is? Daar speel die opstanding ‘n rol. Jesus het gewys dat God sterk genoeg is om mense uit hierdie houvas van die dood weer lewe te gee. Dit het Hy met Jesus bewys – daar kan ons sien hoe sterk God is (1 Kor 6:14; lees ook 2 Kor 4:14; Ef 2:1-6): God het deur sy krag die Here uit die dood opgewek en so sal Hy ons ook opwek. Die dood het dus nie meer ‘n kans nie: “Die dood is vernietig, die oorwinning is behaal. Dood, waar is jou oorwinning? Dood, waar is jou angel?” (1 Kor 15:54-55).

Maar Paulus konsentreer nie net op die dood nie. In die tyd van Paulus was die Joodse samelewing nog direk beïnvleod deur die gebeure by die tempel (wat eers na Paulus se dood vernietig is). Daar is natuurlik offers (bloed) gebring om byvoorbeeld sondes te vergewe. Geen wonder dat Paulus ook daarna verwys as dit by die dood van Jesus kom nie (Ef 1:7) Deur die bloed van sy Seun is ons verlos en is ons oortredinge vergewe kragtens die ryke genade van God.

Opvallend is dat Paulus feitlik deurgaans beelde (metafore) gebruik om te verduidelik wat gebeur as mens gered word. Hy neem die beelde uit verskeie areas van die gewone lewe en pas dit dan toe op wat met redding gebeur. Dit maak die reddingsgebeure meer verstaanbaar, want ‘n mens het dan iets om redding mee te vergelyk.

Een van Paulus se bekendste beelde neem hy uit die juridiese wêreld, met ander woorde van mense wat skuldig is en voor die hof moet verskyn. Kyk hoe gebruik Paulus die wetsituasie in Rom 8:33-35: Wie kan die uitverkorenes van God aankla? God self spreek hulle vry. Wie kan ons veroordeel? Christus Jesus het gesterf, maar meer as dit: Hy is uit die dood opgewek, Hy sit aan die regterhand van God, Hy pleit vir ons. Wie kan ons van die liefde van Christus skei? God word beskryf as die regter van en oor die mensheid. Die mense het egter almal sonde gedoen en is dus skuldig. Hulle het nie veel kans voor die regsbank van God nie. In die hofsaal gebeur daar egter ‘n eienaardige ding. Die aanklaer (wat tradisioneel met die duiwel vergelyk word) is nie daar om die ‘uitverkorenes’, naamlik die gelowiges aan te kla nie. As die ‘uitverkorene’ verskyn, staan net Jesus daar wat vir die uitverkorene pleit, in vandag se taal, Jesus is die enigste advokaat in die hof. Natuurlik moet skuld betaal en oortredinge gestraf word. Die Regter kan en mag nie onregverdig wees nie. Dit is waar opmerkings soos Rom 8:32 inkom: Hy het sy eie Seun nie gespaar nie, maar Hom oorgelewer om ons almal te red. Deur sy dood bewerk Jesus versoening vir ons sondes, met ander woord, in vandag se taal, hy betaal die vonnis. Deur en op grond van Jesus se heilswerk is ons almal reeds vrygespreek en staan ons aan God se kant as geregverdigte mense: God is vír ons, wie kan dan teen ons wees? (Rom 8:31). Op grond van die genadige optrede van God deur Jesus kan die gelowiges vry uit die hofsaal uitstap en dit is seker (Rom 8:38-39): Hiervan is ek oortuig: geen dood of lewe of engele of magte of teenswoordige of toekomstige dinge of kragte ³⁹of hoogte of diepte of enigiets anders in die skepping kan ons van die liefde van God skei nie, die liefde wat daar is in Christus Jesus ons Here. Die gelowige leef dus ‘n nuwe lewe uit genade, op grond van die liefde van Christus wat ons deur sy dood met God versoen het. Die nuwe status van mense wat voor God geregverdig is, sal met die finale oordeel bevestig word.

Die woord geregtigheid of iemand is geregverdig, het dus twee kante. Die een is die juridiese kant wat vertel hoe ‘n persoon vrygespreek word en dus regverdig uit die hof stap. Die ander kant is die etiese kant, wat vertel van die leefstyl van die persoon, met ander woorde, dat die persoon reg optree. Sy gedrag is regverdig. Natuurlik verwag God dat as Hy die gelowige regverdig verklaar die gelowige regverdig sal optree.

In die volgende artikel gaan ons na verdere beelde wat Paulus gebruik, kyk.

Mense en Redding is ‘n reeks artikels geskryf deur Prof Jan van der Watt. Ons dank aan CUM vir die gebruik van hierdie materiaal.

Die kruis en opstanding van Jesus vorm die sentrale fokus van wat Jesus gedoen het om mense te red. Daarom sê Paulus: Ek het my voorgeneem om met julle oor niks anders te praat nie as oor Jesus as die Christus, en wel oor Hom as die gekruisigde (1 Kor 2:2). In die konteks van 1 Korintiërs 1-2 verduidelik Paulus dat nie die Jode of die Grieke die evangelie wou glo nie, omdat dit net nie vir hulle sin maak dat ‘n verlosser aan die kruis moet sterf nie. Dit strook nie met menslike wysheid en verwagtings nie. Paulus verduidelik dat die kruis die wysheid van God en nie van mense is nie (1 Kor 1:18): Die boodskap van die kruis van Christus is wel onsin vir dié wat verlore gaan, maar vir ons wat gered word, is dit die krag van God. Die rede sien ons natuurlik in 1 Korintiërs 15 waar die opstanding van Jesus bespreek word. Omdat Jesus deur die krag van God opgestaan het, het ons ook die hoop op die opstanding en ewige verheerlikte lewe.

Dat Paulus en die ander skrywers van die Nuwe Testament geweier het om die kruisgebeure en dood van Jesus te ontken, maar dit liewer die sentrum van hulle verkondiging gemaak het, spreek boekdele vir die feit dat Jesus werklik gekruisig is. Kyk hoe sterk stel Paulus dit (Gal 6:14) Maar wat my betref, mag God verhoed dat ek ooit oor iets anders roem as oor die kruis van ons Here Jesus Christus, want deur die kruis is die wêreld vir my dood en ek vir die wêreld. Dit is ondenkbaar dat mense dit sou versin of uitdink. Nee, hulle het die feit aanvaar en dit op verskillende maniere teologies verwerk. Lukas, byvoorbeeld, vertel van die dood van Jesus in sy Evangelie, maar verbind dit nie eintlik sterk aan die reddingsproses nie; Johannes lê meer klem op die openbaringsfunksie van die kruis, terwyl Hebreërs die kruis in verskillende Joodse beelde verduidelik. Vir Paulus staan die kruis, waarvan die opstanding deel is, sentraal.

Een van die opvallendste maniere waarop Paulus die kruis en opstanding gebruik is om die proses van sterf en opstaan op die gelowiges toe te pas. Die gedagte is dat as iemand sterf en begrawe word, daardie bestaan beeïndig is. Dit is klaar en weg. As mens dan opstaan is dit ‘n nuwe mens met nuwe lewe. Om op te staan gebeur egter nie outomaties nie, maar deur die krag van God. Paulus verduidelik met behulp van die gebeure wat met gelowiges gebeur. Hulle sterf en word begrawe, met ander woorde, die ‘ou mens’ is dood en weg. In en saam met Christus staan hulle egter weer op in ‘n nuwe lewe saam met God. Wat van die ou lewe geld, geld nou nie meer nie; die gelowige moet nou nuut lewe, volgens sy of haar nuwe identiteit. Paulus verbind dit veral met die doop van gelowiges. Kyk hoe ontwikkel Paulus die gedagte in Romeine 6:4-11: Deur die doop is ons immers saam met Hom in sy dood begrawe, sodat, soos Christus deur die wonderbaarlike magsdaad van die Vader uit die dood opgewek is, ons ook so ’n nuwe lewe kan lei. Aangesien ons met Hom een geword het in sy dood, sal ons sekerlik ook met Hom een wees in sy opstanding. Ons weet tog dat die sondige mens wat ons was, saam met Christus gekruisig is, sodat ons sondige bestaan beëindig kon word. Ons is dus nie langer slawe van die sonde nie…Ons het saam met Christus gesterwe; daarom glo ons dat ons ook saam met Hom sal lewe… Hy het gesterwe en is eens en vir altyd vir die sonde dood. Nou lewe Hy, en Hy lewe vir God. Julle moet dus altyd onthou dat ook júlle vir die sonde dood is, maar vir God lewe, omdat julle een is met Christus Jesus. (lees ook Kol 2:9-15; 2:20-3:4).

Paulus gebruik veral die idee dat ons ‘in Christus’ is; dit is nie so maklik om die begip presies te verduidelik nie, maar dit hang saam met die intieme relasie tussen Jesus en die gelowige wat tot stand kom waardeur wat van Jesus waar is, van die gelowige ook waar word. In die antieke tyd was die mense groepsmense wat beteken het dat hulle hul identiteit van die groep gekry het. Individualisme was dus tot die minimum beperk. Wat van jou groep geld, geld ook van jou. Daarom kan Paulus sê dat wat van Jesus geld, ook geld van die mense wat in hom glo.

Die kruis lei dus tot die opstanding waardeur die nuwe lewe saam met God moontlik word. In 1 Korintiërs 15 word die opstanding van Jesus in detail bespreek. As Hy nie opgestaan het nie, sou daar ook vir gelowiges geen vooruitsig gewees het vir opstanding nie. Jesus het die werklikheid van die lewe na die dood geïllustreer deur self op te staan. Deur die krag van God is Hy opgewek en ons kan op daardie selfde krag staatmaak (Ef 1:19-22). Die punt sal verder aandag ontvang by die bespreking oor die toekomsverwagtings van gelowiges. Tog moet ons ‘n oomblik stilstaan by die belang van die dood as mag waaruit die mens gered moet word. Daarin speel die opstanding ‘n belangrike rol.  Daarna kyk ons volgende keer.