Alle Paaie lei na Jesus: Die Psalms, Profete en Wysheidsliteratuur (3) – Adrio König

4.8.3 Die Wysheidsliteratuur

Twee skeppingsvoorstellings wat ons reeds oor en oor gekry het, kom ook hier voor: stryd by die skepping, en die skepping as God se handewerk.

 

Ons gaan nie nou breedvoerig hierop in nie, omdat hier nie nuwe gesigspunte na vore kom nie. Vir die strydvoorstelling: Job 9:8; 26:12 ev; 38:8-11; Spreuke 8:29. Die voorstelling van die skepping as God se handewerk kom algemeen voor. Daar is egter twee nuwe perspektiewe oor die skepping: Die skepping as ’n gebou, en die betrokkenheid van die wysheid by die skepping.

 

Oor die skepping as ’n gebou is daar ’n paar sydelingse verwysings (Job 9:6; 26:11; Spr 8:29), maar in Job 38 word dit breër uitgewerk. Al die elemente van die voorbereiding vir die bouwerk word genoem: die fondamente is gelê, die gebou is afgemeet, die maatlyn is gespan, die fondamente is versterk, die hoeksteen is gelê (NJB). In vers 7 volg dan die fees wat gevier word as die hoeksteen gelê is.

 

Direk hierna kom die beroemde voorstelling dat God toe die see moes inperk “agter slot en grendel” omdat dit die land bedreig (38:9-11). Onthou die land is die mens se woonplek. Skepping en beskerming word dus aan mekaar verbind. Ons het dit ook in ’n minder opvallende vorm in Genesis 1 gekry in die skeidingsmotief. Die volgorde is belangrik: eers skepping, dan beskerming van die skepping.

 

In Spreuke kry ons ook dié twee elemente, maar in omgekeerde volgorde. Hier word die see eers hokgeslaan en dan volg die bouwerk (Spr 8:29). Dit herinner ons nog ’n keer daaraan dat ons nie uit die skeppingsvoorstellings direkte afleidings kan maak oor hoe alles geskep is nie.

 

Die vroulike figuur “wysheid” en haar betrokkenheid by die skepping is die belangrikste bydrae van die Wysheidsliteratuur. Daar is heelwat korter verwysings na haar (Job 12:13; 28:20-28; Spr 3:19-20; 4:5-9; 7:4; 9:1-6), maar Spreuke 8 is die belangrikste hoofstuk oor haar. Dit is interessant dat daar ook heelwat oor haar geskryf is in die Apokriewe boeke (Die Wysheid van Sirag 24, Die Wysheid van Salomo 7, Barug 3, 4). Nog voor ons na Spreuke 8 kyk, weet ons al sy is ’n uiters belangrike figuur. In Job het ons gelees net God ken die pad na haar (28:23), maar sy is vir mense ’n beskermende metgesel wat hulle veilig sal bewaar (Spr 4:5-6). ’n Mens moet haar jou suster maak, want sy sal jou teen die slegte vrou beskerm (7:4-5). Sy berei ’n wonderlike fees en nooi almal wat wysheid kortkom om by haar te kom eet (9:1-6).

 

In Spreuke 8 word veral haar besondere verhouding met God en haar betrokkenheid by die skepping besing. In vers 1-21 het ons ’n lied oor haar belangrikheid. Lees dit gerus! Ons lees hier onder andere dat sy “berei”, “geformeer” én “gebore” is – drie uiteenlopende voorstellings (1953-vertaling). Dit sê opnuut dat ons nie uit die skeppingsvoorstellings kan aflei hoe alles geskep is nie.

 

Dan kom haar skeppingsbetrokkenheid (22-31). Sy is die eerste skepsel, selfs die “eersteling” (firstborn NJB), gemaak voor enigiets anders (21-26). Sy was teenwoordig en betrokke by die

skepping (27-30a). Sy was selfs God se vreugde. Dit kan ons natuurlik nie ontgaan dat sommige van hierdie begrippe ook vir Jesus gebruik word in die Nuwe Testament nie. Dáár sal ons hier op terugkom.

 

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Het alles presies so gebeur? – Adrio König

4.7 Het alles presies só gebeur?

Dit lyk of die twee skeppingsverhale nie noukeurige beskrywings is van hoe God alles geskep het nie. ’n Hele paar trekke van die verhale wys in hierdie rigting. “Adam” en “Eva” is Hebreeuse name terwyl Hebreeus maar ’n jong taal was. Eers van Genesis 12 af is sprake van Abraham uit wie God dan Israel laat voortkom het. Eers daarna kon Hebreeus ontstaan het.

Wat die eerste verhaal betref, is die spesifieke vaste, herhalende struktuur ook opvallend, en net so die skepping in een week. Dit kom nooit weer in die Bybel voor nie, ook nie die spesifieke volgorde waarin die dinge geskep is nie, en dit alles terwyl daar baie ander verwysings en selfs breedvoerige besprekings van die skepping is. Dink maar net aan Psalm 74, 104, Job 38.

 

’n Mens sou kon oorweeg dat die skrywer die model van die werk gebruik terwille van die simboliek van werk. God het gewerk toe Hy geskep het. Daarom eindig die verhaal ook met die Sabbat. Ná die werk het Hy gerus, as ’n voorbeeld vir die volk om die Sabbat te hou.

 

Dit is ook duidelik dat beide verhale met ’n baie beperkte, verkleinde begrip van ruimte en tyd werk. Wat die ruimte betref, het ons ’n baie klein heelal met die sterre wat kleinerige liggies is wat nie te ver bokant die aarde nie, aan die vaste blou koepel hang. Wat die tyd betref, is die voorstelling dat die skepping nie té lank gelede kon plaasgevind het nie. Die geslagsregisters wat deel van Genesis 1-11 is, kom maar op ’n paar duisend jaar uit.

 

Net soos die skeppingsvoorstellings, deel die Bybelskrywers hierdie voorstellings met die ander godsdienste. Ook in hierdie opsig wou hulle dus nie ’n eie bedrae lewer nie. Hulle vertel van die skepping in die terme wat tot hulle beskikking is. Dit alles word bevestig deur die feit dat daar verskillende skeppingsvoorstellings is, en wat nog belangriker is, dat daar van dieselfde dinge geskryf word dat hulle op verskillende maniere geskep is. Dink maar net aan die gewelf, die ligte, die see diere en die diere op aarde in Genesis 1. In elke geval het God beveel dat hulle moet bestaan én het Hy hulle gemaak/geskep. Verder het ons elders gelees Hy het die hemelliggame deur sy woord geskep én met sy hande. En ook dat Hy die fondamente van die aarde en die hemelkoepel met sy hande gemaak het, maar ook deur sy woord tot stand gebring het. Dit kan net beteken dat die skrywers nie in die eerste plek wou beskryf presies hoe alles geskep is nie. En dit volg duidelik uit die skeppingsgedeeltes. Hulle gebruik dieselfde skeppings-voorstellings wat die ander godsdienste gebruik. Hulle suiwer wel hier en daar voorstellings uit wat nie pas by die verhouding tussen God en die skepping nie (stryd, geboorte). Maar vir die res is dit ook nie nodig om ander voorstellings te gebruik nie omdat niemand twyfel dat alles geskep is nie, en die godsdienste dieselfde voorstellings gedeel het. Die vraag was net: Wie het geskep? En die antwoord is duidelik in die Bybel: Israel se God is die enigste ware God, en daarom spreek dit eintlik vanself dat Hy die Skepper is. Hierdie agtergrond sal ons help om oor vorms van evolusie na te dink.

 

Maar ons kry ook skeppingsverhale elders in die Bybel. Volgende keer kyk ons na die psalms, die profete en die wysheidsliteratuur.

 

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

Skrywer: Prof Adrio König

Alle Paaie lei na Jesus: Genesis 2 – Adrio König

4.5 Genesis 2 – ’n verbondsverhaal?

Die verhouding tussen Genesis 1 en Genesis 2

Ons het in Genesis 1 en Genesis 2 twee verskillende verhale oor die skepping. Eintlik is die eerste verhaal nie net Genesis 1 nie, maar Genesis 1:1-2:4a, en die tweede verhaal begin dan by Genesis 2:4b. ’n Mens merk dadelik dat dit ’n ander verhaal is. In Genesis 1 is van “God” gepraat, in Genesis 2 van “die Here God”. Verder begin die eerste verhaal met die skepping van “die hemel en aarde”, maar die tweede verhaal met die skepping van “die aarde en die hemel”.

 

Strukture: Die twee verhale het ook heeltemal verskillende strukture en oogmerke. Ons het gesien hoe netjies sistematies en simmetries Genesis 1 saamgestel is. Dis byna strak en styf. ’n Mens kan vooraf voorspel watter sinnetjies by die volgende skeppingsdaad gebruik sal word. Dis presies op die derde en weer op die sesde dae dat daar twee skeppingswerke beskryf word. En die dinge wat op die drie dae van die tweede helfte van die week geskep is, het direk verband met dié op die drie dae van die week.

 

Die tweede verhaal lyk heeltemal anders. Dis ’n vrye en spontane verhaal. Daar is geen besondere vaste struktuur in nie. Die verhaal kan soms lang ompaaie loop soos die uitbreiding oor die rivier wat buite die tuin in vier groot riviere verdeel, iets wat eintlik niks met die verhaal self te doen het nie (2:11-14).

 

Oogmerke: Terwyl ons wil kyk na die verskillende oogmerke van die twee verhale, moet ons egter eers onthou dat een saak dieselfde gebly het. God is in beide verhale die inisiatiefnemer. Soos in die eerste verhaal is Hy die Skepper en die Een wat alles besluit en bepaal en doen. Verder het Genesis 2 egter heeltemal ’n ander oogmerk. Genesis 1 gaan oor die hele skepping. Al die dinge wat bestaan, word gelys en sistematies en presies beskryf. Genesis 2 gaan spesifiek oor die mens. Natuurlik word die skepping van ’n hele paar ander dinge ook genoem, maar al dié besonderhede word net gegee omdat dit met die mens in verband staan. Die Here God plant die tuin vir die mens, die vrugtebome is vir die mens om te eet, die diere word geskep en na die mens gebring sodat hy moet name gee, en die vrou word gemaak omdat die mens nie alleen kan regkom nie.

 

Terwyl die mens dus in Genesis 1 die toppunt en hoogtepunt van die skepping is, staan die mens in Genesis 2 in die sentrum. Maar intussen beklemtoon beide verhale twee besondere verhoudings waarin die mens staan: met die diere, en met God. In Genesis 1 word die mens op dieselfde dag as die landdiere gemaak en kry ook plante as voedsel. In Genesis 2 word mens én dier uit grond gemaak en ’n “lewende wese” genoem (2:7, 19). Maar aan die ander kant word die mens ook duidelik van die diere onderskei en in ’n unieke verhouding met God geplaas. In die eerste verhaal word al die ander dinge sonder meer geskep, maar oor die mens se skepping neem God eers ’n besluit (1:26) voor Hy die mens skep (1:27). Verder skep Hy dan die mens as sy beeld, wat inderdaad ’n besondere verhouding is. Daarna kyk ons in die hoofstuk oor die mens.

 

Volgens die tweede verhaal skep God die mens wel net soos die dier uit grond, en word beide “lewende wese” genoem, maar ons lees net van die mens dat Hy “lewensasem in sy neus blaas”. Dit impliseer ’n verhouding wat Hy nie met die diere het nie. Verder word hierdie unieke verhouding God-mens dan beklemtoon deurdat God alles terwille van die mens doen: die tuin, die vrugtebome, die diere, die vrou. Sy besondere sorg vir die mens spreek duidelik.

 

Is Genesis 2 nie in wese ’n verbondsverhaal nie? God gaan bevelend-sorgend met die mens om en gee hom verantwoordelikhede (2:15-16). Die besondere Naam wat hier vir Hom gebruik word, wys in dieselfde rigting. “Die Here God” is meer as net “God”. “Die Here” is die vertaling van “Jahwe” (vroeër is van Jehova gepraat) wat eintlik Jagwe uitgespreek word. Dit is die Naam van God, maar heel spesifiek sy verbondsnaam. Dit is die Naam wat Hy later aan Moses openbaar (Eks 3:14).

 

Terloops, “God” is nie ’n naam nie, dit wil sê ’n eienaam soos Sarie of Jan nie. Dis ’n soortnaam soos “mens”. Tegnies beteken dit dat iemand wat “God” as stopwoord gebruik, nie die Naam van God oneerbiedig gebruik nie. Hy gebruik wel die woord “God” oneerbiedig. God se Naam is Jahwe wat ongelukkig in omtrent alle Westerse vertalings met “Here” (“Lord”) vertaal is.

 

Die NJB (New Jerusalem Bible) is ’n heerlike uitsondering wat sy Naam transkribeer (Yahweh), en sommige Afrika-vertalings ook. Sal ons ooit so ’n vertaling kry wat ons sal help om weer te besef God het ’n Naam. Here is ’n titel. Die NLV (Nuwe Lewende Vertaling) het dit tog darem weer soos die 1953-vertaling met vier hoofletters vertaal (HERE) om dit te onderskei van “Here” wat ’n vertaling is van die Hebreeus Adonai, wat baas of eienaar beteken.

 

Maar juis om hierdie rede veroorsaak die 1983-vertaling groot verwarring. Die 1953-vertaling het dikwels verwys na “die Here Here” (veral in die profete oa Jes 28:16; 30:15; 61:1) wat eintlik iets beteken soos: Jahwe wat my eienaar (besitter, Heer) is. Maar dis toe heeltemal verduister toe 1983 dit vertaal met “die Here my God”.

 

Maar in beginsel het hierdie Westerse vertaling Here meegebring dat ons die gevoel verloor het dat God ’n eienaam het. “Here” is ’n titel, nie ’n eienaam nie. Die aanhef van die Tien Gebooie moet eintlik lui: “Ek is jou God Jahwe.” En die derde gebod: “Jy mag die Naam van jou God, die naam Jahwe, nie misbruik nie.”

 

Arbeid ’n gevolg van die sonde?

’n Paar ander sake kom na vore in die tweede skeppingsverhaal. Daar is onder ons die gedagte dat arbeid/werk ’n deel van die straf op die sonde is. God sê immers ná die sonde van Adam en Eva vir Adam: “Met swaarkry sal jy uit die aarde ’n bestaan maak … Die aarde sal vir jou dorings en distels laat uitspruit” (Gen 3:17-19). Maar dit is nie die volle prentjie nie. Reeds in Genesis 2:15 lees ons: “Die Here God het die mens in die tuin laat woon om dit te bewerk en op te pas.” Werk was dus van die begin deel van die mens se lewe.

 

Wat is dan die verskil? Die werk ná die sonde was vermoeiende werk, frustrerende werk (dorings en distels!), maar die werk vóór die sonde was vervullende werk. En dis vandag nog so. Dis nie die werk as sodanig wat ’n mens moeg maak nie, dis die sonde in die werk, die frustrasie, die spanning weens óórwerk, oneerlikheid, oormatige kompetisie, te min rus.

 

Daar is nog ’n interessante woord in Genesis 2:15. Ons lees: “Die Here God het die mens in die tuin laat woon.” NJB lees: “Yahweh God took the man and settled him in the garden of Eden to cultivate and take care of it.” Die Hebreeuse woord beteken eintlik “tot rus bring”. Die mens sou dus rus vind  in sy werk. Hy was tuis in sy werk. En so ’n werk is ’n voorreg en ’n genot.

 

In die volgende artikel gaan ons van die Here se sorg vir die mens lees.

 

 

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

 

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

 

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

Skrywer: Prof Adrio König

 

Alle Paaie lei na Jesus: Skepping of Skepper? – Adrio König

4.4 Skepping of Skepper?

God: In die 34 verse word die woord “God” 34 keer gebruik. Dit kan seker niks anders beteken nie as dat hierdie hoofstuk wil verkondig dat God die Skepper van alles is. Waarom hierdie boodskap?

Genesis 1 en die res van die Ou Testament het nie ’n skeppingsboodskap nie, maar ’n Skepperboodskap. Dit was nie nodig om in daardie tyd en omgewing die feit te verkondig dat alles geskep is nie. Almal het dit in elk geval geglo. Elke volk het sy eie skeppingsverhale gehad, en ons het reeds gesien die Bybel het baie soortgelyke verhale. Dit was ook nie nodig om te beklemtoon hoe alles geskep is nie. Israel deel die meeste van die voorstellings van die ander volke: die dinge is gemaak, is gevorm, dinge het voortgekom, daar is net ’n bevel gegee (woordskepping). Na die interessante en belangrike verskille sal ons nog kyk.

 

Maar wat Genesis 1 beklemtoon, is Wie alles geskep het. Daarom die byna oormatige verwysing na God, die God van Israel. Die punt wat Genesis 1 wil maak, is nie dat alles geskep is nie, ook nie hoe alles geskep is nie, maar Wie alles geskep het. As ons aanvaar dat hierdie hoofstuk sy finale vorm in die ballingskap gekry het, kan ons verstaan waarom dit vir Israel belangrik was. Hulle moes jaarliks die feeste aanskou waarin Babilon hulle gode geëer het wat alles sou geskep het, veral die god Marduk. Dan sou die boodskap dat die ware Skepper hulle God is, vir Israel baie troos gebring het. Veral ’n voorstelling soos skeiding by die skepping sou hulle ook verseker het dat God die bedreigings teen hulle kan afweer en hulle uiteindelik weer in die beloofde land terugbring.

 

Water: Die volgende opvallende woord is “water”. Tel gerus hoeveel keer dié woord in Genesis 1 voorkom. Tel dit nou ook in Genesis 2. Dadelik vermoed ’n mens: Genesis 1 is geskryf in ’n situasie/land waarin daar baie water was en waar water ’n bedreiging vir mense was – wat natuurlik waar was van Babilon met die Tigris en die Eufraat. En dit is juis anders as Genesis 2 waar min sprake is van water, en geen sprake van water as ’n bedreiging nie.

 

Ligte: Die derde opvallende woord is “ligte”. Ons sê maklik God het op die vierde dag die son en die maan geskep. Maar dié name kom nie in Genesis 1 voor nie. Net “ligte”. Waarom? “Son” en “maan” was name vir belangrike gode, veral in Babilon. Die songod is aanbid as een van die belangrikste gode. Immers hoe belangrik is die son nie vir alle lewe op aarde nie. Hoe sal ons sonder sonlig en hitte klaarkom?

 

Maar in Genesis 1 werk dit heeltemal anders. Hier is dit glad nie die son wat op sy eie lig gee nie. God maak self die lig nog lank voor daar ’n son was. En dit word ook dag en nag nog voor daar ’n son of ’n maan was. God is die Skepper van lig en Hy beheer dit self die eerste vier dae lank. En dan eers maak Hy twee ligte, en Hy stel hulle in sy diens. Hulle moet sy werk namens Hom doen, dag en nag beheer.

 

Wat sou dit beteken? As hierdie verhaal in sy finale vorm tydens die ballingskap in Babilon geskryf is, kon die skrywer hiermee gesê het dat son en maan wat daar so hoog geëer was, glad nie gode is nie. Hulle is blote skepsels in diens van God. Dis glad nie hulle wat die lig gee nie. Hulle is deur God gemaak om die lig te beheer wat Hyself gemaak het.

 

Dit bring ons by ’n terloopse opmerking. Die eerste vyf boeke is nie as eenhede deur een persoon geskryf nie. Die boeke is saamgestel uit kleiner dokumente wat oor lang tydperke geskryf is, of liewer gegroei het. Op stadiums het “redakteurs” hierdie korter dokumente in groter eenhede saamgevoeg, en later, waarskynlik eers omtrent in Dawid se tyd, is “boeke” gevorm. En selfs daarna is nog weer aan dele van hierdie boeke gewerk, sodat dit goed moontlik is dat ’n hoofstuk soos Genesis 1 eers tydens die ballingskap sy finale vorm gekry het. As voorbeeld van kleiner dokumente wat oorspronklik afsonderlik bestaan het, kan ’n mens net kyk na Genesis 1 en Genesis 2. Beide handel oor die skepping van alle dinge, maar daar is groot verskille tussen hulle. Dit is sonder meer duidelik dat twee verskillende skrywers twee verskillende voorstellings van God se skeppingswerk beskryf. Die feit dat twee weergawes wat soveel verskil, uiteindelik in dieselfde boek opgeneem is, het groot betekenis vir ons verstaan van die skepping. Daarby kom ons ook later.

 

’n Laaste opmerking oor Genesis 1 is dat ’n mens dit met ’n liniaal kan lees. Meet self die afsonderlike lengte van die agt skeppingsdade. Jy sal gou agterkom dat die beskrywing van die skepping van die mens baie langer is as enige ander een. Dit beteken dat die skrywer die mens baie belangriker ag as enige ander deel van die skepping.

 

In die volgende artikel gaan ons na Genesis 2 kyk.

 

 

Mense wonder dikwels oor verskeie aspekte van die Christelike geloof. Alle Paaie lei na Jesus (2010) deur prof Adrio König is ʼn baie nuttige naslaanwerk wat ʼn betrokke en uitdagende verduideliking bied van die die middelpunt van ons geloof: Jesus Christus.

 

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en CUM vir hierdie vergunning.

 

Vir meer inligting oor CUM, besoek gerus hulle webblad by www.cumuitgewers.co.za

 

 

 

 

Skrywer: Prof Adrio König