Slawe – hoe is hulle behandel? – Jan van der Watt

Baie mense dink dat slawe in die ou tyd net sleg behandel is. Dit was nie heeltemal waar nie. Daar was slawe wat sleg behandel is, maar dit was nie outomaties so nie.

Slawe was die eiendom van sy of haar baas. Die slaaf het geen persoonlike regte of ‘n “eie wil” gehad nie. Die slaaf was soos ‘n stoel of tafel in ‘n huis. Die baas kon daarmee doen wat hy wil.

As ‘n mens dit besef, besef jy dat ek nie my kar sommer sal verniel nie – dit is immers vir my ‘n bate. Net so was slawe die eienaar se bate. As hulle op die lande moes werk, was dit belangrik dat die slawe gesond en sterk bly. Daarvoor het die baas gesorg en daarom sou die baas nie sy slawe onnodiglik sleg behandel nie.

Natuurlik, hoe meer vaardighede die slaaf gehad het, hoe kosbaarder was die slaaf. Immers, ‘n groot bron van slawe was oorloë. As jy ‘n land inneem, was al die geleerdes, vakmanne ens. slawe gemaak. Dit kon dus wees dat jy ‘n slaaf kon kry wat die “minister van opvoeding” in die ander land was, of ‘n professor, of advokaat. So ‘n slaaf was natuurlik baie waardevol en is goed opgepas.

Ons weet van slawe wat as bestuurders van plase aangestel is, as privaat “onderwysers” vir die kinders van rykes, ens. Hulle is dus nie sleg behandel nie.

Wat wel gebeur het, is dat ongehoorsame slawe gedissiplineer is. Om dissipline te handhaaf, moes daar soms met geweld en selfs die dood (as afskrikmiddel) gereageer word.

Wat die slegste vir slawe was, was die totale verlies aan eie vryheid, die plaas van jou lewe en wil in die hand van iemand anders. Jy verloor beheer oor jouself en jou eie vryheid. Dit kan sleg wees… behalwe as jy ‘n slaaf is van die Goeie Meester.

Skrywer: Prof Jan an der Watt

Gesinne en waardes in die Bybelse tyd (5) – Jan van der Watt

Destydse families was ook uitgebreide families. Die werksmense en slawe is as deel van die familie gesien. Die familie moes ook vir hulle sorg en hulle moes lojaal teenoor die familie bly. Daarom word slawe of werkers wat nie goeie werk doen nie, kwaai veroordeel (Matteus 24:45-50). As hulle verkeerd werk, laat hulle die hele groep in die steek.

Slawerny was algemeen in die antieke wêreld. ‘n Mens kon op verskillende maniere ‘n slaaf word: deur geboorte as jou ouers slawe was; jy kon verkoop word om jou skuld te betaal: jy kon in ‘n oorlog wat julle verloor het as slaaf deur die vyand weggevoer word; jy kon as baba deur jou ouers weggegooi gewees het en deur iemand anders opgetel word en as slaaf grootgemaak word.

Slawe het nie persoonlike regte gehad nie en moes hulle eienaars gehoorsaam. Hulle was soos meubels in die huis; die eienaar kon met hulle doen wat hy wou.

Tog was alles nie net sleg vir die slawe. Dikwels was diegene wat in ‘n oorlog as slawe weggevoer is, gesiene en geleerde mense van die groep wat die oorlog verloor het. Hulle is dan in verantwoordelike posisies geplaas, byvoorbeeld om kinders te onderrig of plase te bestuur. Sulke slawe was gewoonlik vir die baas baie werd en die baas het dan mooi na sy belegging gekyk. Slawe kon ook vrygekoop word, of as hulle genoeg geld bymekaar kon maak, kon hulle hulleself vrykoop.  In gevalle waar slawe baie goeie en getroue diens gelewer het, het die eienaar die slaaf vrygemaak. In baie gevalle het die vry slaaf dan nog maar saam met die eienaar gewerk, gewoonlik omdat hy nêrens anders gehad het om na toe te gaan nie.

Vriende was ook altyd welkom en is as deel van hierdie uitgebreide familie gesien. Die basiese eienskap van ‘n vriend was om openlik, eerlik en vrymoedig met jou vriend te wees (Johannes 16:25-30).

Outeur: Prof Jan van der Watt