In Johannes 20:23 lees ons die volgende interessante teks: “As julle vir mense hulle sondes vergewe, word dit deur God vergewe; as julle dit nie vergewe nie, word dit nie deur God vergewe nie.”

Hoe moet ons hierdie teks verstaan? Vergewe God regtig nie vir mense indien ons hulle nie vergewe nie? Of probeer Johannes iets anders uitdruk?

Inleiding

Dit is altyd handig om te kyk na die wyse waarop die vroeë kerk oor bepaalde sake gedink het. Verder moet mens altyd individuele tekste teen die agtergrond van die groter tekstuele konteks verstaan waarbinne dit voorkom. Ons verwys in hierdie verband na die mikro en makro konteks van die teks. Die vers vorm deel van die belangrike konteks waarin die opgestane Christus die dissipels die volmag gee om sy sending voort te sit (vgl. Soos die Vader my gestuur het, stuur ek julle ook). Die “net so” (kathoos) skep ’n kousale verband tussen God se sending en Jesus wat sy bemagtiging van God ontvang het. Johannes se evangelie ontwikkel reeds van die begin af in die evangelie ’n bemagtigingsproses. Die eerste lesers van die evangelie het geglo dat God die bron van lewe is en dat God die enigste een is wat kan oordeel en kan vergewe. Die uitdaging vir die eerste Christus-volgers was dat hulle, teen die agtergrond van die Christus gebeure, moes verduidelik hoe Christus nou die bron van lewe word en ook sterk gekoppel word aan oordeel en vergifnis, wat eintlik primêr eienskappe is van die Joodse God! Daarom begin Johannes vroeg al in sy evangelie om te verduidelik hoe God die vermoë om lewe te gee oordra aan die Seun. Binne die diadiese en patriargale sosio-kulturele sisteem van die dag sal ’n goeie seun presies doen wat die vader graag wil hê hy moet doen en so optree dat hy doen wat sy vader doen. Mense wat hom sien sal dus sê “Hy is inderdaad soos sy vader”. So ’n persoon het eer, juis omdat hy optree soos sy vader en die wese van die familie se waardes beliggaam. Dus, het die skrywer van Johannes ook voor die uitdaging gestaan om die gelowiges ’n hele aantal sake te bewys ten einde die belangrikheid van Jesus uit te wys:

1. Op watter wyse tree die Seun op (presies) soos die Vader
2. Op watter wyse word die seun bemagtig deur die Vader self

In die teks van Johannes word daar reeds in die proloog met poëtiese taal gesê dat die Seun naby aan die Vader se boesem is en hom “uitlê” (Joh 1:18). Dus, die implisiete leser sien sommer van die begin af dat Jesus in ’n unieke posisie in sy verhouding tot die Vader verkeer. Ook funksioneer liefde tussen die Vader en Seun sterk (Joh 3:16) en daar word eksplisiet deur Johannes gesê dat die Vader hom alles wys. Dit lees ons veral in Johannes 5. Daar word reeds die beeld geskep dat Jesus God as sy Vader noem, iets wat mens nie gedoen het nie, omdat dit in daardie tyd beteken het jy stel jouself gelyk aan God (Joh 5:18). Juis in daardie konteks in Johannes 5 is dit dus noemenswaardig om te sien dat Johannes se Jesus dan sê: “Dit verseker ek julle, die seun kan niks uit sy eie doen nie. Hy doen maar net wat Hy die Vader sien doen; wat die Vader ook al doen, doen die Seun ook net so. Die Vader het die Seun lief en wys hom alles wat hy doen…” Net soos die Vader dooies opwek en lewend maak, maak die Seun ook lewend wie Hy wil… Self veroordeel die Vader niemand nie, maar die oordeel het hy geheel en al aan die Seun oorgelaat…” (Joh 5:19-22).

Dan, in die volgende vers plaas Johannes Jesus se woorde binne die raamwerk van die Sendingmotief waarin eer en skaamte direk verbind word aan postiewe aanvaarding van laasgenoemde waarheid. Hiervolgens kan daar dus geargumenteer word dat Jesus deur God bemagtig is om bindende uitsprake te maak en dade te verrig met betrekking tot geestelike lewe en dood. Jesus het dus die volmag om dit namens God te doen, en dit moet binne die sendmotief verstaan word, i.e., dit was die oorspronklike bedoeling en plan van God self. Dit sien ons natuurlik reeds in die proloog en in ander gedeeltes (soos Joh 3:16) waar God die primêre handelende subjek is wat die ganse missie van die Seun geïnisieer het.  Dus, dit was Sy bedoeling van die begin af om die Seun te bemagtig om hierdie take te verrig.

Vir Johannes is die enigste manier om die realiteit van die bemagtiging te bewys deur die betrokke semeia of tekens. Dit sien mens dan in die genesingshandelinge en die vergifnis wat ter sprake kom bv. by die Samritaanse vrou (Joh 4), die lam man (Joh 5) en die owerspelige vrou (Joh 8 [twyfel bestaan egter of dit oorspronklik ‘n Joh teks is- vgl. NB manuskripte wat  nie die teks het nie]). Die “ultimate” bewys van lewe in Johannes gebeur wanneer Jesus self sy eie lewe neerlê en self sy eie lewe opneem. In Joh 10:17-19 sien ons dat Jesus self sy lewe gaan opneem en dit is dus die bewys dat hy self die bron van lewe beliggaam. Dit doen hy dan met die opstanding. Daarmee word bewys dat Jesus waarlik die bron van lewe is. Maar mens moet telkens in gedagte hou dat dit God se plan van die begin af was en dat dit deel van die ganse sendingsplan van God is. Na Jesus se opstanding verskyn hy aan die dissipels voordat hy binnekort weer terug sou gaan na die Vader. En dit is dan juis hier waar die geweldige interessante bemagting plaasvind van die gelowiges wat opgeneem word in die missie van God en Sy seun in Johannes.

 In Johannes 20:21 sê die opgestane Jesus as bron van lewe aan die dissipels: “Net soos die Vader my gestuur het, stuur ek julle ook”. Die sensitiewe leser van Johannes weet egter alreeds dat ons hier te maak het met ‘n hele konstellasie van gedagtes wat ‘n koherente motief van bemagtiging veronderstel. Jesus het ook enkele dae tevore in die Evangelie se verteltyd gesê dat hy binnekort weg sal moet gaan. Hulle weet ook alreeds dat Jesus doen soos sy Vader doen. Die leser besef met hierdie woorde dat hulle nou geroep word om die aflosstokkie verder te neem soos Jesus dit oorgeneem het by God. Nou is dit hulle beurt om die stokkie verder in die aflosreis te dra en ook om dit oor te gee aan die wat gaan volg. Net soos Jesus bemagtig is, word hulle ook bemagtig. Hulle word volledig opgeneem in die missie van God en die Seun en het afgeleide uitvoerende mag in hierdie missie. Hulle tree in die naam van Jesus op. Dit lei dan na logiese gedagtes soos vergifnis. As bemagtigende agente van die missie moet hulle net soos die Seun vergewe en liefde wys. In Johannes se denke word die missie veral uit liefde gekenmerk. Die Seun word ook in Johannes elders uitgebeeld dat hy nie primêr gekom het om te oordeel nie, maar om God se liefdesmissie te bewerkstellig (Joh 3:17). Hierdie missie bestaan primêr uit ‘n agenda wat gemotiveer is deur liefdevolle redding (Joh 3:17). Dit is dus nooit bedoel om ‘n oordeelsbeweging te wees nie maar ‘n liefdesbeweging.

Dit bring ons by Johannes 20:22-23. Let hier op dat Jesus oor die dissipels blaas en hulle dan die Heilige Gees ontvang. Ek onthou Ireneus het eenmaal geskryf dat die woord vir blaas hom hier herinner aan Genesis waar God lewe in die klei Adam blaas. Daarmee vind die skepping van die mens plaas. Hier ontvang die dissipels wat in vrees en bewing verkeer het na die dood van Jesus nuwe lewe en word hulle op ‘n manier herskep en bemagtig vir hulle nuwe taak. In dieselfde asem spreek Jesus hier die woorde van vergifnis, en nie van oordeel nie. Hy stuur hulle om te vergewe, te genees, te restoureer, net soos hy in opdrag van die Vader gedoen het. Ek dink dit is waar die fokus op hierdie teks moet lê. Dit lê enersyds op die feit van die bemagtiging van gelowiges om net soos God en Jesus bindende aksies en uitsprake te maak. Maar dit moet egter teen die agtegrond van die bovermelde sendingmotief verstaan word. Dan is die performatiewe effek daarvan dat die gelowiges opgeroep word in hierdie missie om mense van vergifnis te wees – mense wat deur God se liefde gemotiveer word en opgeneem is in ‘n restoratiewe missie. Dit is die saak wat Johannes hier wil uitdruk en waarop die fokus moet lê. As gelowiges moet ons net soos Jesus so optree dat mense waarlik kan sê ons doen wat die Vader en Sy Seun doen.

Skrywer: Prof Kobus Kok

Andrew vra:

Ek staan vandag met ‘n vriend en gesels oor ons geneigdheid om sonde te doen, al is ons wedergebore Christene. Ons word kwaad, ensovoorts. Net nou die dag raak ek kwaad vir iemand in ‘n winkel en moes na die tyd gaan om verskoning vra vir my optrede. My vriend lewer toe kommentaar en sê iets van die duiwel los mens nie uit nie. Ek wonder toe oor die volgende: i) Die duiwel is seker nie alomteenwoordig nie, hy kan tog nie by al die mense op die planeet uitkom om hulle te versoek, 24 uur van elke dag nie? ii) Is dit nie eerder die mens self, ons gevalle natuur waardeur ons versoek word nie? iii) Word daar nie iewers iets gesê van die duiwel wat “met kettings” gevange gehou word vir die oordeelsdag nie? Dus, het die duiwel nie die mens maar net een keer – in die paradys – versoek nie? Daarna was dit die mens se gevalle natuur wat die sonde veroorsaak en nie die aktiewe versoeking van die duiwel nie. Of loop die duiwel nog steeds rond soos ‘n brullend leeu om mense aktief aan te val?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Bostaande is almal baie relevante vrae, veral as ’n mens van die standpunt uitgaan dat die duiwel ’n persoonlike bestaan het en dit sy besigheid maak om almal “een vir een” by te kom. Dan kan dit nogal ’n taamlik opgaaf word – selfs vir die duiwel – om al die mense op aarde persoonlik in versoeking te lei. Net God is immers alomteenwoordig, soos ons vraagsteller tereg impliseer. Maar nou is die Bybel darem ook baie duidelik daaroor dat die duiwel nie alleen optree nie. Hy is eintlik die aanvoerder van ’n hele ryk van bose geeste (Matteus 12:24). Ons stryd is dus nie net teen ’n enkele “hoofduiwel” nie, maar teen die bose geeste in die lug. Kyk byvoorbeeld hoe Efesiërs 6:11-12 praat van “die duiwel” in die enkelvoud maar ook in die meervoud as dit sê ons stryd is “teen die owerhede, teen die magte, teen die wêreldheersers van die duisternis van hierdie eeu, teen die bose geeste in die lug” (1933/53 Afr Vertaling). So gesien is daar dus ’n hele klomp bose geeste wat seker oor die vermoë beskik om ten minste op baie plekke tegelyk teenwoordig te wees en hulle verwoestingswerk aan te rig, byvoorbeeld deur mense te verlei. Dus, die Bybel is duidelik daaroor dat die duiwel nie net die mens eenmalig in die paradys versoek het, die saad van vernietiging in sy hart geplant en toe onttrek het sodat die mens vanuit sy eie gevalle toestand homself kan vernietig nie. Die duiwel en sy onderdane is steeds aktief besig met hulle verwoestingswerk. Dit blyk ook uit die keer toe hy in persoon daarop uit was om Jesus te versoek (Matt 4:1-11).

Maar die vraagsteller is reg. Ons moenie alles wat in ons lewe skeefloop en al die versoekings wat daagliks oor ons pad kom op die skouers van die duiwel pak nie. Ons het inderdaad ’n gevalle, sondige natuur en daarom is ons voortdurend in ’n stryd met onsself gewikkel, teen ons ou natuur. Ons is self vir die meeste van ons probleme verantwoordelik, nie die duiwel nie. In Romeine 7 beskryf Paulus hierdie stryd, dat die ou natuur in my stryd voer teen die goeie, in so ’n mate dat ek selfs die goeie wat ek wil doen, nie doen nie, maar die slegte wat ek nie wil doen nie, wel doen (Rom 7:19). (Vir meer inligting oor die verstaan van Rom 7, kyk ekskursus aan die einde van hierdie antwoord.) En nou is dit interessant dat as Paulus van hierdie stryd teen die sonde praat, hy nie ’n enkele keer na die duiwel verwys nie. Hoekom nie? Omdat Paulus nie in die bestaan van die duiwel glo nie? Nee, Paulus is wel deeglik bewus van sy bestaan en waarsku die gelowiges ook teen hom en sy bose engele (1 Kor 7:5; 2 Kor 2:11; 11:14-15). Maar Paulus is nie duiwelbehep nie. Dis eintlik merkwaardig hoe min Paulus in sy briewe oor die duiwel skryf. Hy is baie meer begaan daaroor dat ons self deur die Gees beheer sal kry oor ons sondige begeertes en so ’n lewe sal lei wat tot eer van God is. Lees Paulus se aangrypende uiteensetting hiervan in Romeine 8:1-17, waar hy skryf dat die Gees stry teen die ou natuur. Mense wat hulle laat beheers deur die sondige natuur, hou hulle besig met die dinge van die sondige natuur, maar dié wat hulle deur die Gees laat beheers, hou hulle met die dinge van die Gees besig. En so voer ons die stryd teen die sonde wat maar altyd dreig om die oorhand te kry. Paulus skryf ook hieroor in Kolossense 3:2: as ons hierdie stryd teen die sonde wil voer, moet ons ons gedagtes rig op die dinge wat daarbo is, nie op die dinge wat op die aarde is nie, omdat ons in Christus gesterwe het vir die sonde en ons lewe nou saam met Christus verborge is in God.

Die oorwig van argumente oor ons stryd teen die sonde lê dus vir seker daarin dat ons nie soseer teen die duiwel baklei nie, maar teen ons eie gevalle natuur. Daarom is daar baie gelowiges wat vandag sê dat ons eintlik maar moet afskeid neem van die gedagte dat daar ’n persoonlike duiwel is. So ’n figuur, tesame met sy bose engele, sê hulle, behoort tot die wêreldbeeld van die antieke tyd en middeleeue. Mense het toe nie van beter geweet nie en het die donker kant van die lewe toegeskryf aan bose magte waaraan die mens uitgelewer is. Maar, word gesê, op voetspoor van die manier waarop veral Paulus die mens se probleem met sonde vanuit die mens self en sy ou natuur hanteer, het ons regtig nie meer ’n letterlike duiwelfiguur nodig nie. Ons kan die konsep “duiwel” hoogstens nog metafories gebruik, as figuurlike verwysing na die boosheid of duiwel in onsself.

Ek het begrip vir hierdie standpunt, maar wil tog ook sê dat ons ons nie te danig slim moet hou oor die transendente werklikheid nie. Soos Shakespeare in sy toneelstuk, Hamlet, deur middel van die karakter Hamlet aan Horatio sê: “There are more things in heaven and earth, Horatio, than are dreamt of in your philosophy.” Die lewe bly ’n misterie, veral as dit gaan oor die ontstaan en bestaan van boosheid in die wêreld. Al is dit so dat die mens self vir die meeste van sy ellendes verantwoordelik is, is dit ook so dat boosheid dikwels so ’n bo-persoonlike vorm aanneem dat ons nie al te haastig van die bose as ten minste ’n mag wat oor die mens heers, moet afskeid neem nie. Inderdaad, ons stryd ís teen ons ou natuur, maar dit sluit nie uit nie dat dit ook ’n stryd is teen die bonatuurlike en bo-persoonlike mag van die sonde wat van die mens besit wil neem en so wil oormeester dat ons soms moet sê ons het met die vleeswording van die bose te doen.

Oor die laaste vraag van die vraagsteller (dat die duiwel met kettings gebind is tot die eindoordeel), kortliks die volgende: Judas vers 6 en 2 Petrus 2:4 praat van die engele wat gesondig het en toe deur God gebind is en in duister dieptes gevange gehou word tot die eindoordeel. In die buite-Bybelse Joodse geskrifte van destyds, soos 1 Henog, wat goed bekend en baie gewild was onder die Jode, word ook melding gemaak van hierdie geeste of gevalle engele wat deur God in gevangenskap gehou word tot en met die oordeel. Die plek van aanhouding is waarskynlik die doderyk, ook genoem die “onderaardse diepte”. En volgens Openbaring 20:1-7 is dit die plek waar die duiwel ook gevange gehou word vir ’n duisend jaar. Volgens die mees waarskynlike interpretasie van hierdie duisend jaar is dit die tyd tussen die eerste koms en wederkoms van Christus.

Die vraag is egter hoe hierdie “binding” van die bose engele en die duiwel verstaan moet word as ’n teks soos 1 Petrus 5:8 sê dat die duiwel steeds rondloop soos ’n brullende leeu en soek wie hy kan verslind. Die eenvoudige antwoord is dat albei gedagtes – binding én rondloop – waar is. Dit het te make met die struktuur van die bedeling waarin ons leef na Christus se eerste koms. Dis ’n bedeling van “alreeds” en “nog nie”. Ja, die duiwel het soos ’n weerligstraal uit die hemel geval (Luk 10:18); hy het sy besondere status as aanklaer verloor; die ryk van die bose is beslissend oorwin. Christus het selfs in die doderyk hierdie oorwinning oor die bose aan die gevalle engele gaan verkondig (1 Pet 3:19-20). Dit is die “alreeds”. Maar die finale konsummasie van die koninkryk van God het nog nie plaasgevind nie. Dis die “nog nie”. Die laaste hoofstuk van Christus se oorwinning oor die bose word eers geskryf by die wederkoms van Christus wanneer die magte van die duisternis finaal in die poel van vuur gewerp en vernietig word (Op 20:10,14). Maar intussen duur die stryd teen die sonde en die bose nog voort. Ja, laasgenoemde se mag is gebreek deur Christus, maar die finale veldslag moet nog plaasvind.

Ekskursus oor Romeine 7

Die vraag is of Romeine 7 die gelowige of ongelowige se stryd teen die sonde beskryf. Nie net gelowiges nie, maar alle mense het immers kragtens hulle menswees (die algemene genade van God) ’n soort innerlike morele kompas wat hulle in ’n mindere of meerdere mate teen dit wat verkeerd is laat stry. Waaroor dit dus in Romeine 7 gaan, is die mens wat in eie krag probeer om die wet van God volmaak na te kom. Dit beskryf eintlik Paulus se situasie vóór hy Christus leer ken het. Toe het hy probeer om die wet van God volkome uit te leef. En hoewel hy toe gedink het dat hy dit kon doen, het hy agterna besef, ná hy Christus leer ken het, dat mens God nie kan behaag deur die wet volmaak te probeer nakom nie. Jy loop jou elke keer vas teen jou eie onvermoë, jou sonde, sodat selfs die goeie wat jy wil doen, op mislukking uitloop. Mens kan jou net op Christus beroep, wat jou van hierdie doodloopstraat verlos (Rom 7:24-25). Dan kom jy in ’n nuwe verhouding tot God te staan –as iemand wat God nie in eie krag probeer dien nie, maar wat deur Christus se versoening in ’n nuwe verhouding tot God gestel word en deur sy Gees in staat gestel word om die stryd teen die sonde aan te pak. Laasgenoemde weg word dan in Romeine 8:1-17 beskryf. Dus, enigeen – gelowige of nie – wat soos die óú Paulus probeer om God in eie krag te beïndruk met sy/haar voortreflike lewe, is gedoem tot mislukking. Maar elkeen wat God dien vanuit die verlossing in Christus, deur die krag van sy Gees, vind nuwe vryheid (Rom 8:2). Die angs verdwyn en God se vrede word jou deel.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Jurgens vra:

Martin Luther het gesê ons is terselfdertyd regverdige en sondaar. Die praktyk bewys dit tog duidelik. Wat is die oorsprong van sonde ná regverdigmaking? Pelagius het geglo die mens sondig sommer net uit navolging of gewoontes. Wat is die bewys dat ons steeds sondig ná regverdigmaking uit ons sondige natuur? Met verwysing na 2 Petrus 1:4 wat leer ons het die verdorwenheid ontvlug en nou ook deelgenote geword van die Goddelike natuur.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller stel ‘n baie interessante en belangrike saak aan die orde, wat op die volgende neerkom: Wat is die status van ons lewe nadat ons deur God regverdig verklaar is? Bly ons (ou) natuur presies dieselfde of verander dit? Indien dit verander, hoekom lyk dit of ons ou sondes steeds ongebreideld voortwoeker? Om hierdie vrae na behore te antwoord, wil ek begin by die sogenaamde heilsorde of heilsweg.

Regverdigmaking maak deel uit van die heilsorde of heilsweg. Ander sake wat gewoonlik ook hier ter sprake kom, is uitverkiesing, wedergeboorte, roeping, bekering, geloof, verlossing/redding en heiligmaking. Hierdie begrippe beskryf almal die manier waarop ons deel kry aan die heil wat God ons in Christus skenk. Van nature is ons slawe van die sonde, maar op bogenoemde maniere skenk God aan ons sy genesing of heil. Soms word dit so voorgestel dat hierdie begrippe ‘n bepaalde volgorde van gebeure voorstel, byvoorbeeld ons word eers uitverkies, dan wedergebore, dan geroep, ensovoorts (vandaar die term heils-orde), maar dit is eerder so dat elkeen van hierdie begrippe die hele heil beskryf, hoewel elke keer net vanuit ‘n ander perspektief of hoek. Dis soos ‘n diamant met verskillende vlakke – elke vlak laat ons die hele diamant waardeer, maar telkens vanuit ‘n ander hoek.

Wat wil regverdiging ons dan laat sien van God se heil? Regverdiging beskryf die gebeure waar God ons vryspreek, of onskuldig of regverdig verklaar, op grond van Christus se verdienste. In onsself is ons sondaars, ons het geen gronde om aan God te bied waarom Hy ons moet vryspreek nie. Maar nou het Hy in genade self Iemand voorsien wat nie net in ons plek vir ons sonde gestraf is nie, maar wat ook in alle opsigte sonder sonde was. En wanneer ons volledig afstand doen van ons eie floue poginkies tot selfregverdiging en onsself werp op Christus se verdienste, dan verklaar God ons regverdig om Christus wil; dan beskou Hy ons asof ons geen sonde meer het nie. Regverdiging beteken dus die vryspreek van sondaars op grond van Christus se verdienste. My status voor God is dan dié van regverdige, van sondelose. (Lees veral Rom 3:21-31; 4:5; 2 Kor 5:21 en Gal 2:15-21 hieroor.)

Maar nou die vraag van ons vraagsteller: Waar kom die sonde dan vandaan ná ons regverdiging? Is ons dan nie hiervan vrygespreek nie? Het ons dan nie van status verwissel in die oë van God – van sondaar na regverdige nie? Op grond van baie Skrifuitsprake moet ons sê dat ons status voor God inderdaad verander het. So moet die gemeente in Korinte van Paulus hoor dat God hulle “geroep het om aan Hom te behoort”. Letterlik staan daar dat die gemeente “geroepe heiliges” is (1 Kor 1:2). Juis hierdie gemeente waar daar soveel probleme en sonde voorgekom het, se status voor God is dié van heiliges. En so verklaar Paulus dit ook van die gelowiges in Rome (Rom 1:7), van al die gelowiges in Agaje (2 Kor 1:1), van die Efesiërs (Ef 1:1), ensovoorts. Heiliges – dít is wie hulle is in Christus; dis hulle status. Maar hierdie status moet nou verwerklik en uitgeleef word; hulle moet as ‘t ware ingroei in hulle status. Gelowiges moet nou word wat hulle reeds is kragtens hulle geloof in Christus. En dit gebeur nie eensklaps nie; dit vat ‘n leeftyd om aan hierdie status gestalte te gee. En selfs dan gebeur dit nie volkome nie. Daarom dat 1 Kor 15:42-44 sê dat hierdie verganklike bestaan van ons op aarde uiteindelik met onverganklikheid vervang moet word, hierdie geringe gestalte na heerlikheid omgeskakel moet word, ‘n natuurlike liggaam met ‘n geestelike liggaam vervang moet word. En dit gebeur in die opstanding. Dan word dit duidelik wie ons eintlik is: geheiligdes in Christus.

As ons die situasie soos hierbo geskets in ietwat geleerder, teologiese spraakgebruik moet verduidelik, kan ons sê dat ons status as regverdiges en heiliges in Christus ‘n forensiese en etiese werklikheid is. Dit beteken dat ons kragtens God se hoë reg vrygespreek is van alle skuld voor God (forensies, soos in ‘n hof deur ‘n regter). Ons status is nou dié van ‘n vrygespreekte. Maar terselfdertyd word ons opgeroep om volgens hierdie nuwe status te lewe (eties). Ons lewenswyse moet pas by ons nuwe status; ons moet soos ‘n vrygespreekte leef. Dis soos toe Jesus vir die vrou wat in owerspel betrap is, gesê het: “Ek veroordeel jou ook nie. Gaan maar en moet van nou af nie meer sonde doen nie” (Joh 8:11). Die “gaan maar” is die vryspraak of regverdigverklaring (forensiese handeling), en die “moet van nou af nie meer sonde doen nie” is die etiese; sy moet nou haar status as vrygespreekte gaan uitleef. Verder, teoloë is baie huiwerig om te sê dat hierdie forensiese uitspraak ook inhou dat ons natuur (wese, syn) verander het. (Dis ‘n lang debat waarop ek nie nou kan ingaan nie.) Die relatiewe konsensus onder ten minste Protestantse teoloë is om te sê dat regverdiging wel ons forensiese status voor God verander, maar nie ons ontologiese status (syns- of wesenstatus) nie. Dit beteken ons is nog steeds mense met ‘n brose natuur wat tot sonde geneig is. Ons wesensaard is nie eensklaps vergoddelik nie; ons aard het nie so verander dat ons soos God geen sonde het en tot geen sonde verlei kan word nie (Jak 1:13). Regverdiging beteken eerder dat ons nou in ‘n nuwe personele verhouding tot God staan. As persone is ons steeds sondaars, maar as persone staan ons nou met ons volle sondige menswees ook in ‘n nuwe verhouding tot God. En God kom ons tot hulp in hierdie nuwe verhouding deurdat Hy deur die inwoning van sy Gees ons ‘n nuwe geneigdheid, koers en rigting in ons lewe gee, en ons ook in staat stel om dit uit te lewe.

Vanuit bogenoemde moet ons dus sê dat dit in hierdie lewe ‘n voortdurende stryd is om aan die suigkrag van ons ou natuur te ontkom en Christus toe te laat om in ons gestalte te kry. Daarom dat Paulus so sterk daarop staan dat ons vanuit ons status sal leef. In Rom 6 sê hy dat ons saam met Christus gesterf het vir die sonde; ons is dood vir die sonde; dit het nie meer ‘n houvas op ons nie. Terselfdertyd het ons reeds saam met Hom opgestaan uit die dood om vir Hom die nuwe lewe te leef. Hy moedig die Romeinse gelowiges dus aan om nie toe te laat dat die sonde langer oor hulle heerskappy voer nie, en om hulle sigbare lewens in diens van God te stel. Geen wonder nie dat Luther sy uitspraak van simul justus et peccator – tegelyk regverdige en sondaar – gemunt het om uitdrukking te gee aan hierdie bestaan van die gelowige op aarde. Ons is op weg na volkome heerlikheid, maar hier aan die duskant van die graf is ons nog besig met die stryd teen ons ou natuur, om te wees wat ons reeds in Christus is: heiliges, regverdiges.

Mens sou hierdie aard van die Christelike lewe op aarde ook kon beskryf as ‘n beweeg tussen twee pole: tussen die alreeds en die nog nie. Ons het in Christus alreeds volledig deel aan die nuwe lewe wat God gee, maar hierdie nuwe lewe het nog nie volkome in gelowiges gerealiseer nie. Dit sal eers gebeur by die wederkoms van Christus, wanneer Hy sy koninkryk aan die Vader sal gee en God alles sal wees vir alles (1 Kor 15:28).

Nou kan ons ook aandag gee aan die teks waarna ons vraagsteller verwys (2 Pet 1:4). Dis baie relevant vir hierdie gesprek. Tradisioneel was dit ‘n teks wat veral deur Rooms-Katolieke teoloë gebruik is om daarop te wys dat gelowiges deel kry aan die natuur van God via die genade wat ingestort word in die gelowige se natuur, amper asof daar ‘n uitruil van wese en eienskappe van God plaasvind sodat die gelowige nou op fisiese manier dieselfde natuur as God het, maar sonder dat die mens sy menslike natuur verloor. Wat dan sou beteken dat omdat ons menslike natuur substansieel vergoddelik is, ons eintlik nie meer kan sondig nie.

Hierdie verstaan van 2 Pet 1:4 gaan egter mank aan ‘n paar besware. Eerstens, “deel kry” aan die Goddelike natuur het in die Nuwe Testament altyd ‘n interpersoonlike betekenis; dit hef nooit die menslike aard en natuur op nie; dit is altyd die mens as mens wat persoonlik verbind is en gemeenskap hou met God. Dit gaan dus altyd oor ‘n persoonlike verhouding, nooit om ‘n fisiese deelname aan God se natuur nie. God bly God en ons bly mens. Tweedens, die deel kry aan die Goddelike natuur is nog iets toekomstig, dis nie iets wat nou gebeur nie. As mens hierdie vers meer letterlik vertaal, sal die toekomstige karakter van hierdie deelname aan die Goddelike natuur duideliker word. ‘n Letterlike vertaling van 2 Pet 1:3-4 sou kon lui: “³Sy Goddelike krag het ons alles tot lewe en godsvrug geskenk … ⁴waardeur Hy die kosbare en grootste beloftes aan ons gegee het sodat julle daardeur deelgenote aan die Goddelike natuur kan word, nadat julle die verdorwenheid wat deur die begeerlikheid in die wêreld is, ontvlug het.” Dit gaan dus hier oor die belofte van deelname aan die Goddelike natuur. Derdens, selfs wanneer hierdie deelname aan die Goddelike natuur in die toekoms plaasvind (in die opstanding), beteken dit ook nie dat ons dan letterlik vergoddelik sal word nie. Ons bly mense – weliswaar verheerlikte mense – en as mense sal ons in ‘n nuwe verhouding tot God staan soos wat tans op aarde nie moontlik is nie. Hierdie verhouding sal so nuut en anders wees as waaraan ons tans gewoond is dat die skrywer van 2 Petrus dit in terme van die konsepte van die antieke tyd ‘n “deelname aan die Goddelike natuur” noem, ‘n deelname waar daar geen oorblyfsels van die sonde en die gebrokenheid van hierdie bedeling meer sal wees nie. Maar die gegewens wat ons in die Bybel het oor die aard en toekoms van die mens, gee ons nie die reg om van ‘n totale vergoddeliking van die mens te praat nie, nie nou nie, ook nie in die toekoms nie.

Ons slotsom is dus dat die aard van die regverdiging van die mens, soos hierbo geskets, sowel as die betekenis van 2 Pet 1:4, ons nie ‘n opening gee om van die sondeloosheid van die mens te praat ná regverdiging nie. Dis eerder so dat ons ‘n statusverandering ondergaan in die oë van God – nie speel-speel nie maar werklik – en dat ons deur die inwonende Gees van God nou in staat gestel word om te stry teen ons ou natuur én oorwinning te behaal. Hierdie stryd duur voort tot ons die dag ons kop neerlê. Daarom geld die spreuk van Martin Luther nog steeds: ons is tegelyk regverdige en sondaar.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Vraag  Ek het in ‘n huis groot geword met ‘n oop Bybel. Is 40 jaar gelukkig getroud, dienswerker en pa van ‘n pragtige dogter. Ek is bi-seksueel en het met die koms van internet begin om fisiese kontak met mans te hê. Ek het ook gereeld na pornografie op internet gekyk. Het altyd baie skuldig hieroor gevoel, maar net voortgegaan. Nou is ek met blaaskanker gediagnoseer en ewe skielik besef ek dat elke mens ook net soveel genade kan ontvang. Ek het Sondag vir Sondag vroom in die kerk gesit, en dan huis toe gegaan en net met my sondige lewe voortgegaan.

Ek glo dat Christus ook vir my sondes gely en gesterf het, maar het toegelaat dat die versoekings van die wêreld my lewe regeer. Nou het ek berou en wil wegbreek van my verlede, pleit vir vergifnis, en ‘n nuwe begin maak. Ek voel egter dat ek die vergifnis nie verdien nie, want nou eers dat die dood my in die gesig staar, wil ek ewe skielik ‘n ommekeer maak. Het ek nie die onvergeeflike sonde gepleeg teen die Heilige Gees nie? Is God se genade so groot dat ek wat behoorlik in die varkhokke van die wêreld geploeter het, vergifnis kan kry?

Antwoord

Die kort antwoord op ons vraagsteller se vraag is ‘n onomwonde en oortuigende: “Ja, God se genade is vir seker so groot dat ons vraagsteller ook vergifnis kan kry!” Maar kom ons brei bietjie hierop uit.

Die probleem met ‘n leefstyl wat opsigtelik nie in ooreenstemming met God se wil is nie, is dat dit jou vervreem van God. Dit gevolg is die opstapeling van skuldgevoelens wat later soos ‘n berg tussen jou en God staan. Mens voel dat God jou op geen manier kan vergewe nie. En so beland mens in ‘n geestelike doodloopstraat. Dan vat die oortuiging ook pos dat jy nie vergifnis verdien nie; jy het te ver gegaan; jou sonde het net te veel en te groot geword. Maar dis nou juis die opspraakwekkende van die evangelie, die goeie nuus van God se genade. Niemand verdien vergifnis nie. Paulus sê baie duidelik in Romeine 3:23-24: “Almal het gesondig en het nie deel aan die heerlikheid van God nie, maar hulle word, sonder dat hulle dit verdien, op grond van sy genade vrygespreek vanweë die verlossing deur Jesus Christus.” Niemand verdien dit om van ‘n ontsaglike en onbetaalbare skuld wat ons by God het, vrygespreek te word nie.

Hierdie punt word treffend geïllustreer deur die gelykenis van die onbarmhartige amptenaar (Matteus 18:23-35). Die man het ‘n onbetaalbare bedrag wat hy sy baas skuld en word dan alles kwytgeskeld. Wat verder gebeur, is natuurlik laakbaar – dat die man dit toe nie oor sy hart kon kry om sy mede-amptenaar, wat hom ‘n geringe bedraggie geskuld het, ook so te vergewe nie. Maar die punt is, ons is almal tot ons ore toe by God in die skuld, daar is geen manier waarop ons God se vergifnis kan verdien nie, en tog skeld Hy ons alles vry omdat Iemand anders klaar daarvoor betaal het – Jesus Christus. Vergifnis is dus per definisie iets wat jy nie kan verdien nie; daar is niks wat ons eers iets kan doen of ‘n “handjie wat ons moet bysit” om dit vir God “makliker” te maak om ons te vergewe nie. Indien God eers ‘n teenprestasie van ons sou verlang, dan was genade nie meer genade nie. Nee, God se genade is radikaal en onverdiend. Hy vergewe omdat Hy genadig is, en ons kan dit alleen in die geloof aangryp en daaruit lewe. Dus, die oomblik as jy naak voor God staan en jy voel jou sonde is te groot om vergewe te word, dan is jy by die regte adres. God spesialiseer daarin om groot sondes te vergewe. Luister wat sê Hy in Jesaja 1:18: “Al was julle sondes soos skarlaken, dit sal wit word soos sneeu; al was dit rooi soos purper, dit sal word soos wol” (1933/53 Vertaling). En Jesaja 55:7: “Die goddelose moet sy verkeerde pad laat staan … hy moet hom tot die Here bekeer, dan sal Hy hom genadig wees; … Hy vergewe altyd weer.” En lees gerus die hele Ps 103 om God se hart te beluister. Wat hier uitstaan, is dat God ons sondes van ons verwyder omdat Hy barmhartig en genadig is, lankmoedig en vol liefde. Hy weet maar te goed dat ons broos en stof is, daarom ontferm Hy Hom oor ons.

‘n Mens hoef dus nooit te voel dat jy te sleg is vir God nie. God se hart is oop en Hy ontvang jou net soos jy is. En van daar af begin Hy weer ‘n pad met jou loop om van jou ‘n nuwe mens te maak. Ja, God jou aanvaar net soos jy is, maar Hy los jou nie soos jy is nie. Hy wil van jou uiteindelik iemand maak wat Hom liefhet, van harte dien, en volgens sy wil lewe, uit  dankbaarheid vir die groot verlossing wat Hy jou deel gemaak het.

Waar begin ‘n mens weer die drade met God optel, ná ‘n lewe van sonde, soos ons vraagsteller bely? Jy begin waar jy berou het oor jou sonde, soos wat die verlore seun ervaar het toe hy daar in die ver land tussen die varke gesit en verlang het na sy vaderhuis (Lukas 15:18-20). Hy het opgestaan en teruggegaan en vir sy pa gesê: “Pa, ek het gesondig teen God en teen pa, en is nie meer werd om pa se seun te wees nie.” En wat gebeur toe? Die pa het hom innig jammer gekry (= was hom genadig), en het hom met ope arms verwelkom en weer as seun in sy huis herstel. So werk God se genade. God is nie haatdraend of verwytend nie. Hy gaan jou nie voor stok kry oor jy nou dat jy swaarkry jou ewe skielik tot God wil bekeer nie, maar toe dit goed gegaan het en jy die sonde “geniet” het, toe het jy jou rug op God gekeer. Al wat God raaksien, is ‘n opregte hart en opregte berou en ‘n opregte begeerte om Hom weer te dien. Daarom kon Jesus selfs vir die geharde misdadiger aan die kruis wat sy hele lewe weggesmyt het in misdaad, sê: “Vandag sal jy saam met My in die paradys wees.” Hierdie man het ter elfder ure tot inkeer gekom, maar God het hom nie verwyt en gesê dat dit nou te laat is nie. Vir God is dit nooit te laat om redding te gee nie.

Ons vraagsteller is verder bekommerd dat hy dalk die sonde teen die Heilige Gees begaan het. Hy hoef hom egter nie daaroor te bekommer nie. Die blote feit dat hy berou het oor sy sonde, wys al klaar dat hy nie die sonde teen die Heilige Gees gepleeg het nie. (Hierdie sonde word ook soms die “onvergeeflike sonde” [Matteus 12:31] of “sonde tot die dood” [1 Joh 5:16-17] genoem.) Hierdie sonde gebeur egter net wanneer iemand uit moedswilligheid die werk van die Gees aan die werk van die duiwel toeskryf (Matt 12:22-32) of wanneer iemand volhardend die Here verwerp en so die Gees se werking in sy lewe uitblus (Efesiërs 4:30; 1 Tessalonisense 5:17; Hebreërs 4:4-6; 10:26-31). Maar ons moet die kontekste waar hierdie uitsprake voorkom, deeglik in ag neem. Hierdie uitsprake is in die eerste plek waarskuwings aan gelowiges om nie ligtelik met God se genade in Christus om te gaan nie. Dis nie beskuldigings dat hierdie sonde reeds tot stand gekom het by die lesers nie. En in elk geval, dis nie vir ons om te bepaal wanneer iemand die sonde teen die Heilige Gees gepleeg het nie. Niemand van ons weet wanneer iemand in sy of haar lewe daardie punt van verharding of van geen-omdraai-meer bereik het waar jy nie eens meer omgee of jy gered is of nie. (Want dis die gevolg van die sonde teen die Gees.) Dis nie vir ons om vas te stel nie. Net God, die hartekenner, weet dit. Ons as mense kan alleen maar die evangelie verkondig en waarsku teen totale afval. En dit is duidelik dat ons vraagsteller kennelik nie daar is waar hy nie meer omgee of hy vergewe word of nie, want hy het berou oor sy sonde en het die verlange om weer met God verenig te lewe.

Om dit nog eens te beklemtoon: Die sonde teen die Heilige Gees gaan oor ‘n besondere soort sonde. Alle sonde bevat ‘n element van opsetlikheid en moedswilligheid, maar hierdie sonde gaan daaroor dat mens die enigste manier waarop God kan red, verwerp, of dat jy die offer van die Seun van God bespotlik maak (Hebreërs 6:6), of die Gees hardvogtig oor ‘n lank tyd weerstaan, op so ‘n manier dat God nie toegang tot jou hart kry nie. Want onthou, die enigste manier waarop God jou hart kan sag maak, is deur die werking van sy Gees. Verder, daar is geen ander offer vir redding as die een wat Jesus gebring het nie. As hierdie heilsmiddele verwerp word, dan kan selfs God jou nie vergewe nie, nie omdat Hy nie wil nie of omdat jou sonde te groot is nie, maar omdat jy Hom nie toelaat om dit te doen nie. Jy wil nie sy “medisyne” vir jou sonde aanvaar nie. En God dwing niemand teen sy of haar wil nie. Hy kom altyd met die sagte aanslag van die liefde. Wie hierdie liefdesaanslag volhardend verwerp, word dan later immuun teen God se liefde en wil dan ook geen genesing meer hê nie. Maar, soos reeds gesê, ons as mense moet ons daarvan weerhou om uitsprake oor ander se geestelike gesteldheid te maak. Net God kan daaroor oordeel.

Dit is duidelik dat ons vraagsteller die vergifnis van God begeer. Hy hoef dus nie te vrees dat hy die sonde teen die Heilige Gees begaan het nie. Solank mens nog God se vergifnis wil hê, is jou hart ontvanklik vir sy redding en kan jy sy vergifnis in die geloof omhels en aanvaar.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl