Mense ná die sondvloed – Hermie van Zyl
Van: Michele
Onderwerp: Mense ná die sondvloed
Boodskapteks: As ek reg verstaan, was dit net Noag se familie in die ark. Waar het al die mense en nasies dan later vandaan gekom?
Antwoord
Voor ek by die spesifieke vraag en antwoord uitkom, laat ek eers iets in die algemeen verduidelik omtrent die aard van die Genesisverhaal.
Met die eerste oogopslag lyk dit of Genesis vir ons akkurate, historiese feite gee omtrent die ontstaan van die heelal, die eerste mense en die aartsvaders. Maar dis slegs oënskynlik so. In werklikheid is Genesis wat ons noem etiologiese (= verklarende) geskiedskrywing. Dit wil sê dit probeer die geskiedenis so vertel dat dit aan latere geslagte verklarings bied vir veral politieke en sosiale verdelings in hulle eie tyd. Dit hou in dat die geskiedenis wat ons in Genesis aantref nie kille, eksakte feite omtrent die geskiedenis is nie, maar geskryf word vanuit die perspektief, konteks, probleme en ervarings van veel later geslagte. Die meeste kenners is daarom van mening dat Genesis (saam met die ander boeke van die sogenaamde Pentateug – dit is Eksodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium) eers hier teen 1000 vC skriftelike beslag begin kry het, en sy finale afsluiting eers ná die ballingskap in die 6e eeu vC gehad het. Dit beteken dat daar aanvanklik ‘n sekere geskrewe historiese kern was (wat op sy beurt teruggaan op ou mondelinge volksvertellings), maar dat hierdie kern verskeie redaksionele fases deurloop het aan die hand van baie skrywers en invloede voordat dit sy finale beslag gekry het.
Hierbenewens is die inhoud nie ‘n kille, objektiewe inventaris van gebeure nie, maar in verhaalvorm geskryf. Dit wil sê, die verskillende skrywers het ‘n seleksie van gebeure gemaak en hierdie seleksie vanuit ‘n bepaalde perspektief geskryf om sekere teologiese oogmerke te dien – wat ook al van tyd tot tyd in die volk Israel se geskiedenis en verstaan van God belangrik was. Daarom kan mens sê dat ons in Genesis twee visies op die oergeskiedenis kry: dit bied ‘n venster waardeur ons kyk na die verlede – ‘n venster wat die verhaalskrywers vir ons ontwerp het – maar terselfdertyd werk hierdie venster ook soos ‘n spieël: ons herken daarin die weerkaatsing van die verskillende skrywers(groepe) vanuit latere tye, wat hulle perspektiewe en voorkeure was. Verder, hierdie twee visies op die verlede – venster en spieël – is ineengestrengel teenwoordig in die Genesisverhaal sodat dit soms baie moeilik is om agter te kom wat is geskiedenis en wat is die eietydse konteks en perspektiewe van die skrywers. Die hele rede vir dié soort geskiedskrywing was dat geskiedenis vir die antieke mens nie oor die objektiewe feite as sodanig gegaan het nie – bloot om uit te vind wat presies gebeur het nie – maar oor die toeëiening van die verlede vir hulle eie tyd. Die verlede moes die hede meer verstaanbaar maak.
Kom ons pas nou hierdie stukkie teoretiese agtergrond toe op ons vraagsteller se navraag. In Gen 6:1 lees ons dat die mense op die aarde baie begin word het, maar dat die boosheid ook toegeneem het, waarop die Here besluit om die mens weg te vee van die aarde af (6:7) – behalwe Noag en sy gesin, wat genade gevind het in die oë van die Here (6:8). Hy sou Noag, sy vrou en die egpaar se gesin (seuns Sem, Gam en Jafet, en dié se vroue) gebruik om die aarde te herbevolk. Hulle oorleef dan in die ark die groot vloed (saam met die diere). Ná die vloed herhaal die Here gevolglik die opdrag wat Hy reeds aan Adam gegee het, naamlik om te vermenigvuldig en die aarde te vul (9:1,7; 1:28). Uit hierdie gesin is die hele aarde weer bevolk (9:19).
Die volgende wat ons kry is die nageslag van Sem, Gam en Jafet in Gen 10. Ewe skielik is daar ‘n klomp mense op die toneel; dit staan bekend as die volkeretafel of volkekaart. Dit is duidelik dat die skrywer(s) hier veel meer in die oog het as bloot net die nageslag van Sem, Gam en Jafet. Wat eintlik gebeur, is dat die volkeretoneel soos dit bekend was in die gebiede rondom die Middellandse See in die tyd toe Genesis sy aanvanklike beslag gekry het in ongeveer 1000 vC, hier ingelees word in en teruggevoer word na die nageslag van Noag en sy seuns. Daarom is die persoonsname wat hier voorkom eintlik ‘n manier om na latere volke en plekke te verwys. Vergelyk ook 10:32 waar die skrywer(s) se perspektiewe en oogmerke pertinent genoem word, naamlik die beskrywing van die stamme en nasies se herkoms. So kan latere lesers – met name die volk Israel – ingelig word oor waar hulle inpas in die geskiedenis van volke en nasies. En so word dit ook duidelik wat vroeër opgemerk is omtrent die aard van Genesis, dat geskiedenis en latere perspektiewe inmekaarvloei.
Naas bogenoemde is daar twee teologiese perspektiewe wat helder uitstaan in die volkeretafel van Genesis, en dit is (a) dat die menslike geslag één is. Net soos almal teruggevoer kan word na die eerste mensepaar, Adam en Eva (vgl ook Hand 17:26), so kan al die nasies van latere tye op hulle beurt teruggevoer word na die nageslag van Sem, Gam en Jafet. En (b), die skrywer werk ook met die konsep dat die geskiedenis wat hy beskryf, uitloop op die volk Israel. Dit word sigbaar uit die feit dat Noag se seuns in Gen 10 in omgekeerde volgorde genoem word, naamlik Jafet, Gam en Sem. Die gewone volgorde is Sem, Gam en Jafet (vgl 5:32). Hierdie volgorde dui nie noodwendig die volgorde aan waarin hulle gebore is nie; volgens 9:24 en 10:21 is die volgorde van geboorte eerder Jafet, Sem Gam. Hoe dit ook al sy, met die omkeer van die gebruiklike volgorde (Sem, Gam en Jafet) wil die skrywer aantoon dat God ‘n bepaalde geslagslyn gebruik om sy heil aan die wêreld bekend te maak, naamlik dié van Sem – Abraham – Israel. Daarom begin hy by Jafet om dan op te werk na, en die klem te laat val op Sem wat die voorvader is van Heber (waaruit die Hebreërs sou kom), wat ons dan lei na Peleg en uiteindelik Abraham (11:16-26).
Die vraag oor waar al die mense in Gen 10 so skielik vandaan kom, word dus beantwoord wanneer ons bostaande uiteensetting in gedagte hou. Die skrywer wil aantoon wie almal uit Noag se familie voortgevloei het. En hiervoor gebruik hy die volke- en plekname van sy eie tyd om aan te toon waar almal vandaan kom, dat hulle teruggevoer kan word na Noag se seuns, Sem, Gam en Jafet. Maar so toon hy ook aan hoe die klem val op Sem se nageslag, want daaruit sou Israel se geskiedenis voortvloei, wat natuurlik vir sy lesers van groot belang was.
Skrywer: Prof Hermie van Zyl