Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (9)

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (9) – Adrio König

2.6 En Sondag?

Nêrens in die Nuwe Testament word ons beveel om die eerste dag van die week, Sondag, te vier nie. En nêrens in die Nuwe Testament word Sondag met die vierde gebod in verband gebring nie. Ons Sondagviering is iets anders. Die vierde gebod het nie net verskuif van Saterdag na Sondag nie. Dit het verruim van Saterdag na elke dag. Sondag het bygekom as iets nuuts.

Baie van ons voorouers het dit nie só verstaan nie. Hulle was oortuig dat die Sabbat van die Ou Testament oorgegaan het na die Sondag van die Nuwe Testament. Alles sou net dieselfde gebly het, al die bepalings oor die Sabbat wat ons in die Ou Testament kry, sou nog van krag gewees het, maar dit sou alles net oorgeskuif het na die eerste dag van die week, Sondag.

Vir eeue lank het baie Christene nog probeer om die Sabbatswette van die Ou Testament op Sondag te hou. Hulle het Saterdag kos gemaak wat Sondag geëet is, hulle het nie op Sondag gekoop nie, nie (onnodig) gery nie, geen sport beoefen of koerante gelees nie, nie geswem as hulle by die see vakansie hou nie, en nog duisend ander dinge nie gedoen nie.

Sondag het skynbaar spontaan en onbepland gegroei. Kyk na die eerste spore van iets besonders op die eerste dag van die week.

  • Dat Jesus op die eerste dag van die week opgewek word.
  • Dat Jesus dan die aand aan sy dissipels verskyn.
  • Dat Hy dan juis agt dae daarna weer aan hulle verskyn (Joh 20:19, 26).
  • En dat die Gees ook op hierdie dag uitgestort is.
  • Vir die gemeente in Korinte skryf Paulus om elke Sondag iets vir die armes opsy te sit (1 Kor 16:2).
  • Hy spreek die gelowiges in Troas op die eerste dag van die week toe (Hand 20:7-14).
  • Later begin die Christene hierdie dag “die dag van die Here” noem wat die besondere betekenis beklemtoon wat hierdie dag gaandeweg vir hulle gekry het. Johannes is op “die dag van die Here” deur die Gees meegevoer om die wonderlike gesigte te sien (Openb 1:10).

Kom ons kyk in meer besonderhede na ‘n paar van hierdie sake.

Dit hoef nie op sigself so opvallend te wees nie dat Jesus die aand van sy opstanding aan sy dissipels verskyn nie, maar Johannes se besondere beklemtoning dat dit juis die eerste dag was, is opvallend. Johannes skryf: “Op die aand van daardie dag” wat sy opstandingsdag is, en dan voeg hy nog by: “die eerste dag van die week” (20:19).

En dan die byeenkoms die Sondag in Troas. Paulus is so haastig om betyds vir die pinksterfees in Jerusalem te wees (20:16) dat Éfese se ouderlinge spesiaal kus toe moet kom om hom te ontmoet. Hy het nie tyd om in die binneland by Efese na hulle te reis nie. Maar intussen wag hy sewe dae in Troas om die gemeente die eerste dag van die week te ontmoet! (20:6-7) Waarom? Seker omdat hulle net op Sondae bymekaar gekom het.

 

Prof Adrio König

 



Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (8)

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (8) – Adrio König

Die Sabbat kan mos nie sommer net verdwyn nie. Dis tog deel van die tien gebooie. En Jesus het ‘n baie sterk uitspraak oor die wet wat geldig bly (Matt 5:17-19). Dit geld dan tog elke gebod, ook die vierde gebod.

Maar doen Jesus niks aan die wet nie? Waarom speel die wet so ‘n belangrike rol in die Bergrede? Omdat Jesus die wet radikaliseer, dit ‘n radikaler en dieper betekenis gee, dieper as dit wat die godsdiensleiers besef het. Eintlik gee Hy die wet sy oorspronklike betekenis nadat hulle die wet geformaliseer het.

  • Die gebod teen egbreuk word ook verdiep: Jy kan selfs net met jou oë en in jou hart onrein wees en egbreuk pleeg (Matt 5:27-30).

Dit beteken die letterlike betekenis van die wet word tot ‘n geestelike vlak verdiep.

Paulus gaan konsekwent hiermee voort. Die gebod lui dat jy nie mag steel nie. Paulus verdiep dit tot die vlak dat jy hard moet werk om genoeg te hê om armes te help, anders steel jy nog steeds (Ef 4:28).

Ons het gesien dat die Sabbat in die Nuwe Testament skynbaar eintlik uit die lewe van die Christene verdwyn ná die opwekking van Jesus.

Nee, hier moet tog seker iets meer wees. Jesus het nie sommige gebooie kom afskaf nie. Hy het juis verklaar dat Hy hulle hulle “volle betekenis” gaan gee (Matt 5:17). Ons het reeds hierna gekyk, en gesien Hy het eintlik die gebooie geradikaliseer, en hulle hulle eintlike, dieper, geestelike betekenis gegee.

En die Sabbatsgebod? Het die Sabbat dan nie eenvoudig verdwyn uit die lewe van die vroeë Christene nie? Die woord “Sabbat” kom in al Paulus se Briewe net een keer voor, en dan nog in ‘n negatiewe betekenis (Kol 2:16). Terwyl die ander gebooie, in hulle geradikaliseerde vorm, oor en oor op die lewe van die gelowiges toegepas word, kom die vierde gebod in sy oorspronklike vorm nooit na vore nie. Dit is mos net nie moontlik dat die apostel die heidene wat pas tot bekering gekom het, aan al die ander gebooie moes herinner het, maar dat hulle so absoluut getrou die Sabbat gehou het dat hy nooit eens daarna hoef te verwys het nie.

Agtereenvolgens is daar in Efesiërs 4 vermanings gebaseer op die volgende gebooie:

Die 9e: 4:25

Die 8e: 4:28

Die 6e: 4:31

Die 7e: 5:3,5

Die 1e: 5:3,5

Maar nêrens word die vierde gebod in sy oorspronklike vorm aan ‘n gemeente voorgehou nie. En indien die Sabbat nog deur die gemeentes gehou was, sou juis hierdie gebod geweldig belangrik gewees het omdat die gelowiges wat slawe was, natuurlik ernstige probleme sou gekry het om dit te onderhou.

Dit is duidelik ‘n verwysing na die vierde gebod. Maar in ‘n nuwe vorm. Dit gaan nog steeds oor die Sabbat en oor rus. Maar dis nou God se rus, en om soos God te rus.

Wat beteken die vierde gebod nou?

  • Tot by Jesus se opstanding was dit: Rus een dag in die week, op die Sabbatdag.
  • Nou is dit: Gaan in God se rus in, rus elke dag van die week.

Van watter werk moet ons rus? In die Ou Testament was dit van ons gewone werk. Maar nou is dit van ons sonde, van ons ongehoorsaamheid (4:11).

In God se rus is daar nie sonde nie.

Wat beteken die Sabbatsgebod dan in sy geradikaliseerde vorm? Volle oorgawe aan die Here elke dag van jou lewe.

Hou dus asseblief aan om die vierde gebod te hou, maar net soos die ander gebooie, nou in sy nuwe vorm, in sy radikale vorm: Rus elke dag van jou sonde, dien die Here met jou hele lewe. Dít is die “sabbatsrus” wat na Jesus se opwekking oorbly vir God se kinders.

Ons sluit hierdie gedeelte oor die Sabbat af met: En Sondag?

 

Prof Adrio König

 



Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (6)

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (6) – Adrio König

 

2.3.4 Het die vroeë Christene die Sabbat gehou?

Dis eers gaandeweg dat daar ‘n afstand tussen hierdie twee groepe begin kom het. En skynbaar was die Sabbat deel van hierdie afstand.

Ná die opwekking van Jesus word daar nooit verwys na ‘n byeenkoms van Christene op ‘n Sabbat nie. Trouens behalwe vir die een negatiewe verwysing na die Sabbat (Kol 2:16), kom die woord Sabbat nooit in die Briewe of in Openbaring voor nie.

Dit is dus verstaanbaar waarom die Sabbat skynbaar eenvoudig verdwyn uit die lewe van die vroeë Christene. Trouens indien die Christene uit die heidene wel nog die Sabbat moes hou, sou dit ‘n geweldige probleem geword het. Baie van hulle was slawe wat vir heidense eienaars gewerk het. Hierdie eienaars sou hulle nooit toegelaat het om een dag in die week nie te werk nie. In die meeste gevalle sou hulle lewe op die spel gewees het. Dit beteken dat die apostels in die Briewe baie aandag hieraan sou moes gee. Maar ons kry nie eens ‘n spoor daarvan in die Briewe nie.

Selfs ook nie in Handelinge 15 nie. Dáár gaan dit oor die vraag of die heidene wat tot bekering kom, nog die wet moet hou (15:5). Dan is die konkrete voorbeeld uit die wet die besnydenis (Hand 15:1). En die Sabbat kom nie eens ter sprake nie terwyl dit ‘n veel dringender probleem sou gewees het.

 

Skrywer:  Prof Adrio König

 



Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (5)

Terug na die Ou Testament: Die Sabbat (5) – Adrio König

2.3.3 Matteus 20:24

Maar wat dan van die beroemde uitspraak van Jesus in die profetiese rede dat sy volgelinge moet bid dat hulle nie in die winter of op die Sabbat sal moet vlug nie? (Matt 24:20). Beteken dit Hy het verwag sy volgelinge sal die Sabbat hou?

Waarom nie in die winter nie? Dit sal die vlug nog swaarder maak, want in die winter is daar in Palestina reën, koue, stormagtige weer en deurweekte paaie.

In dieselfde asem sê Jesus dat hulle moet bid dat hulle vlug nie op die Sabbat moet plaasvind nie. Waarom? Seker om dieselfde rede: dit sal hulle vlug bemoeilik.

Die ander een is dat Jesus bedoel dat die Jode dit vir hulle op die Sabbat nog moeiliker sal maak. Hulle sou byvoorbeeld nie voedsel kon koop nie, en voor allerlei ander beperkings staan. Fanatieke Jode sou dit as hulle plig beskou om hulle vlug te kortwiek.

Watter een van hierdie twee betekenisse is die waarskynlikste? Sit daar nie ‘n vreemde beeld van Jesus agter die eerste een nie? Al is hulle lewe in gevaar, sou hulle nogtans die gebod moes gehoorsaam en stilsit. Is dit die Jesus van die Evangelies, die Jesus wat sy dissipels verdedig as hulle op die Sabbat koringare pluk oor hulle honger is, en siekes op die Sabbat genees? Is Hy nie die Een wat gesê het die mens is nie vir die Sabbat gemaak nie, maar die Sabbat vir die mens? (Mark 2:27)

Dit is dus sinvoller om die tweede rede te aanvaar: Dat die Sabbat dieselfde probleme as die winter sal oplewer: Dit sal omstandighede meebring wat hulle vlug sal bemoeilik. Dit beteken dat ons nie uit hierdie woorde van Jesus kan aflei dat Hy oortuig was sy volgelinge sou na sy opwekking nog die Sabbat hou nie.

Jesaja 66:22-23 sal in hoofstuk 3 behandel word.

Maar intussen is dit in elk geval duidelik dat Jesus self die Sabbat gehou het netsoos Hy getrou was aan die ander aspekte van die Ou Testamentiese kultus: die tempel, die feeste, die priesterdiens, die offers.

Maar het die vroeë Christene die Sabbat gehou?

 

Prof Adrio König