Celestè vra:

Ek wil graag die tiende of 10% van jou inkomste en die offerande beter verstaan.

Ek wil graag weet as jy inkomste verdien en jy kry ‘n sekere bedrag en die besigheid trek WVF (UIF) en polisgeld af, van watter bedrag bereken mens dit? Eers na al die aftrekkings op jou salaris of voor dit?

Dan wil ek graag ook weet, as jy ‘n groot som geld erf en jy hoef vir ‘n baie lank tyd nie te werk nie, as jy reg werk met die geld want dit is miljoene, hoe werk die tiende en offergawes dan? Gee jy een slag jou tiende wanneer jy die groot som geld kry of deel jy daai geld op om elke maand ‘n deel te gee?  Help my asb reg.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

‘n Mens kan vreeslik letterlik oor die sogenaamde tiendes in die Bybel redeneer of mens kan dit soepeler hanteer. Ek sal niemand kwalik neem wat die letterlike weg opgaan nie; as dít jou gemoedsrus gee, doen dit so. Maar die probleem is dat mens dan voor allerlei stekelrige vrae te staan kom, soos ons vraesteller inderdaad noem. Want ons samelewing vandag verskil drasties van die Israelitiese samelewing waarin die tiendes ontstaan het. Daarom dink ek moet mens die kwessie van “tiendes” of ons geldelike offer aan die Here meer in ooreenstemming bring met die bedoeling daarvan sodat dit sin maak in vandag se omstandighede. In elk geval is daar reeds aanduidings in die Bybel self van aanpassings hieroor van Ou Testament na Nuwe Testament, aanpassings wat die gees van die “tiendes” beter na vore bring. Ek sluit my graag by hierdie aanpassings aan; ek dink dis Bybels geregverdig; en ek dink dit lê nader aan die hart van hoe die Here kyk na ons geldelike bydraes as wat mens bloot op ‘n wettiese manier ‘n tiende probeer bereken en daarmee is dit klaar. Ons “tiende” is immers ‘n hartsaak, dis deel van ons geestelike lewe, ons verhouding met God; dis ‘n manier waarop ek die Here dien; dis nie sommer net ‘n pligpleging wat afgehandel word sonder om daaroor te dink nie. Laat ek probeer verduidelik.

Die wortels van die tiendes lê in die Ou Testament. Dit was deel van die belasting aan die koning sowel as van die instandhouding van die tempeldiens (Leviete en priesters). Verder het dit ook gedien om die armes te versorg. Die vernaamste vorm van tiendes was landbouprodukte, maar dit kon ook in geld omgesit word. Die belangrikste tekste in hierdie verband is Lev 27:30-33; Num 18:21-32; Deut 12:5-18; 14:22-29; 1 Sam 8:15,17. Hiervolgens was daar nie ‘n groot onderskeid tussen die algemene belastingstelsel van die staat en die onderhouding van die godsdienstige lewe rondom die tempel in Jerusalem nie. Dit was alles ineengevleg. Ons moet onthou dat Israel ‘n teokrasie was. Dit beteken dat die konings as “seuns van God” gesien is; hulle het namens God regeer. Paleis en tempel was dus net twee aspekte van dieselfde stelsel. Die koning en die priesters het ten nouste saamgewerk tot die welwese van die samelewing. Natuurlik was daar van tyd tot tyd spanning tussen die twee. Normaalweg kon die konings nie sommer maak wat hulle wou nie; hulle het die priesters se samewerking nodig gehad. En die priesters was weer afhanklik van die koning se goedgesindheid. Dit was ook min of meer die situasie by die omringende heidenvolke.

Die belangrike punt is egter dat die tiendes gesien is as die volk se offerandes aan die Here; dit was deel van hulle normale godsdienstige lewe, uitdrukking van hulle dankbaarheid vir wat die Here vir hulle gegee het, en teken daarvan dat alles wat hulle het, eintlik aan die Here behoort. En dít behoort steeds ‘n belangrike faset van ons diens aan God te wees: dankbaarheid, en die besef dat alles aan God behoort.

In die tyd van die Nuwe Testament tref ons nie net die tempel aan nie, maar ook die sinagoge. Tempel en sinagoge het toe reeds vir ‘n lang tyd langs mekaar bestaan as die twee groot godsdienstige instellings in Israel. In 70 nC het die tempeldiens egter tot ‘n einde gekom met die vernietiging van die tempel deur die Romeine tydens die Joodse opstand van 66-70 nC. Tog het die val van die tempel nie die tiendes tot ‘n einde gebring nie. Dit het steeds bly voortbestaan as ‘n godsdienstige praktyk. Nou was dit egter meer gerig op armsorg en die instandhouding van die sinagoges.

Uit hierdie paar opmerkings kan ons aflei dat die tiendes in die OT opgeneem was in die groot teokratiese sisteem van staat en godsdiens. Dit was ‘n vorm van belasting aan die koning en tempel, maar met sterk godsdienstige ondertone. Toe Israel nie meer ‘n koning gehad het nie en die tempel ook later verdwyn het, het die godsdienstige aspekte van die tiendes sterker na vore getree. Maar so het die beginsel van ‘n letterlike tiende ook in die gedrang gekom, want daar was immers nou ander belastings as net die tiendes ter sprake, bv aan die Romeinse heersers. Dis ook interessant dat daar in die vroeë Christelike kerk vir ‘n lang tyd geen geldelike ondersteuning vir die kerklike ampte was nie. Geleidelik het die voorbeeld van die Joodse sinagogale stelsel egter die kerk ook daartoe gebring om die “tiendes” as ‘n gereelde praktyk oor te neem. Die klem het egter altyd op vrywilligheid en die regte gesindheid geval. Dit het die hele gedagte van die formele tiendes van die OT ‘n nuwe interpretasie en aansig gegee, waarop ons steeds kan bou vir ons eie tyd.

Dis interessant dat ons nêrens in die NT iets kry wat ons herinner aan die OT stelsel van die tiendes nie. Maar ons kry wel waarskuwings teen geldgierigheid, aanmoedigings om nie bekommerd te wees oor wat ons sal eet of drink of aantrek nie, opdragte om ander wat in nood is by te staan, en veral om vir die gelowiges te sorg. Maar daar is nêrens iets wat lyk op die tiendes van die OT nie. Die redes hiervoor is redelik voor die hand liggend: die kerk het nie net onder die Jode bestaan nie, maar in verskillende lande om die Middellandse See. Omstandighede het dus te veel verskil om ‘n eenvormige sisteem te hê soos in oud-Israel. Verder was die tempel ook nie meer die fokuspunt nie; dit was nou die gemeentes van Christus, almal met uiteenlopende omstandighede. En dan was alle klem op liefde, omgee en barmhartigheid, waar elkeen moes bydra volgens eie omstandighede en vermoë. Omdat hierdie beginsels so pragtig geïllustreer word in Paulus se hantering van die Korintiërs se liefdesgawes vir die Jerusalem-gemeente (2 Kor 8-9), gaan ek ‘n paar hiervan uitlig.

Uit watter motief gee ons geldelike bydraes aan die kerk?

Die liefdesmotief staan baie sterk. In 2 Kor 8:4,8-9; 9:5 is dit baie duidelik dat die gelowiges in Korinte moet gee uit liefde vir die gelowiges in Jerusalem. Hulle harte gaan uit na laasgenoemdes. En hulle word daaraan herinner dat as hulle so optree, hulle die gesindheid van Jesus vertoon – Hy wat, hoewel Hy ryk was, ter wille van ons arm geword het. As daar dus nie hierdie gesindheid van dankbaarheid oor wat Christus vir ons gedoen het, en van liefde en erbarming vir hulle wat swaarkry, aanwesig is nie, moet ons onsself ondersoek; dan gee ons dalk uit verkeerde motiewe.

Met watter doel gee ons?

Uit 2 Kor 8-9 tree die nood van die Jerusalemse gemeente sterk na vore. Die Korintiërs gee om ander gelowiges wat in nood is, te help. Hier word dus direk aangesluit by een van die OT motiewe van die tiendes, naamlik armsorg. Daar is egter ook ‘n ander aspek, naamlik instandhouding van die kerk en sy werkers. Hoewel dit nie in 2 Kor 8 en 9 staan nie, kom dit wel voor in gedeeltes soos 1 Tim 5:18 en Matt 10:10, naamlik dat die arbeider sy loon werd is, ook hulle wat in die Here se wingerd arbei. Om sulke voltydse arbeiders te hê, kos geld, want hulle moet ook leef. Predikante en ander geestelike werkers se traktement (soos dit in kerklike taal bekendstaan) is dus eintlik bedoel om hulle sover as moontlik van die gewone aardse sorge te vrywaar sodat hulle voltyds en voluit in die kerk se diens kan staan. Want juis so – onder andere – kan die Here se koninkryk op aarde gebou word.

Hoe gee ons?

2 Kor 8:12 dwing nie ‘n spesifieke persentasie af nie, maar sê: volgens vermoë. Die rykes sal meer gee, die armes minder. Elkeen gee soos wat hulle kan bekostig. Die Here verwag nie van ons om te gee wat ons nie het nie. Hy sien in elk geval die hart aan, en daarvolgens aanvaar Hy die gawe. Daarom is die verhaal van die arm weduwee (Mark 12:41-44) so aangrypend. Sy het nie baie in die offerkis gegooi nie, maar God het dit raakgesien, want sy het eintlik alles gegee wat sy het. God het haar hart van liefde raakgesien. En dit bring ons by een van die belangrikste aspekte van ons offergawe: dit moet ‘n aanduiding wees van ons liefde en dankbaarheid teenoor God en naaste. God wil nie ons gawes hê as ons met ‘n beswaarde hart gee nie. Dit moet ‘n teken wees daarvan dat ons lewe aan Hom behoort. Daarom kan dit nie te min wees nie; nie sommer ‘n vinnige gebaar uit die agtersak wat ons nie eens voel nie. Nee, dit moet ‘n bietjie “seermaak”, dit moet ‘n offerande wees. Ons moet daaroor nadink, dit bereken, dit ‘n saak van gebed maak, dit met God uitmaak. En dan moet ons met ‘n blye hart gee (2 Kor 9:7). Só ‘n bydrae, so ‘n offer, is vir God aanneemlik.

Wat is die vrug van ons geldelike bydraes?

Wanneer mens gee soos hierbo beskryf, spruit daar ‘n heerlike vrug voort. Eerstens word daar bande gebou tussen gelowiges (2 Kor 9:13-14). God dwing ons partymaal deur allerlei swaarkry na mekaar toe. Deur mekaar te help, leer ons dat die kerk – maar ook die ganse menslike spesie – één is. Ons kan nie afsonderlik leef van mekaar nie. Soos iemand (meer in politieke verband) gesê het: Jy kan nie rustig slaap as jou buurman honger is nie. Christene wag egter nie eers vir ‘n slegte re-aksie nie, maar tree pro-aktief op. Omdat ons God se liefde verteenwoordig, sien ons mekaar se nood betyds raak en raak ons betrokke. God het immers by ons nood betrokke geraak. Tweedens, deur te gee leer ons een van die belangrikste lewenslesse: ons ontvang. Slegs deur te gee, ontvang ons. Wanneer ons ons hart en hand oopmaak, ontvang ons baie meer as wat ons gegee het (vgl 2 Kor 9:6,8,10-11). Deur te gee, betree ons die sfeer van die Goddelike, bereik ons ons ware bestemming as mense. Anders is ons net selfsugtig op onsself gerig.

Dus, ons geldelike offerandes is nie iets wat kil bereken kan word nie. Dit is in ‘n groot mate die barometer van ons geestelike verhouding met God en medemens. Kyk net wat het die manier waarop die Fariseërs met die tiendes omgegaan het vir hulle in die sak gebring – felle kritiek van Jesus. Die Fariseërs het verder gegaan as wat die Skrif vereis en ook tiendes van kruisement, anys en koljander gegee. Maar Jesus sê dat ten spyte hiervan hulle die vernaamste van die wet nalaat, naamlik geregtigheid, barmhartigheid en betroubaarheid (Matt 23:23). Dit wys dat tiendes inderdaad ‘n barometer van ons geestelike lewe is.

Vanuit bostaande uiteensetting behoort dit duidelik te wees dat ons nie meer in ons geldelike bydraes aan die kerk in terme van die OT tiendes kan redeneer nie. Ja, die motivering daaragter – simbool van ons verhouding met God – is nog steeds dieselfde. Maar die berekening kan ons nie meer so doen nie. Daarvoor moet 2 Kor 8-9 eerder ons rigsnoer wees, soos hierbo uiteengesit. En as dít gebeur, skuif die vrae van ons vraesteller al meer op die agtergrond ten gunste van ander, belangriker oorwegings.

Ek sou dus eerder my berekenings doen met bostaande in gedagte as om my te veel te steur aan presies hoeveel ‘n “tiende” vandag nou eintlik is of hoe dit bereken moet word.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Tiendes – Francois Malan

Danie vra: 

Tiendes – wat sê die Bybel? Is my tiende my inkomste of kan ‘n deel van my tiende ook bestaan uit tyd of uitreik of sending of woordverkondiging? Wat van as ek geen inkomste verdien nie – wat is my tiende dan ?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die eerste wat ons van die tiende in die Bybel lees is Gen.14:20, waar Abram ‘n tiende van die goed wat hy teruggekry het aan die priester Melgisedek gegee het, nadat Lot en die mense van Sodom weggevoer was en hy hulle teruggebring het. Daarvan lees ons ook in Hebreërs 7:2,4,5,6,8,9. Daarna lees ons in Gen.28:22 van Jakob, wat sonder iets moes vlug en by Bet-el ‘n tiende aan die Here beloof het van alles wat hy in die toekoms sou kry.

Daarna word die tiende in baie tekse van Levitikus, Numeri, Deuteronomium, 2 Kronieke, Nehemia en Amos voorgeskryf vir Israel. En dan Maleagi 3:8,10 se beloftes van die Here, dat die vensters van die hemel sal oopgaan as ons ons tiendes gee.

In Matteus 23:23 verwyt Jesus die Fariseërs dat hulle o.a. op die gee van tiendes steun, en nie op wat die swaarste weeg van die wet nie, dit wat belangiker vir God is, soos geregtigheid, barmhartigheid en betroubaarheid. In Matteus 25:34-40 verduidelik Jesus wat Hy van ons verwag.

Paulus se aanwysings oor die gelowiges se bydraes staan o.a. in 2 Kor.8-9. Hy sê bv. ‘die wat karig saai, sal karig oes; en wie volop saai, sal volop oes. Elkeen moet gee soos hy hom in sy hart voorgeneem het, nie met teësin of uit dwang nie, want God het ‘n blymoedige gewer lief (9:6-7). Vir die ouderlinge van Efese herinner hy aan die woord van Jesus ‘Om te gee maak ‘n mens gelukkiger as om te ontvang’ (Hand.20:35).

Ons bring nie meer offers wat op ‘n altaar verbrand word soos die Israeliete nie, maar Paulus sê dat ons hele lewe ‘n offer van dankbaarheid aan God moet wees vir sy genade wat Hy aan ons bewys. In alles wat ons doen: huiswerk soos skottelgoed was, by die werk in ons beroep met eerlike harde werk om mense daarmee te dien, en in ons getuienis en gedrag teenoor mense, ook in die huwelik en grootmaak van die kinders wat die Here aan ons toevertrou het, is ons besig om God te dien. Vgl. Romeine 12:1 ‘Gee julleself aan God as lewende en heilige (= aan God gewyde) offers, wat vir Hom aanneemlik is…’

As ek geen inkomste verdien nie – lees Markus 12:41-44 (Luk.21:1,2).

Skrywer: Prof Francois Malan

IOU  – Jan van der Watt

Marinda vra:

Is dit korrek dat die leraar aandring op ‘n IOU as die kollekte opgeneem word. Ek is nie gemaklik met hierdie hele geld storie in die kerk nie. Dit voel vir my al asof die geld oes meer belangrik is as die siele oes. Ons skuld mos nie geld aan God nie, maar wel gehoorsaamheid en die verkondiging van sy Woord om siele te red. Dit voel vir my asof die leraar te veel fokus op die kollekte oes, en hoe “meer jy gee,” hoe meer sal jy terugkry.

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Marinda, lees asseblief die artikels wat reeds op www.bybelkennis.co.za staan oor geld en tiendes. Wat die IOU betref: Daar was in die Ou-Testamentiese tradisie sterk klem op tiendes. Die rede was onder andere omdat God onsigbaar is en die kontak tussen Hom en sy mense goed gereël moes word (lees maar Levitikus wat reël hoe God gedien en gekontak moet word). Dit het geld gekos en die geld is as God se geld gesien. Toe Jesus gekom het, het daar veranderinge plaasgevind. Deur Christus kan ons direk tot God bid en ons hoef ook nie meer offers ens. te bring nie. Die hoofklem rondom geld het toe verskuif na die versorging van medemense (wat ons in die algemeen as barmhartigheid ken – lees maar 1 Johannes 3:16). Die Christen moet dus bereid wees om te gee soos die behoefte ontstaan (sien ook 2 Korintiërs 8-10). Daar het egter ook in die Christelike tradisie die gebruike ontwikkel om vergaderplekke te kry en ook mense aan te stel wat die gemeente moet lei op ʼn vaste basis (dominees of pastore). Volgens dele soos 1 Korintiërs 9 moet so ʼn persoon versorg word sodat hy sy werk goed kan doen. Hoe dit gereël moet word, staan nie in die Bybel nie. Daar staan nie eers in die Nuwe Testament dat ons dominees of pastore moet betaal nie. Paulus wou byvoorbeeld nie geld aanvaar nie en het vir sy brood en botter ander werk gedoen. Om dus die dominee te betaal en ʼn kerkgebou met sekretaresse aan die gang te hou is nie ʼn Bybelse opdrag nie, maar is deel van die praktiese reëlings van die kerk. In teologiese taal sê ons dit behoort tot die ‘welwese’ (die gesonde bestaan) van die kerk en nie tot die wese nie (dit waarsonder die kerk nie kerk kan wees nie). Dit beteken dus tegelyk dat elke gemeente wat besluit dat hulle so wil funksioneer hulle eie reëlings moet tref, bv. of hulle van IOU moet of wil gebruik maak of nie. Hoe dit dan gewoonlik gereël word, hang van die gemeente af – met ander woorde, as die gemeente ʼn verteenwoordigende kerkraad het, kan hulle die besluit namens die gemeentelede neem (soos parlementslede as verkose lede wette kan maak wat almal moet hou). Jy het egter die volste reg om in so geval met jou verteenwoordiger te gaan praat en hom te vra om die manier van geldinsameling te heroorweeg of ten minste meer as een moontlikheid daar te stel sodat almal gemaklik kan voel.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Tiendes

Baie mense dink die kerk wil net geld hê en in kerktaal noem mense dit hulle “tiendes”. Hoekom moet ʼn mens dit doen?

Aan die begin van die Ou Testament, toe die mense nog nie Bybels gehad het om hulle van God te vertel nie, het hulle een ding besef: hulle koring groei nie vanself nie, en die lammers val nie sommer uit die lug nie. Daar moet ʼn God wees wat agter dit alles staan. Op ʼn manier wou hulle vir Hom dankie sê. Hulle het toe as gesin bymekaar gekom, ʼn deel van die koring gevat en dit “geoffer”. Dit het beteken dat hulle eintlik uit dankbaarheid saam met God “fees” gehou het. Hulle het dan dele verbrand (wat vir God sou wees) en dele self geëet. Later, toe daar heilige plekke (offerplekke met priesters) kom, is hulle na die heilige plekke toe, want hulle het geweet God is definitief daar. Die priesters wat daar gewerk het, wou ook deelneem aan hulle feeste en so was dit toe ook. Maar jy kon nie priesters afskeep nie, want hulle werk mos vir God. Netnou word die idee geskep dat jy God afskeep, en dit wil ʼn mens nie doen nie. Daarom het hulle besluit dat jy ʼn tiende van jou oes of lammers vir die priester en God sal gee. (Dis maklik om te tel. Jy pak hopies en dan meet jy dit met jou tien vingers af en gee een van die dele vir die priester). So gesê, so gedoen. Die priesters het toe te gulsig geraak en die gee van tiendes ʼn wet gemaak. Dit het nie meer oor dankbaarheid teenoor God gegaan nie, maar oor die koring en lammers wat hulle moes kry.

Toe Jesus gekom het, het Hy weer dinge balans kom gee. Hy het kom beklemtoon dat die gee van “tiendes” nie ʼn reël is nie, maar dat dit ʼn gesindheidsaak is; ʼn saak van liefde en dankbaarheid teenoor die Here. Paulus vertel dat om vir die Here te gee nooit ʼn plig of ʼn wet mag wees nie. Dit moet uit jou hart uit kom. Eintlik moet jy so graag vir die Here iets wil gee, dat jy alles vir Hom sal gee as Hy jou vra. As daar dus iemand is wat iets van jou nodig het, al sou dit meer as ʼn tiende wees, moet jy help. Daar mag ook ʼn situasie kom waar niemand op daardie oomblik iets nodig het nie, dan gee jy minder as ʼn tiende.

Boek: Geloof in Aksie-Bybel
Skrywers: Prof Jan van der Watt, Dr Stephan Joubert, Dr Johan Smith
Uitgewers: Christelike Uitgewers Maatskappy