Een van die ou kerklike gebruike wat herleef, is om tydens Lydenstyd van iets kleins te vas. Sjokolade of wyn of iets dergeliks. Dis iets simbolies. Een aspek van dié soort vas is dat dit ’n herinnering is. Die tydelike prysgawe van ’n klein vreugdetjie herinner ons aan die groot prysgawe wat Jesus gedoen het. Hy het, lees ons in Filippense 2, nie aan sy Goddelikheid vasgehou nie, maar Homself verneder. Hy het soos ’n slaaf geword. Uiteindelik het Hy aan die kruis gesterf. ’n Klein stukkie “lyding”, die ontbering van ’n klein plesiertjie, word vir 40 dae lank ’n herinnering aan die lyding van Jesus Christus. Maar van Aswoensdag tot Opstandingsondag is daar eintlik 46 dae. Die ses Sondae word nie as deel van Lydenstyd gereken nie. Dit is omdat die Sondag die dag van die opstanding is. Dit is die dag van oorwinning. Van vreugde. Op die Sondag vas jy nie. Jy vier. En so ontstaan daar in Lydenstyd ’n ritme van ses dae vas en een dag vier, ses dae vas, een dag vier. Ses dae van nadink oor die lyding. Een dag van viering van die opstanding. Ses dae van verootmoediging. Een dag van leef uit die oorwinning. Dit is ’n ritme wat ’n diep betekenis vir die lewe van ’n gelowige dra. Want deur die hele jaar kom daar tye van swaarkry en tye van pyn. Hierdie ritme van Lydenstyd help ’n mens om dán die oorwinning te onthou. As die spreekwoordelike vyebome nie bot nie en lande geen oes lewer nie, help dit ’n mens om soos die profeet Habakuk in die Here te bly jubel. Want soos die 40 dae ’n mens aan Jesus se lyding herinner, herinner die Sondag ’n mens aan die oorwinning. Elke Sondag. Reg deur die jaar.

Artikel met dank aan Kerkbode 12 Maart 2018 Redakteursbrief

Ina vra

Ons kerk het ‘n 21 dae vas uitgeroep. In dié tyd het ek na ‘n preek van pastoor Deon Allers geluister wat juis handel oor vas en gebed. In die preek het hy ook genoem dat daar nie so iets soos ‘n Daniëlsvas is nie. Ek het die preek ge-“share” op ons selgroep sonder om regtig ag te slaan op die gedeelte oor die Daniëlsvas. Ek is verskriklik daaroor aangevat omdat ek “teachings” opsit wat nie in lyn is met wat ons pastoor glo en “teach” nie. Ek mag net na “teachings” luister wat deur hulle aanbeveel word. Is ‘n gewone vas nie maar dieselfde as ‘n Daniëlsvas nie? Ek voel alles is nou onnodig uit verband geruk. Ek is deurmekaar, weet nie wat is reg en wat nie.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die Daniëlsvas word ontleen aan Daniël 10:2-3 waar genoem word dat Daniël homself vir drie weke lank onthou het van “lekker kos”, soos vleis en wyn, en ook nie reukolie gebruik het nie. Die oogmerk was kennelik om, soos v12 sê, insig te verkry en hom voor God te verootmoedig. Die aanleiding tot hierdie verootmoediging was sy bekommernis oor wat van sy volk sou word. Dat hierdie vastyd ook met diepe rou oor sy volk se omstandighede gepaard gegaan het, lei ons af uit die feit dat hy homself ook nie met die gebruiklike welriekende reukolie gesalf het nie, wat tipies by maaltye gebeur het (vgl Luk 7:46). Die onthouding aan salwing was tipies van mense wat gerou het, terwyl die einde van die routyd weer met salwing gepaard gegaan het (2 Sam 12:20).

Die Daniëlsvas van drie weke is nie wesenlik iets anders as ander vastye waarvan ons in die Bybel lees nie. Trouens, vas was ’n algemene gebruik in die destydse midde-Ooste, wat by alle godsdienste voorgekom het. In Israel het dit veral as middel gedien waardeur individue of die volk hulle rou en droefheid betoon het (1 Sam 31:13), God se guns en hulp gesoek het in tye van nood (Rig 20:26), of hulle voor God verootmoedig het (1 Kon 21:27). Daar was ook ’n noue verband tussen vas en gebed (1 Sam 7:6).

In Nuwe-Testamentiese tye het veral die Fariseërs vas as ’n verdienstelike werk gesien, en tot twee keer ’n week gevas (Luk 18:12). Jesus waarsku dan ook dat mens nie so moet vas dat almal sien hoe godsdienstig jy is nie, want dan het jy jou loon weg (Matt 6:16-17). Jesus het wel by geleentheid gevas (Matt 4:2), maar andersins het Hy dit weer afgewys, omdat, volgens Hom, ’n mens tog nie vas as die bruilof aan die gang is nie (Hy het Homself as die Bruidegom gesien) (Matt 9:15). Terwyl Johannes die Doper se dissipels gevas het, het Jesus se dissipels bekend gestaan as mense wat nie vas nie (Matt 9:14). Die vroeë kerk het wel later gevas as deel van hulle gebed (Hand 13:2-3).

Ons kry dus ’n baie gevarieerde prentjie van vas in die Bybel. Enersyds is dit ’n normale uiting van rou en verootmoediging, andersyds is dit weer onderhewig aan bepaalde voorwaardes en waarskuwings. Trouens, die Nuwe Testament is baie ernstig daaroor dat ons godsdiens nie wetties moet wees nie, veral nie deur allerlei reëls op mense af te dwing en dit as voorwaarde te stel vir God se seën nie. So waarsku Paulus byvoorbeeld in Kol 2:16 dat die gelowiges hulle nie moet laat voorskryf oor wat hulle moet eet of drink, of oor watter feeste hulle moet hou of nie. Wat God van ons verlang, is nie die onderhouding van allerlei pligpleginge en wettiese voorskrifte nie, maar om onsself aan God te gee as lewende offers; dít is die wesenlike van ons godsdiens (Rom 12:1). God verlang van ons niks anders nie as dat ons God sal liefhê en loof, en sal goed doen en mededeelsaam sal wees (Heb 13:15-16).

Dus, gebruike soos die Daniëlsvas (of enige ander vorm van vas) is nie deel van ons wesenlike godsdiens nie. Hulle is bykomstige simboliese gebare wat by geleentheid uitdrukking kan gee aan hoe ons God en die lewe ervaar. Indien die Daniëlsvas as ’n vrywillige daad van verootmoediging en toewyding gesien word, kan daar seker nie mee fout gevind word nie. Maar sodra daar dwang is, gepaardgaande met ’n onbuigsame voorskriftelikheid, met die bykomstige gedagte van verdienstelikheid, begin die rooiligte aangaan.

Prof Hermie van Zyl

Wat beteken dit om te vas? – Francois Malan

Thayne vra:

Verduidelik asb. Vir my Matteus 9:16 – 17

Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

In Mt 9:16-17 verduidelik Jesus met twee analogië hoe sy koms na die wêreld die Fariseërs en die Jode se opvatting van geregtigheid, dit is die regte manier van lewe voor God, verander het.

In die vorige twee paragrawe het eers die Fariseërs en toe die dissipels van Johannes die Doper, Jesus se optrede, wat strydig is met hulle siening van die regte optrede, bevraagteken.

Die Fariseërs, toegewydes aan die wet van God, glo as hulle met tollenaars en sondaars saam eet, word hulle onrein voor God. En in Mt 9:10 eet Jesus (die Seun van God) ‘n vreugdevolle feesmaal in die huis van die tollenaar Matteus, wat pas ‘n volgeling van Jesus geword het, en dit ook saam Matteus se tollenaar- en sondaar-vriende wat hy genooi het. Die Fariseërs glo hulle regte lewe voor God word besmet deur in die huis van ‘n heiden en ‘n sondaar in te gaan en saam met hulle te eet. Hulle vra vir Jesus se dissipels (sy leerlinge) waarom hulle leermeester saam met tollenaars en sondaars eet. Jesus, die Leermeester wat van God af kom, leer die Fariseërs oor God se wil: Hy kom soos ‘n dokter wat siekes genees van hulle siekte, en sondaars verlos van hulle sonde. God vra barmhartigheid en nie offers wat die Fariseërs en Jode  vir Hom bring nie. 750 jaar tevore het die profeet Hosea al dié woord van die Here vir Israel en Juda gesê: ‘Ek verwag liefde eerder as offers.’ Dit haal Jesus nou vir hulle aan (Mt 9:13; vgl. ook Miga 6:6-8: die Here vra nie offers nie, maar om reg te laat geskied, liefde en trou te bewys en bedagsaam te lewe voor jou God). Hulle verstaan die geregtigheid wat God van ‘n mens vra verkeerd. God vra dat ons mense met liefde sal behandel.

Johannes die Doper het ‘n asketiese lewe gevoer, en sy prediking was bedoel om die mense voor te berei vir die koms van die Messias deur berou oor en bekering van hulle sondes (Mt 3:1-4). Sy dissipels vra waarom Jesus en sy dissipels nie soos hulle en die Fariseërs vas nie (Mt 9:14). Jesus antwoord dat Hy gekom het as die bruidegom (soos Johannes die Doper van Jesus gepraat het as die bruidegom oor wie se stem hy baie bly is; Jn 3:29), en sy bruilofsgaste kan tog nie treur terwyl die bruidegom by hulle is nie – hulle sal wel vas wanneer Hy van hulle weggeneem word met sy kruisiging en dood, maar na sy opstanding verseker Hy hulle: ‘Kyk, Ek is met julle al die dae tot aan die voleinding van die wêreld’ (Mt 28:20). Jesus se bediening roep sy volgelinge op tot volle vreugde in liefdesdiens van God en medemens (Mt 22:27-29; 25:21,23).

Om die nuwe pad te beskryf van die geregtigheid voor God wat Jesus vir ons gebring het, beskryf Hy toe die twee ooreenstemmende voorbeelde in Mt 9:16-17. Jy kan nie die nuwe pad van geregtigheid volg deur vas te klou aan die ou vorme van godsdiens om God mee te behaag nie: die Fariseërs met beskerming van hulle reinheid voor God deur nie met tollenaars en sondaars te meng nie, en die Jode met vas as teken van berou oor die sonde voor God nie:

            ‘n Nuwe lap wat nog nie gekrimp het nie, kan nie oor ‘n ou lap se skeur vasgewerk word nie. Met die eerste was, krimp die nuwe stuk lap, en skeur die ou lap. Nuwe wyn (mos) wat nog gis, kan nie in ou leersakke gegooi word waarvan die leer al verhard het nie. Die gistingsproses sal die sakke laat bars, die wyn is daarmee heen sowel die ou leersakke. Nuwe wyn wat nog bruis van lewe word in nuwe leersakke gegooi wat kan rek in die gistingsproses. Die nuwe lewe vereis nuwe godsdienstige vorme. Uit onselfsugtige liefde het Jesus in ons plek ons sonde op Hom geneem en ons verhouding met God reg gemaak – dit is God se geregtigheid wat ons verkry deur in Jesus te glo en Hom te gehoorsaam. Die gehoorsaamheid wat Jesus vra het Hy saamgevat in sy nuwe gebod dat ons mekaar moet liefhê soos Hy ons liefhet (Jn 13:34-35; 15:12-17).

God vra liefde, selfs teenoor ons vyande (Mt 5:43-48), en dat jy nie dink jy is beter as en neerkyk op die tollenaars en sondaars nie, maar om hulle met liefde na Christus toe te trek (vgl. ook 1 Tim 1:15). Om so te vas dat die mense dit kan sien, het geen waarde voor God nie (Mt 6:16-18). Die Christen se lewe word nie gekenmerk deur treurmares en vas nie, maar deur vreugde oor die genade en volheid van God waaruit hy/sy daagliks lewe. Daarom is vas om God se guns daarmee te wen en die vreugde van burgers van die koninkryk van God onverenigbaar. Jesus se soendood laat ons reeds in God se guns lewe. Ons vas bestaan uit selfbeheersing, wat ‘n vrug is van die werking van die Heilige Gees in ons (Galasiërs 5:22-23). Ons hele optrede moet getuig van die bruidegom, Jesus, en die goeie nuus wat Hy verkondig, die nuwe tyd van vreugde (nuwe wyn) saam met die bruidegom – selfs in tye van lyding en swaarkry (Rom 8:17 as ons saam met Hom ly, kan ons ook saam met Hom verheerlik word).  

Skrywer:  Prof Francois Malan

Vas – Jan van der Watt

Vas, met ander woorde, om vanweë geestelike  of godsdienstige redes bewustelik te besluit om nie te eet vir ‘n beplaalde periode nie, word vandag nog wyd in die Christendom beoefen, byvoorbeeld in die Rooms Katolieke, Ortodokse en sekere van die Protestantse kerke. Dit word selfs deur sommige as verpligtend gesien. Tog is daar ook ‘n groot groep Christene wat nie meer vas nie, veral op grond van Jesus se woorde dat terwyl die bruidegom daar is, hoef daar nie gevas te word nie (Matteus 9:14-15; Markus 2:18-20). Jesus is nou by sy kerk en deur die Gees in mense. Daarom hoef mense nie meer te vas en so God se aangesig te soek nie. God het by, nee, in hulle gekom. ‘n Verder rede wat soms aangevoer word, is dat vas maklik misbruik kan word (Jesaja 58 of Matteus 6; Lukas 18:12) deurdat die persoon wat vas dink hy doen iets vir God wat dan deur God beloon moet word, met ander woorde, hy of sy bou ‘n soort geestelike kapitaal by God op wat hom of haar dan op die ou einde beter af laat by God as ander mense. Dit is ook nie die doel van vas nie. Daarbenewens lees ons ook nie veel in die briewe van Paulus of in Johannes oor vas  nie. Dit kan beteken dat dit nie meer so belangrik was in die kerk self nie.

Maar laat ons nou eers vra: wat is die funksie van vas? Dit is ‘n manier om jouself bewustelik vir God oop te stel en jouself geleentheid te gee om oor jou verhouding met God na te dink. Jy spandeer bewustelik ekstra tyd met God om oor jou sonde na te dink, jou afhanklikheid van God te ervaar en jouself net weer kans te gee om rustig en nederig op God se skoot te kan sit. Daarom is vas nie net kos los nie, maar behels aktiewe geestelike verdieping, onder andere deur gebed, nadenke, of die soek van rigting in jou lewe saam met God. Daarom kan daar gevas word wanneer jy ook al voel jy wil die Here spesiaal ‘opsoek’ of jy het Hom nou spesiaal nodig (vgl. Levitikus 16:29,31; 23:27,29,32; 1 Samuel 7:6; 2 Samuel 12:16; 1 Konings 21:27; Nehemia 9:1-3; Psalm 35:13; Lukas 2:37; 18:12). Die kos wat gelos word, gee jou meer tyd maar herinner jou ook aan dit waarmee jy besig is. Jesus het byvoorbeeld self 40 dae in die woestyn gevas ter voorbereiding van sy openbare bediening (Matteus  4:2). So het ook die kerk in Antiogië gevas en gebid (Handelinge 13:3).

Jesus het nie aan sy kerk die vaste opdrag gegee om te vas  nie. Hy het selfs gesê dat hulle nie hoef te vas nie. Hy was selfs negatief oor vas as dit gaan om misbruik ter wille van eie geestelike gewin of hoogmoed (sien Matteus 6). Tog het Jesus nie vas verbied nie. Uit dele soos Handelinge 13:3 is dit duidelik dat die gelowiges steeds voortgegaan het om te vas, maar om die regte redes, soos hierbo beskryf. Daarteen het die Bybel niks nie. As ‘n gelowige dus voel dat hy of sy spesiale tyd saam met die Here wil spandeer en bewustelik nie kos wil inneem nie om sodoende ekstra tyd met die Here te kan spandeer of herinner kan word deur die opoffering van die kos aan die geestelike pad wat hy of sy besig is om saam met die Here te loop, kan daar geen fout mee gevind word nie, nie as die eerlik en opreg gedoen word nie. Dit is jou keuse, maar dit is ook nie ‘n keuse wat jy op ander moet afdwing nie. Vas gaan oor die verdieping van jou verhouding met God en nie oor jouself en jou eie eer nie (Matteus 6:16-17).

Outeur: Prof Jan van der Watt