Waardes en die kerk vandag

He is a wise man who does not grieve for the things het has not, but rejoices for those which he has – Epictetus, filosoof 2de eeu

Waardes en die kerk vandag

In Filippense 4:8 kry ons ‘n lys van waardes: waarheid, edelheid, regverdigheid, reinheid, ens. Hierdie gee aan ons die geleentheid om na te dink oor die kerk se verhouding met die kultuur daar buite in die wêreld. Ons het twee basiese keuses:

Ons kan die huidige kultuur as Godgegewe sien; of

Ons kan teen die huidige wêreldse kultuur standpunt inneem en die status quo verwerp.

Paulus nooi die Filippense uit om bewus te wees van die idees en waardes in die markplein en dan te dink oor wat deur die wêreld as korrek aanvaar word. Ondersoek dan alles in die lig van Jesus Christus. Vandag sou Paulus gesê het dat ons die aanspraak van die wêreld dat alle waarheid net relatief is, moet evalueer of die stelling dat dat ons die waarheid slegs kan ken uit persoonlike ondervindings evalueer. Paulus sou wil hê dat ons weer na die wêreld se siening van verdraagsaamheid moet kyk en dit evalueer. Beteken verdraagsaamheid dat ek nie met ander oor hulle persoonlike gedrag, al sluit dit sonde in, mag praat nie? Ons mag dit nie doen nie, want ons self is nie volmaak nie. Verkeerd.

Hoe ver het ons afgedwaal van Paulus se visie van ‘n eensgesinde en suiwer gemeente?

Waardes en Psalm 15

C. S. Lewis

Waardes en Psalm 15

Waardes is waarhede waaroor ons nie kompromieë aangaan nie en wat ons gedrag dryf en rig. Hulle is:

Beperkend – hulle plaas grense, wat ons nie mag oorskry nie, om ons gedrag.

Omdat hy die waarheid liefhet, praat hy die waarheid.

Omdat hy goedheid nastreef, doen hy sy medemens geen kwaad aan nie.

Omdat hy eerlikheid nastreef, hou hy sy woord selfs tot sy eie skade.

Omdat hy geregtigheid nastreef, laat hy hom nie omkoop nie.

Leiers wat deur waardes gedryf word, pluk die vrugte daarvan – Wie hom hieraan hou, sal nooit wankel nie. Maak nie saak wat om hulle gebeur nie, hulle kan met vertroue lewe, want die regte waardes het hulle besluite gerig. Hierdie vertroue lei tot emosionele en geestelike stabiliteit.

Kyk ons na die wêreld sien ons waardes wat onsself in die middelpunt plaas. Watter waardes dryf ons lewe? Is dit ook die waardes wat die psalmis se lewe gedryf het?

Gesinne en waardes in die Bybelse tyd (2)

Het jy geweet? Gesinne en waardes in die Bybelse tyd (2) – Jan van der Watt

Jy moes jou plek ken – dit is die plek wat die groep vir jou gee. Dit was belangrik dat elkeen in die groep sy rol en plek moes ken. In ŉ groepsituasie was dit belangrik, want as elkeen nie doen wat van hom verwag word nie, is dit soos ŉ enjin waarvan al die ratte nie mooi werk nie. Daardie enjin sal nie loop nie.

Die pa was die leier van die groep en moes sorg vir die goeie funksionering van die groep. Hy was as die Paterfamilias gesien, oftewel die een met die gesag in die gesin. In die Romeinse wêreld het die pa absolute mag oor sy gesin gehad en kon selfs sy kinders as slawe verkoop of doodmaak. Dit is egter sterk deur die gemeenskap veroordeel.

In die Joodse wêreld het die pa se mag nie so ver gestrek nie. Die pa moes veral vir twee dinge sorg:

Hy moes die tradisie van die groep bewaar en dus vir die dissipline sorg. Dit het beteken dat hy die kinders (veral die seuns) moes leer wie hulle is en wat van hulle verwag word. Hy moes ook sorg dat hulle reg optree en as hulle die familie skade aandoen, moes die pa sorg dat daar dissipline is. Die kinders moes luister na wat die pa sê. As die Bybel dus gelowiges die kinders van God noem, is dit verstaanbaar dat ons na ons hemelse Vader moet luister en sy wil moet doen. Dit is wat van kinders verwag is.

Die pa moes ook vir die gesin se voortbestaan sorg. Hy moes sorg vir geld, kos en klere. As die gesin beledig of bedreig is, moes die pa ook leiding neem om die gesin te beskerm. Daarom vra ons ook van ons hemelse Vader ons daaglikse brood (Matteus 6:11). Ons hemelse Vader weet immers wat ons nodig het en daarvoor sal Hy sorg (Matteus 6:31-32). Hy het die gesin ook in die openbare lewe verteenwoordig.

Wanneer die pa gesterf het, was die eersgebore of oudste seun die een wat die familie en familienaam moes voortdra. Daarom was dit so ŉ ramp en skande as die vrou van die leier van die familie nie ŉ seun kon voortbring nie. Dit het die groep se voortbestaan bedreig.

Die Romeinse pa het selfs die reg gehad om te besluit of hy sy pasgebore kind wil hê of nie. Daar is interessante briewe uit die antieke tyd waarin die pa sê as dit ŉ dogter is, moet die ma die baba weggooi, maar as dit ŉ seun is, moet sy hom hou. Sulke babas wat weggegooi is, was ŉ belangrike bron van slawerny, want die persoon wat so ŉ baba opgetel het, kon die baba as slaaf grootmaak.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Gesinne en waardes in die Bybelse tyd (1)

Gesinne en waardes in die Bybelse tyd (1)

Mense dink en leef nie oral dieselfde nie. Daarom sê ons kulture verskil. Tog draai die hele wêreld om wat mense oor hulleself dink. In die een geval sal iemand in die straat aangerand word en almal sal verbystap (miskien met so ŉ ekstra vinnige passie by) en anderpad kyk. In ŉ ander geval word iemand aangerand en dan vernietig mense omtrent die hele stad. Waar lê die verskil? In die eerste geval het ons individualistiese denke: ek sorg vir myself en basta met die res. Ander mense se lot gaan my nie aan nie. In die tweede geval het ons groepsdenke. Een van die groep is aangerand en daarmee is die hele groep eintlik ook “aangerand”; die een se belange is ook die ander se belange. Daarom reageer almal saam.

In die Bybelse tyd was mense groepsmense

Die kultuur in die Bybelse tyd was ŉ groepskultuur. Mense is altyd met hulle familie, hulle herkoms of selfs die stad waar hulle vandaan kom, geassosieer. As jy hierdie inligting oor ŉ persoon het, weet jy sommer ook baie van sy persoon. Daarom kry jy Simon, seun van Jona, Jesus van Nasaret, en so aan.

Met jou geboorte al kry jy die karaktertrekke van jou pa; jy aard na hom. En dan kom nog by dat jy baie noukeurig volgens die waardes en gedrag van jou groep grootgemaak word.(Daarom sê Jesus in Johannes 8:38 dat ŉ kind soos sy pa optree; hy het immers alles by sy pa geleer.) As jy in die dorp rondloop, moet mense kan sien aan watter groep jy behoort bloot op grond van jou naam en gedrag. Daarom wou die mense van Nasaret Jesus nie aanvaar nie, want hulle het sy familie geken en gesê dat niemand met so ŉ familie iemand belangriks kan wees nie (Markus 6:2-3). In Johannes 1:45-46 vra Natanael of iets goeds uit Nasaret kan kom. Die individu se karakter, wie hy was en wat hy gedoen het, is dus bepaal deur die groep waaraan hy behoort het. Omdat jou herkoms jou karakter bepaal, was geslagregisters so belangrik (Matteus 1:1-177; Lukas 3:23-38). Dit vertel sommer baie van die persoon met wie jy te doen het. As jy byvoorbeeld van koning Dawid afstam, beteken dit jy het ook blou bloed in jou are. Mense kan dus van jou optrede van daardie kaliber verwag.

Baie stereotipes het oor groepe en herkoms ontstaan. Die mense van Juda het byvoorbeeld gedink hulle is belangriker as die mense van Galilea – die tempel was immers in Juda. Daarom roep God nie ŉ profeet uit Galilea nie (Johannes 7:52). Natanael vra ook in Johannes 1:46 of daar iets goed uit Nasaret kan kom. Die Galileërs was weer bekend daarvoor dat hulle goeie soldate was.Stereotipe – ŉ Mens kan dit byna nie glo nie, maar in sommige gevalle het hulle selfs gedink die son en lug in party areas was beter as in ander areas. Daarom was die mense van die beter areas ook sommer beter mense. As iemand van ŉ spesifieke gebied dus ŉ atletiektoernooi, veral die Olimpiese Spele kon wen, het dit baie eer vir sommer die hele gebied gebring, want die oorwinnaar is een van hulle. Hulle is eintlik almal so goed soos die wenner, want hulle deel mos sy gene.

Outeur: Prof Jan van der Watt