Jan vra:

Daar is verskeie webwerwe wat handel oor die vraag of die aarde rond of plat is. Die plattes haal al wat ‘n teks in die Bybel aan wat suggereer dat die aarde plat is en dan verskyn daar allerhande bewyse dat dit inderdaad die geval is. Tesame daarmee verskyn daar in een spesifieke geval 200 bewyse dat die aarde wel plat is. Verder word beweer dat die aarde doodstil staan en dat dit die maan en son is wat om die aarde wentel – beide van hulle sowel as die planete is plat skywe. Nog verder dat NASA en die wetenskaplikes die mense bedrieg. Die materiaal wat hulle vrystel is gedokter, fotos en dies meer. Op die wyse word die waarheid van die Bybel in twyfel getrek. As mens die tekste naslaan wat gekwoteer word soos bv gegrondves op die seë en vasgestel op die strome, gebou op pilare sodat dit nie kan wankel nie ens dan kan hulle redenasies dalk water hou. Die Bybelskrywers het sekerlik nie die vaagste idee gehad van die werklikheid nie en derhalwe skryf hulle aan die hand van wat hulle ervaar het. My vraag is dus hoe moet mens die “platheid” van die Skrifte opweeg teen die wetenskaplike waarheid wat die teendeel sê?

 

Antwoord

Prof Herrie van Rooy antwoord:

Hierdie een is nogal nie so eenvoudig nie. Een van my bronne sê die volgende oor Genesis 1:

The Bible emphasizes a geocentric perspective (i.e. creation seen as a spectator on this planet would have observed it).

‘n Mens sal seker lank hieroor kan gesels, maar ek gaan net enkele opmerkings maak.  Die Bybelskrywers het ‘n ander wêreldbeeld gehad. Ten dele was daar ‘n drieverdiepingbeeld: hemel bo, aarde hieronder en water daaronder. Die Bybel gee nie hieroor ‘n wetenskaplike uiteensetting nie, maar sluit aan by hoe die mense toe die wêreld ervaar het, Soms is die beskrywing plat. soms beweeg die son oor hierdie plat wêreld om dan weer onderdeur terug te beweeg, soos in Psalm 19.

‘n Mens moet dus nie die Bybel se voorwetenskaplike wêreldbeeld teenoor die wetenskap plaas nie. Verder gebruik die Bybel dikwels beelde, wat nie letterlik verstaan moet word nie. Mense wat ‘n plat wêreld voorstaan, moet vertel waar ‘n mens dan oor die rand kan val. Ek dink nie ‘n mens moet hierin enigsins die Bybel en die wetenskap teenoor mekaar stel nie.

Ek weet nie of dit regtig help nie, maar ek sien nie kans om in detail op plat aardeteorieë in te gaan nie.

Ek gaan wel by ‘n kollega navraag doen of hy hieroor goeie verwysings het.

 

Hierdie kollega skryf soos volg:

Selfs onder die jong-aarde kreasioniste is plataarde-mense baie skaars. Eintlik weet ek nie persoonlik van mense wat nog ‘n plat aarde voorstaan nie en weet ek ook nie van literatuur daaroor nie, buiten wat ek op die Internet vind.

Ek het op Wikipedia gaan kyk en dit lyk my die “Flat Earth Societies” het na die koms van satelliete self platgeval en dat daar tans uiters min steun vir hierdie verenigings is.

Daar is egter wel aktiewe webwerwe wat plat-aarde teorieë verkondig. Hierdie teorieë stel nie soseer die Bybel en wetenskap teenoor mekaar nie, maar vervang die gangbare natuurwetenskaplike verklaring oor die vorm van die aarde met ‘n kwasi-wetenskaplike alternatief.
Al antwoorde waaraan ek kan dink (en eintlik is net die eerste twee hieronder werklik relevant) is:

(1) Die Bybel staan nêrens spesifiek ‘n plat aarde voor nie, hoewel die sogenaamde drie-verpieping wêreldbeeld wel deurskemer in sommige beskrywings in die Bybel. Of miskien beter: Daar word nie aan ons in die Bybel spesifiek ‘n kosmologie (hoe die heelal in mekaar sit) geopenbaar nie, wel dat God hemel en aarde met alles daarin geskep het. Die bewering wat gemaak word dat die Bybel en veral die middeleeue van ‘n plat aarde-konsepsie uitgegaan het, is nie noodwendig waar nie (sien: http://msgboard.snopes.com/cgi-bin/ultimatebb.cgi?ubb=next_topic;f=102;t=000449;go=newer en http://creation.com/flat-earth-myth).

(2) Daar is allerlei bewyse dat die aarde nie plat is nie. ‘n Mens sou kon verwys na vlugte om die aarde, satelliete, die werking van GPS’e en fotos vanuit die hemelruim, maar mense sou dit met die een of ander samesweringsteorie kon afmaak (soos CK Johnson en Samuel Shenton, moderne plat-aarde voorstaanders blykbaar gedoen het).

‘n Bekende eksperiment van ‘n roterende ronde aarde, is Foucault se pendulum (1851). Op die internet is daar heelwat oor hierdie eksperiment.
‘n Eenvoudige “bewys” is wat ek op skool in aardrykskunde geleer het: Drie skeepsmaste in lyn op eweredige afstande van mekaar (bv. intervalle van 500 meter). As jy van van mas A na mas C deur ‘n verkyker kyk, steek mas B beduidend uit. Dit verraai ‘n bolkurwe. Dit is die rede waarom hangbrue se maste nie absoluut parallel is nie: die bokante is effens verder uitmekaar as die basisse, hoewel al die maste loodreg-regop staan ten opsigte van die see-oppervlak. Of eenvoudiger: Waarom kan ‘n mens net die bokant van ‘n skip sien wat ‘n ent in die see is, selfs met ‘n sterk verkyker? As die aarde plat was, moes ‘n mens die hele skip gesien het.

‘n Mens sou ook na skynbare baan van sterre teen die hemelruim kon verwys soos gesien van die aarde af. Hoe anders draai die sterre op sowel die suidpool en noordpool eenvoudig in die rondte, buiten as die aarde rond is? Op Wikipedia (en ook by http://www.theflatearthsociety.org/cms/) is die logo van die 2013 Flat Earth Society. Dit is opmerklik dat die kontinente daarop rondom die noordpool gerangskik is (baie soos die VN se logo), maar dat Antartktika en die Suidpool nie verreken word nie. Sien wel by http://www.livescience.com/24310-flat-earth-belief.html waar Antartktika as ‘n yswal rondom die aarde voorgestel word, maar geen aanduiding gegee word hoe dit moontlik was vir soveel mense om Antartktika van een punt na die volgende deur te trek nie. Die afstand van een punt van Antarktika na die ander is wel ver, maar darem nie sooo ver nie (soos ‘n reis om al die kontinente).

 

(3) Teoreties sou die aarde ook konkaaf in plaas van konveks kon wees. Daar is ‘n lang argument daarvoor, waarvolgens ‘n mens moet aanneem dat lig nie altyd in ‘n reguit lyn beweeg nie en digtheid van materie verskil namate ‘n mens “op” gaan van die aarde af. Kyk op die Internet na Concave Earth or Hollow Earth. Hierdie alternatiewe werklikheidsbeeld is ‘n interessante teoretiese oefening in die fisika – natuurlik bloot hipoteties en uiters onwaarskynlik. Met so ‘n bietjie verbeelding kan ‘n plat aarde ook begrond word. Kyk na die 10 minute lange video wat op die relatiwiteit van ons kennis ten opsigte van die vorm van die aarde wys: https://www.youtube.com/watch?v=VNqNnUJVcVs. ‘n Plat aarde bly egter hoogs onwaarskynlik. Soos die video aantoon, berus dit slegs op ad hoc-bewyse.

Hoop bogenoemde kan bietjie help.

Skrywer:  Prof Herrie van Rooy

 

Die Bybel en die Wetenskap.

Ons lees so dikwels van die konflik tussen die Bybel en die wetenskap. Die probleem is dat hierdie konflik meestal beperk is tot mense wat op die pole van die debat staan – en baie lawaai maak. Richard Dawkins, ateïs en evolusionêre bioloog, sê dat as jy die wetenskap glo, jy ‘n ateïs moet wees:

Faith is the great cop-out, the great excuse to evade the need to think and evaluate evidence. Faith is belief in spite of, even perhaps because of, the lack of evidence.

Aan die ander kant is daar sekere godsdienstige fundamentaliste wat die wetenskap as gevaarlik en onbetroubaar beskryf. Hulle glo dat die letterlike interpretasie van die Skrif die enigste betroubare manier is om wetenskaplike waarhede vas te stel.

Kan die nougesette wetenskaplike in ‘n transendente (= wat die grense van die ervaring oorskry) God glo? Staan die wetenskap en die geloof teenoor mekaar of vul hulle mekaar aan? Moet ons tussen twee uiterstes kies – nie een juis baie verteerbaar nie? Daarom is daar by sommige die siening dat die wetenskap en die godsdiens twee verskillende leergesagte is wat nie oorvleuel nie – wat los staan van mekaar. Maar dit stel ons nie juis tevrede nie.

Die wetenskap en die godsdiens kan langs mekaar staan en mekaar verryk en verlig. Deur die natuurwetenskap kan ek die natuurlike wêreld beter verstaan, maar die wetenskap kan sekere vrae nie beantwoord nie: Hoekom bestaan die heelal? Wat is die sin van die mens se bestaan? Wat gebeur met my as ek doodgaan? Die wetenskap kan baie van die geheime van die natuurlike wêreld ontrafel, maar kan my nie help aangaande God nie.

Kom ons doen ‘n gevallestudie: Galileo. Hy was ‘n briljante wetenskaplike. Hy kom tot die gevolgtrekking dat die aarde om die son roteer. Dit bring hom onmiddellik in konflik met die Rooms-Katolieke Kerk. Hoekom? Omdat die kerk sekere teksverse letterlik geïnterpreteer het: U wat die aarde stewig gevestig het, sodat dit nooit sal wankel nie (Psalm 104:5); Die wêreld staan vas, dit wankel nie (Psalm 93:1); Die son kom op, die son gaan onder, en dan haas hy hom weer na waar hy opkom (Prediker 1:5). Daar is geglo dat enige stelsel waarvan die aarde nie die middelpunt is nie, die Christelike geloof sou ondermyn. Galileo sê self:

I do not feel obliged to believe that the same God who has endowed us with sense, reason, and intellect has intended us to forgo their use.

[In retrospek is die kerk se reaksie op Galileo se bevindings nie so eenvoudig nie.  Ander sake het ook ‘n rol gespeel – pouslike politiek,  magstryde in die kerk, persoonlikhede, ens.]

Francis Collins glo dat daar veral vier vrae is wat wetenskaplikes moeilik vind om te antwoord:

(1)  Verteenwoordig die idee van God nie net die universele verlange van die mens na iets buite homself om betekenis aan die lewe te gee nie? Maar hoekom sou daar so ‘n universele verlange bestaan as die nie vervul kan word nie? Creatures are not born with desires unless satisfaction for these desires exist (CS Lewis).

(2)  Wat van al die seerkry gedoen in die naam van godsdiens?  Wat van die kruistogte en inkwisisie?

(3)  Hoe kan ‘n liefdevolle, almagtige God soveel lyding toelaat?

(4)  Hoe kan ‘n rasionele mens glo aan wonderwerke? ‘n Wonderwerk is ‘n gebeurtenis wat nie deur die natuurwette verklaar kan word nie – van bonatuurlike oorsprong. As ek glo dat bonatuurlike gebeure onmoontlik is, dan glo ek nie in wonderwerke nie.

Daar moet ‘n kritiese dialoog tussen teoloë en wetenskaplikes plaasvind. Die feit dat die heelal begin het, dat die heelal ordelike reëls wat wetenskaplik uitgewerk kan word, nakom, maak nie van geloof in God ‘n uitgediende bygeloof nie. Wetenskap is nie die enigste manier waarop ons kan ken en weet nie – is nie ons enigste bron van kennis nie. Deur die Bybel en my geloof kan ek ook waarheid ontdek.

Daar is harmonie tussen die Bybel en die natuurwetenskappe moontlik. Luister na Einstein, waarskynlik een van die grootste natuurwetenskaplikes ooit:

Science without religion is lame, religion without science is blind.

 

Skrywer:  Dr Coen Slabber

---

Bibliografie:

Francis S Collins (2006): The Language of God, Free Press.

Alister E McGrath (2004): The Science of God, T&T Clark International

Alister E McGrath (2005): Dawkins’ God, Blackwell Publishing